Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần đá núi nhỏ (NNC)

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
KHOA ÀO TO SAU I HC



NGUYN TH C LOAN

HOÀN THIN H THNG K TOÁN
TRÁCH NHIM TI CÔNG TY C
PHN Á NÚI NH (NNC)

Chuyên ngành: K TOÁN
Mã s: 60.34.30



LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc: TS. HUNH C LNG




TP. H CHÍ MINH – NM 2011
MC LC
Trang
M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V K TOÁN TRÁCH NHIM 3
1.1 Khái nim và vai trò ca k toán qun tr 3
1.1.1 Khái nim v k toán và k toán qun tr 3

1.1.2 Vai trò ca k toán qun tr 4
1.2 Khái nim và vai trò ca k toán trách nhim 5
1.2.1 Khái nim v k toán trách nhim và trung tâm trách nhim 5
1.2.1.1 Khái nim v k toán trách nhim 5
1.2.1.2 Khái nim các trung tâm trách nhim 6
1.2.2 Vai trò ca k toán trách nhim 7
1.2.2.1 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng t chc
và điu hành ca doanh nghip 8
1.2.2.2 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng kim soát
qun lý và kim soát tài chính ca doanh nghip 8
1.2.2.3 K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lý hng đn mc tiêu chung ca
t chc 8
1.2.3 Ni dung ca k toán trách nhim 8
1.2.3.1 Phân cp qun lý và xác đnh các trung tâm trách nhim 8
1.2.3.2 Xác đnh các ch tiêu đánh giá kt qu và hiu qu ca các trung tâm trách
nhim 10
a. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm chi phí 11
b. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm doanh thu 13
c. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm li nhun 14
d. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm đu t 15
1.2.3.3 Xác đnh các báo cáo kt qu, hiu qu ca trung tâm trách nhim 15
1.2.3.4 Mt s ni dung liên quan đn k toán trách nhim 15
1.3 Bng cân đi các ch tiêu đo lng và đánh giá thành qu hot đng sn xut kinh
doanh ca doanh nghip (The Balance Scorecard - BSC) 17
1.3.1 Khái nim bng cân đi các ch tiêu đo lng và đánh giá thành qu (BSC) 17
1.3.2 Ni dung cn bn ca bng cân đi các ch tiêu (BSC) 18
1.3.2.1 Thông tin v tài chính (Financial perspective) 19
1.3.2.2 Thông tin v khách hàng (Customer perspective) 19
1.3.2.3 Thông tin v chu trình kinh doanh ni b (Internal business process
perspective) 19

1.3.2.4 Thông tin v tng trng và bài hc kinh nghim (Learning and Growth
perspective) 21
1.3.3 Mi quan h gia bng cân đi các ch tiêu đo lng và đánh giá hot đng sn
xut kinh doanh ca doanh nghip (BSC) vi các trung tâm trách nhim 21
1.3.3.1 S phân cp qun lý 21
1.3.3.2 Quá trình đánh giá kt qu, hiu qu hot đng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip 22
1.3.3.3 Bng cân đi các ch tiêu là mt báo cáo đánh giá các trung tâm trách nhim
25
1.3.4 Các đim lu ý khi xây dng bng cân đi các ch tiêu (BSC) 27
Kt lun chng 1 29

CHNG 2: THC TRNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN Á NÚI NH 30
2.1 Tình hình t chc qun lý sn xut kinh doanh và t chc công tác k toán ti công
ty c phn đá Núi Nh 30
2.1.1 Tình hình t chc qun lý sn xut kinh doanh ti công ty c phn đá Núi Nh
30
2.1.1.1 Lch s hình thành và phát trin 30
2.1.1.2 Chc nng, nhim v và phng hng phát trin 32
2.1.1.3 Quy mô ca công ty c phn đá Núi Nh 32
2.1.1.4 T chc b máy qun lý 33
2.1.1.5 Gii thiu sn phm và quy trình sn xut 37
2.1.1.6 Mt s ch tiêu kt qu hot đng kinh doanh 38
2.1.1.7 Thun li, khó khn và phng hng phát trin ca doanh nghip 39
2.1.2 Tình hình t chc công tác k toán ti công ty c phn đá Núi Nh 40
2.1.2.1 Chính sách ch đ k toán áp dng ti công ty c phn đá Núi Nh 40
2.1.2.2 Hình thc t chc h thng s sách k toán 41
2.1.2.3 T chc b máy k toán ca công ty 42
2.2 Thc trng h thng k toán trách nhim 44

2.2.1 S phân cp qun lý ti công ty 46
2.2.2 Các ch tiêu đánh giá và báo cáo liên quan đn các trung tâm 46
2.2.2.1 Trung tâm chi phí 46
2.2.2.2 Trung tâm doanh thu 51
2.2.2.3 Trung tâm li nhun 52
2.2.2.4 Báo cáo ca doanh nghip 52
2.3 ánh giá thc trng t chc công tác k toán trách nhim ti công ty 54
2.3.1 Nhng u đim ca h thng k toán trách nhim 54
2.3.2 Nhng mt hn ch ca h thng k toán trách nhim 54
Kt lun chng 2 57

