Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty cổ phần tập đoàn vina

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

TRN TH VINH






LUN VN THC S KINH T




TP. H CHÍ MINH – NM 2011

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH


TRN TH VINH


Chuyên ngành : K toán
Mã s : 60.34.30

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC: TS. HUNH C LNG


TP. H CHÍ MINH – NM 2011

LI CAM OAN

Tác gi xin cam đoan: Bn lun vn này là công trình nghiên cu khoa hc đc lp
ca cá nhân. Các s liu và thông tin trong lun vn là trung thc, có ngun gc và
đc trích dn rõ ràng. Các kt qu ca lun vn cha tng đc công b trong bt
k công trình khoa hc nào khác. Tác gi hoàn toàn chu trách nhim v tính
nguyên bn ca lun vn.
Ngi cam đoan
Trn Th Vinh














LI CM N
w¬v

Trc tiên, tác gi xin gi li bit n sâu sc đn Thy TS. Hunh c Lng
đã dành nhiu thi gian và tâm huyt tn tình hng dn, góp ý và ch bo tôi trong
sut quá trình thc hin lun vn này. ng thi, tác gi cng xin cm n Ban giám
hiu, Phòng đào to – Khoa sau đi hc, các ging viên ca trng i hc Kinh t
thành ph H Chí Minh đã tn tâm truyn đt nhng kin thc trong sut quá trình
hc tp và hoàn hành lun vn Thc s.
Tác gi cng xin gi li cm n chân thành đn các anh ch Phòng k toán và
Ban Giám đc công ty c phn Tp oàn Vi Na đã to điu kin cho tôi nghiên cu
v h thng k toán ti Công ty cng nh quá trình thu thp s liu phc v cho
lun vn này.
Nhân đây tác gi xin chân thành cm n gia đình và bn bè đã đng viên và
khuyn khích tôi trong quá trình hc tp và hoàn thành lun vn.
Mc dù đã c gng hoàn thành lun vn này vi tt c nng lc và tâm huyt
trong vic nghiên cu và hc hi nhng lun vn này vn không th tránh khi
nhng thiu sót và khim khuyt. Tác gi mong nhn đc nhng ý kin đóng góp
và ch bo ca Quý Thy, Cô cùng toàn th bn đc quan tâm đ tác gi có th hoàn
thin hn na kin thc ca mình sau này.
Xin trân trng cm n.

Tác gi ca lun vn: Trn Th Vinh





MC LC
w¬v
LI M U
CHNG 1: C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG
DOANH NGHIP 1

1.1 KHÁI NIM VÀ VAI TRÒ CA K TOÁN QUN TR 1
1.1.1 Khái nim k toán qun tr 1
1.1.2 Vai trò ca k toán qun tr 1
1.2 KHÁI NIM VÀ VAI TRÒ CA K TOÁN TRÁCH NHIM 3
1.2.1 Lch s hình thành k toán trách nhim 3
1.2.2 Khái nim k toán trách nhim 4
1.2.3 Vai trò ca k toán trách nhim 5
1.3 NI DUNG CA K TOÁN TRÁCH NHIM 6
1.3.1 S phân cp qun lý 6
1.3.2 Các trung tâm trách nhim 7
1.3.2.1 Trung tâm chi phí (Cost center) 7
1.3.2.2 Trung tâm doanh thu (Revenue Center) 7
1.3.2.3 Trung tâm li nhun (Profit Center) 8
1.3.2.4 Trung tâm đu t (Investment Center) 8
1.3.3 Các ch tiêu đánh giá thành qu các trung tâm trách nhim 9
1.3.3.1 ánh giá thành qu ca trung tâm chi phí 10
1.3.3.2 ánh giá thành qu ca trung tâm doanh thu 11
1.3.3.3 ánh giá thành qu ca trung tâm li nhun 11
1.3.3.4 ánh giá thành qu ca trung tâm đu t 13
1.3.4 Các báo cáo đánh giá thành qu qun lý ti các trung tâm trách
nhim 16
1.3.5 Mt s ni dung liên quan đn k toán trách nhim 19
1.3.5.1 Quy trình hot đng ca k toán trách nhim 19
1.3.5.2 H thng d toán ngân sách 19
1.3.5.3 Phân b chi phí 20
1.3.5.4 nh giá sn phm chuyn giao 21
1.3.5.5 Phân tích bin đng chi phí 21
KT LUN CHNG 1 22

CHNG 2: THC TRNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM

TI CÔNG TY C PHN TP OÀN VI NA 23
2.1 MT S VN  CHUNG V CÔNG TY C PHN TP OÀN VI
NA 23
2.1.1 Tình hình t chc qun lý ti Công ty 23
2.1.1.1 Lch s hình thành và phát trin 23
2.1.1.2 Chc nng và nhim v ca công ty 23
2.1.1.3 Quy mô hot đng kinh doanh 24
2.1.1.4 T chc b máy qun lý 24
2.1.1.5 Mt s ch tiêu kt qu sn xut kinh doanh 31
2.1.1.6 Nhng thun li, khó khn và phng hng phát trin ca công ty c
phn Tp oàn Vi Na trong giai đon hin nay 31
2.1.2 Tình hình t chc công tác k toán ti công ty VNG 33
2.1.2.1 Các chính sách và ch đ k toán áp dng 33
2.1.2.2 Hình thc t chc h thng s sách k toán 33
2.1.2.3 T chc b máy k toán 35
2.2 H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG TY C PHN
TP OÀN VI NA 39
2.2.1 S phân cp qun lý ti Công ty VNG 39
2.2.2 Các ch tiêu và báo cáo đánh giá trách nhim qun lý ti công ty
c phn Tp oàn Vi Na 42
2.2.2.1 Trung tâm chi phí 42
2.2.2.2 Trung tâm doanh thu 45
2.2.2.3 Trung tâm li nhun 45
2.2.2.4 Trung tâm đu t 46
2.2.3 Tình hình thc hin các ni dung liên quan đn k toán trách
nhim ti công ty c phn Tp oàn Vi Na 47
2.2.3.1 D toán ngân sách 47
2.2.3.2 Phân b chi phí 48
2.2.3.3 Phân tích bin đng chi phí 51
2.3 ÁNH GIÁ THC TRNG V T CHC H THNG K TOÁN

