Mức độ hài hòa của kế toán công cụ tài chính tại các ngân hàng thương mại việt nam so với chuẩn mực kế toán quốc tế về công cụ tài chính

B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM

 

TRN TH HNG VÂN


MCă HÀI HÒA CA K TOÁN CÔNG C TÀI
CHÍNH TIăCÁCăNGỂNăHẨNGăTHNGăMI
VIT NAM SO VI CHUN MC K TOÁN QUC
T V CÔNG C TÀI CHÍNH


Chuyên ngành : K toán
Mã s : 60340301

LUNăVNăTHCăSăKINHăT


NGIăHNG DN KHOA HC: TS. NGUYN TH THU HIN


TP. H Chí Minh - Nmă2013
LIăCAMăOAN
TôiăxinăcamăđoanălunăvnălƠăkt qu nghiên cu ca riêng tôi, không sao
chép ca ai. Ni dung lunăvnăcóăthamăkho và s dng các tài liu, thông tin
đcăđngăti trên các tác phm, tp chí và các trang web theo danh mc tài liu
tham kho ca lunăvn.
Tác gi

Trn Th Hng Vân











LIăCÁMăN
Tác gi gi li cmănăsơuăscăđn ngi hng dn khoa hc - TS.Nguyn
Th Thu Hinăđưătn tình theo sát tác gi đ hng dn và đaăraăcácăgópăỦăđ tác
gi có th hoàn thành lunăvnănƠy.
Tác gi gi li cmănăđn Hiăđng chm lunăvnăđưăgópăỦăđ tác gi sa
cha lunăvn.
Tác gi gi li cmănăđn Quý thy cô Khoa K toán ậ kimătoánătrng
i hc Kinh t TP.H Chí Minh đưănhit tình truynăđt kin thc giúp tác gi có
nn tng cn thităđ theoăđui mc tiêu nghiên cu.
Trân trng.
Trn Th Hng Vân

MC LC
Trang ph bìa
Liăcamăđoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng biu
Chngă1:ăGii thiu chung
1.1. Vnăđ nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.3. iătng và phm vi nghiên cu 3
1.4.ăPhngăphápănghiênăcu 3
1.5.ăóngăgópăca nghiên cu 5
1.6. Kt cu ca lunăvn 6
Chngă2:ăTng quan v k toán công c tài chính và nghiên cu hài hòa k
toán
2.1. Tng quan v công c tài chính 7
2.2. Chun mc quc t v công c tài chính 7
2.2.1. Lch s hình thành và phát trin chun mc quc t v công c tài chính 7
2.2.2. Ni dung căbn ca chun mc k toán quc t v công c tài chính 9
2.2.2.1. Phân loi công c tài chính 10
2.2.2.2. Ghi nhn và xóa b công c tài chính 11
2.2.2.3.ăoălng công c tài chính 12
2.2.2.4. Tn tht tài sn tài chính 14
2.2.2.5. K toán phòng nga ri ro 15
2.2.2.6. Trình bày và công c công c tài chính 16
2.3. Tng kt các nghiên cu v hài hòa k toán 21
Kt lunăchngă2 25
Chngă3:ăThc trng công c tài chính vƠăcăs pháp lý v công c tài chính
ca h thng NHTM Vit Nam

3.1.ăThcătrngăcôngăcătƠiăchínhătrongăNHTMăVităNam 26
3.1.1. ánhăgiáăv quy mô tài sn và tài sn tài chính 26
3.1.2.ăánhăgiáăv n tài chính và vn ch s hu 29
3.2.ăCăs pháp lý v công c tài chính trong NHTM Vit Nam 32
Kt lunăchngă3 37
Chngă4:ăPhngăphápănghiênăcu
4.1. Các gi thuyt nghiên cu 38
4.2. Gii thiu tng th và la chn mu nghiên cu 39
4.2.1. Gii thiu v tng th nghiên cu 39
4.2.2. La chn mu 42
4.3.ăPhngăphápăđc s dngăđ đánhăgiáăcácăgi thuyt nghiên cu 44
4.3.1.ăPhngăphápăđánhăgiáăgi thuyt H1 44
4.3.2.ăPhngăphápăđánhăgiáăgi thuyt H2 45
4.3.3.ăPhngăphápăđánhăgiáăgi thuyt H3 46
Kt lunăchngă4 47
Chngă5:ăKt qu nghiên cu và kin ngh
5.1. Kt qu nghiên cu 48
5.1.1. Kt qu nghiên cu hài hòa v chun mc 48
5.1.2. Kt qu nghiên cu hài hòa v thc hành  khía cnh tuân th các yêu cu v
công b thông tin ca h thng k toán Vit Nam so vi IAS/IFRS 49
5.1.3. Kt qu nghiên cu hài hòa v chun mc s dnăđn hài hòa v thc hành 
khía cnh công b thông tin ca h thng k toán VN so vi IAS/IFRS 64
5.1.4. Bàn lun v kt qu nghiên cu 65
5.2. Các kin ngh 67
5.3. Hn ch caăđ tƠiăvƠăhng nghiên cu tip theo 69
5.3.1. Hn ch caăđ tài 69
5.3.2.ăHng nghiên cu tip theo 69
Kt lunăchngă5 70
Kt lun 71
Danh mc tài liu tham kho 72

Ph lc

























DANH MC CÁC CH VIT TT
Vitătt
VităđyăđăbngătingăVit
VităđyăđăbngătingăAnh

AC
Nguyênăgiáăphơnăb
Amortised cost
BCTC
Báo cáo tài chính

BTC
BătƠiăchính

CCTC
CôngăcătƠiăchính
Financial instrument
CN
Chi nhánh

ED
D tho chun mc k toán quc t
Exposure draft
FV
GiáătrăhpălỦ
Fair value
FVOCI
Ghi theo giá tr hp lý viăthayăđi giá
tr hp lý ghi nhn vào thu nhp hoãn
li
Fair value through other
comprehensive income
FVTPL
Ghi theo giá tr hp lý viăthayăđi giá
tr hp lý ghi nhn vào kt qu kinh

doanh
Fair value through profit or loss
GAAP
Các nguyên tc k toán tha nhn chung
Genarally accepted accounting
principles
GTHL
GiáătrăhpălỦ

