Phương hướng và giải pháp vận dụng giá trị hợp lý trong kế toán doanh nghiệp việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




NGÔ TH THÙY TRANG

PHNG HNG VÀ GII PHÁP
VN DNG GIÁ TR HP LÝ
TRONG K TOÁN DOANH NGHIP VIT NAM


LUN VN THC S KINH T




TP.H CHÍ MINH – NM 2012



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




NGÔ TH THÙY TRANG

PHNG HNG VÀ GII PHÁP

VN DNG GIÁ TR HP LÝ
TRONG K TOÁN DOANH NGHIP VIT NAM
Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60.34.30
LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
TS. TRN PHC

TP.H CHÍ MINH – NM 2012



LI CM N



Tôi xin bày t lòng bit n sâu sc đn TS. Trn Phc đã tn tình hng dn và giúp đ tôi
thc hin tt lun vn này cng nh hoàn thin kin thc chuyên môn ca mình.
Tôi xin trân trng cm n đn các Thy Cô Khoa K Toán - Kim Toán Trng i Hc
Kinh T TP.H Chí Minh đã truyn đt cho tôi nhng kin thc quý báu trong thi gian tôi
hc tp ti trng.
Tôi xin trân trng cm n Khoa K Toán – Kim Toán, Vin ào to Sau đi hc – Trng
i Hc Kinh T TP.H Chí Minh đã to điu kin giúp đ tôi trong quá trình nghiên cu
và hoàn thành lun vn.

Tác gi
Ngô Th Thùy Trang
4



LI CAM OAN


Tôi xin cam đoan lun vn này là công trình nghiên cu khoa hc ca riêng tôi. Các
phân tích, s liu và kt qu nêu trong lun vn là hoàn toàn trung thc và có ngun
gc rõ ràng.





Tác gi
Ngô Th Thùy Trang
5



DANH SÁCH CÁC CH VIT TT



FASB: y Ban Chun Mc K Toán Tài Chính Hoa K
IAS: Chun mc k toán quc t

IASB: y ban chun mc k toán quc t
IFRS: Chun mc báo cáo tài chính quc t
Q: Quyt đnh
VAS: Chun mc k toán Vit Nam
TSC: Tài sn c đnh
6



DANH SÁCH CÁC HÌNH V VÀ BNG BIU



Hình 1.1: Mô hình phân chia cp bc giá tr hp lý
Bng 1.1: S dng giá tr hp lý trong đo lng các nghip v phát sinh ban đu
Bng 1.2: S dng giá tr hp lý trong phân b các s liu ghi nhn ban đu ca các
giao dch phc tp thành các yu t hp thành
Bng 1.3: S dng giá tr hp lý sau khi ghi nhn ban đu
Bng 1.4: S dng giá tr hp lý trong đánh giá s suy gim giá tr tài sn
Bng 2.1: nh ngha giá tr hp lý trong các chun mc k toán Vit Nam
Bng 2.2: Phm vi áp dng giá tr hp lý trong các chun mc k toán Vit Nam

7



MC LC

LI M U
CHNG 1: TNG QUAN V VN DNG GIÁ TR HP LÝ TRONG H

THNG K TOÁN
1.1. nh giá trong k toán 04
1.1.1. Khái nim đnh giá trong k toán 04
1.1.2. Các gi thit, nguyên tc k toán nh hng đn đnh giá 04
1.1.3. Các h thng đnh giá k toán 06
1.1.4. Các loi giá đc s dng trong h thng đnh giá k toán 07
1.2. Lc s quá trình phát trin giá tr hp lý trong k toán 08
1.2.1. Quá trình hình thành và phát trin giá tr hp lý 08
1.2.1.1. Quá trình hình thành và phát trin giá tr hp lý 08
1.2.1.2. Phm vi áp dng giá tr hp lý trong các chun mc k toán quc t 11
1.2.1.3. nh ngha giá tr hp lý 12
1.2.2. Phân chia cp bc giá tr hp lý 13
1.2.3. Các phng pháp đnh giá 16
1.2.4. Vai trò ca giá tr hp lý trong chun mc k toán quc t 17
1.3 Kinh nghim s dng giá tr hp lý trong chun mc k toán M và chun
mc k toán quc t 21
1.3.1. Chun mc k toán M 21
1.3.2. Chun mc k toán quc t 24
KT LUN CHNG 1 26
CHNG 2: THC TRNG GIÁ TR HP LÝ C ÁP DNG TRONG
H THNG K TOÁN DOANH NGHIP VIT NAM
2.1. Thc trng vn dng giá tr hp lý trong h thng k toán doanh nghip
Vit Nam 27
8



2.1.1. nh giá trong h thng k toán doanh nghip Vit Nam 27
2.1.2. Lc s hình thành và phát trin giá tr hp lý trong đnh giá k toán Vit
Nam 29