TRÁCH NHIM TI CÔNG TY C PHN TP OÀN VI NA 52
2.3.1 Nhng u đim trong t chc h thng k toán trách nhim ti
công ty c phn Tp oàn Vi Na 52
2.3.2 Nhng mt hn ch trong t chc h thng k toán trách nhim
ti công ty c phn Tp oàn Vi Na 53
KT LUN CHNG 2 58
CHNG 3: HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN TP OÀN VI NA 59
3.1 MC TIÊU HOÀN THIN 59
3.2 CÁC QUAN IM HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH
NHIM TI DOANH NGHIP 59
3.2.1 Phù hp vi mô hình t chc qun lý ti doanh nghip 59
3.2.2 Phù hp vi yêu cu và trình đ qun lý ti doanh nghip 60
3.2.3 Phù hp và hài hòa gia li ích và chi phí, đng thi đm bo
tính hu hiu ca h thng 60
3.2.4 Phi đáp ng các yêu cu đn gin, d hiu, d thc hin và cung
cp thông tin hu ích cho các nhà qun tr 61
3.3 HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG
TY C PHN TP OÀN VI NA 61
3.3.1 T chc li s phân cp qun lý 62
3.3.2 Xác đnh li các trung tâm trách nhim 62
3.3.3 Hoàn thin các ch tiêu đánh giá thành qu qun lý ti công ty c
phn Tp oàn Vi Na 65
3.3.4 Hoàn thin h thng báo cáo ca các b phn 67
3.3.5 Hoàn thin các phng pháp hch toán 69
3.3.6 Nhng gii pháp h tr đ hoàn thin h thng k toán trách
nhim ti công ty c phn Tp oàn Vi Na 74
KT LUN CHNG 3 78
KT LUN 79
TÀI LIU THAM KHO 80

CÁC PH LC






BNG KÝ HIU, CH VIT TT
wv
Công ty VNG
: Công ty c phn Tp oàn Vi Na
Game
: Trò chi trc tuyn
Web
: Mng đin t
KPIs
: Key performance indicator – Ch s doanh thu
PG 1
: B phn qun lý trc tip các trò chi trc tuyn nhóm 1:
Kim Tiên, Võ lâm truyn k 1- phiên bn chi tr tin. Võ
lâm truyn k 2, Võ lâm truyn k 1- phiên bn chi min
phí, Kim th.
PG 2
: B phn qun lý trc tip các trò chi trc tuyn nhóm 2:
Phong thn, Tinh võ, Chinh đ, Cu long tranh bá.
PG 3
: B phn qun lý trc tip các trò chi trc tuyn nhóm 3:
Nm lùn, Gu Boom, Bit đi thn tc, ua xe tc đ.
PG 4
: B phn qun lý trc tip các trò chi trc tuyn nhóm 4: Võ

lâm Web, Tung hoành thiên h, Sn phm Zing Play, Gà
GUNNY
GSS
: B phn qun lý trc tip trò chi trc tuyn Thun thiên
kim
CSM
: Phn mm Cyber Station Manager
WEC
: B phn qun lý trc tip Trang thng mi đin t -
www.123mua.vn
WCOM
: B phn qun lý trc tip Mng xã hi - Zing me, Cng đng
Zing - Zing forum
WMED
: B phn qun lý trc tip Trang thng mi đin t - Zing
Karaoke, Zing movie, Zing MP3
WNEW
: B phn qun lý trc tip Trang thông tin đin t -
www.zing.vn/news


WUGC
: B phn qun lý trc tip Trang mng đin t - Zing photo,
Zing video, Zing yobanbe.
WCMM
:
B phn qun lý trc tip Trang mng đin t Zing chat,
Trang th đin t - Zing mail
PR
: Public relationship - qung bá hình nh doanh nghip

Eform
: Chng t đin t trc tuyn
TBA
: To be announced - Cha có thông báo chính thc
Zing xu
: Tin s dng trong trò chi trc tuyn
Internet
: Mng đin t

DANH MC CÁC BNG, BIU
w¬v
Bng 2.1
: Tình hình tài chính VNG qua hai nm 2010 và 2009
Bng 2.2
:
Tình hình doanh thu t hot đng kinh doanh chính ca VNG qua
hai nm 2010 và 2009
Bng 2.3
:
Các ch tiêu đánh giá trung tâm li nhun
Bng 3.1

:
Báo cáo kt qu kinh doanh theo s d đm phí - Hot đng kinh
doanh trò chi trc tuyn
Bng 3.2
:
Bng tính doanh thu hoãn li đi vi doanh thu tiêu th th cào