IAS
Chunămcăkătoánăqucăt
International Accounting Standards
IASB
Hiăđngăchunămcăkătoánăqucăt
International Accounting Standards
Board
IASC
yăbanăchunămcăkătoánăqucăt
International Accounting Standards
Committee
IFRS
Chun mc báo cáo tài chính quc t
International Fiannacial Reporting
Standards
NHNN
NgơnăhƠngăNhƠănc

NHTM
NgơnăhƠngăThngămi

NPTTC
NăphiătrătƠiăchính
Financial Liability
TCTD
Tăchcătínădng

TSTC
TƠiăsnătƠiăchính
Financial Asset
VAS
Chun mc k toán Vit Nam
Vietnamese Accounting Standards
VND
ngăVităNam

WTO
T chcăThngămi Quc t
World Trade Organization

DANH MC CÁC BNG BIU
Bng 2.1. i chiu các loi tài sn tài chính vi n phi tr tài chính 7
Bng 3.1. Khái quát tài sn và tài sn tài chính ca các NgơnăhƠngăthngămi Vit
Namăgiaiăđon 2007-2011 27
Bng 3.2.ăCăcu tài sn tài chính caăcácăNgơnăhƠngăthngămi Vit Nam giai
đon 2007-2011 29
Bng 3.3. Khái quát n tài chính và vn ch s hu caăcácăNgơnăhƠngăthngămi
VităNamăgiaiăđon 2007-2011 30
Bngă3.4.ăCăcu n tài chính caăcácăNgơnăhƠngăthngămi VităNamăgiaiăđon
2007-2011 31
Bng 4.1. S lngăngơnăhƠngăthngămi ti VN giaiăđon 1990 ậ 2012 40
Bng 4.2.ăCăcu vnăđiu l ca h thngăngơnăhƠngăthngămi ti VităNamăđn
tháng 12/2012 41
Biuăđ 4.3. Quy mô tài sn, ROA, ROE ca h thngăNHTMănmă2011 42
Bng 4.4. Phân b muăđiu tra 43
Bng 5.1. Tn s và tn sut ca mi mc xp hng gnăgi 48

Bng 5.2. Tình trng hài hòa gia IAS/IFRS và h thng k toán VN 48
Bng 5.3. Mcăđ công b CCTCătheoăcăs đoălng 49
Bng 5.4. Mcăđ công b v tái phân loi TSTC 50
Bng 5.5. Mcăđ công b v tài snăđm bo 50
Bng 5.6. Mcăđ công b d phòng cho tn tht tín dng 51
Bng 5.7. Mcăđ công b công c tài chính phc hp gn lin vi nhiu loi công
c tài chính phái sinh 52
Bng 5.8. Mcăđ công b các khon vay mt kh nngăthanhătoánăvƠăviăphm hp
đng 53
Bng 5.9. Mc đ công b thu nhp, chi phí, lãi và l 53
Bng 5.10. Mcăđ công b các chính sách k toán 53
Bng 5.11. Mcăđ công b phòng nga ri ro 54
Bng 5.12. Mcăđ công b giá tr hp lý 54
Bng 5.13. Mcăđ công b đnh tính v ri ro 56
Bng 5.14. Mcăđ công b đnhălng ri ro tín dng 58
Bng 5.15. Mcăđ công b đnhălng ri ro thanh khon 59
Bng 5.16. Mcăđ công b đnhălng ri ro th trng 60
Bng 5.17. Tng hp kt qu kho sát các yêu cu v công b thông tin 62
Bng 5.18. Tn s và tn sut ca mc xp hng gnăgiăv công b thông tin 64



1

CHNGă1
GII THIU CHUNG
1.1. Vnăđ nghiên cu
Quá trình toàn cu hóa din ra ngày càng nhanh chóng vào cui nhngănmă
ca th k 20. Trongăđó,ăth trngătƠiăchínhăđcăđánhăgiáălƠăchuătácăđng ca quá
trình hi nhpănhanhăhn.ăChínhăs toàn cu hóa th trngătƠiăchínhăđưătácăđng

mnhăđn quá trình hi nhp quc t v chun mc k toán.ă đápăngăđiu này,
nmă2001ăHiăđng chun mc k toán quc t (IASB)ăđưăđc thành lpăđ thay
th cho y ban chun mc k toán quc t (IASC).
Mc tiêu chính trong hotăđng ca IASB là hình thành mt h thng chun
mc k toán phc v cho li ích chung, chtălng cao, d hiu và có th áp dng
trên toàn th gii. T nmă2005,ănhiuănc trên th giiăđưăs dng IAS/IFRS và
m đu là khi liên minh Châu Âu, theo sau là Úc và ngày càng tip tc m rng ra
thêm nhiuănc trên th gii.
Vit Nam là qucăgiaăđangăphátătrin và không nmăngoƠiăxuăhng chung
y. Vic gia nhp t chcăthngămi th gii (WTO) nmă2006,ăđưăđemăli cho
Vit Nam nhiuăcăhi và thách thc trong quá trình hi nhp nói chung và trong
lnhăvc k toán, kim toán nói riêng. Theo l trìnhăđưăcamăkt vi WTO thì mc
tiêuăđnănmă2020, Vit Nam hi nhp hoàn toàn vi quc t trongălnhăvc k toán,
kim toán.
 thc hin l trìnhăđưăcamăkt, B TƠiăChínhăđưănghiênăcu và tngăbc
cho ban hành 26 chun mc k toán VităNamă(VAS)ăchoăđn thiăđim hin ti.
Theoăđánhăgiáăca Hip hi k toán và kim toán VităNamănmă2007ăthìăchun
mc k toán Vit Nam tuân th khong 95% chun mc k toán quc t. Tuy nhiên,
h thng công c tài chính (CCTC)  các t chc tín dng (TCTD) thì Vit Nam ch
mi tuân th đc 50% chun mc k toán quc t vì VităNamăchaăcóăbanăhƠnhă
chun mc c th v cách trình bày, ghi nhnăvƠăđoălng các công c tài chính.
Hin ti,ăđ phc v cho vic phn ánh các công c tài chính ngày càng phát
trin thì B TƠiăChínhăđưăbanăhƠnhăThôngătăs 210/2009/TT-BTCăđ hng dn áp


