Hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại công ty TNHH 1TV lâm nghiệp sài gòn

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP HCM



HOÀNG TH TÂM





HOÀN THIÊN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY TNHH 1TV LÂM NGHIP SÀI GÒN



LUN VN THC S KINH T









TP H Chí Minh - nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP HCM

HOÀNG TH TÂM



HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY TNHH 1TV LÂM NGHIP SÀI GÒN



Chuyên ngành: K toán
Mã ngành: 60340301




LUN VN THC S KINH T







Ngi hng dn khoa hc: TS PHM NGC TOÀN




TP H Chí Minh - nm 2014

LI CAM OAN


Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi.
Kt qu nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai công b trong
bt k công trình nghiên cu nào khác.



Hoàng Th Tâm

MC LC
Trang
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng
Danh mc các hình v, s đ
PHN M U 1
CHNG 1 C S Lụ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG
DOANH NGHIP 7
1.1. Tng quan v h thng k toán trách nhim 7
1.1.1. Khái nim h thng k toán trách nhim 8
1.1.2. Mc tiêu ca h thng k toán trách nhim 10
1.1.2.1. Cung cp thông tin đánh giá trách nhim các cp bc qun lý 10
1.1.2.2. Cung cp c s đ đánh giá mc đ phù hp gia các quyt đnh b phn

vi mc tiêu chung 10
1.1.2.3. m bo s dng hu hiu và hiu qu các ngun lc ca t chc 10
1.1.3. Chc nng 11
1.1.3.1. Chc nng thông tin 11
1.1.3.2. Chc nng xác đnh trách nhim 11
1.1.4. Vai trò ca h thng k toán trách nhim trong doanh nghip 11
1.1.4.1. H tr nhà qun tr thc hin chc nng t chc và điu hành doanh nghip 11
1.1.4.2. Cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng kim soát qun lý và kim
soát tài chính ca doanh nghip 12
1.1.4.3. K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lý hng đn mc tiêu chung
ca t chc 12
1.2. Ni dung t chc h thng k toán trách nhims 12
1.2.1. Phân cp qun lý và xác lp các trung tâm trách nhim 12

1.2.1.1. Phân cp qun lý 12
1.2.1.2. Xác đnh các trung tâm trách nhim 14
1.2.2. H thng ch tiêu đo lng đánh giá các trung tâm trách nhim 16
1.2.2.1. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm chi phí 16
1.2.2.2. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm doanh thu 17
1.2.2.3. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm li nhun 18
1.2.2.4. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm đu t 18
1.2.3. Báo cáo thành qu ca các trung tâm trách nhim 19
1.2.3.1. Báo cáo thành qu qun lý ca trung tâm chi phí 20
1.2.3.2. Báo cáo thành qu qun lý ca trung tâm doanh thu 20
1.2.3.3. Báo cáo thành qu qun lý ca trung tâm li nhun 20
1.2.3.4. Báo cáo thành qu qun lý ca trung tâm đu t 21
1.2.4. Các công c đo lng và đánh giá trách nhim khác 21
1.2.4.1. D toán và vai trò d toán trong k toán trách nhim 21
1.2.4.2. Phân loi chi phí 21
1.2.4.3. Phân b chi phí cho các báo cáo b phn 23

1.2.4.4. K thut phân tích chênh lch 23
1.2.4.5. nh giá sn phm chuyn giao 24
1.3. T chc k toán trách nhim  mt s quc gia và nhng bài hc kinh nghim
cho Vit Nam 26
1.3.1. T chc k toán trách nhim  M 26
1.3.2. T chc k toán trách nhim  các nc Châu Âu 27
1.3.3. Kinh nghim cho Vit Nam nói chung và cho Công ty TNHH 1TV Lâm
Nghip Sài Gòn nói riêng 28
KT LUN CHNG 1 30
CHNG 2 THC TRNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY TNHH 1TV LÂM NGHIP SÀI GÒN 31
2.1 Khái quát chung v Công ty TNHH 1TV Lâm Nghip Sài Gòn. 31
2.1.1. Lch s hình thành, phát trin ca công ty. 31

2.1.2. Quy mô hot đng 31
2.1.3. Chc nng, nhim v ca công ty. 33
2.1.3.1. Chc nng. 33
2.1.3.2. Nhim v. 33
2.1.4. Thun li, khó khn và phng hng hot đng ca công ty. 34
2.1.4.1. Thun li 34
2.1.4.2. Khó khn 34
2.1.4.3. Phng hng phát trin 35
2.1.5. T chc b máy qun lý ti công ty. 35
2.1.5.1. S đ b máy qun lý 35
2.1.5.2. Chc nng, nhim v, quyn hn ca tng b phn 35
2.1.6. T chc công tác k toán ti công ty. 36
2.1.6.1. S đ b máy k toán 36
2.1.6.2. Trách nhim và quyn hn tng phn hành k toán 36
2.1.6.3. Ch đ, chính sách k toán áp dng 38
2.2 c đim hot đng ca Công ty TNHH 1TV Lâm Nghip Sài Gòn tác đng