DANH MC CÁC S  VÀ HÌNH V
w¬v
S đ 1.1
: Quy trình hot đng ca k toán trách nhim
S đ 2.1
:
B máy t chc hot đng ti Công ty c phn Tp oàn Vi Na
S đ 2.2

:
S đ luân chuyn chng t k toán
S đ 2.3

:
B máy k toán ca Công ty c phn Tp oàn Vi Na
S đ 2.4
:
C cu t chc ca công ty c phn Tp oàn Vi Na theo các
trung tâm trách nhim
S đ 3.1
:
S đ trung tâm li nhun v hot đng kinh doanh trò chi trc

tuyn sau khi xác đnh li
S đ 3.2
:
Quy trình ghi nhn doanh thu
S đ 3.3
:
Quy trình ghi nhn doanh thu th cào
S đ 3.4
:
Quy trình ghi nhn doanh thu tin trong trò chi trc tuyn
S đ 3.5
:
Quy trình ghi nhn doanh thu theo thi gian s dng vt phm

DANH MC CÁC PH LC

Ph lc 1 :
Lch s phát trin ca VNG qua các nm
Ph lc 2 :
Danh mc các sn phm ca Công ty c phn Tp đoàn Vi na
Ph lc 3: :
Báo cáo hàng tháng ca các trung tâm trách nhim ti Công ty
c phn Tp oàn Vi Na
Ph lc 3.1 :
Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí – B phn t chc
hành chính tháng 6 nm 2010
Ph lc 3.2 :
Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun – Hot đng kinh
doanh trò chi tr
c tuyn

Ph lc 3.3 :
Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t v các khon đu t
Ph lc 4 :
Bng tính t l phân b chi phí v b phn hot đng


Ph lc 5: :
Mô hình phân b chi phí ti Công ty c phn Tp oàn Vi Na
Ph lc 5.1 :
Mô hình phân b chi phí đi vi các b phn phc v không
trc tip h tr b phn hot đng
Ph lc 5.2 :
Mô hình phân b chi phí đi vi các b phn phc v trc tip
h tr b phn hot đng
Ph lc 5.3 :
Mô hình phân b chi phí t
b phn kinh doanh trò chi trc
tuyn v tng sn phm
Ph lc 5.4 :
Mô hình chi phí các nhóm sn phm mng đin t
Ph lc 6 :
H tr ca h thng ERP đi vi vic phân b và qun lý chi
phí ti công ty VNG
Ph lc 7 :
Mu báo cáo doanh thu theo hot đng hàng tháng
Ph lc 7.1 :
Mu báo cáo doanh thu kinh doanh mng đin t
Ph lc 7.2 :
M
u báo cáo doanh thu kinh doanh trò chi trc tuyn

Ph lc 7.3 :
Mu báo cáo tình hình xu trong trò chi trc tuyn
Ph lc 8: :
H thng báo cáo d toán ngân sách hàng nm ca các trung
tâm trách nhim
Ph lc 8.1 :
Mu báo cáo d toán ngân sách hàng nm ca trung tâm chi phí
Ph lc 8.2 :
Mu báo cáo d toán ngân sách hàng nm ca các trung tâm li
nhun
Ph lc 8.3 :
Mu báo cáo d toán ngân sách hàng nm v các khon đu t
Ph lc 8.4 :
M
u báo cáo k hoch nhân s hàng nm







LI M U
w¬v
A. S cn thit ca đ tài nghiên cu
K toán trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr và là mt quá
trình tp hp và báo cáo các thông tin, đc dùng đ kim tra các quá trình hot
đng và đánh giá tình hình thc hin nhim v  tng b phn trong mt t chc.
Do đó, k toán trách nhim đc xem là mt công c đ đo lng v kt qu hot
đng ca mt b phn bt k trong t chc, qua đó giúp các nhà qun tr kim soát

và đánh giá trách nhim qun tr  tng cp qun tr khác nhau.
Công ty c phn Tp oàn Vi Na (V.N.G Corporation) là mt doanh nghip
sn xut và phát hành trò chi trc tuyn hàng đu ti Vit Nam vi rt nhiu sn
phm, dch v đa dng và phong phú cùng mt c cu t chc quy mô và chuyên
nghip. Xut phát t nhn thc v tm quan trng ca h thng k toán trách nhim
vi nhng doanh nghip kinh doanh có h thng qun lý ch yu da trên nn tng
chuyên môn hoá tng b phn hot đng kinh doanh, tng hot đng qun lý, Công
ty đã xây dng cho mình h thng k toán trách nhim. Mc dù vy, qua thi gian
làm vic thc t và phân tích h thng k toán trách nhim ti Công ty, tác gi nhn
thy h thng này bên cnh nhng u đim vn còn nhiu hn ch. Do đó, vic
hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn Tp oàn Vi Na có ý
ngha vô cùng cp bách và cn thit đi vi s phát trin ca Công ty.
Vi tm quan trng nh trên ca k toán qun tr nói chung và h thng k toán
trách nhim nói riêng đi vi Công ty c phn Tp oàn Vi Na, tác gi chn đ tài
“ Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn Tp oàn Vi Na”
cho lun vn thc s ca mình.
B. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
Vi lun vn này, tác gi hng đn các mc tiêu sau:
- H thng hoá các lý lun liên quan đn k toán trách nhim, bao gm các
khái nim và vai trò ca k toán trách nhim, các ni dung c bn ca h thng này
trong mt doanh nghip.