2

dng chun mc k toán quc t v trình bày Báo cáo tài chính và thuyt minh
thôngătinăđi vi công c tƠiăchính.ăTuyănhiên,ăThôngătănƠyăvnăchaăchiătit và
chaăcóăcácănguyênătcăhng dn bao quát cho các tình hung thc t có th xy ra

ti Vit Nam.
Ngoài ra, các công trình nghiên cu v công c tƠiăchínhălnhăvc ngân hàng
ti Vit Nam không nhiu, có th k ra các nghiên cuăđin hìnhănhănghiênăcu
caăƠoăYă(2003)ă“Vn dng chun mc k toán quc t vào h thng ngân hàng”
;ăvƠăƠoăY (2005) “Hoàn thin h thng k toán ngân hàng phù hp vi thông l
quc t”; Nguyn Th ThanhăHngă(2007)ă“ Gii pháp k toán vi phát trin th
trng phái sinh”; Nguyn Th ThanhăHngă(2008)ă“Áp dng chun mc k toán
quc t trong lnh vc k toán ngân hàng ti Vit Nam”; Hà Th Tng Vy (2009)
“K toán công c tài chính ca th trng chng khoán Vit Nam”; Nguyn Th
Thu Hin (2010) “Hoàn thin k toán công c tài chính trong các ngân hàng
thng mi ti Vit Nam”.
Trong các nghiên cu trên ch có nghiên cu ca tác gi Nguyn Th Thanh
Hngă(2008)ăvƠăNguyn Th Thu Hin (2010) có nghiên cu v hài hòa k toán
gia chun mc k toán quc t và Vit Nam. Tuy nhiên, nghiên cu ca tác gi
Nguyn Th Thanhă Hngă(2008)ă ch dng li  vică đánhă giá hài hòa cho tng
nghip v ngơnăhƠngănhăk toán d phòng tín dng, k toán nghip v mua bán
giy t có giá, k toán nghip v phái sinh tin t, k toán nghip v phát hành trái
phiu chuynăđi. Nghiên cu ca tác gi Nguyn Th Thu Hin ch đánhăgiá mc
đ hài hòa (v đnh tính) gia h thng k toán các TCTD vi IAS/IFRS và mcăđ
tuân th cácăquyăđnh k toán trên thc t ca các NHTM  các khía cnh phân loi,
ghi nhnăvƠăđoălng, trình bày và công b thôngătinăđ t đóăđ xut các bin pháp
hoàn thin k toán công c tài chính trong các NHTM ti Vit Nam.
Vi vic tip cn các nghiên cu  trên cho thyăchaăcóănghiênăcuăđnh
lng nào v vicăxácăđnh mcăđ hài hòa gia h thng k toán các ngân hàng
Vit Nam vi IAS/IFRS.


3

Chính vì vy, tác gi chnăđ tài “ Mc đ hài hòa ca k toán công c tài

chính ti các ngân hàng thng mi Vit Nam so vi chun mc quc t v công
c tài chính” đ làm lunăvnătt nghip bc thc s.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
- ánhăgiáămcăđ hài hòa v chun mc (de jure) caăcácăquyăđnh k toán
công c tài chính áp dng cho h thng NHTM Vit Nam vi IAS/IFRS.
- ánhă giáă mcă đ hài hòa v thc hành k toán (de facto) ca h thng
NHTM Vit Nam trong vic tuân th các yêu cu v công b thông tin v CCTC.
-  xut mt s gi ý hoàn thin khuôn kh k toán CCTC ti Vit Nam.
1.3. iătng và phm vi nghiên cu
 iătng nghiên cu
Lunăvnătp trung nghiên cu nhngăđiătng sau:
- Các chun mc IASăvƠăIFRSăliênăquanăđn công c tài chính  các khía cnh
là phân loi, ghi nhn,ăđoălng, trình bày và công b thông tin.
- Cácăquyăđnh k toán v công c tài chính áp dng cho h thng NHTM Vit
Nam.
 Phm vi nghiên cu
Lunăvnăch gii hn  gócăđ k toánăvƠătrongăcácăngơnăhƠngăthngămi
VităNam;ăkhôngăđ cpăđnăcácălnhăvc và ngành ngh khác,ăvƠăkhôngăđ cpăđn
công c tài chính phái sinh, vàng, ngoi t và các khon cam kt, bo lãnh.
1.4.ăPhngăphápănghiênăcu
 Ngun d liu
- Căs pháp lý v k toán công c tài chính ca Vit Nam do B Tài Chính
ban hành nh:ăThôngătăs 210ăắăHng dn áp dng chun mc k toán quc t v
trình bày Báo cáo tài chính và thuytă minhăthôngă tinăđi vi công c tài chínhẰ,
VASă01ăắă Chun mcă chungẰ,ăVASă 21ăắăTrìnhă bƠyăbáoăcáoătƠiă chínhẰ,ă VAS 22
ắTrình bày b sung báo cáo tài chính ca các ngân hàng và t chc tín dngătngă
tẰ,ăThôngătă89/2013/TT-BTC và 228/2009/TT-BTC v vicăắHng dn ch đ
trích lp và s dng các khon d phòng gim giá hàng tn kho, tn tht các khon