2.1.3. Thc trng áp dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip 36
2.2. Các phng pháp đnh giá thc t đang áp dng ti Vit Nam 38
2.2.1. Phng pháp so sánh 39
2.2.2. Phng pháp chi phí 41
2.2.3. Phng pháp thu nhp 45
2.2.4. Phng pháp thng d 47
2.2.5. Phng pháp li nhun 48
2.2.6. Thc trng vic vn dng các phng pháp đnh giá ti các công ty thm
đnh giá Vit Nam 50
2.3. Mt s vn đ v s dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit
Nam 52
2.3.1. Các nguyên nhân dn đn giá tr hp lý cha đc áp dng rng rãi trong k
toán doanh nghip 52
2.3.2. Nhng thun li và thách thc ca Vit Nam khi áp dng giá tr hp lý trong
k toán doanh nghip 54
2.3.2.1. Nhng thun li 54
2.3.2.2. Nhng thách thc 55
KT LUN CHNG 2 57
CHNG 3: PHNG HNG VÀ GII PHÁP VN DNG GIÁ TR
HP LÝ TRONG K TOÁN DOANH NGHIP VIT NAM
3.1 Các quan đim v vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip 58
3.1.1. Mc tiêu cung cp thông tin tài chính 58
3.1.2. S đm bo các đc tính cht lng ca thông tin 59
3.2 Phng hng vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit
Nam 62
9



3.3 Các gii pháp và kin ngh vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh

nghip Vit Nam 65
3.3.1. B sung, điu chnh Lut k toán và chun mc chung 65
3.3.2. Ban hành các chun mc mi 65
3.3.3. Mô hình kt hp các c s đnh giá khác nhau 70
3.3.4. Phân chia giá tr hp lý thành các vn đ nh 71
3.3.5. Nâng cao vai trò ca nhà trng và các t chc ngh nghip 72
KT LUN CHNG 3 74
KT LUN CHUNG 75
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
Ph lc 01: Các yu t so sánh c bn cn thu thp, điu chnh đi vi mt s loi
hình tài sn
Ph lc 02: Bng điu chnh các mc giá ch dn theo các yu t so sánh
Ph lc 03: Ví d v phng pháp so sánh
Ph lc 04: Ví d v phng pháp chi phí
Ph lc 05: Ví d v phng pháp thu nhp
Ph lc 06: Ví d v phng pháp thng d
Ph lc 07: Ví d v phng pháp li nhun
Ph lc 08: Mu chng th thm đnh giá
Ph lc 09: Danh sách các công ty kho sát, bng câu hi kho sát và kt qu kho
sát thc trng áp dng giá tr hp lý trong các doanh nghip.
Ph lc 10: Danh sách các công ty kho sát, bng câu hi kho sát và kt qu kho
sát thc trng vic vn dng các phng pháp đnh giá ti các công ty thm đnh giá
Vit Nam.
10



LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài

Vi vai trò cung cp thông tin tài chính làm nn tng cho vic ra quyt đnh
kinh doanh, k toán là mt lnh vc gn lin vi mi hot đng kinh t tài chính, tr
thành mt b phn cu thành quan trng trong h thng công c qun lý, điu hành
và kim soát các hot đng kinh t. K toán đòi hi các giao dch phi đc ghi
nhn bng đn v tin t. nh giá là đo lng các giao dch bng đn v tin t, do
đó có mt vai trò ht sc quan trng trong k toán. Lch s phát trin ca k toán và
lý thuyt k toán là quá trình tìm kim không ngng mt h thng đnh giá tt nht
đ phn ánh tình hình tài chính, trong bi cnh đó k toán theo giá tr hp lý ngày
càng đc chú ý và đc bàn đn nh là hng đi mi ca đnh giá k toán.
Là mt khái nim mi nhng k toán theo giá tr hp lý đã đc tha nhn và
áp dng  nhiu nc trên th gii. Tháng 5 nm 2011, IASB đã chính thc ban
hành IFRS 13 “Fair Value Measurement” (o lng giá tr hp lý), chun mc
hng dn chi tit v đo lng giá tr hp lý trong k toán.
Ti Vit Nam giá tr hp lý cng đã xut hin đ đnh giá các đi tng k
toán. Tuy nhiên, do còn khá mi m nên vic áp dng cha đc rng rãi và cha
đt đc mc đích ca giá tr hp lý. Vì vy “Phng hng và gii pháp vn dng
giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit Nam” là vn đ cp thit hin nay đ
giúp các doanh nghip cung cp đc nhng thông tin trung thc và đáng tin cy
giúp cho các nhà đu t có nim tin khi đa ra quyt đnh.
2. Mc đích nghiên cu
Tìm hiu v đo lng giá tr hp lý trong chun mc k toán quc t, kinh
nghim s dng giá tr hp lý trong đnh giá k toán ca M cng nh thc t áp
dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit Nam. Sau đó đ ra các phng
hng và gii pháp vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit Nam.