- ánh giá thc trng h thng k toán trách nhim ti công ty c phn Tp
oàn Vi Na thông qua vic mô t các đc đim, quy trình và ni dung mà h thng
k toán trách nhim đang đc vn hành ti Công ty, đ t đó, nêu lên nhng u
đim và vch ra nhc đim ca h thng cn đc gii quyt.
- Sau cùng, hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Công ty nhm nâng cao
hiu qu qun lý ca doanh nghip.
C. i tng nghiên cu

Lun vn tp trung nghiên cu v h thng k toán trách nhim ti mt doanh
nghip Vit Nam c th, đó là công ty c phn Tp oàn Vi Na. H thng k toán
trách nhim ti Công ty bao gm các trung tâm trách nhim, các ch tiêu và báo cáo
đánh giá thành qu qun lý nhm cung cp thông tin cho các nhà qun tr đ giúp h
qun lý tt hn các b phn ca mình.
D. Phm vi nghiên cu
Mc dù Công ty đã có s hình thành h thng k toán trách nhim t rt sm,
ch mt nm sau khi đc thành lp, nhng tác gi ch tp trung phân tích tình hình
vn dng thc t h thng này ti Công ty trong nm 2010, vì đn thi đim trên thì
Công ty đã dn trin khai đc h thng Oracle-ERP trong công tác k toán và h
thng k toán trách nhim đã đc hoàn thin dn qua các nm.
E. Phng pháp nghiên cu
Lun vn đc nghiên cu trên c s phng pháp duy vt bin chng. Bên
cnh đó, đ nghiên cu v lý lun, tìm hiu thc tin cng nh gii quyt các vn đ
c th, lun vn còn s dng các phng pháp nh: phng pháp so sánh đi chiu,
phng pháp h thng cu trúc và phng pháp phân tích.
F. Nhng đóng góp mi ca lun vn
 tài tp trung đánh giá v h thng k toán trách nhim đang đc thc hin
ti công ty c phn Tp oàn Vi Na. T đó đ xut nhng ý kin đóng góp tích cc
nhm hoàn thin h thng k toán trách nhim ca Công ty, hng đn s dng k
toán trách nhim đt hiu qu cao nht. Các gii pháp đc đ xut nh:


- T chc li s phân cp qun lý và xác đnh li các trung tâm trách nhim ti
Công ty
- Hoàn thin các ch tiêu đánh giá thành qu qun lý ca các nhà qun tr  các
trung tâm trách nhim và h thng báo cáo ca các b phn đang s dng.
- Hoàn thin các phng pháp hch toán k toán nh: ghi nhn doanh thu, phân
b chi phí, …
- Nhng gii pháp h tr nh v h thng thông tin, nhân s đ hoàn thin h

thng k toán trách nhim ti công ty c phn Tp oàn Vi Na.
Bên cnh đó, trên c s xác đnh ni dung và hoàn thin t chc h thng k
toán trách nhim cho công ty c phn Tp oàn Vi Na, lun vn s mang li đóng
góp tích cc đi vi vic t chc h thng k toán trách nhim cho các doanh
nghip khác trong ngành công nghip trò chi trc tuyn và ni dung s đang phát
trin mnh m ti Vit Nam.
G. Kt cu ca lun vn
Ngoài phn m đu và kt lun, danh mc tài liu tham kho và ph lc, lun
vn có kt cu nh sau:
¬ CHNG 1 :
C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM
TRONG DOANH NGHIP
¬ CHNG 2:
THC TRNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY C PHN TP OÀN VI NA
¬ CHNG 3: HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY C PHN TP OÀN VI NA
1

CHNG 1
C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM
TRONG DOANH NGHIP
1.1 KHÁI NIM VÀ VAI TRÒ CA K TOÁN QUN TR
1.1.1 Khái nim k toán qun tr
K toán qun tr đc đnh ngha theo rt nhiu khía cnh khác nhau và các đnh
ngha cng thay đi theo thi gian, không gian đ phù hp vi s phát trin ca nn
kinh t xã hi, ca mi quc gia trong mi thi k.
Theo đó, Vin k toán viên qun tr Hoa K đã đnh ngha “k toán qun tr là
quá trình nhn din, đo lng, phân tích, din gii và truyn đt thông tin trong quá
trình thc hin các mc đích ca t chc. K toán qun tr là mt b phn thng

nht trong quá trình qun lý, và nhân viên k toán qun tr là nhng đi tác chin
lc quan trng trong đi ng qun lý ca t chc.”
1

 Vit Nam, thut ng “K toán qun tr” mi ch đc ghi nhn chính thc
trong Lut K toán ban hành vào ngày 17/06/2003. Theo đó, k toán qun tr đc
hiu là vic thu thp, x lý, phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính theo
yêu cu qun tr và quyt đnh kinh t, tài chính trong ni b đn v k toán. Nhng
phi đn Thông t s 53/2006/TT-BTC ngày 12 tháng 06 nm 2006, B Tài chính
mi ban hành thông t v Hng dn áp dng k toán qun tr trong doanh nghip.
1.1.2 Vai trò ca k toán qun tr
Xut phát t đnh ngha v k toán qun tr, vai trò ca k toán qun tr cng
đc th hin thông qua các chc nng qun tr, đó là chc nng hoch đnh, t
chc điu hành, kim soát - kim tra và ra quyt đnh. Mc tiêu ca qun tr là tìm
ra phng thc thích hp đ thc hin công vic nhm đt hiu qu cao nht vi chi
phí các ngun lc ít nht.


