Tổ chức hệ thống thông tin kế toán cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TPHCM

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH


NGUYN VNG THÀNH LONG


T CHC H THNG THÔNG TIN
K TOÁN CHO CÁC DOANH NGHIP
NH VÀ VA TRÊN A BÀN
THÀNH PH H CHÍ MINH




LUN VN THC S KINH T




Tp. Hoà Chí Minh, naêm 2014


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH


NGUYN VNG THÀNH LONG

T CHC H THNG THÔNG TIN
K TOÁN CHO CÁC DOANH NGHIP
NH VÀ VA TRÊN A BÀN
THÀNH PH H CHÍ MINH

Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS. PHM VN DC


Tp. Hoà Chí Minh, naêm 2014


LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đ tài này da trên quá trình nghiên cu trung thc di s
c vn ca ngi hng dn khoa hc.ây là đ tài lun vn thc s kinh t, chuyên
ngành K toán - Kim toán. Lun vn này cha đc ai công b di bt c hình
thc nào và tt c các ngun tham kho đu đc trích dn đy đ.
TP H Chí Minh, Ngày 20 tháng 10 nm 2014
Tác gi



Nguyn Vng Thành Long

MC LC


LI CAM OAN
MC LC
CÁC T VIT TT
DANH MC S , BNG VÀ BIU 
TÀI LIU THAM KHO
CÁC PH LC

PHN M U 1
CHNG 1: CÁC VN  LÝ LUN V T CHC H THNG THÔNG
TIN K TOÁN TRONG DOANH NGHIP 6
1.1 LÝ LUN CHUNG V K TOÁN, H THNG K TOÁN VÀ THÔNG
TIN K TOÁN: 6
1.1.1 K toán và vai trò ca k toán: 6
1.1.1.1 Khái nim k toán: 6
1.1.1.2 Vai trò ca k toán: 6
1.1.2 H thng k toán và cu trúc ca h thng k toán: 7
1.1.2.1 H thng k toán: 7
1.1.2.2 Các b phn ca h thng k toán: 7
1.1.3 Tính hu ích ca thông tin k toán: 10
1.2 CÁC VN  LÝ LUN V H THNG THÔNG TIN K TOÁN: 14
1.2.1 H thng thông tin k toán và đc đim h thng thông tin k toán trong
đn v k toán 14

1.2.1.1 Lý lun v h thng thông tin k toán 14
1.2.1.2 c đim t chc h thng thông tin k toán trong đn v k toán 15

1.2.2 Cu trúc ca h thng thông tin k toán 16
1.2.3 Chu trình k toán 18
1.2.3.1 Khái nim và mc đích ca chu trình k toán: 18
1.2.3.2 Các thành phn ca chu trình k toán: 19
1.2.3.3 Các chu trình k toán chính: 21
1.3 LÝ LUN CHUNG V DNNVV: 27
1.3.1 i vi DNNVV trên th gii: 27


1.3.2 i vi DNNVV  Vit Nam: 29

1.3.2.1 Tiêu chí phân loi DNNVV  Vit Nam 29
1.3.2.2 c đim trong hot đng và qun lý ca DNNVV: 32
1.3.2.3 Vai trò ca DNNVV trong nn kinh t: 34
KT LUN CHNG 1 35
CHNG 2: THC TRNG T CHC H THNG THÔNG TIN K
TOÁN TI CÁC DNNVV TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH: . 37
2.1 GII THIU S LC THÀNH PH H CHÍ MINH: 37
2.1.1 c đim xã hi - kinh t - chính tr: 37
2.1.2 Thun li – Khó khn 38
2.2. CÁC QUY NH PHÁP LÝ NH HNG N T CHC HTTTKT
TI CÁC DNNVV: 40
2.2.1 Các quy đnh pháp lý nn tng: 40
2.2.1.1 Lut K toán 40
2.2.1.2 Ch đ k toán và chun mc k toán: 41
2.2.2 Các quy đnh pháp lý khác: 43
2.3. THC TRNG T CHC HTTTKT TI CÁC DNNVV TRÊN A BÀN
THÀNH PH H CHÍ MINH: 44
2.3.1 Mô t quá trình kho sát: 44
2.3.1.1 i tng kho sát: 44

