Tư tưởng hồ chí minh về xây dựng nhà nước trong sạch, vững mạnh

Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
MỞ ĐẦU
Năm 1911, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu nước với khát
vọng thành lập một nhà nước kiểu mới để giải phóng dân tộc. Sau Cách mạng
Tháng Tám năm 1945, trên cơ sở những nhận thức trước đây về một nhà nước
“phải có thần linh pháp quyền”, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến quyền
lực của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải thuộc về nhân dân, lợi
ích phải vì dân. Đó phải là một nhà nước dân chủ – dân là chủ và dân làm
chủ. Đồng thời nhà nước đó phải được vận hành và quản lý bằng pháp luật kết
hợp chặt chẽ với việc giáo dục đạo đức. Quan niệm về sự thống nhất giữa
“đức trị” với “pháp trị” trong tư tưởng Hồ Chí Minh có nguồn gốc sâu xa từ
truyền thống văn hóa phương Đông và từ tấm gương trị nước của các vị vua
chúa hiền minh trong lịch sử Việt Nam. Tuy nhiên, vượt lên tất cả những ông
vua đức độ và kẻ sĩ hiền tài, trong quá trình trị vì đất nước, Hồ Chí Minh đã
thực thi triệt để vấn đề “đức trị” với “pháp trị” trên cơ sở cách mạng, khoa
học và nhân nghĩa, nói đi đôi với làm vỡ hạnh phúc của nhân dân.
Pháp luật và đạo đức là hai lĩnh vực khác nhau thuộc hình thái ý thức
xã hội. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, hai vấn đề này có mối quan hệ mật thiết
với nhau. Pháp luật là một biện pháp để khẳng định một chuẩn mực đạo đức;
ngược lại đạo đức là những nguyên tắc, chuẩn mực, định hướng giá trị được
xã hội thừa nhận, có tác dụng chi phối, điều chỉnh hành vi con người trong
quan hệ với người khác, nhưng nhiều khi rất cần sự hỗ trợ của pháp luật. Bởi
vì nếu không kết hợp với tính nghiêm minh, khoa học của pháp luật thì giáo
dục đạo đức trở thành vô nghĩa.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước pháp quyền
và những hoạt động thực tiễn của Người điều nổi bật lên là lòng nhân ái và
tình người. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi trọng quản lý nhà nước bằng pháp luật.
Đó là pháp trị, là nhà nước pháp quyền. Đồng thời Người còn chủ trương đức
trị, thực hành dân chủ rộng rãi, ra sức bảo vệ quyền tự do dân chủ cho nhân
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
1

Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
dân, lấy đức để giáo dục và cảm hóa con người, yêu thương, quý trọng nhân
dân. Người yêu cầu các cấp chính quyền thật sự thấm nhuần tính chất nhà
nước của dân, do dân, vì dân mà phát huy cao độ dân chủ để động viên tất cả
sức dân cho cách mạng, đưa kháng chiến đến thắng lợi và kiến quốc thành
công.
Trong thời kỳ nước ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội, xây dựng nhà nước
pháp quyền của dân, do dân, và vì dân vì mục tiêu dân giầu nước mạnh xã hội
công bằng văn minh thì tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung và tư tưởng của Hồ
Chí Minh về nhà nước trong sạch vững mạnh nói riêng đã có vị trí, vai trò vô
cùng quan trọng trong việc xây dựng nhà nước thật sự dân chủ, một nhà nước
thật sự của dân vì quyền và lợi ích của nhân dân. Vì vậy, tôi chọn đề tài này
để có thể nghiên cứu một cách cụ thể và chi tiết hơn về tư tưởng của Hồ Chí
Minh về xây dựng nhà nước trong sạch vững mạnh ở Việt Nam.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
2
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
NỘI DUNG
1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững
mạnh, hiệu quả.
1.1. Quản lý đất nước bằng “pháp trị” và “đức trị”.
1.1.1 Tăng cường pháp luật
Ngay sau khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tại phiên
họp đầu tiên của Chính phủ (3-9-1945), trong 6 nhiệm vụ cấp bách, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đề ra nhiệm vụ thứ ba là “chúng ta phải có ngay một hiến pháp
dân chủ; phải tổ chức càng sớm càng hay cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ
thông đầu phiếu” để sớm có một Nhà nước hợp hiến do nhân dân bầu ra.
Ngày 17-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh ấn định thể lệ Tổng
tuyển cử. Ngày 20-9-1945, Người ký Sắc lệnh 34 thành lập Ủy ban dự thảo
hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa để chuẩn bị đệ trình Quốc

hội. Chính phủ liên hiệp kháng chiến được Quốc hội họp phiên đầu tiên ngày
2-3-1946 bầu ra là Chính phủ hợp hiến đầu tiên có đầy đủ tư cách và hiệu lực
trong việc giải quyết mọi vấn đề đối nội và đối ngoại.
Chủ tịch Hồ Chí Minh hiểu rõ rằng, Việt Nam từ một nền văn hóa nông
nghiệp, trải qua hàng nghìn năm dưới chế độ phong kiến chuyên chế và hàng
trăm năm dưới chế độ thực dân cũng không kém phần chuyên chế, chúng ta
không thể đi nhanh tới việc xác lập một nhà nước pháp quyền. Tuy nhiên phải
nhấn mạnh tới vai trò của pháp luật trong quản lý điều hành đất nước và phải
có những hoạt động tích cực, kịp thời để từng bước hoàn thiện hệ thống pháp
luật. Nói tới pháp luật của chế độ mới dân chủ cộng hòa là phải gắn với dân
chủ, hai nội dung đó nương tựa vào nhau. Pháp luật là bệ đỡ của dân chủ và
không thể có dân chủ ngoài pháp luật. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, mọi
quyền dân chủ phải được thể chế hóa bằng pháp luật và pháp luật bảo đảm
cho quyền tự do dân chủ được thực thi trong thực tế.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
3
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người có công lớn nhất trong sự nghiệp lập
hiến và lập pháp. Nhưng điều quan trọng hơn là Người tập trung chỉ đạo đưa
pháp luật vào cuộc sống, làm cho pháp luật có hiệu lực trong thực tế, tạo cơ
chế bảo đảm cho pháp luật được thi hành. Đối với một nước dân chủ, Hồ Chí
Minh quan tâm tới năng lực làm chủ của người dân. Trước đây, dưới chế độ
cũ, bọn thực dân phong kiến tìm cách làm cho dân ngu để dễ trị. Trong chế độ
mới, Hồ Chí Minh quan tâm giáo dục lại nhân dân, nâng cao dân trí, làm sao
cho nhân dân biết hưởng quyền dân chủ, biết dựng quyền dân chủ của mình,
dám nói, dám làm. Pháp luật chỉ có hiệu lực trong thực tế khi nhân dân có
những hiểu biết nhất định về văn hóa, chính trị, về pháp luật, về quyền công
dân. Người dân chỉ có thể “dám mở mồm ra” – như cách nói của Bác Hồ –
khi có những hiểu biết nhất định về pháp luật.
Tư tưởng “pháp trị” của Hồ Chí Minh đặc biệt thể hiện nổi bật ở việc