1
Ngun: K toán qun tr , nm 2006
2

- Chc nng hoch đnh xác đnh các mc tiêu và mc đích mà t chc phi
hoàn thành trong tng lai, đng thi gn lin vi vic la chn cách thc và
chng trình đ thc hin nhng mc tiêu đnh trc đó trong các k hoch dài
hn, k hoch hàng nm và k hoch tác nghip. Hoch đnh có ngha là xác đnh
trc phi làm gì, làm nh th nào, vào khi nào và ai s làm. Vai trò hoch đnh
s là c s đ đánh giá trách nhim và mc đ hoàn thành nhim v đc giao ca
các nhà qun tr.
- Chc nng t chc điu hành là quá trình sp xp và b trí các công vic, giao

quyn hn và phân phi các ngun lc ca doanh nghip sao cho chúng đóng góp
mt cách tích cc và có hiu qu vào vic thc hin mc tiêu chung ca t chc.
K toán qun tr đóng góp vào công tác xây dng và t chc b máy qun lý: có
bao nhiêu cp qun lý, t chc các phòng ban chc nng, phân công trách nhim
và quyn hn ca phòng ban cng nh ca mi cá nhân , xây dng h thng sn
xut và kinh doanh: có nhng b phn sn xut kinh doanh nào, phân công chc
nng và nhim v ca tng b phn
- K toán qun tr th hin chc nng kim tra thông qua quá trình theo dõi tình
hình hot đng ca doanh nghip và so sánh gia các ch tiêu k hoch vi kt qu
thc t đã đt đc trong tng khong thi gian trên c s thit lp h thng thông
tin qun tr, các tiêu chun đo lng, đánh giá nhm x lý điu chnh kp thi các
hot đng thc t sao cho quá trình thc hin phù hp vi mc tiêu ca doanh
nghip. Chc nng phân tích này đc đnh hng vào vic tính toán, phân tích
chi phí, kt qu và mi tng quan gia chúng.
- Vai trò quan trng ca k toán qun tr đc th hin ni bt trong chc nng
ra quyt đnh. Cht lng ca quyt đnh trong qun lý chính là s phn ánh cht
lng ca quá trình x lý thông tin k toán và các thông tin khác. Vì vy, t nhng
thông tin k toán đy đ, thích hp và kp thi đc cung cp t k toán qun tr,
nhà qun tr xác đnh đc phng án cn thit có th áp dng đc mt cách hiu
qu, phù hp vi nhng đc đim ca doanh nghip đ ci tin qun lý có hiu qu
cao nht.
3

Vai trò ca k toán qun tr là cung cp thông tin sao cho qun lý có th đt đc
thông tin có ý ngha. Nh vy, ngoài vic hiu quá trình ra quyt đnh ca nhà qun
tr, k toán qun tr còn phi nm đc loi quyt đnh mà tng cp qun tr trong t
chc phi thc hin đ có th cung cp loi thông tin thích hp.
1.2 KHÁI NIM VÀ VAI TRÒ CA K TOÁN TRÁCH NHIM
1.2.1
Lch s hình thành k toán trách nhim

Vào nm 1950, k toán trách nhim đc đ cp đu tiên  M trong tác phm
“Basic Organizational Planning to tie in with Responsibility Accounting” ca
Ailman, H.B.1950. T đó đn nay, h thng k toán trách nhim luôn đc xây
dng và phát trin vi nhiu quan đim khác nhau.
Theo nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, Rajiv.D.Banker, Robert S.Kaplan và
S.mark Young ca chng 12 - tác phm “Responsibility Accounting” in
“Management Accounting” thì k toán trách nhim là:
- Mt h thng k toán có chc nng thu thp, tng hp và báo cáo các d liu
k toán có liên quan đn trách nhim ca tng nhà qun lý riêng bit trong mt
t chc, thông qua các báo cáo liên quan đn chi phí, thu nhp và các s liu
hot đng bi tng khu vc trách nhim hoc đn v trong t chc.
- Mt h thng cung cp thông tin nhm đánh giá trách nhim và thành qu mi
nhà qun lý, ch yu  khía cnh thu nhp và nhng khon chi phí mà h có
quyn kim soát đu tiên.
- Mt h thng k toán to ra các báo cáo cha c nhng đi tng có th kim
soát và không th kim soát đi vi mt cp qun lý. Theo đó, nhng đi
tng có th kim soát và không th kim soát cn đc phân tách rõ ràng, và
s nhn din nhng đi tng có th kim soát đc là mt nhim v c bn
trong k toán trách nhim và báo cáo trách nhim.
Theo nhóm tác gi Clive Emmanuel, David Otley and Kenneth Marchant ca tác
phm “Managerial Accounting”, quan đim ca h v k toán trách nhim nh sau:
k toán trách nhim là s thu thp tng hp và báo cáo nhng thông tin tài chính v
nhng trung tâm khác nhau trong mt t chc, cng còn đc gi là k toán hot
4