đn h thng k toán trách nhim 39
2.3 Thc trng áp dng h thng k toán trách nhim ti Công ty TNHH 1TV Lâm
Nghip Sài Gòn. 41
2.3.1. Mc tiêu, ni dung, đi tng, phm vi và phng pháp kho sát 41
2.3.2. Kt qu kho sát 42
2.3.2.1. Tình hình t chc và quan đim ca nhà qun lý v k toán qun tr nói
chung và k toán trách nhim nói riêng 42
2.3.2.2. V phân cp qun lý và xác lp các trung tâm trách nhim 42
2.3.2.3. Các ch tiêu và báo cáo đánh giá thành qu ti các trung tâm 45
2.3.2.4. Thc trng v các công c đo lng và đánh giá trách nhim khác. 50
2.4 ánh giá thc trng h thng k toán trách nhim ti Công ty TNHH 1TV Lâm
Nghip Sài Gòn. 52
2.4.1. u đim 52

2.4.2. Nhc đim 54
2.4.3. Nguyên nhân nhng hn ca h thng k toán trách nhim ti công ty 58
KT LUN CHNG 2 60
CHNG 3 HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY TNHH 1TV LÂM NGHIP SÀI GÒN 61
3.1 Quan đim hoàn thin h thng k toán trách nhim. 61
3.1.1. Phù hp mô hình t chc qun lý ca công ty 61
3.1.2. Phù hp vi yêu cu và trình đ qun lý ca công ty 61
3.1.3. Tính phù hp và hài hòa gia chi phí và li ích 61
3.1.4. K tha kinh nghim các đn v áp dng thành công 62
3.2 Nhng ni dung hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Công ty TNHH
1TV Lâm Nghip Sài Gòn. 62
3.2.1. Hoàn thin mt s ni dung công tác k toán phc v k toán trách nhim 62
3.2.1.1. T chc b máy vn hành h thng k toán 62
3.2.1.2. Xây dng chng t 63
3.2.1.3. Xây dng tài khon 64

3.2.2. Hoàn thin v phân cp qun lý và xác lp các trung tâm trách nhim 65
3.2.2.1. Trung tâm chi phí 65
3.2.2.2. Trung tâm doanh thu 66
3.2.2.3. Trung tâm li nhun 66
3.2.2.4. Trung tâm đu t 66
3.2.3. Hoàn thin v h thng ch tiêu đo lng thành qu trung tâm trách nhim. 66
3.2.3.1. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm chi phí. 67
3.2.3.2. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm doanh thu. 67
3.2.3.3. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm li nhun. 68
3.2.3.4. Các ch tiêu đo lng thành qu trung tâm đu t. 68
3.2.4. Hoàn thin v báo cáo thành qu ca các trung tâm trách nhim. 68
3.2.4.1. Ti trung tâm chi phí. 68
3.2.4.2. Ti trung tâm doanh thu 69

3.2.4.3. Ti trung tâm li nhun 70
3.2.4.4. Ti trung tâm đu t. 70
3.2.5. Hoàn thin v các công c đo lng và đánh giá trách nhim khác. 70
3.2.5.1. D toán. 70
3.2.5.2. Phân loi chi phí 74
3.2.5.3. Phân b chi phí cho các báo cáo b phn 75
3.2.5.4. K thut phân tích chênh lch. 75
3.2.5.5. nh giá sn phm chuyn giao. 75
3.3 Mt s kin ngh và gii pháp h tr thc hin các gii pháp hoàn thin h thng
k toán trách nhim ti Công ty TNHH 1TV Lâm Nghip Sài Gòn. 75
3.3.1. Nhng gii pháp h tr đi vi công ty 75
3.3.1.1. Nâng cao nhn thc và s đng thun ca các cp qun lý trong vic vn
dng, hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty 75
3.3.1.2. ào to và chun b ngun nhân lc thc hin công tác KTTN 76
3.3.1.3. u t và ng dng công ngh thông tin thc hin hoàn thin KTTN 77
3.3.2. Nhng kin ngh vi c quan chc nng 77

3.3.3. Nhng kin ngh các c s đào to 78
KT LUN CHNG 3 79
KT LUN CHUNG 80
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
DANH MC PH LC


DANH MC CH VIT TT
Phn Ting Vit:
BGD : Ban Giám đc
BHTN : Bo him tht nghip
BHXH : Bo him xã hi
BHYT :Bo him y t
CC-DC : Công c- dng c
CP : Chi phí
DT : Doanh thu
DNNN : Doanh nghip nhà nc
GTR :Ging trng rng
HSX KD : Hot đng sn xut kinh doanh
HTV : Hi đng thành viên
KPC :Kinh phí công đoàn
KTTN :K toán trách nhim
LN : Li nhun
NCTT : Nhân công trc tip
NM :Nhà Máy
CBG : Ch bin G
NVLTT : Nguyên vt liu trc tip
TNDN : Thu nhp doanh nghip
TNHH 1TV : Trách nhim hu hn mt thành viên
TTTN : Trung tâm trách nhim

TSC : Tài sn c đnh
VP : Vn phòng
SX : Sn xut
SXC : Sn xut chung
XN : Xí nghip


Phn Ting Nc ngoài:
NOPAT : Net Operating Profit After Tax
RI : Residual Income
ROI : Return On Investment