bảo đảm tính khoa học, hiệu lực và nghiêm minh của pháp luật. Hơn hai tháng
sau khi tuyên bố độc lập, ngày 23- 11-1945, Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh 64-
SL về việc thành lập Ban Thanh tra đặc biệt và một Toà án đặc biệt có nhiệm
vụ giám sát và xét xử các sai phạm của các nhân viên từ trong các uỷ ban
nhân dân các cấp đến cơ quan cao nhất của chính quyền (các Bộ).
Bốn ngày sau khi ký Sắc lệnh thành lập Ban Thanh tra đặc biệt và Toà
án đặc biệt, Hồ Chí Minh lại ký tiếp Sắc lệnh ấn định hình phạt tội đưa và
nhận hối lộ sẽ bị phạt từ 5 đến 20 năm khổ sai và phải nộp phạt gấp đôi số
tiền nhận hối lộ. Cuối năm đó, khi giao cho đồng chí Lê Giản phụ trách ngành
Công an (Ty Liêm phóng), Người đã dặn rằng: Chú phụ trách ngành này là
phải “thiết diện vô tư”, tức là mặt sắt không thiên vị. Nếu chú không “thiết
diện vô tư” thì Bác sẽ “thiết diện vô tư” đối với chú. Như vậy, chỉ trong vòng
3-4 tháng sau ngày tuyên bố nước Việt Nam độc lập, Hồ Chí Minh đã tập
trung cao độ cho việc xây dựng bộ máy, trong đó có khía cạnh pháp luật
chống tham nhũng, một trong những vấn đề lớn liên quan tới sự sống còn của
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
4
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
chế độ mới. Ngay cả khi nói về Đảng, gắn vấn đề pháp luật chống tham
nhũng, Người khẳng định “nếu cần có đảng phái thì sẽ là đảng dân tộc Việt
Nam. Đảng đó sẽ chỉ có một mục đích làm cho dân tộc ta hoàn toàn độc lập.
Đảng viên của đảng đó sẽ là tất cả quốc dân Việt Nam, trừ những kẻ phản
quốc và những kẻ tham ô ra ngoài”. Trong trường hợp này, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã đặt ngang hàng kẻ tham ô với kẻ phản quốc. Và hai tội danh này đều
xếp vào khung hình phạt tử hình theo Quốc lệnh 10 điều thưởng và 10 điều
phạt ngày 26-1-1946 do Hồ Chí Minh ký.
Với tư cách là người đứng đầu Chính phủ, Hồ Chí Minh trăn trở với
vận nước, với “nền dân chủ mới chưa hoàn toàn”. Năm tháng sau khi tranh
được quyền độc lập, Hồ Chí Minh đã có bài “tự phê bình” trên báo Cứu quốc
số 153, ngày 28-1-1946. Sau khi khẳng định Chính phủ có làm được một số

việc, Hồ Chí Minh đau lòng thừa nhận rằng “tuy nhiều người trong ban hành
chính làm việc tốt và thanh liêm, song cái tệ tham ô, nhũng lạm chưa quét
sạch”. Đây là lần đầu tiên trong chế độ mới, Hồ Chí Minh dựng hai từ “nhũng
lạm” với nghĩa lạm dụng quyền lực để tham nhũng. Người lạm dụng quyền
lực thì trước hết phải có quyền lực. Vậy thì ai là những người có quyền lực?
Theo Hồ Chí Minh, đó chỉ có thể là những người làm việc trong các công sở,
cán bộ các cơ quan, các đoàn thể. Và quyền lực ở đây được đặt trong mối
tương quan giữa cán bộ công chức với nhân dân. Người dân không thể có
quyền hành, quyền lực; chỉ có cán bộ công chức mới có quyền hành, quyền
lực. Người viết: “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền
hành. Nếu không giữ đúng Cần, Kiệm, Liêm, Chính, thì dễ trở nên hủ bại,
biến thành sâu mọt của dân”. Sau này Người lại viết: “Trước nhất là cán bộ
các cơ quan, các đoàn thể, cấp cao thì quyền to, cấp thấp thì quyền nhỏ, có
quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có dịp “dĩ
công vi tư”.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
5
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
Trong năm 1946, những chuyện về ăn hối lộ, tham nhũng trong Chính
phủ đã được Quốc hội nước ta lúc bấy giờ hết sức quan tâm. Đặc biệt là sau
vụ Chu Bỏ Phượng, Bộ trưởng Bộ kinh tế trong Chính phủ liên hiệp kháng
chiến, là đại biểu của Việt Nam Quốc dân đảng, thành viên trong đoàn Chính
phủ ta dự Hội nghị Fontainbleau, bị các nhà chức trách Pháp bắt được vì
mang vàng đi buôn. Tại kỳ họp thứ hai Quốc hội khó I (11-1946), có đại biểu
Quốc hội đã chất vấn Chính phủ về vụ việc này. Thay mặt Chính phủ, Bác Hồ
đã trả lời thẳng thắn rằng, “Chính phủ hiện thời đã cố gắng liêm khiết lắm.
Nhưng trong chính phủ, từ Hồ chí Minh đến những người làm việc ở các uỷ
ban làng, đông lắm, phức tạp lắm. Dù sao, Chính phủ đã hết sức làm gương,
và nếu làm gương không xong, thì sẽ dựng pháp luật mà trị những kẻ ăn hối
lộ. Đã trị, đang trị và sẽ trị cho kỳ hết”. Tư tưởng Hồ Chí Minh về tính