11

3. i tng, ni dung và phm vi nghiên cu
 tài tp trung nghiên cu trong phm vi k toán tài chính doanh nghip trên c s
lut k toán, chun mc và ch đ k toán .
Lun vn s nghiên cu nhng vn đ sau:
- Tìm hiu v quá trình hình thành và phát trin k toán theo giá tr hp lý th gii.
- H thng hóa các khái nim v k toán liên quan đn giá tr hp lý
- Thc tin áp dng k toán theo giá tr hp lý trong chun mc k toán M và
chun mc k toán quc t.
- Thc trng vic vn dng giá tr hp lý trong k toán Vit Nam.
- Phân tích các phng pháp đnh giá đang áp dng ti Vit Nam.
- Các quan đim làm c s đ đa ra các đnh hng và gii pháp v vn dng giá
tr hp lý trong k toán doanh nghip Vit Nam.
-  xut phng hng và gii pháp vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh
nghip Vit Nam.
4. Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp nghiên cu nh: phng pháp tng hp, so
sánh và đi chiu, phân tích và ni suy, kho sát và phng vn đ giúp lun vn gii
quyt mc tiêu đ ra.
5. Nhng đóng góp ca lun vn
Lun vn góp phn h thng quá trình hình thành, phát trin k toán theo giá
tr hp lý ca các quc gia trên th gii cng nh quá trình phát trin k toán theo
giá tr hp lý Vit Nam. Phân tích phng pháp đnh giá ca h thng chun mc
k toán quc t đ t đó xác lp phng hng và gii pháp vn dng giá tr hp lý
trong k toán doanh nghip Vit Nam.
6. Kt cu ca lun vn
Lun vn gm 75 trang có kt cu nh sau:
12

- Phn m đu
- Chng 1: Tng quan v vn dng giá tr hp lý trong h thng k toán.
- Chng 2: Thc trng giá tr hp lý đc áp dng trong h thng k toán doanh
nghip Vit Nam.
- Chng 3: Phng hng và gii pháp vn dng giá tr hp lý trong k toán doanh
nghip Vit Nam.
- Kt lun.
- Tài liu tham kho.
- Ph lc.



13



CHNG 1: TNG QUAN V VN DNG GIÁ TR HP LÝ TRONG H
THNG K TOÁN
1.1. NH GIÁ TRONG K TOÁN
1.1.1. Khái nim đnh giá trong k toán
nh giá là mt tin trình xác đnh giá tr tin t ca các yu t báo cáo tài
chính đc ghi nhn và trình bày trên Bng cân đi k toán và kt qu kinh doanh
1
,
nói cách khác đnh giá là xác đnh giá tr bng tin t cho các đi tng hoc s
kin liên quan đn doanh nghip. nh giá là mt công vic quan trng trong k
toán tài chính.
nh giá là mt phng pháp c bn ca k toán
Thông qua đnh giá, giá tr ca các đi tng k toán ca doanh nghip đc
biu hin di hình thái tin t, xác đnh đc giá tr tài sn, ngun vn, cng nh

kt qu hot đng kinh doanh ca doanh nghip
2
.
Trong h thng các phng pháp k toán, đnh giá đóng vai trò quan trng
trong vic kt hp vi các phng pháp k toán khác nh tài khon, ghi s kép,
tng hp và cân đi… đ thc hin các mc đích và nhim v ca k toán.
nh giá nh hng đn quyt đnh ca ngi đc báo cáo tài chính
nh giá nh hng đn tt c các khon mc ca báo cáo tài chính, t đó nó
nh hng đn các ch tiêu c bn đ đánh giá tình hình tài chính, tình hình hot
đng kinh doanh ca doanh nghip, nh hng rt ln đn quyt đnh ca ngi
đc báo cáo tài chính.
1.1.2. Các gi thit, nguyên tc k toán nh hng đn đnh giá
IASB cho rng mc đích ca báo cáo tài chính là cung cp thông tin v tình
hình tài chính, kt qu hot đng và s thay đi tình hình tài chính nhm giúp cho
nhng đi tng s dng khác nhau đa ra quyt đnh kinh t.  đt đc mc
đích trên, báo cáo tài chính phi tha mãn các đc đim cht lng. Khuôn mu lý

1
IASB framework
2
Nguyn Vit, Võ Vn Nh và cng s, 2006. Nguyên lý k toán. Nhà xut bn Lao ng
Xã Hi.
14



thuyt ca y ban chun mc k toán quc t (IASB framework) đa ra hai đc
đim cht lng c bn: thích hp và trình bày trung thc, bn đc đim cht lng
b sung: có th kim chng, có th so sánh, kp thi và có th hiu đc. Trong đó
nhng đc đim cht lng có nh hng rõ rt đn đnh giá, theo IASB là:

 Thích hp (Relevance)
Thông tin thích hp là thông tin có kh nng làm thay đi quyt đnh ca ngi
s dng nh mt ngi cung cp vn, thông qua vic giúp h: cung cp đu vào
cho quá trình d đoán v nhng trin vng trong tng lai và xác nhn hoc điu
chnh các đánh giá trc đó.
 Có th kim chng (Verifiability)
Thông tin có th kim chng khi các quan sát viên đc lp và có đ kin thc có
th nht trí rng: thông tin trình bày trung thc v hin tng kinh t mun trình
bày mà không có sai sót hay thiên lch mt cách trng yu hoc các phng pháp
đánh giá/ ghi nhn đã chn đc áp dng không có sai sót hay thiên lch mt cách
trng yu.
ây cng chính là lý do khin cho h thng k toán da trên giá gc đc chp
nhn  hu ht các quc gia trên th gii, bi vì giá gc đc cho là ít b nh hng
ch quan và khó b điu chnh bi các th thut hn là các loi giá khác. Cùng vi
s phát trin ca h thng thông tin làm cho yêu cu có th kim chng đc tr
nên d dàng, điu này làm xut hin nhiu loi giá khác đc s dng nh giá thay
th, giá th trng, giá tr hp lý, …
 Tính kp thi (Timeliness): ngha là thông tin có đc cho ngi ra quyt
đnh trc khi nó mt kh nng nh hng đn quyt đnh.
 Có th hiu đc (Understandability): liên quan đn vic phân loi, din
gii và trình bày mt cách rõ ràng và súc tích. Ngi đc đc yêu cu có kin thc
hp lý v hot đng kinh doanh và kinh t, nghiên cu mt cách k lng, có th
hiu đc. Trong mt s ít trng hp phc tp, mt s ít ngi đc có th cn t
vn đ hiu đc. Các thông tin thích hp không đc loi tr khi báo cáo tài
chính ch vì chúng quá phc tp hoc khó hiu đi vi mt s ngi s dng mà
không có s tr giúp.
15