2.3.1.2 Phm vi kho sát 45

2.3.1.3 Phng pháp kho sát: 45
2.3.1.4 Ni dung câu hi kho sát: 45
2.3.2 Kt qu kho sát 47
2.3.3 Mt s đánh giá: 61
2.3.3.1 u đim: 61
2.3.3.2 Nhc đim, hn ch: 63
2.3.3.3 Nguyên nhân ca nhng nhc đim, hn ch : 66
KT LUN CHNG 2 68
CHNG 3: GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU T CHC HTTTKT TI
CÁC DNNVV TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH 69
3.1 QUAN IM VÀ NH HNG XÁC LP CÁC GII PHÁP: 69
3.1.1 Quan đim: 69
3.1.2 nh hng: 69


3.2 GII PHÁP PHÁP NÂNG CAO HIU QU T CHC HTTTKT TI
CÁC DNNVV TRÊN A BÀN THÀNH PH H CHÍ MINH 69
3.2.1 Gii pháp nn 69
3.2.1.1 Xây dng hành lang pháp lý v k toán lành mnh và hiu qu: 69
3.2.1.2 Xây dng chin lc phát trin HTTTKT trong môi trng s dng công
ngh thông tin: 71
3.2.2 Gii pháp c th: 71
3.2.2.1 T chc li b máy k toán và nhân s k toán: 72
3.2.2.2 La chn gii pháp áp dng công ngh thông tin thích hp và hng đn
vic m rng quy mô: 73
3.2.2.3 Thit k, xây dng, b sung, hoàn thin các tài liu qun lý và tài liu k
toán ti đn v: 75
3.2.2.4 T chc h thng thông tin k toán ti DNNVV: 76

3.3 MT S KIN NGH: 81
3.3.1 i vi c quan nhà nc: 81
3.3.1.1 i vi Chính ph: 81
3.3.1.2 i vi các c quan chính quyn ti thành ph H Chí Minh: 82
3.3.2 i vi các t chc ngh nghip: 82
3.3.3 i vi các c s đào to: 83
3.3.4 i vi DNNVV: 83

KT LUN CHNG 3 84
KT LUN 85



CÁC T VIT TT


T vit tt T đy đ

HTTTKT H thng thông tin k toán
DNNVV Doanh nghip nh và va
CT Chng t
KTTC K toán tài chính
KTQT K toán qun tr
BCTC Báo cáo tài chính
CMKT Chun mc k toán
CKT Ch đ k toán
DN Doanh nghip
Q Quyt đnh
TT Thông t
TNHH Trách nhim hu hn

DANH MC S , BNG VÀ BIU 


S đ 1.1: Mi quan h gia các vn bn pháp lý 9

Bng 1.1: So sánh gia S đ dòng d liu và Lu đ chng t 20
Bng 1.2: Quy đnh v xác đnh DNNVV theo Ngh đnh s 56/2009/N-CP ngày
30/6/2009 ca Chính ph 31
Bng 1.3: Tiêu thc phân loi DNNVV ca VCCI 32
Bng 2.1: So sánh vic t chc b máy k toán theo quy mô doanh nghip 49
Bng 2.2: D đnh tái phát trin b máy k toán trong tng lai 50
Bng 2.3: Thông tin v ch đ k toán áp dng trong doanh nghip 50
Bng 2.4: Thông tin v hình thc k toán áp dng trong các doanh nghip 52
Bng 2.5: Tính đim trung bình h thng chng t các câu hi theo thang
Likert 5 bc 53
Bng 2.6: Tính đim trung bình h thng tài khon k toán các câu hi
theo thang Likert 5 bc 54
Bng 2.7: Tính đim trung bình h thng s k toán các câu hi theo
thang Likert 5 bc 54
Bng 2.8: Các loi báo cáo k toán mà đn v thc hin 55
Bng 2.9: Tính đim trung bình h thng báo cáo k toán các câu hi theo
thang Likert 5 bc 56
Bng 2.10: Tính đim trung bình ca các tài liu k toán v chu trình k toán
theo thang Likert 5 bc 57
Bng 2.11: Mc đ thng xuyên thay đi các tài liu v chu trình k toán 57
Bng 2.12: Tính đim trung bình ca phn mm k toán theo thang
Likert 5 bc 59