đng hay k toán kh nng sinh li. Nó ln theo các chi phí, thu nhp hay li nhun
đn nhng nhà qun lý riêng bit, nhng ngi chu trách nhim cho vic đa ra các
quyt đnh v chi phí, thu nhp, hay li nhun đang đc nói đn và thc thi nhng
hành đng vì chúng. K toán trách nhim t ra phù hp  nhng t chc mà  đó
nhà qun lý cp cao thc hin chuyn giao quyn ra quyt đnh cho các cp thuc

quyn. Theo đó, ý tng đng sau k toán trách nhim là kt qu hot đng ca mi
nhà qun lý, nên đc đánh giá bi vic h đã qun lý nhng công vic đc giao
nm trong s nh hng ca h tt hoc xu nh th nào.
Nh vy, có nhiu quan đim khác nhau v k toán trách nhim, tuy nhiên, s
khác nhau đó không mang tính đi nghch mà chúng cùng b sung cho nhau nhm
giúp chúng ta có cái nhìn toàn din hn v k toán trách nhim.
1.2.2 Khái nim k toán trách nhim
Mc tiêu ca k toán trách nhim là đánh giá trách nhim qun lý da vào kt
qu hot đng ca tng b phn trong vic thc hin mc tiêu chung ca toàn doanh
nghip. Do đó, k toán trách nhim trong doanh nghip liên quan đn các khái nim
và các công c đ đo lng s thc hin ca các cá nhân và các b phn trong
doanh nghip nhm hng đn mc tiêu chung.
Gn vi k toán trách nhim trong doanh nghip là các trung tâm trách nhim.
Trung tâm trách nhim là mt b phn hay mt phòng ban chc nng mà kt qu
ca nó đc gn trách nhim trc tip ca mt nhà qun lý c th. Vy mi trung
tâm trách nhim s đt di s lãnh đo ca mt nhà qun tr c th nhm thc hin
các nhim v đc giao.
Tóm li, k toán trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr và là
mt quá trình tp hp và báo cáo các thông tin, đc dùng đ kim tra các quá trình
hot đng và đánh giá tình hình thc hin nhim v  tng b phn trong mt t
chc. K toán trách nhim trong doanh nghip là mt h thng thông tin chính thc
v mt tài chính trong phm vi h thng kim soát ca Ban qun lý mt đn v. Các
h thng này s dng c các thông tin tài chính và c thông tin phi tài chính.

5

1.2.3 Vai trò ca k toán trách nhim
K toán trách nhim là mt b phn ca k toán qun tr vi chc nng cung cp
các thông tin nhm phc v cho vic thc hin các chc nng qun lý. Thông qua
hot đng ca mình, k toán trách nhim trong doanh nghip th hin các chc nng

ca mình nh sau:
- K toán trách nhim giúp xác đnh s đóng góp ca các b phn vào l
i ích
chung ca t chc. Vic thit k các trung tâm trách nhim mang li cho doanh
nghip s tip cn tt hn vi thông tin, cung cp thông tin cho vic thc hin chc
nng t chc và điu hành doanh nghip. Ngoài ra, s phân chia thành nhiu trung
tâm trách nhim cho phép doanh nghip xác đnh đóng góp ca tng b phn vào
li nhun chung và đo lng kt qu hot đng ca các nhà qun lý b phn.
- K toán trách nhim cung cp c s cho vic đánh giá cht lng v kt qu
hot đng ca các nhà qun tr b phn. Thông qua các báo cáo thành qu hot
đng ca các b phn, k toán trách nhim cung cp s so sánh nhng s liu v
thc t hot đng vi s liu k hoch hoc d toán, phân tích v s bin đng cùng
nhng đánh giá v tình hình thc hin k hoch đ ra. Các báo cáo này nh mt h
thng thông tin phn hi đ nhà qun tr nm bt đc tình hình thc hin so vi k
hoch nh th nào, đng thi da vào nhng hn ch và vn đ khó khn trong thc
t đ đa ra nhng điu chnh kp thi, đm bo hot đng doanh nghip vn đi
đúng mc tiêu đã xác đnh.
- K toán trách nhim thúc đy các nhà qun tr b phn điu hành b phn ca
mình theo phng cách phù hp vi nhng mc tiêu c bn ca toàn b t chc.
Da vào các tiêu chí đánh giá cùng báo cáo kt qu hot đng b phn, các nhà
qun tr cp cao đc cung cp nhng thông tin thích hp trong vic đo lng kt
qu hot đng ca các trung tâm trách nhim và đng thi đánh giá đc nng lc
ca các nhà qun lý b phn c s, do đó kp thi khích l h qun tr hot đng ca
b phn mình phù hp vi mc tiêu ca toàn công ty.