 Có th so sánh (comparability)
Báo cáo tài chính ch hu ích khi có th so sánh vi nm trc, vi doanh
nghip khác. Do đó, các nghip v ging nhau phi đc đánh giá và trình bày mt
cách nht quán trong toàn doanh nghip, gia các thi k và gia các doanh nghip.
Vic thuyt minh là cn thit đ đm bo tính so sánh đc. c đim này chính là
lý do đ thông tin đc trình bày theo hình thc tin t. Không nhng th, nó còn
chi phi đn phng pháp đnh giá: các phng pháp đnh giá khác nhau s dn đn
tình hình tài chính và tình hình kinh doanh ca doanh nghip khác nhau.
Tóm li, đ báo cáo tài chính phn ánh trung thc và hp lý tình hình hot
đng kinh doanh ca doanh nghip cung cp thông tin hu ích cho ngi s dng,
đòi hi phi đm bo các đc đim nêu trên trong đnh giá k toán.
1.1.3. Các h thng đnh giá k toán
K toán giá gc (Historical cost accounting) da trên giá mua vào quá kh
đ ghi nhn các giao dch và lp báo cáo tài chính. ây là h thng đnh giá truyn
thng đã phát trin nhiu nm t khi các k thut ghi s kép ca Pacioli ra đi.
Trong thi k khoa hc c bn, các c s lý lun ca h thng này đã đc hình
thành, và cho đn nay h thng này vn còn gi vai trò ch yu trong các thông l
và chun mc k toán. H thng này s dng giá gc là ch yu và kt hp vi các
loi giá khác: giá tr hp lý, giá tr thun có th thc hin, hin giá.
K toán theo mc giá chung (General price-level accounting) da trên ch
s giá đ điu chnh báo cáo tài chính nhm loi tr nh hng ca bin đng giá,
đc bit là lm phát. K toán theo mc giá chung phát trin trong giai đon lm phát
gia tng trên th gii vào nhng nm thuc thp niên 1960-1970 và hin nay vn
còn đc áp dng  mt s quc gia có lm phát cao.
K toán giá hin hành (Current cost accounting) da trên giá hin hành hay
còn gi là giá thay th (Replacement cost) ca tài sn đ lp báo cáo tài chính và
xác đnh li nhun. Giá hin hành đã đc đ cp rt sm trong k toán nhng ch
đc trình bày mt cách h thng vi các c s lý lun đy đ vào thi k quy
chun, song song vi vic phê phán giá gc. Giá hin hành cng nh hng đn
16

thc tin k toán  mt s quc gia trong thi k lm phát cao nh mt gii pháp
thay th cho k toán da trên mc giá chung.
K toán giá đu ra (Exit price accounting) da trên giá bán trên th trng
đ đo lng và đánh giá tình hình tài chính cng nh kt qu hot đng ca doanh
nghip. K toán giá đu ra đt nn móng cho hng phát trin k toán theo th
trng (mart-to-market accounting) sau này
3
.
Nh vy, theo IASB framework hin nay có bn h thng đnh giá k toán.
Trong mi h thng k toán, các loi giá khác nhau đc s dng kt hp vi nhau
đ đnh giá các đi tng k toán.
1.1.4. Các loi giá đc s dng trong h thng đnh giá k toán
Lch s phát trin hot đng k toán và lý thuyt k toán đã dn đn s ra đi
nhiu loi giá khác nhau, theo h thng chun mc báo cáo tài chính quc t (IFRS-
International Financial Reporting Standards) các loi giá đc phân thành các loi
nh sau:
1.1.4.1. Chi phí đu vào (Cost based)
• Giá gc (Historical cost): là s tin hoc các khon tng đng tin đã tr
hay giá tr hp lý ca tài sn ti thi đim có đc tài sn.
• Giá hin hành (Current cost) hay giá tr thay th (Replacement cost): là s
tin hoc các khon tng đng tin s phi tr đ có đc tài sn tng t ti thi
đim hin ti. Giá thay th đc c tính da vào giá th trng, hoc s c lng
ca nhà qun lý.

1.1.4.2. Giá tr đu ra (Value based)
• Giá tr thun có th thc hin (Net realizable value): là s tin hoc các
khon tng đng tin có th thu đc nu bán tài sn ti thi đim hin ti. Giá

tr thun có th thc hin là giá bán c tính trong điu kin kinh doanh bình
thng tr chi phí c tính cho vic hoàn thành và tiêu th. Giá tr thun có th
thc hin cng đc c tính t mc giá th trng và điu chnh theo giá bán c
lng (tc là giá th trng cng thêm li nhun mong mun).