4

đuătătƠiăchính,ăn phiăthuăkhóăđòiăvƠăbo hành sn phm, hàng hóa, công trình
xây lp ti doanh nghipẰ.
- Căs pháp lý v công c tài chính ca Vit Nam hin hành do Ngân hàng
NhƠănc ban hành nh: Quytăđnh s 18/2007/Q-NHNN và s 493/2005/Q-
NHNN v vic ắăPhơnăloi n, trích lp và s dng d phòngăđ x lý ri ro tín
dng trong hotă đng ngân hàng ca t chc tín dngẰ,ă Côngă vnă 2601/NHNN-
TCKTăắHng dn rà soát phân loiăvƠăcăs trích lp d phòng gim giá các khon
đuătătƠiăchínhẰ,ăCôngăvnă7459/NHNN-KTTCăắHng dn hch toán nghip v
kinhădoanh,ăđuătăchngăkhoánẰ,ăCôngăvnă3212/NHNN-CSTTăắThc hin chit
khu công c chuynă nhng, giy t cóă giáẰ,ă Quytă đnhă 16/2007/Q-NHNN
ắBană hƠnhă ch đ báoă cáoă tƠiă chínhă đi vi các t chc tín dngẰ,ă Quytă đnh
479/2004/Q-NHNNăắBanăhƠnhăh thng tài khon k toán các t chc tín dngẰ.
- Các chun mc k toán quc t v công c tƠiăchínhănh:ăIASă32ăắăCôngăc
tƠiăchính:ăTrìnhăbƠyẰ, IASă39ăắCôngăc tài chính: ghi nhnăvƠăđoălngẰ, IFRS 7
ắCôngăc tài chính: ThuytăminhẰ,ăIFRSă9ăắPhân loi, ghi nhnăvƠăđoălng công
c tài chínhẰ.
- Các công trình nghiên cu, bài báo v công c tài chính và nghiên cu s hài
hòa trong k toán ca các nc.
- D liu đc s dngăđ đánhăgiá thc trng công c tài chính trong NHTM
Vit Nam là báo cáo tài chính trongă5ănmăt 2007ăđnănmă2011 ca 31 ngân hàng
thngămi c phn (5 NHTMăNhƠănc và 26 NHTM c phn).
- D liuăđc s dngăđ đánhăgiáămcăđ hài hòa v thc hành là báo cáo tài
chính caă cácă ngơnă hƠngă thngă mi Vită Namă nmă 2011ă ca 25 ngân hàng
(3ăNHTMăNhƠănc và 22 NHTM c phn). Lunăvnăchn báo cáo tài chínhănmă
2011ăvìăđơyălƠănmăđu tiên các ngân hàng phi thc hinăThôngătă210.
 Phngăphápănghiênăcu
Lunăvnăs dng thng kê mô t đ đánhăgiáăthc trng công c tài chính ti
cácăngơnăhƠngăthngămi Vit Nam.

5

LunăvnăđánhăgiáăhƠiăhòaă c hai khía cnh là hài hòa v chun mc và hài
hòa v thc hành.
 đánhăgiáăhƠiăhòaăv chun mc, lunăvnăxơyădng mt bng lit kê gm
92 khon mcăđi chiu gia k toán công c tài chính ti các NHTM Vit Nam so
vi IAS/IFRS. T đó,ăxơyădng mc ắxp hng gnăgiẰă có mc thang đoăt 0ăđn
3 cho 92 khon mcănƠyăđ đánhăgiáămcăđ hài hòa gia k toán Vit Nam so vi
IAS/IFRS v công c tài chính. C th nhăsau:
- Mt giá tr xp hng bng 0 s đc ch đnh cho mt khon mcădi k
toán Vit Nam là hoàn toàn không hài hòa vi IAS/IFRS.
- Mt giá tr xp hng bng 1 s đc ch đnh cho mt khon mcădi k
toán Vit Nam là hài hòa vi IAS/IFRS  mt mcăđ nhtăđnh vi s khác bit
ln gia h thng k toán Vit Nam vi IAS/IFRS.
- Mt giá tr xp hng bng 2 s đc ch đnh cho mt khon mcădi k
toán Vit Nam là hài hòa vi IAS/IFRS trong tt c các khía cnh quan trng ngoi
tr mt hoc hai ngoi l nh.
- Mt giá tr xp hng bng 3 s đc ch đnh cho mt khon mcădi k
toán Vit Nam là hoàn toàn hài hòa vi IAS/IFRS.
Tng hp 92 khon mc sau khi xp hng, lunăvnăs đnhălngăđc mc
đ hài hòa v chun mc.
 đánhăgiáăhƠiăhòaăv thc hành, lunăvnăđánhăgiáăvic tuân th 14 mc
yêu cu công b thông tin theo IFRS 7 và IFRS 9, thông qua vic s dngăắCh s
thuyt minhẰ đ choăđim cácă NHTMă đc kho sát, lunăvn đánhăgiáă mcă đ
công b thông tin ca các NHTM nhăsau:
- im 1 cho các mcăđc các NHTM công b thông tin.
- im 0 cho các mcăkhôngăđc các NHTM công b thông tin.
Tng hpăđim ca 14 mcăđc yêu cu công b thông tin, s đnhălng

đc mcăđ hài hòa v thc hành.