Bng 2.13: Phân quyn tip cn c s d liu k toán 59
Bng 2.14: D liu k toán đc lu tr 60
Bng 2.15: Tính đim trung bình ca chính sách phát trin nhân s k toán
theo thang Likert 5 bc 61



Biu đ 2.1: Quy mô doanh nghip tham gia tr li kho sát 47
Biu đ 2.2: So sánh lnh vc hot đng ca các nhóm quy mô DN 48
Biu đ 2.3: So sánh hình thc s hu vn ca các nhóm quy mô DN 49
Biu đ 2.4: So sánh ch đ k toán áp dng cho các DN theo tng lnh vc 51
Biu đ 2.5: Mc đ ng dng công ngh thông tin vào công tác k toán
theo quy mô doanh nghip 58


1

PHN M U
1. Lý do chn đ tài:
T khi bt đu m ca th trng t cui nhng nm 1980, nn kinh t Vit
Nam đã có nhng bc tin vt bc, đón nhng dòng vn đu t trong và ngoài
nc, m rng các hình thc đu t và hình thc s hu nhm xây dng nn kinh t
th trng toàn din theo đnh hng Xã hi ch ngha. Chính s linh hot trong
nn kinh t nh vy đã to nên đng lc to ln thúc đy s ln mnh ca các loi
hình doanh nghip, s đa dng trong quy mô các doanh nghip (DN). Tuy vy, do
nn kinh t còn non tr nên hu ht các doanh nghip đu có quy mô nh và va,
theo thng kê ca Phòng thng mi và Công nghip Vit Nam (VCCI) trong nm
2012, có đn 97% s doanh nghip là doanh nghip nh và va (DNNVV), các
doanh nghip này hin đang s dng 50% lc lng lao đng ca nn kinh t và
đóng góp khong 40% GDP hàng nm.

Nhng khó khn mà đa s nhng nhng doanh nghip này gp phi đó là trình
đ s dng vn, trình đ áp dng công ngh k thut, trình đ qun lý ngun lc
doanh nghip …và mt hn ch không th không nói đn đó là hn ch trong t
chc h thng thông tin k toán (HTTTKT), cha theo kp vi yêu cu ngày càng
cao v vic cung cp thông tin k toán cho nhà qun lý kp thi và chính xác; ngoài
ra thông tin còn cung cp cho các đi tng s dng khác nhau trong và ngoài
doanh nghip. Do đó, vic t chc mt h thng thông tin k toán hiu qu s là đòn
by đ doanh nghip có th to ra đc thông tin hu ích, giúp cho nhà qu
n lý có
nhng quyt đnh nhanh chóng và chính xác, to cho doanh nghip có li th cnh
tranh cao hn trong nn kinh t.
Khi nhc đn t chc HTTTKT, nhiu doanh nghip, nhà t chc thng ngh
đn xu hng áp dng ERP (Enterprise resource planning – Hoch đnh ngun lc
doanh nghip) trong các doanh nghip, đó là mt hng đi đc đánh giá là cn
thit nhng đòi hi chi phí đu t ban đu rt ln cng nh ngun nhân lc phi có
trình đ nht đnh đ có th tip thu và vn hành h thng ERP mt cách trôi chy -
điu này chính là nhng thách thc ln nht đi vi các DNNVV. Vy chúng ta cn
2