3
V Hu c, 2010. Nhng vn đ c bn ca Lý thuyt k toán. Nhà xut bn Lao ng.
17



• Hin giá (Present value): là giá tr hin ti chit khu ca các khon tin
thun nhn đc t vic s dng tài sn.
• Giá tr hp lý (Fair value): là giá mà doanh nghip có th nhn đc khi bán
mt tài sn hoc phi tr đ thanh toán mt khon n phi tr trong giao dch thông
thng gia các bên tham gia th trng ti ngày đo lng.
1.2. LC S QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN GIÁ TR HP LÝ TRONG K
TOÁN
1.2.1. Quá trình hình thành và phát trin giá tr hp lý
1.2.1.1. Quá trình hình thành và phát trin giá tr hp lý
H thng k toán giá gc ra đi và phát trin song song vi thc tin k toán
và vn gi vai trò ch đo trong thc tin k toán ngày nay. Tuy nhiên, quá trình
phát trin các hot đng giao dch và đu t đã bc l nhng hn ch ca giá gc,
nht là trong nhng giai đon nn kinh t th gii chu nh hng nghiêm trng ca
lm phát. Bên cnh đó, các lý thuyt quy chun đã thy đc nhng vn đ trong
nn tng lý thuyt ca giá gc trong vic phn ánh li nhun và tình hình tài chính
ca doanh nghip di các góc đ khác nhau, c th:
a) Mc đích ca k toán
Trong khi nhng ngi bo v giá gc nhn mnh đn vic s dng giá gc
giúp đánh giá trách nhim gii trình, các lp lun phê phán cho rng đ đt đc

mc tiêu này không nht thit phi phn ánh các giao dch da trên quá kh (giá
gc). Trái li, vic phn ánh theo giá hin hành s cung cp thông tin hu ích hn.
Bi vì các nhà đu t cn bit là các nhà qun lý có làm cho giá tr khon đu t ca
h tng trng hay không. Khon đu t này th hin qua tài sn thun ca công ty.
Tài sn thun này nu tính theo giá gc s không phn ánh đc giá tr khon đu t
ti thi đim hin ti.
Phân tích mt cách chi tit hn, k toán giá gc phn ánh s tng trng ca
tài sn thun theo giá tr tin t danh ngha nhng không phn ánh s tng trng
này tính theo sc mua hay nng lc hot đng – ngha là kh nng doanh nghip
tip tc sn xut. Do đó, tài sn thun cn tính theo giá hin hành hn giá gc, vì giá
hin hành phn ánh giá tr phi b ra đ có đc tài sn ti thi đim hin ti. Trong
18



thi k giá c tng lên do lm phát, li nhun tính theo giá gc s cao hn li nhun
tính theo giá hin hành. iu này dn đn nhà qun lý có th quyt đnh chi c tc
vt khi “li nhun thc” và “n dn vào vn”.
b) Li nhun
Li nhun k toán tính theo giá gc b phê phán v ý ngha kinh t ca nó, đc
bit là vi doanh nghip sn xut. Theo kinh t hc, chi phí dùng đ tính ra li
nhun là chi phí c hi, ngha là cái phi hy sinh đ dùng vào sn xut thay vì bán
ra vào thi đim s dng. Khi đó, giá gc s không phù hp.
c) Các gi đnh c bn ca giá gc
Các gi đnh làm nn tng cho giá gc b phê phán là phi hin thc. Ngoài gi
đnh đn v tin t luôn b thách thc vì lm phát, gi đnh v tính hot đng liên tc
cng b nghi ng. Sterling lp lun: “t l phá sn cao ca các doanh nghip cho
thy khó có c s bo v cho d đoán v tính hot đng liên tc. Không có công ty
nào tn ti mt thi gian vô đnh trong tng lai. Tt c các công ty đu đã phá sn,
tr các công ty tn ti ti thi đim hin ti. Do đó, có l gi đnh v s chm đt

hot đng thì hp lý hn gi đnh v tính hot đng liên tc”
4
.
d) Nguyên tc phù hp
Nguyên tc phù hp là nguyên tc c bn trong h thng giá gc phc v cho
vic xác đnh li nhun. Tuy nhiên, nhiu lp lun phê phán nguyên tc này:
Th nht, vic xác đnh mi quan h phù hp gia doanh thu và chi phí trong
rt nhiu trng hp là điu không th thc hin.
Th hai, vic phân b chi phí mang tính tùy tin vì không có mt c s cho
vic la chn gia các phng pháp phân b cng nh không có bng chng thc
nghim cho phng pháp này.
Th ba, vic áp dng nguyên tc phù hp có th dn đn s suy gim vai trò
ca bng cân đi k toán nh mt báo cáo v tình hình tài chính. Lý do là kt qu
ca nguyên tc này, nhiu khon mc tài sn tr thành các “chi phí ch phân b”
trong khi nhiu khon mc n phi tr s ch là các khon “chi phí trích trc”.