6

Vi kt qu mcăđ hài hòa v thc hành, lunăvn s m rng thêm vic
đánhăgiáămcăđ hài hòa v chun mc  khía cnh công b thôngătinăđ góp phn
b sung cho cho gi thuyt hài hòa v chun mc s dnăđn hài hòa v thc hành.
1.5.ăóngăgópăca nghiên cu
- H thng hóa các chun mc k toán quc t v công c tài chính  các
nguyên tc phân loi, ghi nhn,ă đoă lng, trình bày và công b thôngă tinăđ đi
chiu viăcácăquyăđnh ca Vit Nam v công c tƠiăchínhătrongălnhăvc ngân hàng.
- Hài hòa s đánhăgiáătrênăc hai khía cnh là hài hòa v chun mc và hài hòa
v thc hành.
- Kt qu đánhăgiáăhƠiăhòaăs góp phn chng minh cho gi thuyt hài hòa v
chun mc s dnăđn hài hòa v thc hành.
- Kt qu ca vicăđánhăgiáăhƠiăhòaăs cho thy các vnăđ cn phi thc hin
đ hoàn thin k toán công c tài chính Vit Nam trong tin trình hi nhp k toán
quc t.
1.6. Kt cu ca lunăvn:
- Chngă1:ăTng quan
- Chngă2: Tng quan v k toán CCTC và nghiên cu hài hòa k toán.
- Chngă3: Thc trng công c tài chính vƠăcăs pháp lý v k toán công c
tài chính ca h thng NHTM ti Vit Nam.
- Chngă4: Phngăphápănghiênăcu
- Chngă5:ăKt qu nghiên cu và kin ngh

7

CHNGă2ă
TNG QUAN V K TOÁN CÔNG C TÀI CHÍNH VÀ NGHIÊN CU
HÀI HÒA K TOÁN
2.1. Tng quan v công c tài chính
TheoăIASă32ăđonă11:ăắăCôngăc tài chính là bt k hpăđng nào làm phát
sinh tài snătƠiăchínhăđi viăđnăv nƠy,ăđng thi phát sinh n phi tr tài chính
hay công c vn ch s hu caăđnăv khácẰ.
Bng 2.1 ậ i chiu các loi tài sn tài chính và n phi tr tài chính s làm
rõăhnăv khái nim công c tài chính  trên.
Bng 2.1. i chiu các loi tài sn tài chính vi n phi tr tài chính
Tài sn tài chính
N phi tr tài chính
Tin, tin mt hay tin gi ngân hàng

Quyn theo hpăđng nhm:
 Nhn tin hoc tài sn tài chính khác
t cácăđnăv khác, hoc
 Traoăđi các tài sn tài chính hoc các
khon n tài chính viăcácăđnăv khác
diăcácăđiu kin có liăchoăđnăv.
Nghaăv bt buc theo hpăđng nhm:
 Giao tin hoc tài sn tài chính khác

cho t chc khác, hoc
 Traoă đi các tài sn tài chính hoc
các khon n tài chính vi t chc khác
diăcácăđiu kin bt li cho t chc.
Hpă đng (s hoc có th)ă đc thanh
toán bng các công c vn ch s hu
caăchínhăđnăv.
Hpă đng (s hoc có th) đc thanh
toán bng các công c vn ch s hu
ca chính đnăv.
Ngun: chun mc k toán quc t IAS 32
TheoăIASă32ăđon 11, công c vn ch s hu là bt k hpăđng nào chng
minh quyn s huăđi vi phn li ích còn li trong các tài sn caăđnăv sau khi
tr điătt c các khon n caăđnăv đó.
2.2. Chun mc quc t v công c tài chính
2.2.1. Lch s hình thành và phát trin chun mc quc t v công c tài chính
Tháng 10/1984, IASC btăđu nghiên cu v công c tài chính là các khon
đuăt.ănăthángă3/1986ăIASă25ăắK toán các khonăđuătẰăraăđi.ăơyălƠăIASă


8

đu tiên v công c tƠiăchính,ănhngăch tp trung vào gii quyt các công c tài
chính ch yu là trái phiu và c phiu.
Vào nhng thp niên cui Th k 20, th trng tài chính phát trin làm xut
hin nhiu loi công c tƠiăchínhăvƠăđc bit là công c tƠiăchínhăpháiăsinh.ăiu này
khin IAS 25 tr nên không còn theo kp th trng tài chính vì không th gii quyt
đc các vnăđ v ghi nhn,ăđoălng, trình bày và công b và các vnăđ khác liên
quanăđn các công c tài chính ngày càng phc tp. Chính vì l đóămƠăvƠoă nmă
1988, IASC btă đu xây dng chun mc mi v công c tƠiă chính.ă n tháng

9/1991 IASC công b bn d thoă40ăắCôngăc tƠiăchínhẰă(EDă40:ăExposureădraftă
40).ăuănmă1994,ăEDă48ăthayăth choăEDă40ăvƠătheoăđó,ăIASCăchiaăd án v công
c tƠiăchínhăthƠnhăhaiăgiaiăđon:
- Giaiăđon mt: trình bày và công b công c tƠiăchính.ăGiaiăđon này hoàn
thƠnhănmă1995ăvi s raăđi caăIASă32ăắCôngăc tài chính: trình bày và công bẰ.
- Giaiăđon hai: ghi nhnăvƠăđoălng công c tƠiăchính.ăTrc khi chun mc
chính thc hoàn tt, vào tháng 6/1998 IASC công b ED 62 ắGhiănhnăvƠăđoălng
công c tƠiăchínhẰ.ănăthángă12/1998,ăgiaiăđon này hoàn thành vi s raăđi ca
IASă 39ă ắCôngă c tài chính: ghi nhnă vƠă đoă lngẰ.ă Khiă đó,ă IASă 32ă (phiênă bn
1995)ăđc chnh sa cho phù hp vi IAS 39.
Nmă2000,ăIASă25ăht hiu lc.
Nmă2003,ăIASBă(thayăth vai trò IASC t nmă2001)ăchnh sa IAS 32, b
sungăắK toán phòng nga giá tr hp lý cho danh mc phòng nga ri ro lãi sutẰ.
Nmă2004,ăIASBăb sungăắiu kin và ghi nhnăbanăđu ca lãi hoc lẰă
trong IAS 39.
Tháng 8/2005, IASBăbanăhƠnhăIFRSă7ăắCôngăc tài chính: công bẰ.ăIFRSă7ă
đưăthayăth mt s điu khon v công b trong IAS 32 và chính thcăđi tên IAS
32ăthƠnhăắCôngăc tƠiăchính:ătrìnhăbƠyẰ.ăCùngăthiăđimăđó,ăIASBăhiu chnh IAS
39 v phòng nga ri ro dòng tin, giá tr hp lý quyn chn và hpăđng bo lãnh
tài chính.