phi t chc HTTTKT gn vi kh nng ca các DNNVV, có th phát trin trong
tng lai, đó mi là điu mà các DNNVV cn.
T nhng nghiên cu ca nhng tác gi đi trc, tác gi mun tìm hiu và
làm rõ thêm nhng yu t tác đng đn t chc HTTTKT t bên trong cng nh
bên ngoài DNNVV cng nh nhng nét đc thù ca các DNNVV. ng thi, tác
gi chn thành ph H Chí Minh, trung tâm kinh t ca nn kinh t Vit Nam vi
đy đ các đc đim đi din ca toàn th nn kinh t Vit Nam. Không ch có v
th và v trí chin lc, thành ph H Chí Minh còn là ni tp hp s lng ln các
loi hình DN khác nhau, cùng nhiu hình thc s hu cng nh quy mô DNt h
gia đình cho đn nhng tp đoàn kinh t ln có tm c quc gia và quc t. Vì vy,
tác gi chn thc hin đ tài: “T chc h thng thông tin k toán ti các DNNVV

trên đa bàn thành ph H Chí Minh”. Mong mun ca tác gi là đ tài s góp phn
tng cng hiu qu ca HTTTKT  các DNNVV trên đa bàn thành ph H Chí
Minh, có th h tr các DNNVV trong điu hành, qun lý và thúc đy s phát trin
ca bn thân DNNVV.
2. Tng quan nghiên cu:
Vn đ nghiên cu có liên quan đn đ tài ca tác gi đã đc nhiu tác gi
cao hc nghiên cu  nhiu giác đ khác nhau. Sau đây, gii thiu mt s lun vn
tiêu biu có liên quan:
a. Trn Thanh Thuý (2011), vi đ tài “Tình hình ng dng ERP và s tác đng
ERP đn t chc HTTTKT ti các doanh nghip Vit Nam”. Tác gi đã trình
bày tng quát v nhng lý lun c bn v ERP cng nh các vn đ t chc
HTTTKT nh chu trình kinh doanh, t chc HTTTKT và s tng tác gia
chúng, đc bit trong phn kho sát, tác gi đã tìm ra đc nhng yu t nh
hng đn kh nng ng dng ERP thành công và s tác đng ca ERP đn
HTTTKT. Dù vy, tác gi ch mi tp trung và làm rõ đc nhng vn đ
liên quan đn doanh nghip Vit Nam nói chung, cha đi sâu và nhóm
DNNVV cng nh nhóm doanh nghip cha đc tip cn đn ERP hay các
h thng tng t.
b. Phm Trà Lam (2012), vi đ tài “T chc HTTTKT áp dng trong các
DNNVV  Vit Nam”. Tác gi đã làm sáng t và chi tit hóa các vn đ liên
3

quan đn HTTTKT, chu trình k toán trong đó có kt hp phn lý lun v k
toán và thông tin k toán. Trong phn kho sát đã làm rõ đc thc trng t
chc HTTTKT áp dng cho các DNNVV ti Vit Nam, có s so sánh gia
nhóm DNNVV và doanh nghip ln. Tuy nhiên, tác gi cha làm rõ đc
nhng chi tit trong phn đánh giá vic t chc HTTTKT gia các nhóm quy
mô doanh nghip trong DNNVV và phn gii pháp quá chú trng đn vic
ng dng phn mm k toán mà xem nh phn t chc b máy và nhân s
thc hin k toán, ngoài ra phm vi đa lý ca đ tài khá rng gây khó khn

cho vic kho sát và thu thp kt qu.
c. Lng c Thun (2012), vi đ tài “T chc HTTTKT cho đn v s
nghip có thu trên đa bàn thành ph H Chí Minh”. Tác gi đ tài đã m ra
mt hng nghiên cu mi m v HTTTKT áp dng cho các đn v s
nghip có thu, trong đ tài, tác gi làm sáng t các vn đ lý lun v
HTTTKT và nhu cu thông tin k toán, đc đim ca HTTTKT ti các đn v
s nghip có thu. Phn kho sát khá phong phú và đa dng các lnh vc ca
các đn v s nghip nên đã tng hp đc nhiu thông tin v tình hình thc
t t chc HTTTKT ti các đn v s nghip có thu này.
d. Nguyn Quc Trung (2013), vi đ tài “Gii pháp hoàn thin ni dung chu
k phát trin HTTTKT theo đnh hng ERP cho các doanh nghip  Vit
Nam”. Tác gi tng hp đc lý lun v HTTTKT và đa ra nhng lý lun
v vn đ phát trin chu k h thng nói chung và HTTTKT nói riêng cng
nh làm rõ thêm nhng vn đ v ERP trong doanh nghip. Phn kho sát đã
tìm ra đc nhng nguyên nhân c bn nh hng đn vic phát trin
HTTTKT ti các doanh nghip  Vit Nam.
Ni dung ca các lun vn trên đi vào nghiên cu các vn đ có liên quan đn
h thng ERP, vic chn la phn mm đ s dng cho phù hp vi DNNVV. Tuy
nhiên, cha có đ tài nào đi sâu vào nghiên cu đ nâng cao hiu qu ca HTTTKT
cho DNNVV trong nn kinh t nói chung và trên đa bàn thành ph H Chí Minh
nói riêng.
3. Mc tiêu nghiên cu:
 tài đc thc hin nhm hng đn các mc tiêu c bn sau:
4