DANH MC CÁC BNG
Tên Bng Trang
Bng 2.1: Bng s lao đng bình quân, doanh thu và li nhun thc hin
qua các nm 32









DANH MC CÁC HÌNH, S 

Tên Hình v, S đ Trang
S đ 2.1: S đ t chc b máy qun lý công ty 36

S đ 2.2: S đ t chc b máy k toán vn phòng công ty 38




1
PHN M U
Tính cp thit ca đ tài
Hi nhp là xu th tt yu ca bt k quc gia nào. i vi Vit Nam cng vy,
trong nhng nm qua Vit Nam đã thc hin rt nhiu đàm phám và ký kt nhiu
hip đnh. Hin ti Vit Nam cng đang và s tích cc tham gia đàm phán nhm đi
đn ký kt nhiu hip đnh quan trng khác. Trong s đó hip đnh đi tác kinh t
chin lc xuyên Thái Bình Dng (vit tt TPP) đc đánh giá là mt trong nhng
hip đnh quan trng trong chin lc hi nhp và phát trin ca Vit Nam. Theo
đánh giá ca các chuyên gia trong nc và quc t, khi tham gia TPP, các doanh
nghip Vit Nam s đng trc nhng c hi thun li đ phát trin m rng th
trng, to ch đng trong chui liên kt,… Bên cnh đó, khi tham gia vào hip
đnh này, s có không ít nhng khó khn và thách thc mà các doanh nghip phi
đi mt.
ng trc thc trng đó, các doanh nghip Vit Nam cn phi t mình ci tin
và có nhng bc đi thích hp nhm tn dng ti đa các c hi, nhng th mnh
nhm nâng cao nng lc cnh tranh, ch đng trc khó khn và thách thc,… 
làm đc điu này, doanh nghip phi quan tâm thích đáng đn vic đi mi t duy
và ci tin các phng pháp qun tr doanh nghip. i mi qun tr doanh nghip
đóng vai trò ht sc quan trng quyt đnh s tn ti và phát trin ca doanh nghip.
Mt trong nhng vn đ ni bt trong vic đi mi h thng qun tr doanh nghip
là ci tin và hoàn thin h thng k toán qun tr mà đc bit là h thng KTTN
trong các doanh nghip. H thng KTTN dùng đ kim tra các quá trình hot đng
và đánh giá thc hin nhim v  tng b phn trong mt t chc và nó đc xem
là mt công c hu hiu giúp nhà qun tr doanh nghip có th đánh giá, qun lý,

điu hành hiu qu các b phn, các hot đng SXKD, phát huy ti đa ngun lc
và t đó góp phn nâng cao nng lc cnh tranh cho doanh nghip.
Trong bi cnh nh vy, Công ty TNHH 1TV Lâm Nghip Sài Gòn (gi tt là
Công ty Forimex), mt doanh nghip nhà nc (DNNN) trc thuc Tng công ty
Nông Nghip Sài Gòn, cng cn thit phi có nhng s đi mi nói chung và đi
2
mi h thng KTTN nói riêng đ có th đng vng và phát trin ngay khi Vit Nam
chính thc tham gia TPP. Sau thi gian tìm hiu và nghiên cu c th ti Công ty
Forimex, tôi nhn thy rng công ty đã bc đu xây dng h thng KTTN. Tuy
nhiên, h thng này ti công ty vn còn nhiu hn ch, cn đc hoàn thin và ci
tin hn đ đánh giá tt hn trách nhim qun lý. Do đó, trên c s h thng lý
thuyt v h thng KTTN và phân tích tình hình thc t ca công ty, tác gi đã chn
đ tài:
“Hoàn thin h thng KTTN ti Công ty
TNHH 1TV Lâm nghip Sài Gòn”
làm đ tài lun vn thc s kinh t.
1. Tng quan v tình hình nghiên cu trong và ngoài nc
Thut ng KTTN (responbility accounting) đc đ cp ln đu tiên vào nm
1950 trong tác phm “Basic organizational planning to tie in with responsibility
accounting" ca Ailman (1950) [19]. K t đó đn nay, v mt lý thuyt, KTTN đã
đc s quan tâm nghiên cu ca nhiu tác gi khác nhau trên th gii: Robert N.
Anthony (1956) [13], M. N. Kellogg (1962) [17], N. J. Gorden (1963) [18] …
Bên cnh các nghiên cu v lý thuyt, các nghiên cu thc nghim v KTTN
cng dn dn đc trin khai, ng dng. Chng hn, trong nm 1998, thông qua
công trình nghiên cu ca mình, R. Antle và J. S. Demski (1998) [20] đã làm sáng
t nguyên tc có th kim soát đc trong KTTN. Nm 2009, Emma I. Okoye đã
trình bày nhng nghiên cu v mi quan h gia KTTN và thành qu qun lý trong
các doanh nghip SX; KTTN là công c đ đánh giá trách nhim qun lý E. I.
Okoye (2009) [16].
Nh vy, KTTN là mt công c kim soát hiu qu và đã đc nghiên cu di