4
V Hu c, 2010. Nhng vn đ c bn ca Lý thuyt k toán, trang 35 – 37.

19



e) Tính khách quan
Mc dù giá gc đc xác đnh mt cách khách quan hn giá hin hành nhng
vic s dng nó cho vic ra quyt đnh có nhiu hn ch. Hn ch này có th thy rõ
qua vic mô hình giá gc phi s dng các gii pháp điu chnh, thí d giá tr thun
có th thc hin trong trng hp lp d phòng gim giá tài sn.
Trong bi cnh đó, nhng h thng đnh giá khác nhau đã hình thành và có tác
đng nht đnh đn thc tin k toán và giá tr hp lý đã đc bàn đn nh là hng

đi mi ca đnh giá trong k toán.
Giá tr hp lý là mt thut ng mi trong lnh vc k toán.
Vào nm 1982, vn bn đu tiên ca h thng chun mc k toán quc t
(IASB) đ cp đn đnh ngha giá tr hp lý là chun mc k toán quc t s 16
“Bt đng sn, Nhà xng và Máy móc thit b” (IAS 16) đã đc ban hành. Theo
chun mc k toán này, “giá tr hp lý là giá tr tài sn có th đem trao đi gia các
bên có hiu bit, có thin chí trong mt giao dch trao đi ngang giá”. nh ngha
giá tr hp lý đc b sung trong chun mc k toán quc t s 17 “Thuê Tài sn”
(IAS 17) ban hành nm 1982. Theo chun mc k toán này, “giá tr hp lý là giá tr
tài sn có th đem trao đi, hay n phi tr đc thanh toán gia các bên có hiu
bit, có thin chí trong mt giao dch trao đi ngang giá”. IAS 17 đ cp đn giá tr
hp lý ca c tài sn và n phi tr.
Nm 2004, d án hi t k toán IASB – FASB (IASB – FASB Convergence
Project) đc tin hành, trong đó có d án v giá tr hp lý trong k toán.
Tháng 5 nm 2005, Hi đng chun mc k toán quc t (IASB) công b
“Vn bn tho lun v các phng pháp đo lng có s dng giá tr hp lý”. Theo
vn bn này, s nht quán giá tr hp lý là giá tr trao đi đc các thành viên
IASB ng h. Vn bn có đ cp đn đnh ngha “giá tr hp lý là giá tr ca tài sn
hay n phi tr có th trao đi gia các bên có hiu bit, có thin chí trong mt giao
dch trao đi ngang giá”.
Tháng 11 nm 2006, IASB và FASB tin hành tho lun các vn đ liên quan
đn đo lng giá tr hp lý.
20



n tháng 5 nm 2009, IASB công b “D tho chun mc báo cáo tài chính
quc t v đo lng giá tr hp lý ”; trong đó, giá tr hp lý đc đnh ngha là “giá
tr s nhn đc khi bán mt tài sn hay giá tr thanh toán đ chuyn giao mt
khon n phi tr trong mt giao dch có t chc gia các bên tham gia th trng

ti ngày đo lng”. nh ngha v giá tr hp lý trong d tho này tng t nh
đnh ngha giá tr hp lý đc đa ra trong báo cáo s 157 “o lng giá tr hp lý”
ca Hi đng K toán tài chính Hoa K (FASB) ban hành nm 2006.
Tháng 5 nm 2011, Hi đng chun mc k toán quc t (IASB) công b
IFRS 13 “Fair Value Measurement” (o lng giá tr hp lý) và chính thc đc áp
dng vào 01/01/2013.
1.2.1.2. Phm vi áp dng giá tr hp lý trong các chun mc k toán quc t
Nm 2005, mt kho sát ca nhóm nghiên cu v chun mc giá tr hp lý ca
IASB đã thng kê có 17 chun mc k toán quc t yêu cu áp dng giá tr hp lý
trong mt s trng hp c th, 8 chun mc yêu cu giá tr hp lý thông qua tham
chiu đn mt chun mc khác và 13 chun mc không yêu cu áp dng giá tr hp
lý
5
.
a) Các chun mc k toán quc t yêu cu áp dng giá tr hp lý
 IAS 11: Hp đng xây dng
 IAS 16: Tài sn c đnh hu hình
 IAS 17: Thuê tài sn
 IAS 18: Doanh thu
 IAS 19: Phúc li cho ngi lao đng
 IAS 20: K toán các khon tr cp ca chính ph và trình bày các khon h
tr ca chính ph
 IAS 26: K toán và báo cáo qu hu trí
 IAS 33: Lãi trên c phiu
 IAS 36: Tn tht tài sn
 IAS 38: Tài sn c đnh vô hình