CHNG 3: HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN Á NÚI NH 58
3.1 Các quan đim hoàn thin h thng k toán trách nhim 58
3.1.1 Phù hp mô hình t chc qun lý ca công ty 58
3.1.2 Phù hp vi yêu cu và trình đ qun lý ca công ty 58
3.1.3 Tính phù hp và hài hòa gia chi phí và li ích 59
3.1.4 m bo phù hp c ch qun lý ca nn kinh t Vit Nam 59
3.1.5 m bo phù hp vi quá trình toàn cu hóa 59
3.2 Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn đá Núi Nh 60
3.2.1 T chc li s phân cp qun lý ti công ty c phn đá Núi Nh 60
3.2.2 T chc li các trung tâm trách nhim ti công ty c phn đá Núi Nh 62
3.2.3 Hoàn thin các ch tiêu đánh giá kt qu hot đng kinh doanh ca tng b phn
ti công ty c phn đá Núi Nh 64
3.2.4 Hoàn thin các báo cáo trách nhim 65
3.2.4.1 Thit k các báo cáo d toán  tng trung tâm 65
3.2.4.2 Báo cáo thc hin các trung tâm trách nhim 69
3.2.5 ng dng phng pháp đánh giá bng cân đi các ch tiêu 75
3.2.5.1 Thông tin v tài chính (Financial perspective) 78
3.2.5.2 Thông tin v khách hàng (Customer perspective) 81

3.2.5.3 Thông tin v quá trình kinh doanh ni b (Internal business process
perspective) 81
3.2.5.4 Thông tin v kinh nghim và tng trng (Learning and Growth perspective)82
3.2.6 Hoàn thin phng pháp hch toán k toán 83
3.2.7 Hoàn thin ch đ k toán cho ngành khai thác và ch bin đá 83
3.2.8 Nhng gii pháp khác 85
Kt lun chng 3 86
Kt lun chung 87
Tài liu tham kho
Ph lc

Th t trình bày báo cáo
Bìa
Li cam đoan
Danh mc vit tt
Danh mc hình v, s đ
Mc lc
M đu
Tài liu tham kho
Ph lc

Danh mc vit tt
BC: Báo cáo
BCTC: Báo cáo tài chính
BSC: Balance Scorecard: Bng cân đi các ch tiêu
CN: Chi nhánh
KH: K hoch
G: Giám đc
RI: Li nhun còn li
ROI: T l hoàn vn đu t
P: Phòng
Tp. HCM: thành ph H Chí Minh
T. Bình Dng: Tnh Bình Dng
TT: Trung tâm
V/C: Vn chuyn

Danh mc các hình v:
Trang
Hình 1.1 – S đ liên kt các thông tin 18
Hình 1.2 – Mô hình chui giá tr kinh doanh ni b 20
Hình 1.3 – S phân phi bng cân đi các ch tiêu da trên các mc tiêu chin lc 22
Hình 1.4 – H thng qun tr chin lc ca bng cân đi các ch tiêu - BSC 24
Hình 1.5 – S đ chin lc và báo cáo ca bng cân đi các ch tiêu 26
Hình 2.6 – Toàn cnh công ty 32
Hình 2.7 – Sn phm công ty 37
Hình 2.8– Bng tính 49
Hình 3.9 – Bng tính 64

Danh mc s đ:
S đ 2.1 – T chc b máy hot đng 34
S đ 2.2 – Quy trình sn xut 37
S đ 2.3 – Hình thc s nht ký chung ti công ty 41
S đ 2.4 – S đ nhp liu trong phn mm k toán 42
S đ 2.5 – S đ t chc b máy k toán 42
S đ 2.6 – S đ các trung tâm trách nhim ti công ty 45
S đ 2.7 – S đ các trung tâm chí phí giá thành ti công ty 48
S đ 2.8 – S đ các trung tâm chi phí kinh doanh ti công ty 50
S đ 2.9 – S đ các quy trình sn xut ti công ty 52
S đ 3.10 – T chc phân quyn ti công ty 61
S đ 3.11 – T chc các trung tâm trách nhim ti công ty 63
S đ 3.12 – Phát tho bng cân đi các ch tiêu 77

S đ 3.13 – Chi phí sn xut kinh doanh nh hng đn EVA 79

1
M U
1. Tính cp thit ca đ tài
K toán trách nhim ra đi nhm đánh giá trách nhim, đa ra các ch tiêu theo
dõi và đánh giá thng k kt qu công vic ca mi ngi, mi b phn trong t
chc. K toán trách nhim đánh giá trách nhim nhiu cp bc khác nhau nh: các cá
nhân trong b phn, trng các b phn, ngi điu hành kinh doanh, ngi s hu
vn. Nó giúp doanh nghip đm bo mi s vic, nghip v phát sinh cn phi có
ngi gánh vác trách nhim, có đc ch đ thng pht phân minh đ doanh nghip
phát trin hn.
Mc dù, k toán trách nhim đc nghiên cu và ging dy ti các trng i
hc  Vit Nam vào gia nhng nm 90 ca th k 20, tuy nhiên mc đ vn dng k
toán trách nhim vào thc tin t chc và điu hành các doanh nghip còn hn ch,
cha đc h thng hóa.
Công ty c phn đá Núi Nh, là mt công ty thành viên ca Tng công ty sn
xut và kinh doanh vt liu xây dng Bình Dng, ký hiu vit tt M&C đã nhn thy
tm quan trng ca h thng k toán trách nhim. Vì th nm 2008 công ty đã bt đu
xây dng cho đn v mt h thng k toán trách nhim. Tuy nhiên qua kho sát thc t
ti công ty, tôi nhn thy rng h thng này vn còn mt s nhc đim cn điu
chnh. Nhm nâng cao hiu qu hot đng kinh doanh ca công ty c phn đá Núi
Nh, tôi nghiên cu đ tài “Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Công ty C
phn đá Núi Nh”.
2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
H thng hoá các lý lun liên quan đn k toán trách nhim và bng cân đi các
ch tiêu (BSC).
ánh giá thc trng h thng k toán trách nhim ti công ty c phn đá Núi
Nh.
Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn đá Núi Nh.