nhiu góc đ khác nhau c v mt lý thuyt ln ng dng bi các tác gi ngoài
nc. Vic tip thu và vn dng nhng kt qu đã có trong điu kin thc tin  các
doanh nghip Vit Nam là cn thit. ây cng là mt vn đ mà nhng các nhà
nghiên cu trong nc đã quan tâm, tip tc khai thác và đy mnh. ã có mt s
công trình đc công b trên sách, báo, tp chí… Tuy nhiên mng đ tài KTTN
3
hin nay trong nc có rt ít tài liu cng nh tác gi nghiên cu, trình bày. Mt s
lun án, lun vn nghiên cu ni dung này gn đây nh sau:
Lun án ca Tin s Trn Vn Tùng (2010) [11] “Xây dng h thng báo cáo
đánh giá trách nhim qun tr trong công ty niêm yt  Vit Nam” đã trình bày
nhng nghiên cu v mt lý lun ca h thng báo cáo KTTN; nhng đc thù và mô
hình t chc KTTN trong các công ty c phn ca mt s nc phát trin trên th
gii; nhng đc trng công tác k toán, h thng báo cáo KTTN trong công ty niêm
yt  Vit Nam và đa ra mô hình c cu t chc ph bin trong công ty niêm yt
vi c ch qun lý theo mô hình tng công ty, hot đng trong lnh vc SX. T đó
tác gi xây dng h thng báo cáo trách nhim cho tng công ty. Ngoài ra, lun án
cng đã đa ra đc mt s điu kin đ thc hin quy trình xây dng h thng báo
cáo trách nhim trong các công ty niêm yt nh: công ty phi xây dng rõ mc tiêu
chung; la chn mô hình t chc qun lý phù hp, phân cp qun lý rõ ràng, trên c
s đó đ xác lp c ch qun lý thành nhng TTTN c th; xây dng h thng đnh
mc (hoc tiêu chun) liên quan đn các ch tiêu ca các báo cáo trách nhim; xác
lp các phng pháp phân b chi phí gián tip và phân tích các báo cáo b phn;
đnh giá sn phm- dch v chuyn giao và các gii pháp h tr trin khai thc
hin…
Nm 2014, Lun án “T chc KTTN trong các tng công ty xây dng thuc B
Giao Thông Vn Ti” ca Tin s Nguyn Hu Phú [9] đã nghiên cu vic t chc
h thng KTTN nhm cung cp các thông tin hu ích cho các nhà qun tr đánh giá
hiu qu kinh doanh và trách nhim qun lý ca tng b phn trong đc thù trong
các tng công ty xây dng thuc B Giao Thông Vn Ti ti Vit Nam. ây là mt
trong nhng tài liu có giá tr v nghiên cu và t chc h thng KTTN trong doanh

nghip đc thù.
Nm 2010, Lun vn “Hoàn thin h thng KTTN ti công ty Dc- Trang thit
b y t Bình nh” ca Thc s Lê Vn Tân [7] hay nm 2013, Lun vn “Hoàn
thin h thng KTTN ti công ty c phn thng mi đu t xây dng Constrexim”
ca Thc s Lê Th M [6]… đã s dng phng pháp nghiên cu đnh tính nh:
4
quan sát, thu thp thông tin, kt hp thng kê thc t, đ t đó mô t, phân tích và
đa ra các gii pháp hoàn thin h thng KTTN nhm cung cp các thông tin hu
ích cho các nhà qun tr đánh giá hiu qu kinh doanh và trách nhim qun lý ca
tng b phn trong các công ty c th. Lun Vn ca thc s Nguyn c Loan
(2011) [8] “Hoàn thin h thng KTTN ti công ty c phn á Núi Nh” cng s
dng các phng pháp tng t, tuy nhiên Lun vn đã vn dng và xây dng th
cân bng đim (BSC) ti công ty đ h tr đánh giá hiu qu kinh doanh và trách
nhim qun lý…
Nh vy, có th nói, các nghiên cu trong nc v t chc KTTN trong nhng
nm gn đây bt đu đã đi vào c th mt s loi hình doanh nghip, hay mt doanh
nghip c th. ã h thng hóa đc nhng lý lun c bn v t chc, vn dng hay
hoàn thin KTTN trong doanh nghip. ây cng chính là nhng ni dung mà lun
vn k tha và tham kho trong quá trình thc hin nghiên cu cho phù hp vi
thc trng ca công ty đang nghiên cu.
2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
Mc tiêu chính ca đ tài là đ xut các gii pháp hoàn thin h thng KTTN ti
Công ty Forimex đ có th đáp ng tt hn vi môi trng cnh tranh mi. Mc
tiêu chính này đc tác gi c th hóa thành các mc tiêu c th nh sau:
 H thng hóa c s lý thuyt liên quan đn h thng KTTN: khái nim, mc
tiêu, chc nng, vai trò, các ni dung c bn và s cn thit ca h thng KTTN
trong doanh nghip.
 Tìm hiu thc trng, t đó phân tích và đánh giá u- nhc đim h thng
KTTN ti Công ty Forimex và xác đnh nguyên nhân nhng tn ti, hn ch hin
nay.