- Phân tích và đánh giá ni dung t chc HTTTKT thc t ti các DNNVV
trên đa bàn thành ph H Chí Minh.
- T nhng kt qu thu đc qua đánh giá, lun vn đ xut các gii pháp đ
hoàn thin ni dung t chc HTTTKT sao cho phù hp vi tình hình DNNVV trên
đa bàn thành ph H Chí Minh nhm nâng cao cht lng thông tin k toán cung

cp cho các đi tng s dng.
4. i tng nghiên cu và phm vi nghiên cu:
a. i tng nghiên cu:
Nghiên cu tình hình t chc HTTTKT áp dng cho các DNNVV.
b. Phm vi nghiên cu:
Tác gi gii hn phm vi nghiên cu ca đ tài trên phm vi thành ph H
Chí Minh – ni có th đi din cho nn kinh t v các vn đ liên quan đn
DNNVV.
5. Phng pháp nghiên cu:
 tài s dng c phng pháp đnh tính và phng pháp thng kê mô t đ
thng kê, phân tích và đánh giá các vn đ trong đ tài:
- Phng pháp đnh tính đc dùng trong vic h thng hóa các vn đ lý
lun; tng hp, đánh giá tình hình thc t vic t chc HTTTKT ti DNNVV trên
đa bàn thành ph H Chí Minh t nhng d liu th cp. T đó đa ra các đ xut,
kin ngh da trên phù hp vi điu kin chung ca nên kinh t, chính sách pháp
lut.
- Phng pháp thng kê mô t đc dùng đ phân tích các d liu s cp do
kho sát đem li, cn c vào các kt qu t công c thng kê mô t đ đa ra các
nhn xét, đánh giá kt qu và đa ra các kin ngh phù hp.
6. óng góp mi ca đ tài
- H thng hoá các vn đ lý lun c bn v t chc HTTTKT chông DNnói
chung và DNNVV nói riêng.
- Phân tích đc thc trng ca vic t chc HTTTKT trong các DNNVV trên
đa bàn thành ph H Chí Minh, ch ra đc nhng u đim, nhc đim và nguyên
nhân.
5

- a đc mt s gii pháp đ hoàn thin t chc HTTTKT cho các DNNVV
trên đa bàn thành ph H Chí Minh đ qua đó nâng cao hiu qu hot đng và cht
lng ca thông tin k toán.

7. Kt cu ca đ tài:
Ngoài phn m đu và kt lun, đ tài đc thc hin theo kt cu truyn
thng gm 3 chng:
Chng 1: Các vn đ lý lun v t chc HTTTKT trong doanh nghip
Chng 2: Thc trng t chc HTTTKT ti các DNNVV trên đa bàn thành
ph H Chí Minh
Chng 3: Gii pháp nâng cao hiu qu t chc HTTTKT ti các DNNVV
trên đa bàn thành ph H Chí Minh
6