5
. Discussion at the December 2005 IASB Meeting
21

 IAS 39: Ghi nhn và đánh giá công c tài chính
 IAS 40: Bt đng sn đu t
 IAS 41: Nông nghip
 IFRS 1: Ln đu áp dng các chun mc quc t v trình bày báo cáo tài
chính
 IFRS 2: Thanh toán trên c s c phiu
 IFRS 3: Hp nht kinh doanh
 IFRS 5: Tài sn dài hn gi đ bán và hot đng không liên tc
b) Các chun mc yêu cu giá tr hp lý thông qua tham chiu đn mt chun
mc khác
 IAS 2: Hàng tn kho
 IAS 21: K toán các khon tr cp ca Chính ph và trình bày các khon h
tr ca Chính ph
 IAS 27: Báo cáo tài chính riêng và báo cáo tài chính hp nht
 IAS 28: K toán các khon đu t vào công ty liên kt
 IAS 31: Góp vn liên doanh
 IAS 32: Công c tài chính: Trình bày
 IFRS 4: Hp đng bo him
 IFRS 7: Công c tài chính: Thuyt minh
1.2.1.3. nh ngha giá tr hp lý
“Giá tr hp lý là giá mà có th nhn đc khi bán mt tài sn hoc phi tr đ
thanh toán mt khon n phi tr trong giao dch thông thng gia các bên tham
gia th trng ti ngày đo lng” (Fair value as the price that would be received to
sell an asset or paid to transfer a liability in an orderly transaction between market
participants at the measurement date)
6
.

Phân tích các thut ng c bn trong đnh ngha:
 Các bên tham gia th trng
Các bên tham gia th trng là ngi mua, ngi bán trên th trng chính
(hay th trng nhiu thun li) đi vi tài sn hay n phi tr, mà:
6
IFRS 13, đon 9.
22



• c lp vi đn v báo cáo, vì vy h không phi là các bên liên quan.
• Hiu bit ln nhau, có s hiu bit mt cách hp lý v tài sn hay n phi tr
và giao dch da trên thông tin hoàn toàn sn có.
• Có đ nng lc đi vi giao dch tài sn hay n phi tr
• S giao dch vi tài sn hay n phi tr, vì vy h s thúc đy mà không phi
b ép buc hay nói cách khác là buc phi thc hin giao dch đó.
 Th trng chính (hay có nhiu thun li)
o lng giá tr hp lý gi s rng giao dch đ bán tài sn hay thanh toán n
phi tr din ra trên th trng chính ca tài sn hay n phi tr, trong trng hp
không có th trng chính thì trên th trng mà có nhiu thun li đi vi tài sn
hay n phi tr. Th trng chính là th trng mà  đó doanh nghip báo cáo có th
bán đc tài sn hay thanh toán n phi tr vi giá tr ln nht và mc đ linh hot
ca tài sn và n phi tr ln nht. Th trng vi nhiu thun li là th trng mà 
đó đn v báo cáo s bán đc tài sn vi giá ti đa mà có th nhn đc t tài sn
và giá tr ti thiu s phi thanh toán cho khon n phi tr khi xem xét chi phí giao
dch trong các th trng tng ng.
1.2.2. Phân chia cp bc giá tr hp lý
IASB đã đa ra 3 cp bc giá tr hp lý, cp bc giá tr hp lý đc u tiên cao
nht là giá niêm yt trên th trng hot đng (không phi điu chnh) đi vi các
tài sn và n phi tr đng nht (cp đ 1) và thp nht là đi vi trng hp s

dng d liu đu vào không quan sát đc (cp đ 3).
1.2.2.1. D liu đu vào cp đ 1
D liu đu vào cp đ 1 là giá niêm yt (không phi điu chnh) trên th
trng hot đng ca tài sn hay n phi tr đng nht mà đn v báo cáo có đ
nng lc đ tip cn vào ngày đo lng.
Mt th trng hot đng đi vi tài sn hay n phi tr là th trng mà  đó
các giao dch cho tài sn hay n phi tr xy ra đ thng xuyên và đ s lng
cung cp thông tin đnh giá vn đc din ra. Nu đn v báo cáo nm gi mt s
ln các tài sn, n phi tr tng t mà đc yêu cu đo lng theo giá tr hp lý,
thì giá niêm yt trên th trng hot đng có th sn có nhng không d dàng tip
23



cn đc đi vi tng tài sn hay n phi tr cá th. Trong trng hp đó, giá tr
hp lý có th đc đo lng bng cách s dng phng pháp đnh giá đan xen mà
nó không da vào duy nht giá niêm yt (ví d đnh giá ma trn) nh là cách thc
hành. Tuy nhiên, s dng phng pháp đan xen đnh giá biu hin đo lng giá tr
hp lý vi mc thp nht.
Trong mt vài trng hp, giá niêm yt trên th trng hot đng không biu
hin giá tr hp lý vào ngày đo lng. ó có th là trng hp chng hn nu nhng
s kin quan trng (giao dch trc tip gia hai bên mua, bán; giao dch bán buôn,
hay thông báo) xy ra sau khi đóng ca th trng nhng trc ngày đo lng. n
v báo cáo phi thit lp và áp dng mt cách kiên đnh chính sách cho đng nht
nhng s kin này mà có th nh hng đn đo lng giá tr hp lý. Tuy nhiên, nu
giá niêm yt đc điu chnh bi thông tin mi thì vic điu chnh này s làm cho
đo lng giá tr hp lý  mc thp nht.
1.2.2.2. D liu đu vào cp đ 2
D liu đu vào cp đ 2 là các d liu khác vi giá niêm yt bao gm trong
cp đ 1 mà quan sát đc đi vi tài sn hay n phi tr, cho dù trc tip hay gián