 Xác đnh quan đim, yêu cu, ni dung hoàn thin h thng KTTN ti Công ty
Forimex và đa ra nhng kin ngh nhm h tr cho vic hoàn thin này.
3. Câu hi nghiên cu
 đt đc các mc tiêu mà đ tài đã đt ra, cn phi tr li mt cách tha đáng
mt s vn đ nghiên cu sau:
5
 KTTN là gì? Mc tiêu, chc nng, vai trò, các ni dung c bn ca h thng k
toán trách nhm c th là gì? Tình hình nghiên cu và ng dng KTTN trong và
ngoài nc đã đc gii quyt ra sao? Kinh nghim có th rút ra cho doanh nghip
Vit Nam nói chung và Công ty Forimex nói riêng nh th nào?
 c đim hot đng SXKD ti công ty có nh hng đn h thng KTTN? Tình
hình t chc, thc hin h thng KTTN trong Công ty Forimex trong thi gian qua
đã đc thc hin nh th nào? Nhng u đim, nhng hn ch và nguyên nhân?
 Các gii pháp hoàn thin h thng KTTN ti công ty là gì đ phù hp c s thc
tin và xu hng phát trin trong tng lai ca công ty, Nhng kin ngh h tr
thc hin các gii pháp t các c quan chc nng, c s đào to đ h tr công ty
thc hin các gii pháp hoàn thin này.
4. i tng, phm vi nghiên cu và đim mi ca đ tài
 i tng:  tài nghiên cu h thng KTTN ti Công ty Forimex.
 Phm vi nghiên cu: Ti Công ty Forimex, s dng s liu t nm 2011- 2013.
 im mi ca đ tài: Tác gi đã kt hp phng vn, kho sát bng bng câu hi
các nhà qun lý và nhân viên k toán kt hp vi quan sát và thu thp d liu-tài
liu, mô t li, phân tích đ tìm hiu các đc đim HKD ca Công ty Forimex nh
hng đn h thng KTTN, thc trng h thng KTTN nhng u- nhc đim và
nguyên nhân, đa ra các gii pháp hoàn thin h thng KTTN phù hp vi công ty.
5. ụ ngha thc tin ca đ tài
Tác gi đã đa ra đc các gii pháp kh thi đc xây dng trên c s thc tin
và xu hng phát trin trong tng lai ca công ty. ây là vn đ thc s cn thit,
cp bách, quan trng, quyt đnh đn s sng còn và thành công ca công ty trong
điu kin cnh tranh hin nay, đc bit sau khi công ty tin hành c phn hóa. Tác

gi còn đa ra nhng kin ngh đ h tr thc hin các gii pháp này, ngoài nhng
hu ích, h tr cho Công ty Forimex nó còn h tr cho các doanh nghip khác trong
vic xây dng, cng c, hoàn thin h thng KTTN ti công ty mình.
6. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu đc vn dng ch yu trong lun vn là phng pháp
6
đnh tính: Kho sát bng phng vn, quan sát, thu tp d liu, thng kê thc t đ t
đó mô t, phân tích, so sánh tng hp các vn đ lý lun, thc trng và xác lp các
quan đim, phng hng, ni dung hoàn thin h thng KTTN.
7. Kt cu ca lun vn
Ngoài phn phn m đu và kt lun, ni dung chính ca lun vn đc trình bày
trong ba chng:
Chng 1. C s lý lun v h thng KTTN trong doanh nghip
Chng 2. Thc trng h thng KTTN ti Công ty TNHH 1TV Lâm Nghip Sài
Gòn
Chng 3. Hoàn thin h thng KTTN Công ty TNHH 1TV Lâm Nghip Sài
Gòn
7
CHNG 1
C S Lụ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG DOANH
NGHIP
1.1. Tng quan v h thng k toán trách nhim
KTTN là mt ni dung c bn ca k toán qun tr. Do đó quá trình hình thành
và phát trin ca KTTN gn lin vi quá trình hình thành và phát trin ca k toán
qun tr. Theo n phm “Management accounting concepts” do Liên đoàn k ttoans
quc t ban hành nm 1989 thì quá trình này có th đc chia thành 4 giai đon da
trên trng tâm thông tin mà k toán qun tr cung cp trong tng thi k. C th nh
sau:
Giai đon 1 (trc nm 1956): Thông tin đc s dng đ kim soát và đnh
hng CP SXKD.