Xây dng bng cân đi các ch tiêu ti công ty c phn đá Núi Nh.
3. i tng và phm vi nghiên cu – đim mi ca đ tài
2
X i tng và phm vi nghiên cu
 tài nghiên cu h thng k toán nói chung và h thng k toán trách nhim ti
công ty c phn đá Núi Nh.
Thi gian : S liu ca nm 2008 – 2010
Không gian: Ti công ty c phn đá Núi Nh
X im mi ca đ tài
ng dng lý lun v k toán trách nhim vào vic t chc h thng k toán trách
nhim ti công ty c phn đá Núi Nh.
Xây dng bng cân đi các ch tiêu ti công ty c phn đá Núi Nh.
4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp so sánh
Phng pháp thng kê
Phng pháp phân tích
5. Kt cu ca lun vn
Lun vn gm 3 chng:
Chng I: Tng quan v k toán trách nhim
Chng II: Thc trng h thng k toán trách nhim ti công ty c phn đá Núi Nh
Chng III: Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn đá Núi Nh








3

CHNG 1
TNG QUAN V K TOÁN TRÁCH NHIM
1.1 KHÁI NIM VÀ VAI TRÒ CA K TOÁN QUN TR
1.1.1 Khái nim v k toán và k toán qun tr:
1.1.1.1 Khái nim k toán:
Có nhiu đnh ngha v k toán, các đnh ngha thay đi theo thi gian và không
gian phù hp vi nn kinh t xã hi ca mi quc gia trong mi thi k.
Nm 1941, Vin k toán công chng Hoa K (AICPA) đã đnh ngha: “K toán
là mt ngh thut dùng đ ghi chép, phân loi và tng hp theo phng pháp riêng
di hình thc tin t v các nghip v, các s kin liên quan đn tài chính và gii
trình kt qu ca vic ghi chép này” (Ngun: K toán qun tr áp dng cho các doanh
nghip Vit Nam).
n nm 1996, Hi k toán Hoa K (AAA) li có các khái nim nh sau: “K
toán là mt quá trình nhn din, tng hp, đo lng và truyn đt thông tin kinh t đ
giúp ngi s dng thông tin đó đánh giá và ra quyt đnh” (Ngun: Hng dn t
chc k toán qun tr trong các doanh nghip Vit Nam, nm 1998)[1].
Ti Vit Nam, nm 2003 Nhà nc ban hành Lut k toán s 03/2003/QH11 
khon 1 điu 4 ghi: “K toán là vic thu thp, x lý, kim tra, phân tích và cung cp
thông tin kinh t, tài chính di hình thc giá tr, hin vt và thi gian lao đng”.
Phân tích v đnh ngha k toán trc kia và hin nay có ba đim khác bit sau.
Th nht, công vic ca k toán đc hiu rng hn là không ch ghi chép, phân loi
mà còn x lý và phân tích. Th hai là hình thc biu hin không ch là giá tr tin t
mà còn là thông tin kinh t c th là bng hin vt, thi gian lao đng, giá tr. Cui
cùng là công vic k toán không ch gii trình kt qu ghi chép mà còn cung cp thông
tin cho ngi s dng ra quyt đnh.
Tóm li, k toán là mt môn khoa hc, là quá trình thu thp, x lý và cung cp
các thông tin kinh t hu ích cho ngi s dng nó. Tu theo đi tng s dng và các
yêu cu thông tin kinh t, k toán s thc hin đáp ng cho các mc đích tng ng.
1.1.1.2 Khái nim k toán qun tr:
4

Theo Lut k toán Vit Nam “K toán qun tr là vic thu thp, x lý, tng hp
và cung cp thông tin kinh t, tài chính theo yêu cu qun tr và quyt đnh tài chính
trong ni b đn v k toán”.
Theo đnh ngha ca Hip hi k toán vin qun tr Hoa K: “K toán qun tr là
quá trình nhn din, đo lng, tng hp, phân tích, son tho, din gii và truyn đt
thông tin đc nhà qun tr s dng đ thit lp k hoch, đánh giá và kim tra trong
ni b t chc và đm bo vic s dng hp lý và có trách nhim đi vi các ngun
lc ca t chc đó”.
Da trên nhng đnh ngha này, chúng ta nhn thy vai trò ca k toán qun tr
đc th hin tng ng vi tng chc nng ca nhà qun tr nh sau:
1.1.2 Vai trò ca k toán qun tr:
Vai trò ca k toán qun tr phc v chc nng hch toán là cung cp thông tin v
tình hình tài chính, tình hình hot đng ca đn v, các đi th cnh tranh, điu kin th
trng, th hiu khách hàng và sáng kin k thut Thông tin do k toán qun tr
cung cp rt quan trng trong vic truyn đt và hng dn nhà qun tr xây dng k
hoch ngn hn và dài hn.
Vai trò ca k toán qun tr phc v chc nng t chc – điu hành là cung cp
thông tin cho vic xây dng và phát trin mt c cu ngun lc hp lý trong doanh
nghip và nhng thông tin phát sinh hàng ngày trong doanh nghip. Thông tin do k
toán qun tr cung cp phi có tác dng phn hi v hiu qu và cht lng ca các
hot đng đã và đang đc thc hin đ giúp nhà qun tr có th kp thi điu chnh và
t chc li hot đng ca doanh nghip.
Vai trò ca k toán qun tr phc v chc nng kim soát là cung cp thông tin v
tình hình thc t, thông tin chênh lch gia thc t vi d toán ca tng b phn trong
doanh nghip, giúp cho nhà qun tr kim soát đc vic thc hin các ch tiêu d toán
và đa ra các bin pháp nhm nâng cao hiu qu hot đng trong tng lai.
Vai trò ca k toán qun tr phc v chc nng ra quyt đnh là thu thp, x lý và
cung cp thông tin liên quan đn các phng án kinh doanh nhm giúp cho nhà qun
tr la chn đc các phng án ti u. i vi các quyt đnh có tính chin lc,
thông tin do k toán qun tr cung cp phi h tr cho nhà qun tr xác đnh các mc