nghiêm minh của pháp luật thật rõ ràng, dứt khoát: “Pháp luật phải thẳng tay
trừng trị những kẻ bất liêm, bất kỳ kẻ ấy ở địa vị nào, làm nghề nghiệp gì”.
Trong kháng chiến chống Pháp (9-1950), Bác Hồ – dự rất đau lòng – vẫn đã y
án tử hình Trần Dụ Châu, Đại tá, Cục trưởng Cục quân nhu, phạm tội lợi
dụng chức vụ, quyền hạn, bớt xén phần cơm áo của bộ đội để sống trác táng,
trụy lạc. Người tâm sự với Trần Đăng Ninh trước khi ký bác đơn chống án
của Trần Dụ Châu: “Với loài sâu mọt đục khét nhân dân, nếu phải giết đi một
con mà cứu được cả rừng cây, thì việc đó là cần thiết, hơn nữa là nhân đạo” .
Để bảo đảm nhà nước pháp quyền có hiệu lực mạnh, với tư tưởng ‘tìm
người tài đức”, chiêu hiền đãi sĩ, cầu người hiền tài, Hồ Chí Minh đặc biệt
quan tâm tới việc xây dựng đội ngũ cán bộ công chức vừa “hồng” vừa
“chuyên”. “Hồng” ở đây là nói tới phẩm chất đạo đức của người cán bộ công
chức, mà hàng đầu và xuyên suốt là ý thức và tinh thần tận tụy phục vụ nhân
dân, phục vụ Tổ quốc. Còn “chuyên’ là nói tới năng lực thực tế của công chức
Việt Nam nói chung và năng lực trong việc giữ một nhiệm vụ cụ thể trong bộ
máy nhà nước nói riêng với tinh thần “làm nghề gì cũng phải học” và “làm
nghề gì phải giỏi nghề đó”.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
6
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
1.1.2 Đẩy mạnh giáo dục đạo đức
Trong xã hội hiện đại, luật pháp ngày càng đầy đủ hơn, chặt chẽ hơn,
nhưng điều tiết mọi hành vi thì đâu chỉ có luật pháp. Hồ Chí Minh bao giờ
cũng chú ý cả “đức trị” và “pháp trị”, xử lý mọi công việc phải vừa có lý, vừa
có tình, ngay cả trong việc căn dặn hậu thế giải quyết sự bất đồng trong phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế, khôi phục tình đoàn kết giữa các đảng
cộng sản anh em, ông cũng nhắc tới điều đó. Để thực thực hiện tốt luật pháp
hay để làm tốt bất kỳ việc gì đi chăng nữa thì trước hết vẫn cần cái đức. Lại
có người bày tỏ quan điểm rằng, tiếp cận sự phát triển phải là từ pháp trị, chứ
không theo đức trị; rằng, cái mà theo đức thì xã hội đâu có phát triển, phải

theo pháp thì xã hội, cả cổ – kim, đông – tây, mới phát triển được. Nhưng tôi
thấy, pháp ở đây do con người làm ra, con người tự quy ước với nhau để hành
xử ở đời. Vì vậy, khi nói tới pháp (đúng đắn) thì đã có yếu tố đức rồi. Ngược
lại, khi nói tới hành đức (chân chính) thì đã bao hàm cả chấp pháp rồi. Bảo
rằng, pháp là duy lý, đúng như vậy. Bảo rằng, đức là duy tình (tâm), không
sai. Nhưng, có thật 100% vậy không? Nói vậy nhưng đâu phải vậy.
Giáo dục nhân dân hiểu biết về pháp luật là cần thiết, vì điều đó tạo ra
tính chủ động của người dân trong thực thi pháp luật. Nhưng cán bộ – nhất là
cán bộ ngành tư pháp – làm gương trong việc tuân thủ pháp luật cũng rất cần
thiết. Nói chung thì đạo làm gương cần thiết trong mọi hoạt động. Bởi vì văn
hoá phương Đông chứa đựng một triết lý “một tấm gương sống còn có giá trị
hơn hàng trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Trong thư gửi Hội nghị tư pháp
toàn quốc tháng 2-1948, Hồ Chí Minh viết: “Các bạn là bậc trí thức. Các bạn
có cái trách nhiệm nặng nề và vẻ vang là làm gương cho dân trong mọi việc…
Các bạn là những người phụ trách thi hành pháp luật. Lẽ tất nhiên các bạn
phải nêu cao cái gương “phụng công, thủ pháp”, chí công vô tư cho nhân dân
noi theo”. Hồ Chí Minh là tấm gương sáng, mẫu mực trong việc thực thi pháp
luật. Những câu chuyện về việc Người chấp hành nghiêm chỉnh luật giao
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
7
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
thông, đèn đỏ dừng lại, hay đơn giản là tôn trọng quy định của nhà chùa cởi
dép khi vào lễ Phật,… được nhân dân truyền tụng, học tập, có sức giáo dục to
lớn cho cán bộ, nhân dân trong việc thực thi pháp luật.
Hiện nay, trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, chúng ta phải có tư duy toàn
cầu về một Quốc hội, một Chính phủ thời hội nhập. Vấn đề rộng lớn, nhưng
lõi cốt là tập trung xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân; Chính phủ phải thật sự là công bộc của dân.
Chúng ta coi việc giáo dục cán bộ, đảng viên, nhân dân học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là vấn đề có ý nghĩa cơ bản, lâu dài và cấp

bách. Tuy nhiên, hội nhập quốc tế mà pháp luật không nghiêm thì phải trả giá
đắt. Chúng ta đã có quá nhiều bài học về vấn đề này do sự kém hiểu biết về
pháp luật (Việt Nam và quốc tế), non kém trong trình độ quản lý, không
nghiêm và minh về pháp luật.
1.2. Xây dựng Nhà nước vững mạnh
1.2.1. Kiên quyết chống các bệnh tham ô, lãng phí, quan liêu trong bộ
máy Nhà nước
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: "Tham ô, lãng phí là căn bệnh "tứ
chứng nan y" của mọi nhà nước. Dự nhà nước phong kiến, nhà nước tư bản
hay nhà nước xã hội chủ nghĩa nếu không có sự giáo dục sâu sắc và mọi
hoạt động của nhà nước không được đặt dưới sự kiểm tra, giám sát của nhân
dân thì khó tránh khỏi tình trạng tham ô, lãng phí".
Tham ô là lợi dụng quyền hành hoặc chức trách để ăn cắp của công;
lãng phí là làm tốn kém hao tổn một cách vô ích. Tham ô là hành động xấu xa
nhất của con người. Nhân dân lao động làm lụng đổ mồ hôi, sôi nước mắt để
góp phần xây dựng của công - của Nhà nước và của tập thể. Của công ấy là
nền tảng vật chất của chế độ Xó hội chủ nghĩa, là nguồn gốc chủ yếu để nõng
cao đời sống nhân dân ta. Người cho rằng, tham ô là lấy trộm của công, chiếm
của công làm của tư. Nó có hại đến sự nghiệp xây dựng nước nhà, có hại đến
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
8
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
công việc cải thiện đời sống của nhân dân, có hại đến đạo đức cách mạng.
Lãng phí và tham ô tuy có khác nhau ở chỗ lãng phí thì không trực tiếp ăn
cắp, ăn trộm của công, nhưng kết quả tai hại đến tài sản của Nhà nước, của
tập thể thì cũng có tội.
Đứng về phía cán bộ mà nói tham ô là: Ăn cắp của công làm của tư;
Đục khoét của nhân dân; Ăn bớt của bộ đội; Tiêu ít mà khai nhiều, lợi dụng
của chung của Chính phủ để làm quỹ riêng cho địa phương mình, đơn vị
mình. Hay nói cách khác, tham ô, lãng phí tài sản của Nhà nước, của tập thể,