Giai đon 2 (t 1956 đn cui nm 1980): Thông tin đc s dng đ hoch đnh
và kim soát tài chính HSXKD.
Giai đon 3 (t 1980 đn cui nm 1995): Thông tin đc s dng đ gim
nhng tn tht ngun lc kinh t trong quy trình SXKD.
Giai đon 4 (t 1995 đn nay): Thông tin đc s dng đ phát huy hiu qu các
ngun lc kinh t và to ra giá tr.
Có th nói rng cho đn trc th k XIX thì k toán qun tr mc dù cha đc
ghi nhn mt cách chính thc nhng các hot đng thu thp và x lý các thông tin
kinh t tài chính đã đc s dng ti mt s công ty ln nh công ty Dupont, công
ty General Motor. Lúc by gi, k toán qun tr tn ti tim n di dng k toán
CP nh là mt hot đng k thut cn thit đ đm bo đt đc mc tiêu ca
doanh nghip (oàn Ngc Qu và cng s, 2011) [4]. Mt trong nhng du mc
quan trng gn lin vi s ra đi ca k toán qun tr là s xut hin tác phm
"Management Accounting: Text and Cases" (R. N. Anthony, 1956) [13]. Tác phm
này đ cp đn các vn đ nh: gii thiu k toán qun tr là gì, làm th nào có th
h thng và phân tích các vn đ mi đ ra quyt đnh, gii thiu các công c kim
soát CP thích hp, K t thi đim đó, nhiu công c ca k toán qun tr đã
8
đc phát trin. Hn na, k toán qun tr đã tp trung vào vic cung cp thông tin
cho hot đng lp k hoch và kim soát ca nhà qun tr, thông qua vic s dng
các k thut nh phân tích đ ra quyt đnh và đc bit là KTTN.
Nh vy KTTN, mt b phn ca k toán qun tr, đã ra đi trong bi cnh mà
vai trò ch đo ca k toán qun tr đã chuyn sang cung cp thông tin cho mc
đích lp k hoch và kim soát. T thi đim đó đn nay, KTTN đã đc s quan
tâm nghiên cu ca nhiu tác gi khác nhau  nhiu quc gia trên th gii nh
Atkinson, R.D Banker, R.S Kaplan, S.M. Young, James R.Martin …
1.1.1. Khái nim h thng k toán trách nhim
 qun lý tt các t chc cng nh các doanh nghip có quy mô ln, các nhà
qun tr thng phi cu trúc đn v mình theo hình thc qun lý phân quyn. Vic
phân quyn trong mt t chc to nên c cu nhiu cp bc và đòi hi cp trên phi

theo dõi, đo lng và đánh giá kt qu kt hot đng ca cp di. KTTN là mt
công c nhm đáp ng yêu cu này.
Có nhiu quan đim v KTTN đã đc trình bày bi các tác gi khác nhau nh
A. A. Atkinson; Clive Emmanuel; James R.Martin,… Di đây chúng tôi s trình
bày mt s quan đim tiêu biu.
Theo A. A. Atkinson và cng s (2001) [12] thì KTTN là mt h thng k toán
có chc nng thu thp, tng hp và báo cáo các d liu k toán có liên quan đn
trách nhim ca tng nhà qun lý riêng bit trong mt t chc thông qua các báo
cáo liên quan đn CP, thu nhp và các s liu hot đng bi tng khu vc trách
nhim hoc đn v trong t chc. ó là mt h thng cung cp thông tin nhm đánh
giá trách nhim và thành qu ca mi nhà qun lý, ch yu  khía cnh thu nhp và
nhng khon CP mà h có quyn kim soát đu tiên.
Clive Emmanuel và cng s (1990) [14] thì cho rng KTTN là s thu thp, tng
hp và báo cáo nhng thông tin tài chính v nhng trung tâm khác nhau trong mt
t chc (nhng TTTN), cng còn đc gi là k toán hot đng hay k toán kh
nng sinh li. Nó ln theo các CP, thu nhp hay LN đn nhng nhà qun lý riêng
bit, nhng ngi chu trách nhim cho vic đa ra các quyt đnh v CP, thu nhp
9
hay LN đang đc nói đn, và thc thi nhng hành đng v chúng. KTTN t ra phù
hp  nhng t chc mà  đó nhà qun lý cp cao thc hin chuyn giao quyn ra
quyt đnh cho các cp thuc quyn.
Theo James R. Martin, "KTTN là h thng k toán cung cp thông tin v kt qu,
hiu qu hot đng ca các đn v b phn trong doanh nghip. ó là mt công c
đo lng, đánh giá hot đng ca nhng b phn liên quan đn DT, CP, vn đu t
và LN, mà b phn đó có quyn kim soát và có trách nhim tng ng”.
Mt khía cnh quan trng trong khái nim KTTN ca James R. Martin là tính có
th kim soát. Theo đó các b phn và cá nhân ch nên chu trách nhim cho nhng
lnh vc mà h có th kim soát đc. Tuy nhiên, cng theo James R. Martin, tính
có th kim soát khó có th đc áp dng thành công trong thc tin bi vì s vn
hành trong mt t chc hay doanh nghip là thng xuyên bin đng.