tiêu đó có th thc hin đc trên thc t hay không. i vi các quyt đnh tác
5
nghip, k toán qun tr cung cp nhng thông tin đ giúp ích nhà qun tr ra quyt
đnh v s dng các ngun lc ca các t chc và giám sát các ngun lc đó đã và
đang đc s dng nh th nào.
Vai trò ca k toán qun tr đc th hin khác nhau  mi cp đ qun tr
trong t chc:
 cp đ qun tr cp c s, k toán qun tr cung cp thông tin phc v cho nhà
qun tr cp c s kim soát và ci tin hot đng ti b phn do h qun lý.
 cp đ qun lý cp trung gian, k toán qun tr cung cp thông tin cho nhà
qun tr cp trung gian giám sát và đa ra quyt đnh v các ngun lc nguyên vt liu,
vn đu t, sn phm, dch v và khách hàng
 cp đ qun tr cp cao, k toán qun tr cung cp thông tin đã đc tng hp
t các nghip v, s kin đã xy ra theo tng ngi điu hành, tng khách hàng và
tng b phn phc v cho nhà qun tr cp cao đ h tr cho h đa ra các quyt đnh
trong ngn hn và dài hn.
1.2 Khái nim và vai trò ca k toán trách nhim:
1.2.1 Khái nim k toán trách nhim và các trung tâm k toán trách nhim:
1.2.1.1 Khái nim v k toán trách nhim:
Theo James R. Martin, “K toán trách nhim là mt h thng cung cp các thông
tin v kt qu và hiu qu hot đng ca các b phn bên trong mt doanh nghip; là
công c đo lng; đánh giá hot đng ca các b phn có liên quan đn hot đng đu
t, doanh thu, chi phí và li nhun mà mi b phn có quyn kim soát và chu trách
nhim tng ng.”…
K toán trách nhim bao gm ba thành t chính là con ngi, trách nhim (hay
s phân quyn) và các quy trình hay h thng gn lin vi các hot đng sn xut kinh
doanh ca mt doanh nghip. S vn hành ca ba thành t này to ra kt qu ca k
toán trách nhim: thông qua qun tr. Nh vy, k toán trách nhim có th đc din
gii trên ba mt sau:
- K toán trách nhim là mt b phn cu thành k toán qun tr thông qua s phân

quyn theo c cu t chc ca doanh nghip. S phân quyn này gn cht vi
trách nhim ca tng cá nhân, tng b phn trong t chc theo nhng quy trình
nghip v c th.
6
- K toán trách nhim là mt h thng cung cp thông tin đánh giá kt qu hot
đng ca tng cá nhân, tng b phn trong doanh nghip và ca toàn th doanh
nghip nhm ti đa hóa kt qu hot đng kinh doanh hoc ti u hóa các quy
trình nghip v và hot đng sn xut kinh doanh.
- K toán trách nhim là mt h thng trách nhim đc thit k phù hp theo
tng c cu t chc ng vi đc đim kinh doanh ca doanh nghip, môi trng
t chc hot đng, mc tiêu, s mnh và các thang giá tr ca t chc.
1.2.1.2 Khái nim các trung tâm trách nhim:
- Trung tâm chi phí
Trung tâm chi phí là mt b phn mà các nhà qun tr ca nó ch có quyn ra
quyt đnh đi vi chi phí phát sinh trong b phn đó.
Thành qu ca các trung tâm chi phí thng đc đánh giá bng vic so sánh chi
phí thc t vi chi phí d toán và phân tích các chênh lch phát sinh.
- Trung tâm doanh thu
Trung tâm doanh thu là mt b phn mà các nhà qun tr ca nó ch đc quyn
ra quyt đnh đi vi doanh thu phát sinh trong b phn đó.
Thành qu ca các trung tâm doanh thu thng đc đánh giá bng vic so sánh
doanh thu thc t vi doanh thu d toán và phân tích các chênh lch phát sinh.
- Trung tâm li nhun
Trung tâm li nhun là mt b phn mà các nhà qun tr ca nó ch đc quyn
ra quyt đnh đi vi li nhun đt đc trong b phn đó.
Do li nhun bng doanh thu tr chi phí, nên các nhà qun tr ca các trung tâm
li nhun có trách nhim c doanh thu và chi phí phát sinh  b phn đó.
Thành qu ca các trung tâm li nhun thng đc đánh giá bng vic so sánh
các d liu trên báo cáo kt qu kinh doanh d toán tng th và d toán linh hot.
- Trung tâm đu t