6

1.3 NI DUNG CA K TOÁN TRÁCH NHIM
1.3.1 S phân cp qun lý

 thc hin chc nng qun lý trong mt doanh nghip, mi quan tâm hàng đu
ca các nhà qun tr là s phân cp qun lý. S phân cp qun lý đc th hin
trong s phân công trong ni b t chc, vic sp xp nhim v công tác cho các b
phn, phòng ban chc nng khác nhau, làm th nào đ thc hin s điu hòa, phi
hp cn thit nhm bo đm thc hin đc mc tiêu tng th ca doanh nghip.
Nguyên tc này đòi hi c cu t chc qun tr phi đc phân công phân nhim
các b phn vi nhng nhà qun tr chuyên môn tng ng và có đ quyn hn. Nói
mt cách khác, s phân cp qun lý trong doanh nghip phi da trên vic phân
chia nhim v rõ ràng và gia nhim v, trách nhim, quyn lc, li ích phi cân
xng và c th. Ch có phân giao nhim v trong doanh nghip mt cách rõ ràng c
th vi s tng xng gia nhim v, trách nhim, quyn lc, li ích ca tng b
phn, đ phân bit rõ ai làm tt, ai làm cha tt nhim v đc giao thì doanh
nghip mi có th tn ti và phát trin. S phân cp trong qun lý là tin đ xác
đnh các trung tâm trách nhim.
S phân cp qun lý s mang li cho h thng qun lý ca doanh nghip nhng
mt tích cc sau:
- Ra quyt đnh tt nht là  ngay cp phát sinh vn đ. Nhà qun lý các b
phn và các b phn trong t chc là nhng chuyên gia trong lnh vc h qun lý.
Do vy, h s qun lý b phn ca h hiu qu hn.
- Bng vic trao mt s quyn ra quyt đnh cho nhiu cp qun lý, các nhà
qun lý cp cao đ phi gii quyt rt nhiu vn đ xy ra hàng ngày, quyt đnh
mc đ cao hn, do đó có thi gian tp trung lp các k hoch chin lc và điu
phi hot đng.
- Giao trách nhim và quyn đc ra quyt đnh thng làm tng s hài lòng
vi công vic và khuyn khích ngi qun lý b phn n lc ht mình và có trách
nhim cao vi công vic đc giao.
7

- S phân cp qun lý cung cp mt cn c tt hn đ đánh giá s thc hin
ca ngi qun lý.

1.3.2 Các trung tâm trách nhim
Trung tâm trách nhim là mt chc nng hay mt b phn trong doanh nghip,
đt di s lãnh đo ca mt nhà qun tr chu trách nhim trc tip vi kt qu
hot đng ca chc nng đó hay b phn đó. Thông thng, trong mt doanh
nghip có 4 loi trung tâm trách nhim: Trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu,
trung tâm li nhun, trung tâm đu t.
1.3.2.1 Trung tâm chi phí (Cost center)
Trung tâm chi phí là trung tâm trách nhim mà ngi qun lý ch chu trách
nhim hoc ch có quyn kim soát đi vi chi phí phát sinh  trung tâm, không có
quyn hn đi vi li nhun và vn đu t. c xp vào loi trung tâm chi phí là
các phân xng sn xut, các phòng ban chc nng không trc tip tham gia vào
hot đng kinh doanh.
Chi phí đc hiu theo quan đim k toán qun tr là dòng phí tn thc t gn
lin vi hot đng hàng ngày khi t chc thc hin, kim tra, ra quyt đnh; chi phí
cng có th là dòng phí tn c tính đ thc hin d án, nhng phí tn mt đi do la
chn phng án, hy sinh c hi kinh doanh. Trung tâm chi phí là phm vi c bn
ca h thng xác đnh chi phí, là đim xut phát ca các hot đng: phân loi chi
phí thc t phát sinh, lp d toán chi phí và so sánh chi phí thc t phát sinh vi chi
phí d toán. Thông qua vic đánh giá tình hình chi phí thc t ca b phn so vi k
hoch giúp cho các nhà qun tr xác đnh và kim tra nhm giúp vic s dng chi
phí đt hiu qu cao.
1.3.2.2 Trung tâm doanh thu (Revenue Center)
Trung tâm doanh thu là mt b phn mà các nhà qun tr ca nó ch đc
quyn ra quyt đnh đi vi doanh thu phát sinh trong b phn đó. Thành qu ca
các trung tâm doanh thu thng đc đánh giá bng vic so sánh doanh thu thc t
vi doanh thu d toán và phân tích các chênh lch phát sinh. Nu trung tâm doanh
8

thu đc toàn quyn quyt đnh giá bán, s lng sn phm tiêu th thì trách nhim
s đc đánh giá trên doanh thu to ra. Ví d: b phn bán hàng trong mt doanh

nghip đc coi là mt trung tâm doanh thu.
1.3.2.3 Trung tâm li nhun (Profit Center)
Trung tâm li nhun là trung tâm trách nhim mà nhà qun tr ch đc quyn
ra quyt đnh đi vi li nhun, doanh thu đt đc và chi phí phát sinh trong b
phn đó. Do li nhun bng doanh thu tr chi phí nên các nhà qun tr ca trung
tâm li nhun có trách nhim c v doanh thu và chi phí phát sinh  b phn đó. Vì
vy, nhà qun tr đc quyn quyt đnh v nhng vn đ nh: đnh giá, chi phí
qung cáo, sn lng sn xut, ngun cung cp, c cu hàng bán, … Mi s đu t
thêm vn cho trung tâm đu nm ngoài phm vi quyn hn và trách nhim ca nhà
qun tr trung tâm li nhun. c xp vào loi trung tâm li nhun là các đn v
kinh doanh trong doanh nghip nh các công ty ph thuc, các chi nhánh,… Ví d:
Mt khách sn thuc công ty dch v du lch đc xem là mt trung tâm li nhun.
Tuy nhiên giám đc trung tâm li nhun không có quyn ra quyt đnh đu t.
Thành qu ca các trung tâm li nhun thng đc đánh giá bng vic so
sánh các d liu trên báo cáo kt qu kinh doanh thc t vi các d liu trên báo cáo
kt qu kinh doanh d toán tng th và d toán linh hot.
1.3.2.4 Trung tâm đu t (Investment Center)
Trung tâm đu t là trung tâm trách nhim mà nhà qun tr ca nó không ch
qun lý chi phí, doanh thu, li nhun mà còn đc quyn ra quyt đnh v vn đu
t. Bên cnh vic phi chu trách nhim vi chi phí, doanh thu, li nhun ca trung
tâm, các nhà qun tr trung tâm này đc quyn ra các quyt đnh v đu t vn và
s dng vn lu đng. ó là s tng quát hóa ca các trung tâm li nhun, trong đó
kh nng sinh li đc gn vi tài sn đc s dng đ to ra li nhun đó. c
xp vào loi trung tâm đu t là Hi đng qun tr, các công ty con đc lp, công ty
thành viên trong tng công ty…
9