i vi David F. Hawkins và cng s (2004) [15] thì KTTN là mt h thng to
ra nhng thông tin tài chính và phi tài chính có liên quan, v nhng hot đng thc
t và đc lp k hoch ca nhng TTTN trong mt công ty – nhng đn v trong
t chc đc đng đu bi nhng nhà qun lý có trách nhim cho kt qu hot đng
ca đn v h qun lý. Nhng b phn ch yu bao gm: h thng d toán ngân
sách, các báo cáo kt qu hot đng, các báo cáo v s bin đng và nhng mc giá
chuyn nhng sn phm, dch v ni b gia các b phn trong công ty. Theo đó,
KTTN đi sâu vào vic so sánh kt qu hot đng thc t ca TTTN vi k hoch
(đc d toán) đc giao, và nhng ngun lc đc chuyn nhng t trung tâm
này đn trung tâm khác nh th nào. ng thi, KTTN cng lý gii vic lp k
hoch qun lý và quá trình kim soát.
Trên c s các quan đim đã nêu trên chúng ta có th rút ra mt s vn đ
chung v KTTN nh sau:
Th nht, KTTN là mt ni dung c bn ca k toán qun tr và là mt quá trình
tp hp và báo cáo các thông tin có th kim soát, đc dùng đ kim tra các quá
trình hot đng và đánh giá thc hin nhim v  tng b phn trong mt t chc.
H thng KTTN là mt h thng thông tin s dng các thông tin tài chính và phi tài
10
chính trong phm vi h thng kim soát ca ban qun lý mt đn v.
Th hai, KTTN ch có th đc thc hin trong đn v có c cu t chc b máy
qun lý phi có s phân quyn rõ ràng. Bi l, mc tiêu chính ca h thng KTTN
là hn ch ti đa nhng bt li, đng thi giúp cho t chc gt hái đc nhng li
ích t vic phân cp trong qun lý.
Th ba, mt h thng KTTN hu ích phi tha mãn lý thuyt phù hp. Theo đó,
h thng KTTN phi phù hp vi môi trng t chc hot đng, vi chin lc
tng hp ca t chc, và vi các giá tr và s khích l ca qun tr cp cao.
Theo Phm Vn Dc và cng s (2010) [10] Mô hình báo cáo đánh giá trách
nhim qun tr trong công ty niêm yt, lun án ca Tin s Trn Vn Tùng (2010)
[11] “Xây dng h thng báo cáo đánh giá trách nhim qun tr trong công ty niêm
yt  Vit Nam”và lun vn “Hoàn thin h thng KTTN ti công ty Dc- Trang

thit b y t Bình nh” ca Thc s Lê Vn Tân (2010) [7] tác gi có th trình bày
mc tiêu,chc nng và vai trò ca h thng KTTN nh sau:
1.1.2. Mc tiêu ca h thng k toán trách nhim
1.1.2.1. Cung cp thông tin đánh giá trách nhim các cp bc qun lỦ
Nhm đm bo cho mi hot đng ca doanh nghip mang tính trách nhim cao,
thúc đy doanh nghip phát trin n đnh và bn vng, KTTN phi xây dng đc
các ch tiêu đo lng và đánh giá kt qu hot đng mt cách đnh k cho tng cá
nhân đc phân cp qun lý trong doanh nghip nh: các thành viên BG, trng
các phòng ban, qun đc,.v.v.
1.1.2.2. Cung cp c s đ đánh giá mc đ phù hp gia các quyt đnh b
phn vi mc tiêu chung
Mi nhà qun tr  các cp khác nhau trong doanh nghip đu phi thng xuyên
đa ra nhng quyt đnh có tác đng đn mc tiêu chung ca doanh nghip. Mc đ
phù hp ca các quyt đnh này cng cn đc kim soát và đánh giá cn c trên
nhng thông tin và nhng c s mà KTTN cn nêu ra.
1.1.2.3. m bo s dng hu hiu và hiu qu các ngun lc ca t chc
Nhng ngun lc ca doanh nghip cn thit phi đc s dng hu hiu-đc
11
th hin thông qua mc đ kh thi ca các hot đng có liên quan đn các ngun lc
đó-và hiu qu mà các hot đng này mang li. Thông qua h thng KTTN giúp
nhà qun tr xác đnh đc tình hình thc thi, hiu lc các quyt sách kinh doanh
ca doanh nghip và hiu qu s dng các ngun lc kinh t ca mi cá nhân, b
phn, đn v trong doanh nghip.
1.1.3. Chc nng
Xét trong doanh nghip, KTTN có hai chc nng c bn là chc nng thông tin
và chc nng xác đnh trách nhim (Hunh Li và Nguyn Khc Tâm, 2001) [5].
Hai chc nng này có quan h mt thit vi nhau và giúp cho KTTN đáp ng đc
mc tiêu ca nó.
1.1.3.1. Chc nng thông tin
KTTN gi chc nng là mt kênh thông tin mà các nhà qun tr có th s dng