9

Nmă2008,ă IASă32ă vƠă IASă39ă tip tcăđc hiu chnh v công c quyn
chn bán liăchoăngi phát hành và trách nhim thanh toán, v tái phân loi tài sn
tài chính.
Nmă2009,ăIASă39ătip tcăđc hiu chnh v công c phái sinh chìm và
đc thay th mt phn bi IFRS 9. Tháng 4/2009, IASB btă đu tin hành xây
dng IFRS mi v công c tài chính. K hoch xây dng IFRS này bao gm ba giai

đon:
- Giaiăđon mt: Phân loiăvƠăđoălng công c tài chính
- Giaiăđon hai: Tn tht tài sn tài chính
- Giaiăđon ba: K toán phòng nga ri ro
Mc tiêu ca IASB là IFRS 9 s thay th hoàn toàn cho IAS 32 khi hoàn tt
d án
Thángă 11/2009,ă IFRSă 9ă raă đi thay th cho IAS 39 v vic cung cp các
nguyên tc k toán v phân loiăvƠăđoălng tài sn tài chính.
Tháng 10/2010 IASB b sung IFRS 9 các yêu cuăliênăquanăđn vic phân
loiăvƠăđoălng n phi tr tài chính và xóa b ghi nhn công c tài chính.
Tháng 8/2011 IASB công b bn d thoăđ xutăđy lùi ngày có hiu lc bt
buc ca IFRS 9 t ngày 01/01/2013 sang ngày 01/01/2015.
Tháng 12/2011 IASB công b chính thc ngày áp dng IFRS 9 là ngày
01/01/2015.
2.2.2. Ni dung căbn ca chun mc k toán quc t v công c tài chính
Tínhăđn thiăđim hin ti, chun mc quc t v công c tài chính gm có
04 chun mcăsau:ăIASă32ăắCôngăc tƠiăchính:ăTrìnhăbƠyẰ;ăIASă39ăắăCôngăc tài
chính: Ghi nhnăvƠăđoălngẰ;ăIFRSă7ăắăCôngăc tài chính: ThuytăminhẰăvƠăIFRSă9ă
ắăCôngăc tƠiăchínhẰ.
Mc tiêu ca IAS 32 là thit lp các yêu cu trình bày v công c tài chính.
IAS 39 là v công c phòng nga, khon mcăđc phòng nga và k toán phòng
nga. IFRS 7 là thit lp các yêu cu công b v công c tƠiăchính.ăIFRSă9ăquyăđnh


10

các nguyên tc phân loi, ghi nhnăvƠăđoălng tài sn tài chính và n phi tr tài
chính.
Mc dù mi chun mc có mcătiêuă riêng,ănhngă chúngăđu thit lp các
nguyên tc ghi nhn,ăđoălng, trình bày và công b các công c tài chính. Nhng

niădungăcăbn theo IAS/IFRS này bao gm:
- Phân loi công c tài chính
- Ghi nhnăbanăđu và xóa s công c tài chính
- oălng công c tài chính
- Tn tht tài sn tài chính
- K toán phòng nga ri ro
- Trình bày và công b công c tài chính
2.2.2.1. Phân loi công c tài chính
Cnăc vào yêu cu ca IFRS 7 v phân loi công c tài chính cho mcăđíchă
thuyt minh thông tin chi tit v trng loi công c tƠiăchính.ăTheoăđó,ăcôngăc tài
chính bao gm:
- Tài snătƠiăchínhăđcăđoălng theo giá tr hp lý vi chênh lchădoăthayăđi
giá tr hpălỦăđc ghi nhn vào Báo cáo kt qu kinh doanh (FVTPL: Fair value
through profits or loss) bao gm:
 Tài snătƠiăchínhăđc nm gi vi mcăđíchăkinhădoanh
 Tài snă tƠiă chínhă đc doanh nghip la chnă đoă lng theo FVTPL
ngay t khi ghi nhnăbanăđu nhm gim tính không nht quán khi ghi nhnăvƠăđoă
lngătrênă căs đoă lng khác. Ví d, doanh nghip phát hành trái phiu và s
dng s tinăthuăđcăđ đuăt,ăkhiăđóătƠiăsn tài chính là khonăđuătăđc phân
loi là gi đ kinhădoanhăvƠăđcăđoălng theo giá tr hpălỦ,ănhngăn phi tr tài
chính là trái phiu phi tr liăđcăđoălng theo nguyên giá phân b.ăKhiăđó,ăđ
nht quán trong vic ghi nhnă vƠă đoă lng c hai công c tài chính này, doanh
nghip có th la chn ghi nhn theo giá tr hp lý.
- Tài sn tài chínhăđcăđoălng theo giá tr hp lý vi chênh lchăđc ghi
nhn ngay vào thu nhp tng hp khác (FVOCI: Fair value through other