Trung tâm đu t là mt b phn mà các nhà qun tr ca nó đc quyn ra quyt
đnh đi vi li nhun và vn đu t ca đn v đó.
7
Thành qu ca các trung tâm đu t thng đc đánh giá bng vic s dng các
thc đo:
- T l hoàn vn đu t (ROI)
- Li nhun còn li (RI)
C cu t chc và đánh giá thành qu:
C cu t chc ca mt công ty cho thy quyn hn ca các nhà qun tr  công
ty đó, nó phn ánh sinh đng cp bc trách nhim đi vi mc đích kim soát thành
qu qun lý ca mt t chc.
Trong h thng k toán trách nhim, mt mng li thông tin đc thit lp trong
mt t chc thu thp và báo cáo các thông tin v hot đng ca tng trung tâm trách
nhim. H thng k toán trách nhim đc s dng đ lp các d toán theo tng trung
tâm trách nhim và các báo cáo v kt qu thc hin theo tng trung tâm trách nhim.
Các báo cáo này đc thit k đ đáp ng nhu cu thông tin riêng bit ca tng nhà
qun tr.
1.2.2 Vai trò ca k toán trách nhim:
1.2.2.1 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng t
chc và điu hành doanh nghip:
K toán trách nhim xác đnh các trung tâm trách nhim, qua đó nhà qun lý có
th h thng hóa các công vic ca tng trung tâm mà thit lp các ch tiêu đánh giá.
K toán trách nhim giúp nhà qun tr đánh giá và điu chnh các b phn cho thích
hp.
1.2.2.2 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng
kim soát tài chính và kim soát qun lý:
K toán trách nhim giúp nhà qun lý lp báo cáo trách nhim ca tng b phn,
thông qua báo cáo k toán trách nhim, mà nhà qun lý có th phân tích đánh giá chi
phí đã chi, doanh thu và li nhun thc hin ca b phn. ánh giá trách nhim ca
mi b phn trong t chc, trên c s đó đa ra các quyt đnh phc v quá trình t

chc và điu hành. Báo cáo k toán trách nhim phn hi cho ngi qun lý bit k
hoch thc hin ca b phn. Báo cáo k toán trách nhim phn hi cho ngi qun lý
bit k hoch thc hin ra sao, nhn din các vn đ hn ch đ có s điu chnh các
8
chin lc mc tiêu sao cho kt qu kinh doanh là tt nht. ây là ngun thông tin đ
nhà qun lý nâng cao hiu sut s dng vn, tng doanh thu, gim chi phí mt cách
hp lý, ti đa hóa li nhun.
1.2.2.3 K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lý hng đn mc tiêu chung
ca t chc:
Mc tiêu chin lc ca doanh nghip đc gn vi các trung tâm trách nhim.
Khi k toán trách nhim có th kim soát tài chính và qun lý thì nhà qun lý s điu
chnh hot đng hng đn các mc tiêu chung. ng thi, bn thân các giám đc
trung tâm trách nhim đc khích l hot đng sao cho phù hp vi các mc tiêu c
bn ca toàn công ty.
1.2.3 Ni dung ca k toán trách nhim:
1.2.3.1 Phân cp qun lý và xác đnh các trung tâm trách nhim:
K toán trách nhim là công vic không th tách ri các trung tâm trách nhim.
Các trung tâm này đc hình thành thông qua vic phân cp qun lý.
a. Phân cp qun lý (Decentralizing):
Phân cp qun lý là vic ngi qun lý giao quyn ra quyt đnh cho cp qun lý
thp hn trong quá trình hot đng ca doanh nghip. Và cp di đó ch ra quyt đnh
trong phm vi trách nhim ca mình. Tùy theo tng doanh nghip, mc đ phân chia
có th khác nhau, gm nhiu cp đ hay ch mt cp và vic giao quyn quyt đnh có
th nhiu hay ít.
Mi cp đ s có ngi qun lý riêng và có th thuc mt trong các trung tâm t
thp lên cao nh: trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm li nhun và trung
tâm đu t. Ngi qun lý s điu phi các ngun lc và hot đng trong trung tâm
mình đ thc hin các ch tiêu do cp trên giao.
Khi tin hành phân cp qun lý, nu doanh nghip chia ra quá nhiu cp thì s có
th dn đn b máy t chc cng knh, hoc nu tp trung quá nhiu quyn quyt đnh

mt ni s làm gim hiu qu hot đng. Vì th, nhà qun lý cn phi cân nhc gia
u đim và khuyt đim khi thc hin vic phân cp đó.
b. u đim phân cp qun lý:
Trung tâm trách nhim đc thit lp phù hp vi tng b phn, doanh nghip.
9
Ngun thông tin đc cung cp đy đ và kp thi hn.
Khuyn khích nhân viên n lc vi trách nhim đc giao hn.
Nhà qun lý có th đánh giá nhân viên tt và đào to lp qun lý mi.
Phân cp qun lý cho vic ra quyt đnh đc tt hn.
c. Khuyt đim phân cp qun lý:
Bên cnh nhng u đim ca vic phân cp qun lý cng tn ti nhng khó khn
nh sau:
- Vic phân cp càng nhiu thì càng khó có th kim soát đc. Thm chí nu
kim soát không tt, phân cp trách nhim có th dn đn tuân th sai lch
các mc tiêu chung ca toàn doanh nghip. Do các giám đc trung tâm trách
nhim ch tp trung vào li ích ca đn v, không xem xét quyt đnh đó có
nh hng đn doanh nghip nh th nào, làm lch mc tiêu chung ca
doanh nghip.
- Doanh nghip phi xác đnh khi nào cn phân chia các cp bc, và mc đ
phân quyn nh th nào là hp lý, thích hp. Vic đó còn tùy thuc vào chin
lc chung ca doanh nghip. Ví d : doanh nghip có chin lc thành lp
các đn v kinh doanh chin lc thì phi xem xét b trí các ngun lc thích
hp, phân chia các khu vc đa lý, đa ra các ch tiêu đnh mc đ doanh
nghip có th qun lý.
d. Xác đnh các trung tâm trách nhim:
Trong k toán qun tr, trung tâm trách nhim đc phân loi theo chc nng tài
chính. ó chính là trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm li nhun và
trung tâm đu t. Nh phn trên có đ cp, khi phân cp qun lý, k toán s xác đnh
các cp thuc v mt trong các trung tâm trách nhim đ theo dõi báo cáo. Mi trung
tâm có th là mt phn hay toàn b trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm

li nhun, hay trung tâm đu t.
- Trung tâm chi phí
- Trung tâm doanh thu
- Trung tâm li nhun
- Trung tâm đu t
10
1.2.3.2 Xác đnh các ch tiêu đánh giá kt qu và hiu qu ca các trung tâm
trách nhim:
 đo lng đánh giá các trung tâm trách nhim, có hai loi ch tiêu c bn là ch
tiêu kt qu và ch tiêu hiu qu. Ch tiêu kt qu là mc đ các trung tâm trách nhim
thc hin các nhim v đ ra, có th là s tuyt đi hay s tng đi. Ví d nh nhà
qun lý đt ra doanh thu cn đt đc cho trung tâm doanh thu, mc t l hoàn vn
ca trung tâm li nhun, mc thc hin thc t so vi k hoch ca mi b phn
i vi các ch tiêu hiu qu, là t l so sánh gia tng đu ra và tng đu vào
ca mt trung tâm trách nhim. Nó cho thy kt qu thc t đt đc so vi các ngun
lc đc s dng đ to ra kt qu đó tc trung bình kt qu mang li trên mi đn v
đu vào. Ví d nh ch tiêu li nhun trên vn, trên tài sn. Ngc li, t l so sánh
đu vào và đu ra cho ta trung bình s lng đu vào tiêu hao cho mi đn v đu ra
nh t l chi phí trên mi sn phm làm đc, chi phí vn.
Vic đánh giá thành qu ca các trung tâm cn thông qua hai bc c th: (1) tìm
ra các tiêu chí đánh giá, (2) đt ra các ch tiêu đo lng cho các tiêu chí đó.
(1) Tìm ra các tiêu chí đánh giá ch yu da trên các mc tiêu ca doanh nghip.
Sau khi xác đnh đc các trung tâm trách nhim, nhà qun lý cn xác đnh tiêu
chí da vào mc tiêu chin lc chung ca doanh nghip. Mc tiêu tìm ra các tiêu chí
ch yu là nhm có th la chn thông tin thích hp, xác đnh nhng gì cn thit và
không cn thit đ đánh giá trách nhim. Các tiêu chí đánh giá ch yu da trên ri ro
các hot đng mà ngi qun lý không kim soát đc. Ly ví d nh nhà qun lý
mun bit đc các nguyên liu, sn phm h hao, kh nng giao hàng đúng lúc, hiu
qu ca chi phí qung cáo
Các tiêu chí đc xác đnh c th cho các trung tâm trách nhim. Tuy nhiên, khi

đánh giá kt qu và hiu qu ca nhân viên (Performance Measure), nm loi tiêu chí
sau đây thng đc xem xét đ đánh giá.
Nhóm tiêu chí liên quan đn cht lng: là ch tiêu cho thy mi liên h đn cht
lng sn phm dch v vi s tha mãn ca khách hàng, hoc liên quan cht lng
ca đu vào nh kh nng ci thin các khuyt đim sn phm, các đnh mc hao
ht,
11
Nhóm tiêu chí liên quan đn v trí ca sn phm trên th trng: đó là kh nng
cnh tranh gia các doanh nghip. Tiêu chí này xác đnh chin lc sn phm cnh
tranh trên th trng nh là các loi sn phm mi, các ng dng công ngh mi, các
dòng sn phm đu tiên đ ci to kinh doanh.
Nhóm tiêu chí có liên quan đn tính linh hot: là kh nng phn ng nhanh đ tn
dng các c hi kinh doanh mi, hay thích ng vi s thay đi ca th trng nh thi
gian đa sn phm ra th trng, k hoch thi gian sn xut, thi gian giao hàng sm.
Nhóm tiêu chí có liên quan đn hiu qu sn xut nh ch tiêu đu ra, chi phí, giá
tr hàng tn kho, chi phí bo trì sa cha, chu k sn xut
Nhóm tiêu chí có liên quan đn giá tr ca doanh nghip. Thng nó là uy tín,
danh ting ca doanh nghip, giá tr to ra đc t sn phm, ch tiêu li nhun hay
giá th trng ca các c phiu
(2) t ra các ch tiêu đo lng cho các tiêu chí ch yu.
Tng ng vi các tiêu chí đánh giá, mt hoc mt s tiêu chí phi đc đa ra
cho mi ch tiêu đó. Các ch tiêu cho phép xác đnh s bin thiên, chênh lch khi đánh
giá.
Ngi ta có th kt hp c ch tiêu tài chính và ch tiêu phi tài chính đ đánh giá.
Các ch tiêu này có th thu thp t các thông tin bên trong hay bên ngoài h thng
thông tin k toán. ôi khi, thông tin k toán cn đc t chc, sp xp li đ đa ra
các ch tiêu đánh giá phù hp vi yêu cu kim soát ca đn v. Ví d nh đi vi bin
s v s tha mãn ca khách hàng, ngi ta có th kho sát khách hàng qua phng
thc tr li phng vn trc tip hoc đánh giá trên s lng khách hàng phàn nàn hay
s ln giao hàng đúng hn,

a. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm chi phí:
Khi đánh giá thành qu trung tâm chi phí cn phân bit hai dng trung tâm chi phí:
(1) Trung tâm chi phí đnh mc: u ra tuy không th hin bng hình thái tin t
nhng vn có th xác đnh và lng hóa đc da trên c s đã bit phí tn đu vào
cn thit đ to ra đu ra.
Ví d, nh phân xng sn xut có th c tính đc chi phí to ra mt đn v
sn phm thông qua đnh mc tiêu hao nguyên vt liu, chi phí nhân công trc tip và
chi phí sn xut chung.
12
Vì th, v mt kt qu, thành qu qun lý ca trung tâm này đc đánh giá thông
qua mc đ hoàn thành k hoch sn xut trên c s bo đm đúng thi hn, đúng tiêu
chun k thut sn xut.
V mt hiu qu, thành qu qun lý trung tâm này đc đo lng trên c s so
sánh gia chi phí sn xut thc t và chi phí đnh mc. Trên c s tính toán sai bit chi
phí, phân tích nh hng ca các nhân t gây ra sai bit đ xác đnh nguyên nhân tác
đng đn tình hình thc hin đnh mc chi phí.
(2) Trung tâm chi phí d toán: u ra ca các trung tâm này không th lng hóa
bng tin, đng thi mi quan h gia đu ra và đu vào  trung tâm này là không cht
ch, không th so sánh đc.
Các ch tiêu đánh giá thành qu bao gm ch tiêu kt qu và ch tiêu hiu qu:
Ch tiêu kt qu  trung tâm chi phí gm:
- Chi phí nguyên vt liu trc tip
- Chi phí nhân công trc tip
- Chi phí sn xut chung
- Chi phí giá thành sn phm,
Ch tiêu hiu qu  trung tâm chi phí gm:
- Vic thc hin đnh mc tiêu hao nguyên vt liu
- Nng sut lao đng ca mi công nhân
- Công sut máy móc
- Chi phí khu hao tài sn c đnh tính trên mi sn phm,

* Ch tiêu Mc chênh lch chi phí:


Sai bit chi phí = Chi phí thc t - Chi phí đnh mc
Trong đó:
Bin đng v lng = (Lng thc t - Lng d toán) * Giá d toán
Bin đng v giá =(Giá thc t - Giá d toán) * Lng thc t
Các ch tiêu này giúp đánh giá:
13
+ Kh nng kim soát chi phí trong mi quan h vi doanh thu c tính.
+ Mc đ hoàn thành đnh mc hay d toán chi phí.
+ S lng và cht lng sn phm, dch v to ra so vi mc chi phí b ra.
+ Kh nng kim soát các nhân t làm tng chi phí.
Yêu cu thông tin:
Các báo cáo phi cung cp thông tin kp thi, đy đ, chính xác phc v vic
đánh giá trách nhim qun lý và s dng chi phí ti các b phn, đn v phát sinh chi
phí trên c s đm bo nguyên tc có th kim soát đc ca ngi qun lý b phn,
qua đó cng giúp nhà qun lý tit kim và s dng hiu qu chi phí b phn ca mình.
Thông tin này cn bao gm:
+ S liu v chi phí thc t phát sinh.
+ Nguyên nhân to ra s bin đng chi phí  tng b phn.
+ Gii thích s chênh lch gia chi phí thc t và chi phí d toán  tng b phn
v các ni dung chi phí sn xut, giá thành sn phm, chi phí bán hàng và chi
phí qun lý doanh nghip.
b. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm doanh thu:
V mt kt qu: c đánh giá thông qua tình hình thc hin d toán tiêu th,
trên d liu đó phân tích chênh lch doanh thu do nh hng bi các nhân t liên quan
nh đn giá, s lng sn phm tiêu th và kt cu sn phm tiêu th.
Ch tiêu đánh giá kt qu  trung tâm doanh thu gm:
- Sn lng sn phm tiêu th trong k

- Doanh thu bán hàng thc hin trong k
- Doanh thu bán hàng trong k so vi ch tiêu k hoch đ ra,…


Yêu cu thông tin:
K toán trách nhim  các trung tâm doanh thu phi đm bo các yêu cu thông
tin sau đây:
Mc chênh lch doanh thu = Doanh thu thc t - Doanh thu d toán
14
Thông tin v doanh thu thc t so vi d toán  tng b phn.
Thông tin v s bin đng doanh thu  các b phn và các yu t nh hng đn
doanh thu,…
V mt hiu qu: Do đu ra ca các trung tâm doanh thu đc lng hóa bng
tin, nhng đu vào thì không. Vì nhà qun tr trung tâm doanh thu không chu trách
nhim v giá thành hay giá vn sn phm hàng hóa, trong khi đó chi phí phát sinh ti
trung tâm doanh thu không th so sánh đc vi doanh thu ca trung tâm. Vì th đ
đánh giá đc hiu qu ca trung tâm này hay đánh giá thành qu qun lý ca các nhà
qun tr ti trung tâm doanh thu thì chúng ta phi xét đn tình hình thc hin d toán
ca trung tâm này trên c s so sánh chi phí hot đng thc t so vi chi phí d toán
đã lp.
c. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm li nhun:
V mt kt qu: đc đánh giá thông qua tình hình thc hin d toán li nhun,
so sánh li nhun đt đc thc t so vi li nhun c tính theo d toán. Qua đó,
phân tích khon chênh lch li nhun do nh hng bi các nhân t có liên quan:
Ch tiêu đánh giá kt qu  trung tâm li nhun:
- Li nhun đt đc trong k
- Li nhun tính trên đn v sn phm
- Li nhun hot đng  tng trung tâm,…