đ nm bt tình hình hot đng ca tng b phn trong doanh nghip, qua đó nhà
qun tr có th đa ra nhng nhn đnh và phân tích khách quan v nguyên nhân,
đim thun li và hn ch ca nhng thành qu mà mi đn v đt đc. Nhng
phân tích này s h tr đ nhà qun tr có th đ ra nhng gii pháp nhm nâng cao
hiu qu hot đng ca doanh nghip.
1.1.3.2. Chc nng xác đnh trách nhim
KTTN giúp nhà qun tr cp cao xác đnh đc mc đ đóng góp ca tng đn
v, b phn vào kt qu chung ca doanh nghip. Qua đó, có th đánh giá trách
nhim ca tng đn v, b phn và đa ra nhng đnh hng phù hp nhm mang
li s phát trin cho doanh nghip.
1.1.4. Vai trò ca h thng k toán trách nhiêm trong doanh nghip
1.1.4.1. H tr nhà qun tr thc hin chc nng t chc và điu hành doanh
nghip
Trên c s phân chia c cu t chc qun lý ca doanh nghip thành các TTTN
khác nhau, KTTN giúp nhà qun tr xác đnh rõ quyn ra quyt đnh và trách nhim
ca mt b phn nào đó đi vi mt phn hay toàn b công vic. T đó, nhà qun
tr có th đánh giá và điu chnh các b phn trong doanh nghip phù hp vi mc
12
tiêu và tình hình hot đng.
1.1.4.2. Cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng kim soát qun lỦ
và kim soát tài chính ca doanh nghip
Thông qua báo cáo KTTN, nhà qun tr có th nm đc tình hình tài chính ca
các b phn và đn v liên quan, t đó đa ra các phân tích, đánh giá hot đng thu
chi cng nh DT và LN ca đn v, b phn. iu đó giúp nhà qun tr phát hin
các vn đ hn ch trong qun lý tài chính ca tng đn v, b phn và có s điu
chnh thích hp, kp thi sao cho hiu qu kinh doanh là tt nht.
Báo cáo KTTN là ngun thông tin quan trng giúp nhà qun tr có th phát huy
mt cách hiu qu vic s dng vn, gim CP mt cách hp lý nhm ti đa hóa LN.
1.1.4.3. K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lỦ hng đn mc tiêu
chung ca t chc

Vic phân chia c cu t chc thành các TTTN cho thy rng mc tiêu chin
lc ca doanh nghip đã đc gn vào mc tiêu ca các trung tâm này. Khi KTTN
có th kim soát đc công tác tài chính và công tác qun lý thì nó s điu chnh
hot đng hng đn các mc tiêu chung ca doanh nghip. Trên c s xác đnh
trách nhim và quyn hn rõ ràng đi vi mi TTTN, nhà qun tr ca các trung tâm
này đc khuyn khích thc hin các hot đng hng đn mc tiêu c bn ca
doanh nghip.
1.2. Ni dung t chc h thng k toán trách nhim
Theo Phm Vn Dc và cng s (2010) [10] Mô hình báo cáo đánh giá trách
nhim qun tr trong công ty niêm yt, lun án ca Tin s Trn Vn Tùng (2010)
[11] “Xây dng h thng báo cáo đánh giá trách nhim qun tr trong công ty niêm
yt  Vit Nam” và lun án “T chc KTTN trong các tng công ty xây dng thuc
B Giao Thông Vn Ti” ca Tin s Nguyn Hu Phú (2014) [9] tác gi có th tóm
tt ni dung ca t chc h thng KTTN nh sau:
1.2.1. Phân cp qun lỦ và xác lp các trung tâm trách nhim
1.2.1.1. Phân cp qun lỦ
Mt trong nhng vn đ trng tâm ca KTTN là hình thành các TTTN. iu này
13
đc thc hin thông qua vic phân cp qun lý- đó là vic nhà qun lý cp cao
giao quyn cho cp qun lý thp hn trong quá trình hot đng ca doanh nghip đ
giúp h có th điu hành các công vic thng xuyên ti b phn mà h có trách
nhim qun lý. Tùy theo đc đim ca tng doanh nghip, vic phân quyn này có
th gm mt hay nhiu cp đ. Các nhà nghiên cu cho rng KTTN gn lin vi s
phân cp qun lý. H thng KTTN hot đng thc s hiu qu trong các t chc mà
s phân quyn đc thc hin đúng mc và phù hp vi c cu t chc.
Khi tin hành phân cp qun lý, ta cn lu ý rng nu doanh nghip chia ra quá
nhiu cp thì s có th dn đn s cng knh trong b máy t chc. Ngc li nu
tp trung quá nhiu quyn quyt đnh vào mt ni có th làm gim hiu qu hot
đng. Vì th, nhà qun lý cn phi cân nhc gia li ích và khó khn mà vic phân
cp qun lý có th mang li.

 Nhng li ích ca phân cp qun lỦ: Khi mt t chc thc hin phân cp rõ
ràng trong qun lý s mang li nhng li ích nh:
- Ngi qun lý có th gim bt khi lng công vic bng cách san s cho
ngi khác, t đó có th tit kim thi gian làm vic ca mình và có th tp trung
vào thc hin các mc tiêu ln hn.
- Ngun thông tin đc cung cp đy đ và kp thi hn. Chính s phân quyn
trong qun lý mà các b phn có th ch đng trong tip cn các thông tin và phn
hi nhanh chóng.
- To môi trng thun li phát trin nhng nhà qun lý cp thp hn. Nhà qun
lý có th đánh giá nhân viên tt và đào to lp qun lý mi đ k tha.
- Khuyn khích nhân viên n lc vi trách nhim đc giao hn, t đó góp phn
hoàn thành mc tiêu chung ca toàn doanh.
 Nhng hn ch ca phân cp qun lỦ: Bên cnh nhng li ích mang li thì
vic phân cp qun lý cng đt ra nhng khó khn. Vic phân cp qun lý quá nhiu
có th gây ra tình trng khó kim soát. Thm chí nu kim soát không tt, phân cp
trách nhim có th dn đn vic sai lch các mc tiêu chung ca toàn doanh nghip
bi các nhà qun lý b phn ch tp trung vào li ích ca đn v mình mà không