MỘT SỐ VI SINH VẬT GÂY NHIỄM TRÙNG, ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG

BS. NGUYỄN THANH VIỆT
MỤC TIÊU
Trình bày:

Đặc tính sinh học cơ bản,
khả năng gây bệnh

Nguyên tắc lấy bệnh phẩm,
chẩn đoán, biện pháp cơ
bản phòng chống
A. TỤ CẦU (Staphylococcus)

30 loài, trong đó có 3 loài
quan trọng trong y học: S.
aureus, S. epidermidis, S.
saprophyticus

S. aureus là tác nhân gây
bệnh chủ yếu
1. TỤ CẦU VÀNG
(Staphylococcus aureus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.1 Hình thể

Hình cầu, tụ đám như
chùm nho

Gram dương
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.1 Hình thể

1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.1 Hình thể

Trong môi trường nuôi cấy:
Đứng riêng rẽ, đôi, chuỗi
ngắn

Kích thước: 1µm, không
vỏ, không sinh bào tử,
không di động
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.2 Nuôi cấy

Dễ nuôi, ưa và kị khí,
mọc ở 4
0
C-43
0
C (37
0
C)

Sau 24h tụ cầu mọc
khuẩn lạc tròn, nhẵn,
bóng trên thạch đặc
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:

1.1.3 Sức đề kháng

Trong mủ: còn khả năng
gây bệnh sau vài tuần

Chịu nhiệt (chết: 80
0
C/60’)
cao hơn nhiều loại vi khuẩn
khác (chết: 60
0
C/30’)
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.3 Sức đề kháng

Kháng lại nhiều thuốc kháng
sinh

Chết khi tiếp xúc với cồn
70
0
/3’, nhạy cảm với thuốc sát
trùng nhóm kim loại nặng,
chất màu nhuộm (tím gentian)
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.4 Kháng nguyên

Polysacarid: ức chế IL-1, ngăn

kháng thể opsonin hóa, có hoạt
tính nội độc tố

Protein A: Bao quanh vách TB,
kết hợp với Fc của IgG: làm
giảm khả năng thực bào giúp tụ
cầu tránh bị tiêu diệt trong cơ thể
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.4 Kháng nguyên

Ứng dụng: phản ứng miễn
dịch đồng ngưng kết xác định
KN vi khuẩn

Là tiêu chuẩn xác định tụ cầu
vàng
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.1 Đặc điểm sinh học:
1.1.5 Phân loại

Có 25 tip phage, chia làm 5
nhóm

Tụ cầu gây nhiễm trùng bệnh
viện thường thuộc phage
nhóm I, chủng sinh độc tố ruột
thuộc phage nhóm III, IV
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:

1.2.1 Độc lực
Độc lực của tụ cầu tạo nên bởi
enzym và độc tố do chúng tiết ra

Độc tố gây hoại tử da
(epidermolitic toxin): Polypeptid

có ở 85% tụ cầu nhóm II
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Độc tố gây hoại tử da
(epidermolitic toxin):

gây hoại tử, phỏng rộp, lở
loét da…
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Độc tố ruột (enterotoxin)

Gây ngộ độc thức ăn, viêm dạ
dày, nôn, ỉa chảy cấp

Có 6 type: A-F, là protein,
trong đó enterotoxin B độc lưc
cao nhất
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)

1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Ngoại ộc tố ruột (exotoxins)

Alpha toxin gây tan hồng
cầu, chết tế bào, hoại tử da

Beta toxin gây tổn thương
nhiều loại TB khác nhau
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Độc tố bạch cầu (leucocidin)

Gây độc cho bạch cầu người
và một số động vật

Giúp tụ cầu sống được trong
bạch cầu khi bị thực bào
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Độc tố gây hội chứng shock
nhiễm độc

Gây shock ở phụ nữ có kinh
dùng băng dày, bẩn hoặc

người bị nhiễm trùng vết
thương
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Yếu tố đông huyêt tương
(coagulase)

Làm đông HT người và động
vật khi đã chống đông, giúp
phân biệt TCV với TC khác
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Yếu tố tan máu (hemolysin)

Type α: tan hồng cầu thỏ,
cừu, sinh ra từ TC gây bệnh
ở người
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Yếu tố tan máu (hemolysin)

Type β: tan hồng cầu người,
bò, cừu, sinh ra từ TC phân
lập ở động vật

1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Yếu tố tan máu (hemolysin)

Type ɣ: tan hồng cầu nhiều
loại động vật
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.1 Độc lực

Các enzym khác

Hyaluronidase: giúp VK lan tràn vào mô

Staphylokinase: tiêu fibrin

β- lactamase làm mất tác dụng kháng sinh
nhóm β- lactam

Proteinase và lipase phân hủy protein và
lipid của mô
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)
1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.2 Gây bệnh

Nhiễm khuẩn ngoài da: mụn
nhọt, viêm nang lông, chín mé
1. TỤ CẦU (Staphylococcus)

1.2 Khả năng gây bệnh:
1.2.2 Gây bệnh

Nhiễm khuẩn các cơ quan
bên trong cơ thể: Viêm phổi,
viêm xoang, viêm tai, viêm
cơ…