V mt hiu qu: Do có th lng hóa đc bng tin c đu ra và đu vào, nên
hiu qu hot đng ca trung tâm li nhun có th đo lng bng các ch tiêu: T sut
li nhun trên doanh thu; t sut doanh thu trên chi phí; hay các ch tiêu bng s tuyt
đi: s d đm phí b phn; s d b phn kim soát đc; s d b phn; li nhun
trc thu,…
Các ch tiêu đánh giá hiu qu  trung tâm li nhun:
Mc chênh lch li nhun = Li nhun thc t - Li nhun d toán
+ Mc đ hoàn thành k hoch li nhun.
+ Mc đ gia tng li nhun
15
+ T sut li nhun trên doanh thu
Yêu cu thông tin:
+ K toán trách nhim  trung tâm li nhun phi đm bo các yêu cu thông tin
sau đây:
+ Thông tin v li nhun thc t so vi k hoch  tt c các b phn, đn v, chi
nhánh, xí nghip,…
+ S liu v doanh thu, chi phí  các b phn tng ng.
+ Thông tin v s bin đng ca li nhun  các b phn, đn v qua các yu t
doanh thu, chi phí, tng yu t chi phí và giá thành sn phm,…
d. Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm đu t:
V mt kt qu, k toán trách nhim s dng các ch tiêu tng t các ch tiêu
đánh giá trung tâm li nhun.
Các ch tiêu đánh giá kt qu  trung tâm đu t:
Li nhun đt đc ca tng hp đng, tng d án, tng k….
V mt hiu qu, k toán trách nhim s dng các ch tiêu nh ROI, RI, EVA
1.2.3.3 Xác đnh các báo cáo kt qu và hiu qu hot đng ca các trung tâm
trách nhim.
Kt qu và hiu qu hot đng ca mi trung tâm trách nhim đc tng hp trên
các báo cáo. Báo cáo trình bày mt cách h thng các ch tiêu d toán và thc t ca
mi trung tâm. Nh trung tâm chi phí tp trung các chi phí thc t phát sinh và chi phí

d toán, trung tâm doanh thu phn ánh tình hình kinh doanh so vi các ch tiêu doanh
s đ ra.
1.2.3.4 Mt s ni dung k toán liên quan đn k toán trách nhim:
Song song vi quá trình xác đnh các trung tâm trách nhim, ch tiêu đánh giá kt
qu và hiu qu ca các trung tâm và lp nên h thng báo cáo, k toán trách nhim
còn kt hp vi mt s công vic khác đ đánh giá các trung tâm. Các công vic có
liên quan là c s phân tích, đánh giá các trung tâm mt cách chính xác hn. ó là mt
s ni dung sau đây:
16
H thng d toán cho các trung tâm trách nhim: Khi xây dng các mc tiêu
chin lc cho doanh nghip, d toán tng hp đc đ ra đ hoàn thành mc tiêu đó.
ng thi d toán này còn đc phân chia nh thành các d toán ca các b phn.
Vic phân chia này s giúp cho mi nhà qun lý bit rõ đc các ch tiêu và phn vic
ca mình cn hoàn thành. Da vào h thng d toán, k toán trách nhim có th đánh
giá đc kh nng qun lý và hoàn thành các công vic ca các b phn. Ngoài ra,
thông tin d toán có th d báo trc mt s vn đ có th phát sinh, t đó ban qun tr
đa ra mt s gii pháp nhm đm bo tính kh thi ca d toán.
nh giá sn phm chuyn giao: do giá chuyn giao sn phm trong ni b nh
hng đn vic đánh giá kt qu ca các trung tâm trách nhim giao và nhn sn phm
và dch v ln nhau, nên vic xác đnh đúng giá chuyn giao ni b là mt yêu cu
khách quan đ đánh giá kt qu hot đng ca các trung tâm trách nhim. Khi đnh giá
sn phm chuyn nhng, ngi lp giá phi đm bo: li ích chung ca toàn doanh
nghip, bù đp chi phí thc hin sn phm ca b phn chuyn nhng, kích thích các
b phn phn đu tit kim chi phí và tng cng trách nhim vi mc tiêu chung ca
toàn doanh nghip. Có ba c s đ xác đnh giá chuyn giao ni b đó là: da vào chi
phí sn xut, da vào giá tha thun và da vào giá th trng. Tuy nhiên, đ đánh giá
đúng đn kt qu hot đng ca các b phn, chúng ta xác đnh giá chuyn giao ni b
là giá tha thun da trên giá th trng cnh tranh có s điu chnh cho nhng khon
chi phí không phát sinh do đc chuyn giao ni b.
Phân b chi phí cho các trung tâm trách nhim: chi phí phát sinh trc tip ti

trung tâm đc đa trc tip vào tính kt qu, nhng chi phí gián tip có liên quan đn
nhiu trung tâm thì k toán cn phân b. K toán cn la chn tiêu thc phân b hp lý
đ đánh giá đúng kt qu và hiu qu ca các trung tâm, đây cng là mc đích ca vic
kim soát trung tâm tit kim chi phí, làm vic hiu qu hn.
Phân tích bin đng chi phí: Chi phí là mt trong nhng vn đ đc các nhà
qun lý đc bit quan tâm.  có th đt đc mc li nhun cao, doanh nghip cn
phi c gng tng doanh thu và gim chi phí.  tng doanh thu, doanh nghip phi
tng s lng sn phm bán ra hay gia tng đn giá sn phm bình quân. C hai s c
gng này đu ph thuc vào nhiu nhân t khách quan nh quan h cung cu ca loi
sn phm đang kinh doanh, mt bng giá c, tình trng cnh tranh… Vì vy ngoài