của nhân dân là hành động trộm cắp mà ai cũng phải thù ghét, phải từ bỏ.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh thì lãng phí bao gồm nhiều mặt: Lãng phí
sức lao động, lãng phí thời gian, lãng phí của cải vật chất, tài nguyên thiên
nhiên của nhân dân, của đất nước. Lãng phí có thể do nhiều nguyên nhân: về
trình độ non kém, thiếu kiến thức nghiệp vụ chuyên môn, độc đoán đưa ra
những quyết định sai lầm gây tốn kém hàng chục, hàng trăm tỉ đồng công quỹ
của Nhà nước hoặc do chủ ý “ném tiền qua cửa sổ”; coi của công là “của
chùa”; ăn uống, biếu xén, tiêu xài xa hoa lãng phí.
Để nhấn mạnh tính chất nghiêm trọng của bệnh tham ô, lãng phí, Chủ
tịch Hồ Chí Minh kết luận: "Tham ô là trộm cướp. Lãng phí tuy không lấy
của công đút túi, song kết quả cũng rất tai hại cho nhân dân, cho Chính phủ.
Có khi tai hại hơn nạn tham ô".
Chống tham ô, lãng phí là vấn đề luôn được Chủ tịch Hồ Chí Minh
quan tâm và đã trở thành một nội dung quan trọng trong hệ thống tư tưởng
của Người. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, nguyên nhân sâu xa dẫn đến căn
bệnh tham ô, lãng phí, đó là chủ nghĩa cá nhân. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:
Chủ nghĩa cá nhân như một thứ vi trùng rất độc, nảy sinh ra các bệnh nguy
hiểm như lười biếng, ngại gian khổ, khó khăn, tham danh, trục lợi, thích địa vị
quyền hành, tham ô, hủ hóa, lãng phí, xa hoa Cũng do cá nhân chủ nghĩa mà
mất đoàn kết, thiếu tích tổ chức, tích kỷ luật, kém tinh thần trách nhiệm,
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
9
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
không chấp hành đúng đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, làm hại
lợi ích của cách mạng, của nhân dân. Tóm lại, do cá nhân chủ nghĩa mà phạm
nhiều sai lầm.
Bệnh quan liêu là nguồn gốc sinh ra tệ nạn tham ô, lãng phí. Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Có tham ô, lãng phí là vì bệnh quan liêu. Tham ô,
lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân, bộ đội và Chính phủ. Nó là
kẻ thù khá nguy hiểm, vì nó không mang gươm, mang súng và nằm trong các

tổ chức của ta để làm hỏng công việc của ta, làm hỏng tinh thần trong sạch và
ý chí vượt khó của cán bộ ta, phá hoại đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm,
chính Nó là một thứ giặc trong lòng, “giặc nội xâm” Vì vậy: “Chống tham
ô, lãng phí và bệnh quan liêu cũng quan trọng và cần kíp như việc đánh giặc
trên mặt trận. Đây là mặt trận tư tưởng và chính trị”.
Tham ô, lãng phí còn do trình độ hiểu biết, trình độ văn hóa và trình độ
tổ chức quản lý nhà nước yếu kém. Vấn đề này đã được Chủ tịch Hồ Chí
Minh nhắc nhở từ lâu. Mỗi người đảng viên, cán bộ từ trên xuống dưới đừng
tưởng mình ở cơ quan Chính phủ là thần thánh rồi, coi khinh nhân dân, cứ lúc
nào cũng vác mặt “quan cách mệnh”. Họ tự cho mình cái gì cũng giỏi. Họ xa
rời quần chúng và chỉ muốn làm thầy quần chúng. Nói chuyện với cán bộ,
đảng viên, Bác nhắc nhở mọi người phải ghi nhớ và làm theo câu nói của Lê-
nin là “học, học nữa, học mãi”. Cán bộ ở cấp càng cao càng phải học nhiều,
học văn hóa, học chuyên môn, học đạo đức, học cách cư xử và cách sống làm
người Do trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn, trình độ khoa học kỹ thuật
thấp, thiếu hiểu biết thực tiễn, quen chỉ đạo, giáo huấn chung chung lại không
chịu rèn luyện tu dưỡng nên một số cán bộ, đảng viên đã rơi vào tình trạng
tham ô, lãng phí, suy thoái phẩm chất đạo đức gây ảnh hưởng đến uy tín của
Đảng và Nhà nước.
Từ những nguyên nhân cơ bản trên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra
những phương thuốc chữa và triệt tận gốc bệnh tham ô, lãng phí, đó là:
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
10
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
- Muốn chống tham ô, lãng phí, trước hết và quan trọng nhất là phải
chống chủ nghĩa cá nhân. Bác nói: "Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân không
có nghĩa là “giày xéo lên lợi ích cá nhân”. Mỗi người đều có tính cách riêng,
sở trường riêng, đời sống riêng của bản thân và của gia đình mình”.
Bác khuyên dạy cán bộ, đảng viên, quân đội không xâm phạm cái
kim sợi chỉ của dân, lên án những cán bộ, đảng viên nặng đầu óc cá nhân chủ

nghĩa, chỉ biết chăm lo thu vén cho bản thân mình, không quan tâm đến lợi
ích của tập thể cộng đồng và của những người xung quanh mình. Phải kiên
quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân trong bộ máy của Đảng, của Nhà nước thì
Đảng mới thực sự trong sạch và vững mạnh, mới giành được sự tin yêu thực
sự của nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: công khai và mạnh dạn gạt bỏ cho thật
sạch các ung nhọt ấy thì thân thể càng khỏe mạnh. Và: “Mỗi cán bộ, đảng
viên phải đặt lợi ích của cách mạng, của Đảng, của nhân dân lên trên hết,
trước hết. Phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức
cách mạng, bồi dưỡng tư tưởng tập thể, tinh thần đoàn kết, tính tổ chức và
tính kỷ luật”. Điều đó có nghĩa là Đảng phải thực hành kỷ luật nghiêm minh,
Nhà nước phải có thể chế cụ thể, rõ ràng và quan trọng hơn là phải biết dựa
vào lực lượng quần chúng đấu tranh, phê bình, giáo dục và xử lý nghiêm
minh những cán bộ đảng viên mắc bệnh cá nhân chủ nghĩa, tham ô, lãng phí
gây nguy hại cho Đảng, cho Nhà nước, cho nhân dân.
- Muốn chống tham ô, lãng phí phải phát huy quyền làm chủ tối đa của
nhân dân, phải biết dựa vào dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Dân chủ là
thế nào? Là dân làm chủ. Dân làm chủ thì Chủ tịch, Bộ trưởng, Thứ trưởng,
Uỷ viên này khác là làm gì? Làm đầy tớ. Làm đầy tớ cho nhân dân, chứ
không phải là làm quan cách mạng. Thực hiện dân chủ là cái chìa khóa vạn
năng có thể giải quyết mọi khó khăn”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh:
Chỉ khi nào toàn thể nhân dân đều tham gia vào quản lý thì khi ấy mới có thể
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
11
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
đã phá tận gốc chủ nghĩa quan liêu. Trên thực tế, nếu các cơ quan nhà nước
thực hiện nghiêm chỉnh và đồng bộ phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm,
dân kiểm tra” cũng là một biện pháp chống chủ nghĩa quan liêu, chống tham ô
lãng phí một cách tích cực, có hiệu quả.
- Tiếp tục hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước, đào tạo và nâng cao