11

comprehensive income).ăơyălƠăcácăcôngăc vn ch s huăkhôngăđcăđuătăvi

mcăđíchăkinhădoanhănhngădoanhănghip la chn ghi nhn theo FVOCI ngay t
khi ghi nhnăbanăđu.
- Tài snătƠiăchínhăđcăđoălng theo nguyên giá phân b (AC) theo IFRS 9
đon 4.1.2, khi:
 Doanh nghip nm gi tài sn tài chính vi mcăđíchăthuăv các lung
tin theo hpăđng.
 Tin gc và lãi ca tài snătƠiăchínhăđc thanh toán vào mtăngƠyăđưăxácă
đnh và lãi tính trên tin gcăchaăthanhătoán.
- N phi tr tƠiăchínhăđcăđoălng theo giá tr hp lý vi chênh lch ghi
nhn vào Báo cáo kt qu kinh doanh (FVTPL) bao gm:
 N phi tr tài chính gi li đ kinh doanh.
 N phi tr tƠiăchínhăđc doanh nghip la chnăđoălng theo FVTPL
ngay t khi ghi nhnăbanăđu.
- N phi tr tƠiăchínhăđcăđoălng theo nguyên giá phân b (AC)
- Các công c phòng nga ri ro: là công c phái sinh hay công c tài chính
phiăpháiăsinhă(đi vi phòng nga ri ro t giá hiăđoái)ăđc doanh nghip ch đnh
là công c phòng nga, có giá tr hp lý hay các lung tinăđc k vng bù tr cho
cácăthayăđi v giá tr hp lý hay các lung tin ca khon mcăđc phòng nga.
(IAS 39 đon 9)
2.2.2.2. Ghi nhn và xóa b công c tài chính
 Ghi nhn công c tài chính
IFRSă9ăđon 3.1.1. yêu cu tài sn tài chính và n phi tr tƠiăchínhăđc ghi
nhn khi và ch khi doanh nghip tr thành mtăbênăđi tác ca hpăđng.
 Xóa b công c tài chính
- IFRSă9ăđon 3.2.3, Doanh nghip s xóa b tài sn tài chính khi và ch khi:
 Các quyn theo hpăđngăđi vi các lung tin t tài sn tài chính ht
hiu lc, hoc


12

 Doanh nghip chuynă nhng tài sn tài chính. Tài sn tài chính ch
đc doanh nghip chuynănhng khi và ch khi tha mãn mtătrongăcácăđiu kin:
+ Chuynănhng có quyn thu các lung tin ca tài sn tài chính , hoc
+ Gi li quyn thu các lung tin ca tài snătƠiăchínhănhngăcóătráchă
nhim hoàn tr s tin này cho mt hay nhiuăngi th hng.
 Khi xóa s tài sn tài chính, chênh lch gia giá tr ghi s và s tinăđc
thanh toán s đc ghi nhn vào lãi/l trong k đóă(IFRSă9ăđan 3.2.12)
- IFRSă9ăđon 3.3.1, doanh nghip xóa b n phi tr tài chính khi và ch khi:
 Khon n phi tr tƠiăchínhăđóăđưăđc thanh toán, hoc
 Khiănghaăv trong hpăđngăđưăthanhătoán,ăhy b hay thc hin.
 Khi xóa s n phi tr tài chính, chênh lch phát sinh gia giá tr ghi s
và giá tr thanh toán s đc ghi nhn vào lãi hoc l. (IFRSă9ăđon 3.3.3)
2.2.2.3.ăoălng công c tài chính
 oălng công c tài chính khi ghi nhnăbanăđu
- i vi tài sn tài chính theoăIFRSă9ăđon 5.1.1, yêu cu:
 Tài sn tài chính thucănhómăghiătheoăFVTPL:ăđcăđoălng banăđu
theo giá tr hp lý.
 Các tài sn tài chính còn li:ăđcăđoălng banăđu theo giá tr hp lý và
cng thêm chi phí giao dch (là chi phí liên quan trc tip đn giao dch mua tài sn
tài chính).
- i vi n phi tr tƠiăchínhătheoăIFRSă9ăđon 5.1.1, yêu cu:
 N phi tr tài chính thuc nhóm ghi theo FVTPL:ăđcăđoălng ban
đu theo giá tr hp lý.
 N phi tr tài chính còn li:ăđcăđoălng banăđu theo giá tr hp lý
và tr điăchiăphíăgiaoădch (là chi phí liên quan trc tip đn vic phát hành công c
tài chính).
- Giá tr hp lý theo IFRS 13 đon 9 là giá bán tài sn hay giá phi tr đ
chuyn giao n phi tr trong giao dchă bìnhă thng gia các bên tham gia th
trngăăvƠoăngƠyăđoălng.

13

 oălng công c tài chính sau khi ghi nhnăbanăđu
- i vi tài sn tài chính:ăđnăv đoălng tài sn tài chính sau khi ghi nhn
banăđu (ngoi tr tài sn tài chính thuc k toán phòng nga ri ro) theo nguyên
giá phân b (AC) hoc theo giá tr hp lý phù hp vi phân loi  mc 2.2.2.1
 Tài snătƠiăchínhăđcăđoălng sau ghi nhnăbanăđu theo nguyên giá
phân b (AC), khi lpăBáoăcáoătƠiăchínhăđnăv s dngăphngăphápălưiăsut thc
xác nhn thu nhp lãi ca các tài snănƠyăđ ghi nhn vào Báo cáo kt qu kinh
doanh. Lãi sut thc là lãi sut chit khu các lung tinăcătínhătrongătngălaiă
phi tr hayăđc nhnăđi vi các CCTC trong sut k hn caănóă(IASă39ăđon 9).
 Tài snătƠiăchínhăđcăđoălng sau ghi nhnăbanăđu theo giá tr hp lý.
Chênh lch giá tr hp lý ca các tài sn tài chính này s đc x lỦănhăsau:
 Ghi nhn vào lãi hoc l trên Báo cáo kt qu kinh doanh nu tài sn
tƠiăchínhăđcăđoălng theo FVTPL.
 Ghi nhn vào thu nhp tng hp khác trên Bngăcơnăđi k toán nu
tài snătƠiăchínhăđcăđoălng theo FVOCI.
- Tái phân loi tài sn tài chính: theo IFRSă9ă đon 4.4.1, khi và ch khi mô
hình kinh doanh caăđnăv thayăđi, tài sn tài chính b nhăhng s đc tái phân
loi.
 Các tài sn tài chính t nhómăđoălng theo nguyên giá phân b đc tái
phân loiăthƠnhăđoălng theo giá tr hp lý ti ngày tái phân loi, chênh lch li
hoc l phát sinh gia giá tr ghi s trcăđơyăvƠăgiáătr hp lý s đc ghi nhn vào
trong báo cáo kt qu kinh doanh.ă(IFRSă9ăđon 5.6.2)
 Các tài sn tài chính t nhómăđoălng theo giá tr hpălỦăđc tái phân
loiăthƠnhăđoălng theo nguyên giá phân b thì giá tr hp lý ti ngày tái phân loi
s tr thành giá tr ghi s mi.ă(IFRSă9ăđon 5.6.3)
- i vi n phi tr tài chính:ăđnăv đoălng n phi tr tài chính sau ghi

nhnăbanăđu theo theo nguyên giá phân b AC hoc theo giá tr hp lý phù hp vi
phân loi  mc 2.2.2.1