CHNG 1: CÁC VN  LÝ LUN V T CHC H THNG THÔNG
TIN K TOÁN TRONG DOANH NGHIP
1.1 Lý lun chung v k toán, h thng k toán và thông tin k toán:
1.1.1 K toán và vai trò ca k toán:
1.1.1.1 Khái nim k toán:
Tu theo cách tip cn mà có nhiu khái nim khác nhau v k toán. Sau đâu
tác gi gii thiu mt vài khái nim:
- Theo Lut k toán s
03/2003/QH11, ti điu 4 có khái nim v k toán nh
sau: K toán là vic thu thp x lý, kim tra, phân tích và cung cp thông tin kinh
t, tài chính di hình thc giá tr, hin vt và thi gian lao đng.
- Ngoài ra, còn có mt s khái nim v k toán khác nh sau:
+ Xét trên khía cnh khoa hc thì k toán đc xác đnh đó là khoa hc v
thông tin và kim tra các hot đng kinh t, tài chính gn lin vi mt t chc
nht đnh (gi chung là ch th) thông qua mt h thng các phng pháp riêng
bit.
+ Xét trên khía cnh ngh thut thì k toán đc xem là mt ngôn ng kinh
doanh, là ngh thut truyn đt thông tin v mt doanh nghip, các hot đng ca
doanh nghip đc trình bày thành báo cáo k toán bng ngôn ng k toán theo
mt h thng có s sp xp các ký hiu, trong đó s sp xp các ký hiu đc

xem là vn phm ca ngôn ng này.
1.1.1.2 Vai trò ca k toán:
K toán có vai trò ht sc quan trng đi vi công tác qun lý, điu hành
trong đn v k toán đng thi nó là c s quan trng cho vic ra các quyt đnh
kinh doanh cho các đi tng khác nhau  bên trong và bên ngoài đn v k toán.
Vai trò ca k toán đc biu hin nh sau:
- i vi đi tng bên trong đn v:
+ Cung cp thông tin tình hình và kt qu hot đng sn xut kinh doanh ca
đn v, nh đó mà các nhà qun tr có cn c qun lý, điu hành các hot đng có
hiu qu, trôi chy và hot đng kim soát ni b đc tuân th tt;
7

+ Cung cp tài liu là c s vng chc cho ngi qun lý hoch đnh hành
đng cho tng giai đon phát trin ca đn v, vch hng hot đng trong tng
lai;
+ Là c s pháp lý vng chc đ gii quyt khiu ni, t cáo đng thi cng
là nn tng ca các giao dch mua bán, sát nhp doanh nghip.
- i vi đi tng bên ngoài đn v:
(1) Các c quan nhà nc:
+ Theo dõi và kim soát đc hot đng ca các đn v k toán, làm c s đ
thc hin quá trình hành thu thu, tình hình thc hin ngha v ca nhà nc;
+ Theo dõi đc s phát trin ca các ngành sn xut kinh doanh, tng hp
đc s phát trin  tm v mô ca c nn kinh t,
+ Là c s đ hoch đnh các chính sách thu, lãi sut, điu hành giá c th
trng ca c quan qun lý kinh t làm hn ch nhng sai lm trong chính sách
điu hành nn kinh t.
(2) i vi các đi tng s dng khác nh: ch n, nhà đu t, khách hàng,
ngân hàng và các t chc tín dng khác: tùy theo mc đích mà mi đi tng này
s dng thông tin đc cung cp t các đn v k toán đ đa ra nhiu loi quyt
đnh khác nhau nhng tt c đu s dng thông tin k toán nhm theo dõi, phân

tích, đánh giá và kim soát hot đng ca mt đn v k toán.
1.1.2 H thng k toán và cu trúc ca h thng k toán:
1.1.2.1 H thng k toán:
H thng k toán là tp hp bao gm nhiu thành phn có mi quan h mt
thit và có s tác đng qua li trong quá trình thc hin các chc nng ca k toán –
chc nng thông tin và chi tit kim tra,
Các b phn cu thành h thng k toán bao gm:
- H thng vn bn pháp lý liên quan đn k toán;
- H thng các k thut nghip v k toán;
- H thng kim tra, giám sát.
1.1.2.2 Các b phn ca h thng k toán:
(1) H thng vn bn pháp lý liên quan đn k toán:
8