trình độ đội ngũ cán bộ. Hướng tới việc hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước
theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là: nhà nước đó phải thể hiện và thực
hiện trên thực tế quyền lực của nhân dân, chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân
dân; thực hiện dân chủ hóa, công khai hóa sự quản lý của nhà nước. Việc
hoàn thiện bộ máy quản lý gọn, nhẹ, có hiệu lực, bảo đảm cho bộ máy đó phải
đi sâu đi sát thực tế, gắn quần chúng, thật sự tôn trọng và phát huy quyền làm
chủ tập thể của nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng,
cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Nhìn vào thực tế tình trạng tham ô,
lãng phí hiện nay, chúng ta càng thấy những lời dạy bảo của Bác là vô cùng
sâu sắc và hết sức quý báu. Chúng ta mong rằng các cơ quan có trách nhiệm
của Đảng và Nhà nước ngày càng thực hiện tốt hơn những lời dạy nghiêm túc
và chí tình chí lý của Người về thực hành tiết kiệm và chống tham ô, lãng phí.
Đại hội X của Đảng cũng đã chỉ ra những mặt tồn tại, hạn chế trong
công tác xây dựng Đảng. Đó là, “Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng chưa
đạt yêu cầu. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống,
bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong
một bộ phận cán bộ, công chức diễn ra nghiêm trọng ” Chính vì vậy, một
trong những nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện cuộc vận động “Học tập và
làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” là phải thực hiện cho được lời
Bác dạy về nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân, triệt
tận gốc bệnh tham ô, lãng phí.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
12
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
1.2.2. Xây dựng hệ thống pháp luật hoàn chỉnh
Xây dựng chính thể dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền, xây dựng
xã hội dân chủ để nhân dân là chủ và làm chủ, Hồ Chí Minh đã công phu chỉ
đạo xây dựng Hiến pháp, hoàn thiện luật pháp, chú trọng hành pháp của các
cơ quan Chính phủ, tính công bằng, nghiêm minh, quang minh chính đại, thiết

diện vô tư của ngành tư pháp, kết hợp đức trị với pháp trị, sớm có chủ trương
chuyên nghiệp hóa và hiện đại hóa công chức và nền hành chính công vụ, cải
cách và đổi mới thường xuyên tổ chức bộ máy cùng với nội dung, phương
thức hoạt động của hệ thống công quyền, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, phép
nước theo các chuẩn mực dân chủ. Tất cả đều vì lợi ích, quyền lực của dân.
Một nhà nước mạnh, có thực lực và thực quyền phải chú trọng vào lập pháp,
hành pháp và tư pháp, đề cao luật pháp dân chủ và tiến bộ, bảo vệ quyền cơ
bản của công dân, đảm bảo tốt dân quyền để thực hiện đầy đủ nhân quyền,
không chỉ tôn trọng quyền sở hữu tài sản của công dân mà còn trọng nhân
cách con người. Xây dựng một nhà nước mạnh thì phải chú trọng sự trong
sạch của bộ máy, tính liêm khiết của công chức, phải là một chính phủ hành
động, trọng công việc thực tế. Công chức phải thạo chính trị, giỏi chuyên
môn, tinh thông nghiệp vụ, tận tụy, mẫn cán, hết lòng, hết sức phục vụ dân,
tuyệt đối trung thành với chính phủ, kính trọng, lễ phép với dân chúng. Do đó,
trong chính thể dân chủ cộng hòa, địa vị cao nhất là dân, quyền lực cao nhất
cũng là của dân, nhà nước vừa mạnh về luật pháp, vừa giỏi giang thông suốt
trong quản lý, lại phải đảm bảo đạo đức công chức và công vụ cũng như văn
hóa nơi công sở thực sự là văn hóa dân chủ. Hễ chính phủ không còn xứng
đáng với lòng tin cậy của dân thì dân không cần đến nữa, dân đuổi chính phủ
đi, tức là bãi nhiệm. Đủ thấy, Hồ Chí Minh chú trọng pháp quyền nhân nghĩa,
chính trị dân chủ, đoàn kết và thanh khiết đến thế nào. Nhân dân làm chủ
bằng nhà nước của mình, đó là một kênh chủ yếu và quan trọng trực tiếp nhất.
Từ Quốc dân Đại hội ở Tân Trào lịch sử, trong những ngày sôi động của Cách
mạng Tháng Tám, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương Đảng và Bác Hồ
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
13
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
ta đã thấy hình bóng của một nhà nước dân chủ đang định hình. Từ chính phủ
lâm thời, ngay sau lễ Tuyên ngôn Độc lập đã bắt tay ngay vào công việc quản
lý, làm tất cả để lo cho cuộc sống của dân, tập trung sức chống giặc đói,

chống giặc dốt đi liền với xây dựng chính thể, củng cố nền tảng sức mạnh là
lòng dân để sẵn sàng chống giặc ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập tự do non trẻ
mới ra đời. Từ Chủ tịch Chính phủ đến các vị bộ trưởng, thứ trưởng và công
chức các cơ quan theo lời kêu gọi của Bác Hồ, mười ngày nhịn ăn một bữa để
lấy gạo nuôi dân. Sự kiện này đã đi vào lịch sử như một nét đẹp cao quý của
chế độ dân chủ được lòng dân nhất, cũng vì thế dân hết lòng ủng hộ Chính
phủ, ai ai cũng một lòng, một chí, quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, thà hy
sinh tất cả chứ nhất định không chịu làm nô lệ. Rõ ràng dân chủ và pháp
quyền nhân nghĩa theo tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh đã khơi dậy động
lực vĩ đại của nhân dân, của dân tộc, tạo ra sức mạnh đánh bại mọi kẻ thù.
1.2.3. Làm cho hệ thống pháp luật có hiệu lực trong thực tế
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn chủ trương đề cao việc quản lý nhà
nước bằng công cụ pháp luật. Trước khi có Hiến pháp, Người cho rằng, một
xã hội không thể sống một ngày không có pháp luật, cho nên Người đã ký Sắc
lệnh giữ lại mọi luật lệ của chế độ cũ, chỉ trừ những điều luật trái với nền độc
lập, tự do. Đồng thời, Người ký một loạt Sắc lệnh cấp bách: Sắc lệnh bảo đảm
tự do cá nhân, Sắc lệnh bãi bỏ thuế thân, Sắc lệnh tổ chức Tòa án độc lập với
hành chính Đó là nền tảng trước mắt và lâu dài cho một nhà nước pháp
quyền. Tư tưởng pháp quyền của Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện trong hoạt
động của Chính phủ, của các cấp chính quyền, của các tổ chức, Người đòi hỏi
tất cả mọi tổ chức và cá nhân phải chấp hành pháp luật, không ai được đứng
trên, đứng ngoài pháp luật. Trong điều kiện có chính quyền người đặc biệt
quan tâm, nhắc nhở đội ngũ cán bộ công chức : Dù to hay nhỏ, có quyền mà
thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có dịp "dĩ công vi tư".
Thực chất những căn bệnh đó là vi phạm quyền làm chủ của nhân dân lao
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
14
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
động, là độc tố phản văn hóa đi ngược lại bản chất nhà nước của dân, do dân
và vì dân. Ngoài việc giáo dục nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, "Pháp