14

 N phi tr tƠiăchínhăđcăđoălng sau ghi nhnăbanăđu theo giá tr hp
lý. Chênh lch giá tr hp lý ca các n phi tr tài chính này s đc x lý ghi nhn
vào lãi hoc l trên Báo cáo kt qu kinh doanh (FVTPL).
 N phi tr tƠiăchínhăđc đoălng sau ghi nhnăbanăđu theo nguyên
giá phân b (AC): khi lpăBáoăcáoătƠiăchínhăđnăv s dngăphngăphápălưiăsut
thc xác nhn chi phí lãi ca các n phi tr tƠiăchínhănƠyăđ ghi nhn vào Báo cáo
kt qu kinh doanh.
2.2.2.4. Tn tht tài sn tài chính
Vào cui k k toán,ăđnăv cn phiăđánhăgiáăxemăliu có bng chng khách
quan nào v mt tài sn tài chính hay nhóm các tài snă tƠiă chínhă đoă lng theo
nguyên giá phân b có tn thtăhayăkhông.ă(IASă39ăăđon 58)
Tài sn tài chính hay nhóm tài sn tài chính ch b tn tht khi và ch khi có
các bng chng khách quan t mt hay nhiu s kin phát sinh sau ngày ghi nhn
banăđuătácăđngăđn lung tinăcătínhătrongătngălaiăvƠăcóăth c tính mt
cáchăđángătinăcy tn tht ca tài sn tài chính hay nhóm tài sn tài chính (IAS 39
đon 59). Có th có các s kin gây tn thtănhăsau:
- Bên phát hành công c tài chính hay bên có trách nhim thanh toán gp khó
khnătƠiăchínhănghiêmătrng;
- Bênăđiăvayăviăphm hpăđngănhăkhôngăthanhătoánăn gc hoc tin lãi;
- Bênăđiăvayăb phá sn hay tái cu trúc tài chính;
- S không tn ti ca th trng hotăđngă đi vi các tài sn tài chính vì
nhngăkhóăkhnătƠiăchính,ầ
Nu có bng chng khách quan gây ra tn tht các tài snătƠiăchínhăđoălng
theo nguyên giá phân b, lúc này giá tr tn tht là chênh lch gia giá tr ghi s ca

tài sn và hinăgiáăc tính ca các lung tinătrongătngălaiă(khôngăbaoăgm các
khon l tín dngătrongătngălaiăkhôngăphi gánh chu)ăđc chit khu theo lãi
sut thc ca tài snă(đc tính khi ghi nhnăbanăđu). Giá tr ghi s ca tài sn s
đc ghi gim hoc trc tip hoc thông qua s dng tài khon d phòng và tn tht
do gim giá tr tài snăđc ghi nhn vào kt qu kinhădoanh.ă(IASă39ăăđon 63)


15

2.2.2.5. K toán phòng nga ri ro
Các công c phòng nga ri ro: là công c phái sinh hay công c tài chính
phiăpháiăsinhă(đi vi phòng nga ri ro t giá hiăđoái)ăđc doanh nghip ch đnh
là công c phòng nga, có giá tr hp lý hay các lung tinăđc k vng bù tr cho
cácăthayăđi v giá tr hp lý hay các lung tin ca khon mcăđc phòng nga.
(IASă39ăđon 9)
Các khon mcăđc phòng ngaă(IASă39ăđon 9): là tài sn tài chính, n
phi tr tài chính, cam kt chc chn, giao dch d kin có kh nngăxy ra cao hay
khonăđuătăthun vƠoăcăs nc ngoài nu:
- Khin doanh nghipăđi mt vi riăroăthayăđi giá tr hp lý hocăthayăđi
lung tinătrongătngălai;ăvƠ
- c ch đnh phòng nga ri ro
K toán phòng nga ri ro ghi nhn bù tr nhăhngăđn Báo cáo kt qu
kinh doanh do thay đi trong giá tr hp lý ca công c phòng nga và khon mc
đc phòng nga.ă(IASă39ăđon 85)
Các quan h phòng nga ri ro bao gm ba loi: phòng nga ri ro giá tr
hp lý, phòng nga ri ro lung tin và phòng nga riăroăđuătăthunăvƠoăcăs
nc ngoƠi.ă(IASă39ăđon 86)
- Phòng nga ri ro giá tr hp lý: là phòng nga tn thtădoăthayăđi trong giá
tr hp lý ca tài sn tài chính và n phi tr tƠiăchínhăđưăđc ghi nhn, hoc mt
cam kt chc chnăchaăđc ghi nhn bi ri ro c th và có th tác đngăđn báo

cáo kt qu kinh doanh.
- Phòng nga ri ro lung tin: là phòng nga tn thtădoăthayăđi các dòng
tin ca tài sn tài chính và n phi tr tài chính, giao dch d kin kh nngăxy ra
cao bi ri ro c th và có th tácăđngăđn báo cáo kt qu kinh doanh.
- Phòng nga riăroăđuătăthunăvƠoăcăs nc ngoài: tuân th theo IAS 21.