Thành qu ca các trung tâm đu t thng đc đánh giá bng vic s dng
các thc đo: t l hoàn vn đu t (ROI – return on investment); và li tc còn li
(RI - Residual Income).…

C s đ xác đnh mt b phn trong doanh nghip là trung tâm loi gì thng
đc cn c theo chc nng tài chính. Trên thc t, vic phân bit rõ ràng loi trung
tâm trách nhim cho các b phn, đn v trong mt doanh nghip ch mang tính
tng đi và ph thuc vào quan đim ca nhà qun tr cp cao nht. Ví d, phòng
kinh doanh có th xp vào loi trung tâm chi phí tùy ý vì nhà qun tr b phn cng
phi d toán chi phí hot đng ca phòng, cng phi kim soát chi phí phát
sinh,…hoc nu mt đn v kinh doanh trc thuc mà qun tr cng đc giao
quyn quyt đnh đu t vn trong mt phm vi nào đó thì cng có th xp vào loi
trung tâm đu t. Do vy, đ có th phân loi các b phn, đn v trong doanh
nghip vào các loi trung tâm trách nhim hp lý nht thì nên cn c vào nhim v
chính ca b phn, đn v đó.
1.3.3 Các ch tiêu đánh giá thành qu các trung tâm trách nhim
 có th tìm ra các tiêu chí đánh giá quan trng, trong phân tích ngi ta
thng s dng nhiu phng pháp nh: Phng pháp so sánh, phng pháp s
chênh lch, phng pháp thay th liên hoàn, phng pháp liên h cân đi, phng
pháp hi quy, trong đó phng pháp so sánh đc s dng ph bin nht.
Phng pháp so sánh là phng pháp xem xét các ch tiêu phân tích bng cách
da trên vic so sánh s liu vi mt ch tiêu c s (ch tiêu gc). Tiêu chun đ so
sánh thng là: Ch tiêu k hoch ca mt k kinh doanh, tình hình thc hin các k
kinh doanh đã qua, ch tiêu các doanh nghip tiêu biu cùng ngành. iu kin đ so
sánh là: Các ch tiêu so sánh phi phù hp v yu t không gian, thi gian, cùng ni
dung kinh t, đn v đo lng, phng pháp tính toán. Phng pháp so sánh có hai
hình thc: so sánh tuyt đi và so sánh tng đi. So sánh tuyt đi da trên hiu s
ca hai ch tiêu so sánh là ch tiêu k phân tích và ch tiêu c s. So sánh tng đi
là t l (%) ca ch tiêu k phân tích so vi ch tiêu gc đ th hin mc đ hoàn
10

thành hoc t l ca s chênh lch tuyt đi vi ch tiêu gc đ nói lên tc đ tng
trng.
Khi đánh giá thành qu qun lý, nhà qun tr nên kt hp c hai hình thc so sánh

tng đi và tuyt đi. S kt hp này s b tr cho nhau giúp chúng ta va có
đc nhng ch tiêu c th v khi lng và giá tr hot đng ca doanh nghip va
thy đc tc đ tng trng ca doanh nghip trong k phân tích. iu này cng
s giúp rt nhiu trong vic so sánh hot đng ca các doanh nghip hot đng
trong cùng mt ngành.
1.3.3.1 ánh giá thành qu ca trung tâm chi phí
Ngi đng đu trung tâm chi phí ch đc quyn ra quyt đnh và chu trách
nhim v chi phí, do đó, khi đánh giá trách nhim qun lý ca trung tâm chi phí cn
s dng nh
ng ch tiêu sau:
Mc đ bin đng chi phí.
Mc bin đng chi phí = Chi phí thc t - Chi phí d toán (1.1)
Mc đ bin đng chi phí tính theo công thc trên có th ln hn, nh hn
hoc bng không (0); có ngha là chi phí thc t có th thp hn, cao hn hoc bng
vi chi phí d toán. Ch tiêu này cho phép các nhà qun tr cp cao đánh giá tình
hình thc hin d toán chi phí  các trung tâm trc thuc. Theo đó, mc bin đng
chi phí càng nh càng tt. Tuy nhiên, mc bin đng này ph thuc vào nhiu yu
t khác nhau nh: quy mô hot đng, lng tiêu hao các yu t đu vào, giá c ca
các yu t đu vào,… Vì vy, đ đánh giá tha đáng trách nhim qun lý cn phi
quy đi chi phí d toán v cùng quy mô hot đng làm c s cho vic so sánh và
đánh giá. Mc đ bin đng chi phí là ch tiêu tuyt đi, cho nên không th s dng
đ đánh giá trách nhim qun lý  nhng trung tâm có quy mô hot đng khác nhau.
T l phn trm (%) chi phí thc hin so vi chi phí d toán

Chi phí thc t phát sinh
Chi phí d toán
  
Ch tiêu này cho bit mc đ thc hin d toán, theo đó t l thc hin d toán
chi phí càng thp thì càng tt. Tuy nhiên chi phí d toán đc tính trên c s s