luật phải thẳng tay trừng trị những kẻ bất liêm, bất kỳ kẻ ấy ở địa vị nào, làm
nghề nghiệp gì".
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng (từ 1945-1969), Chủ tịch Hồ Chí
Minh rất chú trọng việc xây dựng và ban hành các văn bản pháp luật và đưa
các văn bản pháp luật vào cuộc sống. Ngoài hai bản Hiến pháp năm 1946,
1959, Hồ Chí Minh còn chỉ đạo soạn thảo, ký quyết định công bố 16 đạo luật
và khoảng 1.300 văn bản dưới luật, trong đó có 243 sắc lệnh quy định về tổ
chức nhà nước.
Ngoài ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng việc xây dựng, ban hành,
thực thi pháp luật trong hoạt động của bộ máy nhà nước, đồng thời Người
không bao giờ xem nhẹ các hình thức, biện pháp khác, nhất là trong vận động
tổ chức quần chúng, trong việc tuyên truyền giáo dục, việc nêu gương trước
quần chúng của đội ngũ cán bộ đảng viên, đặc biệt là việc giáo dục truyền
thống tốt đẹp của dân tộc và đạo đức cách mạng, bởi tác dụng lớn lao của nó
đối với hoạt động quản lý của nhà nước và thực hiện quyền dân chủ của công
dân. Cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương mẫu mực về chấp
hành pháp luật, về đạo đức, phong cách mà chúng ta mãi mãi học tập, noi
theo.
2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong
điều kiện hiện nay.
2.1 Giai đoạn lịch sử mới và yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng Việt
Nam
Hiện nay, trong giai đoạn cách mạng mới, thế giới đã có nhiều thay đổi
và diễn biến phức tạp, khó lường. Hòa bình, hợp tác, phát triển và hội nhập
vẫn là xu thế lớn, nhưng xung đột sắc tộc, tôn giáo, chiến tranh cục bộ, can
thiệp, lật đổ, khủng bố vẫn diễn ra gay gắt; các yếu tố đe dọa an ninh, các
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
15
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
nước lớn dựng mọi thủ đoạn tinh vi, thậm chí cả hành động quân sự dưới mọi

chiêu bài để can thiệp, lấn lướt các quốc gia nhỏ, yếu thế và tội phạm công
nghệ cao tiếp tục gia tăng. Những vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, an
ninh lương thực, thiên tai, dịch bệnh, sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, không
chỉ còn là vấn đề của mỗi quốc gia mà muốn giải quyết được phải có sự
chung tay, góp sức của tất cả các nước trên thế giới. Song, chế độ chính trị,
lợi ích của mỗi nước lại khác nhau, số nước do Đảng Cộng sản là Đảng duy
nhất cầm quyền, lãnh đạo không còn nhiều, trong khi sự chia sẻ trên tinh thần
đoàn kết, hy sinh giúp đỡ của các nước có chế độ do Đảng Cộng sản cầm
quyền, lãnh đạo đối với nước ta cũng đã thay đổi nhiều. Tuy xu hướng hòa
bình, hữu nghị vẫn là chính, nhưng việc tính toán để bảo vệ quyền lợi của mỗi
quốc gia cũng thay đổi. Quốc gia nào cũng có toan tính riêng trong bối cảnh
phức tạp hơn. Toàn cầu hóa, hội nhập và cách mạng khoa học - công nghệ,
nhất là công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, làm cho thời gian như ngắn
lại, không gian như nhỏ đi, thúc đẩy hình thành xã hội thông tin và kinh tế tri
thức. Quá trình cấu trúc lại nền kinh tế thế giới và nền kinh tế của mỗi quốc
gia diễn ra mạnh mẽ theo chiều sâu, lấy chất lượng tăng trưởng làm mục tiêu.
Trong khi đó, cạnh tranh trên tất cả các lĩnh vực, cả ở thị trường tại mỗi quốc
gia và thị trường thế giới, giữa các nước ngày càng gay gắt. Đấu tranh giai
cấp và dân tộc vẫn diễn biến phức tạp. Khu vực Thái Bình Dương, trong đó
có Đông - Nam Á là khu vực phát triển năng động nhưng vẫn tồn tại nhiều
nhân tố gây mất ổn định; tranh chấp lãnh thổ, biển đảo càng nóng bỏng.
Trong nước, tuy đã có thành tựu và kinh nghiệm của hơn 25 năm đổi mới, tạo
ra thế và lực mới cho đất nước, nhưng "nước ta vẫn phải đứng trước nhiều
thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp. Nguy
cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới
vẫn tồn tại. Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của
một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí
còn nghiêm trọng. Những biểu hiện xa rời mục tiêu chủ nghĩa xã hội, "tự diễn
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
16

Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
biến", "tự chuyển hóa" có diễn biến phức tạp. Các thế lực thù địch tiếp tục
thực hiện "diễn biến hòa bình", gây bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài
"dân chủ", "nhân quyền" hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta".
Trong những năm qua, thực hiện đường lối của Ðảng, việc xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đã được đẩy mạnh, đạt được kết quả
tích cực, tổ chức bộ máy Nhà nước ngày càng được hoàn thiện hơn, phương
thức hoạt động của Nhà nước được đổi mới; Nhà nước quản lý chủ yếu bằng
luật pháp, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, cơ chế, chính sách và các nguồn
lực của Nhà nước, giảm bớt các mệnh lệnh hành chính can thiệp vào các lĩnh
vực kinh tế, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước được nâng lên, đáp ứng
ngày càng tốt hơn yêu cầu của công cuộc đổi mới, phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Quốc hội được kiện toàn về tổ chức, phương thức hoạt động có nhiều
đổi mới, chất lượng hoạt động được nâng cao. Công tác xây dựng pháp luật
được tăng cường. Việc thảo luận, quyết định kế hoạch phát triển kinh tế - xã
hội, dự toán, quyết toán ngân sách Nhà nước, các công trình trọng điểm quốc
gia có chất lượng và thực chất hơn. Hoạt động giám sát tình hình và kết quả
thực hiện các chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước, các dự án, công
trình trọng điểm quốc gia, những vấn đề bức thiết, quan trọng của đất nước
được đẩy mạnh, chất lượng được nâng lên. Cơ cấu tổ chức, bộ máy của Chính
phủ từng bước được sắp xếp, điều chỉnh theo hướng tinh gọn; các bộ quản lý
đa ngành, đa lĩnh vực được thành lập với những chức năng, nhiệm vụ được
điều chỉnh, đổi mới, tập trung vào lĩnh vực quản lý nhà nước, quản lý vĩ mô,
giải quyết những vấn đề lớn, quan trọng, tách khỏi quản lý hoạt động sản
xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Cải cách hành chính được chú trọng, nhất
là ở những lĩnh vực có quan hệ tới đời sống của nhân dân và hoạt động của
doanh nghiệp, bước đầu đạt được một số kết quả. Cải cách tư pháp được đẩy
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B