tip. Nu tài sn hay n phi tr có điu khon hp đng đc bit, thì d liu đu
vào cp đ 2 là d liu có th thu thp ca tt c điu khon thit yu có liên quan
tài sn hay n phi tr. D liu đu vào mc 2 bao gm:
+ Giá niêm yt ca các tài sn, n phi tr tng t trên th trng hot đng.
+ D liu tham chiu, khác giá niêm yt, có th thu thp liên quan đn tài sn
hay n phi tr nh lãi sut, bin đng li nhun, tính thanh khon, mc đ ri ro,
ri ro thanh toán, ri ro tín dng,
+ D liu tham chiu phn ln có ngun gc hay đc chng thc t các d
liu th trng có th thu thp.
1.2.2.3. D liu đu vào cp đ 3
D liu đu vào cp đ 3 là d liu mà không quan sát đc tài sn hay n
phi tr. D liu tham chiu là d liu ca tài sn hay n phi tr không da trên d
liu th trng có th thu thp (d liu không th thu thp t th trng). Các d liu
này đc s dng đ đo lng giá tr hp lý trong trng hp các d liu v hot
24



đng th trng không sn có ti ngày đo lng, vì vy vic chp nhn các tình
hung này (nu có), rt ít xy ra. Các d liu đc tham chiu  cp đ này phi
phn ánh gi đnh mà các đi tng tham gia th trng s s dng đ đnh giá tài
sn hay n phi tr, bao gm c các gi đnh v ri ro.
Hình 1.1: Mô hình phân chia cp bc giá tr hp lý




Cp đ 1

Cp đ 2


Cp đ 3

Ngun: Tài liu cao hc môn Lý thuyt k toán.

Tóm li, trong quy trình xác đnh giá tr hp lý trên, cp đ 1 có giá tr hp lý
đc xác đnh cn c vào giá niêm yt, cp đ 2 da vào các d liu có th thu thp
đc cn c vào d liu th trng sn có, và cp đ 3, khi không th thu thp thông
tin t th trng, giá tr hp lý đc xác đnh da trên c s thông tin sn có đáng
tin cy nht mà các đi tng tham gia th trng s s dng đ xác đnh giá tr tài
sn hay n phi tr. Nu đc áp dng, cp đ 2 và 3 có th đc s dng đ xác
đnh giá tr hp lý cho các các chng khoán cha niêm yt, tài sn vô hình phát sinh
trong nghip v hp nht kinh doanh, các khon d phòng,…Vic xác đnh giá tr
hp lý  cp đ 2 và 3 có th s dng các k thut đnh giá nh phng pháp th
trng, phng pháp thu nhp hay phng pháp chi phí.

Giá th trng
niêm yt ca tài
sn, n phi tr
đng nht
D liu th trng
có th thu thp
D liu không th thu
thp t th trng
25

1.2.3. Các phng pháp đnh giá
Các k thut đnh giá bao gm phng pháp th trng, phng pháp thu nhp
hay phng pháp chi phí đc s dng đ đo lng giá tr hp lý.
1.2.3.1. Phng pháp th trng
Phng pháp th trng s dng các giá và thông tin liên quan đc phát sinh
bi các giao dch trên th trng bao gm các tài sn hay n phi tr đng nht hay
so sánh đc (bao gm c c s kinh doanh). Ví d, các k thut đnh giá thích hp
vi phng pháp th trng thng s dng th trng đa dng đ so sánh. Nhng
th trng đa dng đc s dng trong phng pháp này đc sp xp vi tng loi
khác nhau đ so sánh. S la chn trong s nhng th trng đó đc yêu cu quyt
đnh cùng vi xem xét các nhân t c th cho vic đo lng (s lng và cht
lng). Các k thut đnh giá vi phng pháp th trng là đnh giá ma trn. nh
giá ma trn là thut toán đc s dng ch yu cho đnh giá chng khoán n mà
không ph thuc vào giá niêm yt đi vi các chng khoán n cng nh không ph
thuc vào mi quan h ca chng khoán vi các chng khoán chun niêm yt khác.
1.2.3.2. Phng pháp thu nhp
Phng pháp thu nhp s dng k thut đnh giá đ chuyn đi các giá tr
tng lai (ví d các lung tin hay thu nhp) v giá tr hin ti (chit khu). o
lng này da trên s s k vng ca th trng hin ti vào các giá tr tng lai.
Nhng k thut đnh giá này bao gm k thut giá tr hin ti; các mô hình la chn
đnh giá nh công thc Black- Scholes-Metron (a closed-form model) và mô hình
nh thc (a lattice model) mà không sáp nhp vi các k thut giá tr hin ti; và
phng pháp thu nhp d ra ca nhiu k (excess earning) mà nó đc s dng đ
đo lng giá tr hp lý ca các tài sn vô hình nào đó.
1.2.3.3. Phng pháp chi phí
Phng pháp chi phí da trên giá tr mà hin ti có th đc yêu cu đ thay
th kh nng cung cp ca tài sn (thng quy cho giá thay th hin hành). T góc
đ ca bên tham gia th trng (ngi bán), giá có th nhn đc t tài sn đc
xác đnh da vào chi phí đi vi bên tham gia th trng (ngi mua) đ mua đc

hay xây dng tài sn thay th ca li ích so sánh đc và đc điu chnh cho tài