17
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
mạnh. Tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp được đổi mới. Việc thực
hiện các thủ tục tố tụng, sự tham gia của luật sư trong tố tụng và các hoạt
động tranh tụng tại phiên tòa ngày càng tốt hơn, hạn chế được tình trạng điều
tra, truy tố, xét xử oan sai hay bỏ lọt tội phạm. Công tác thi hành án được tăng
cường. Tổ chức bộ máy chính quyền địa phương các cấp được củng cố, kiện
toàn, chất lượng, hiệu quả hoạt động từng bước được nâng lên. Việc đào tạo,
bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được quan tâm.
Công tác đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí được tích
cực chỉ đạo, đạt một số kết quả.
Tuy nhiên, công tác xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
còn chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quản lý đất nước.
Năng lực xây dựng thể chế còn hạn chế, hệ thống luật pháp, cơ chế, chính
sách chưa đồng bộ, thống nhất. Công tác điều hành, tổ chức thực thi pháp luật
có những mặt còn yếu. Tổ chức bộ máy ở một số cơ quan nhà nước còn chưa
hợp lý, chức năng, nhiệm vụ của một số cơ quan chưa đủ rõ, còn chồng chéo.
Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong
tình hình mới của đất nước. Cải cách hành chính chưa đạt yêu cầu đề ra, còn
nhiều thủ tục hành chính gây phiền hà cho tổ chức và công dân. Hiệu lực,
hiệu quả quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực còn yếu. Cải cách tư pháp còn
chậm, chưa đồng bộ. Công tác điều tra, giam giữ, truy tố, xét xử trong một số
trường hợp chưa chính xác, tình trạng án tồn đọng, án bị hủy, bị cải sửa còn
nhiều. Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí chưa đạt được yêu cầu đề
ra. Quan liêu, tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng, chưa được ngăn
chặn, đẩy lùi. Những hạn chế, yếu kém trong lĩnh vực xây dựng Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa đã gây ra những khó khăn, cản trở, làm hạn chế
thành tựu của đất nước, trong một số lĩnh vực còn tạo nên bức xúc xã hội. Sự
nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của đất nước ta trong thời kỳ
mới đòi hỏi phải tiếp tục đẩy mạnh, thực hiện tốt hơn, có hiệu quả hơn nhiệm

vụ xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
18
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
2.2. Xây dựng Nhà nước Việt Nam ngang tầm với nhiệm vụ của
giai đoạn hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nhà nước phải thể hiện ý chí quyền lực của dân, mưu cầu hạnh phúc
cho dân, phấn đấu đem lại lợi ích cho dân, thoả mãn những nhu cầu hợp lý
của các tầng lớp nhân dân trong xã hội. Đó là một Nhà nước dân chủ và tiến
bộ. Những lợi ích và nhu cầu đó lại phải được thực hiện một cách công bằng,
dân chủ, văn minh, chính đáng, bảo đảm sự kết hợp hài hòa giữa phát triển
các cá nhân với mục tiêu phát triển xã hội. Đồng thời, lại phải chăm lo giải
quyết những vấn đề bức xúc hàng ngày của dân tộc, của đất nước.
Quan điểm về quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân dân đã được
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đề cập hết sức đầy đủ và sâu sắc. Đến nay,
các quan điểm này của Người vẫn giữ nguyên giá trị và có ý nghĩa thực tiễn
to lớn đối với nhiệm vụ xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì
dân. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do
nhân dân, vì vậy, vấn đề cốt tử là làm sao để nhân dân thực sự làm chủ vận
mệnh của đất nước. Để quyền làm chủ của nhân dân được bảo đảm và thực thi
trong cuộc sống, cần xây dựng và hoàn thiện thể chế, phương thức, cơ chế
thực hiện. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ, phải xây dựng nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa, trong đó nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình bằng Nhà
nước pháp quyền và các tổ chức xã hội do chính họ lập ra và quản lý. Theo
đó, nhân dân vừa là người cử ra chính quyền các cấp, vừa là người quản lý,
kiểm tra, kiểm soát toàn bộ hoạt động của bộ máy quyền lực đó.
Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền làm chủ đất nước và xã hội
của nhân dân, Đảng ta đã đúc kết thành cơ chế, chính sách quản lý, điều hành
đất nước: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ. Cơ chế đó
phát huy được tính tích cực, chủ động của các tổ chức chính trị - xã hội, tạo

nên sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, đáp ứng đòi hỏi của các
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
19
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc cũng như sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Bước vào thời kỳ mới, trước yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước
theo định hướng XHCN, việc xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân
và vì dân phải tiếp tục quán triệt sâu sắc tư tưởng và học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh về quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân
dân. Bởi, đây là nền tảng tư tưởng, lý luận quan trọng trong tổ chức và hoạt
động của Nhà nước pháp quyền kiểu mới do nhân dân làm chủ.
Để tiếp tục quán triệt, học tập, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây
dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, cần nắm chắc, thực
hiện tốt một số nội dung cơ bản sau:
Trước hết, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và
vì dân phải nắm vững mục tiêu là tôn trọng, bảo vệ, phát huy quyền làm chủ
của nhân dân, tất cả vì độc lập dân tộc, dân chủ, tự do, hạnh phúc của nhân
dân. Điều 2 Hiến pháp 1992 khẳng định rõ: Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt
Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân
dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh
giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.
Quan điểm trên càng có ý nghĩa quan trọng trong xây dựng một Nhà
nước pháp quyền dân chủ nhân dân - do nhân dân làm chủ, nhất là khi các thế
lực thù địch đang lợi dụng chiêu bài “dân chủ” và “nhân quyền” cũng như các
thủ đoạn khác để vu cáo, xuyên tạc chế độ dân chủ, chống phá cách mạng
nước ta. Văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng
định: “Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân,
vì dân, do Đảng lãnh đạou”. Tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền
phải quán triệt sâu sắc quan điểm tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân

dân. Vấn đề là phải thống nhất nhận thức về mối quan hệ giữa toàn bộ quyền
lực nhà nước thuộc về nhân dân với quyền lực của Nhà nước. Xét về mặt
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
20
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
chính trị - xã hội thì nhân dân là cội nguồn của quyền lực Nhà nước, là chủ
thể quản lý đất nước. Quyền lực của Nhà nước pháp quyền chính là quyền lực
do nhân dân làm chủ trao cho Nhà nước, thay mặt cho nhân dân quản lý xã
hội. Xét về mặt quản lý thì Nhà nước là một tổ chức công quyền thực thi
quyền lực. Dựa vào hệ thống pháp luật và bộ máy của mình, Nhà nước thực
hiện việc điều chỉnh các quá trình xã hội theo ý chí, nguyện vọng của nhân
dân. Vì vậy, giữa quyền lực Nhà nước với quyền làm chủ của nhân dân là
thống nhất, không có sự đối lập về mục tiêu và lợi ích. Pháp luật là ý chí của
nhân dân lao động, thể hiện sự thống nhất giữa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể
và lợi ích xã hội. Những quyền tự do, dân chủ, nghĩa vụ của nhân dân được
đưa lên thành luật, và Nhà nước chịu trách nhiệm trước nhân dân, bảo đảm và
bảo vệ những quyền lợi, nghĩa vụ ấy của nhân dân. Như vậy, việc xây dựng
nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN thực hiện công việc quản lý đất nước
bằng pháp luật, bảo đảm tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, đòi hỏi Nhà
nước phải tự đặt mình dưới pháp luật, tổ chức và hoạt động theo pháp luật.
Đồng thời, phải nâng cao dân trí, động viên, giáo dục và tạo điều kiện thuận
lợi để nhân dân sử dụng quyền làm chủ, quyền lực của mình tham gia vào
quản lý nhà nước, quản lý xã hội.
Hai là, phát huy quyền làm chủ của nhân dân để nhân dân thực sự thực
hiện quyền làm chủ đất nước của mình. Vấn đề quan trọng hiện nay là phải
tìm ra và thực thi những cơ chế, hình thức dân chủ hữu hiệu để nhân dân thật
sự quyết định những công việc trọng đại của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam XHCN, trước hết và trực tiếp ở cơ sở. Thực tiễn cuộc sống
đã chỉ rõ, chừng nào và khi nào Nhà nước chưa tạo đủ điều kiện để nhân dân
thực hiện phát huy quyền làm chủ của mình ở cơ sở, hoặc để xảy ra dân chủ

cực đoan, dân chủ quá trớn, gây trở ngại cho hoạt động điều hành và quản lý
của bộ máy chính quyền cơ sở, thì chừng đó quyền lực Nhà nước ở địa
phương bị suy giảm, cản trở việc thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
21
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
Trong quá trình phát huy dân chủ XHCN, để nhân dân thực sự thực
hiện quyền lực và quyền làm chủ đất nước của mình, cần nắm vững bản chất
và nội dung của vấn đề dân chủ. Dân chủ ở nước ta là dân chủ XHCN, là nền
dân chủ của khối đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa giai cấp
công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức do Đảng Cộng sản Việt
Nam lãnh đạo. Dân chủ đi đôi với kỷ luật, kỷ cương; quyền lợi đi đôi với
trách nhiệm và nghĩa vụ; dân chủ được cụ thể hóa thành pháp luật, dân chủ
trong khuôn khổ pháp luật; khắc phục tình trạng vô kỷ luật, dân chủ cực đoan,
lợi dụng dân chủ để phá hoại chế độ XHCN. Đồng thời, tuyệt đối không mơ
hồ trước những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch đối với các giá trị
văn hoá dân chủ XHCN. Cần phải kiên quyết chống lại những luận điệu
xuyên tạc, mị dân, núp dưới chiêu bài “tự do”, “dân chủ”, “nhân quyền” tư
sản để xuyên tạc những giá trị dân chủ XHCN mà Đảng và nhân dân ta đã xây
dựng, vun đắp trong cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ giải phóng
dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Ba là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên
chức trong các cơ quan quyền lực của tổ chức nhà nước về phẩm chất chính
trị, đạo đức, phong cách, năng lực quản lý, năng lực chuyên môn để họ thực
sự là “người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”, toàn tâm, toàn ý phục vụ
lợi ích của nhân dân. Đây là nhân tố “cốt lõi” bảo đảm sự thành công của
nhiệm vụ xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì nhân dân.
Theo đó, cùng với việc nâng cao bản lĩnh chính trị, giáo dục đạo đức cách
mạng, phải đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức nhà nước có đủ tri thức về
chính trị học, xã hội học, về hệ thống chính trị, pháp luật, quản lý hành chính

nhà nước, về tổ chức lao động khoa học và tâm lý quản lý Thực hiện tiêu
chuẩn hóa đội ngũ công chức theo các ngạch, bậc; tổ chức tốt việc đào tạo và
thi tuyển, sát hạch, sàng lọc, bổ nhiệm theo chức danh.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
22
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
Bốn là, tăng cường vai trò lãnh đạo và đổi mới phương thức lãnh đạo
của Đảng đối với Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, đáp ứng
được những đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng XHCN
thời kỳ mới. Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được thực tiễn
lịch sử cách mạng Việt Nam hơn 80 năm qua khẳng định và được xác định tại
Điều 4 Hiến pháp nước Cộng hồ XHCN Việt Nam năm 1992. Thực tiễn đã
chỉ rõ: sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội là điều kiện để bảo
đảm Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là Nhà nước của dân, do dân, vì
dân, bảo đảm cho hệ thống chính trị có đủ khả năng đưa đất nước ta từng
bước vượt qua nguy cơ, thách thức, vững vàng đi theo con đường cách mạng
XHCN. Để nhân dân thực sự phát huy được quyền làm chủ thì vấn đề cốt tử
hiện nay phải ra sức xây dựng, củng cố hệ thống chính trị một cách đồng bộ;
đặc biệt là đổi mới và chỉnh đốn Đảng, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng
đối với hệ thống chính trị và xã hội, đồng thời xây dựng kiện toàn bộ máy nhà
nước pháp quyền XHCN vững mạnh, trong sạch, có hiệu lực, hiệu quả cao.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
23
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
KẾT LUẬN
Xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh là vấn đề hết sức quan
trọng của bất kỳ quốc gia nào. Đối với nước ta việc xây dựng Nhà nước trong
sạch, vững mạnh là một vấn đề rất lớn, một trong những vấn đề cực kỳ quan
trọng để đất nước tồn tại, ổn định và phát triển, tiến tới văn minh giàu đẹp.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước kiểu mới, Nhà nước của

dân, do dân và vì dân vẫn mãi mãi có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn sâu sắc.
Ngày nay, trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước, chúng ta nhất định thực hiện thắng lợi tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực
tiễn, phấn đấu xây dựng một Nhà nước Việt Nam XHCN là Nhà nước pháp
quyền của dân, do dân và vì dân.
Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
24
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hồ Chí Minh toàn tập. Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Tạp chí Xây dựng Đảng
3. Đảng cộng sản Việt Nam, văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ
X, XI, Nxb sự thật, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội.

Trần Ngọc Tú Lớp XDĐ & CQNN K31B
25