Các vn bn pháp lý này đc ban hành bi các c quan nhà nc các cp
chu trách nhim, các vn bn pháp lý này đc ban hành nhm điu hành, qun lý,
đnh hng cng nh kim soát hot đng k toán ti các doanh nghip nói riêng và
h thng k toán ca quc gia nói chung. Trong h thng các vn bn pháp lý liên
quan đn k toán đc trình bày c th nh sau:
- Lut K toán: đc ban hành bi Quc hi, là vn bn pháp lý liên quan đn
k toán có giá tr cao nht và mt vn bn pháp lý khác có liên quan đn k toán
phi tuân theo
1
. Lut K toán quy đnh v ni dung công tác k toán, t chc b
máy k toán, ngi làm k toán và hot đng ngh nghip k toán  tt c các loi
hình doanh nghip, loi hình s hu doanh nghip không ph thuc vào quy mô ca
đn v k toán.
- Chun mc k toán: Chun mc k toán gm nhng nguyên tc và phng
pháp k toán c bn đ ghi s k toán và lp báo cáo tài chính. B Tài chính quy
đnh chun mc k toán trên c s chun mc quc t v k toán và theo quy đnh

ca Lut K toán
2
.
- Ch đ k toán: là nhng quy đnh và hng dn v k toán trong mt lnh
vc hoc mt s công vic c th do c quan qun lý nhà nc v k toán hoc t
chc đc c quan qun lý nhà nc v k toán u quyn ban hành
3
.
- Thông t hng dn: trong quá trình điu hành ca nhà nc liên quan đn
công tác k toán ti các đn v k toán phát sinh nhng vng mc, khó khn thì
các c quan có trách nhim ban hành thông t hng dn, sa đi, b sung hoc
điu chnh có liên quan đn công tác k toán ti đn v. Thông t có th B Tài
Chính ban hành hoc do các B cùng ban hành (thông t liên tch).
- Các vn bn pháp lý khác do các cp qun lý nhà nc ban hành: ngoài ra,
công tác k toán ti đn v có th chu nh hng, phi áp dng các vn bn pháp lý
có liên quan đn công tác k toán ca đn v, ví d: các vn bn pháp lý v thu,
xut nhp khu…


1
iu 1, Lut k toán
2
iu 8, Lut k toán
3
Khon 9, điu 4, Lut k toán
9

- Các điu c, thông l quc t: trng hp điu c quc t mà Cng hòa xã
hi ch ngha Vit Nam ký kt hoc gia nhp có quy đnh v k toán khác vi quy
đnh ca Lut này thì áp dng quy đnh ca điu c quc t đó

4
.

S đ 1.1: Mi quan h gia các vn bn pháp lý









(2) H thng các k thut, nghip v k toán:
H thng các k thut, nghip v này bao gm vic áp dng, thc hin hình
thc k toán là các mu s k toán, trình t, phng pháp ghi s và mi liên quan
gia các s k toán và các phng pháp k toán là cách thc và th tc c th đ
thc hin tng ni dung công vic k toán. Các công vic k toán bao gm vic
thao tác trên chng t k toán, tài khon k toán, s k toán nhm thu thp, phân
loi, x lý, lu tr và tng hp thông tin k toán cung cp cho các đi tng s
dng. Các công vic k toán này đc thc hin bi b máy k toán thông qua vic
phân công nhân s ph trách và các công c thu thp, x lý, tng hp thông tin có
th bng th công hoc bng máy móc h tr.
Các k thut, nghip v k toán phi đc thc hin bi nhng con ngi
đc đào to theo đúng quy đnh vi bng cp phù hp ngành ngh k toán và đc
quy đnh c th trong Lut k toán, c th đn v k toán phi t chc b máy k
toán, b trí ngi làm k toán hoc thuê làm k toán; đn v k toán phi b trí
ngi làm k toán trng, trng hp đn v k toán cha b trí đc ngi làm k

4
iu 3, Lut k toán
Lut k toán
Lut khác có liên quan
Chun mc k toán
Ch đ k toán
Các thông t có liên quan
H thng k toán ti đn v k toán
10

toán trng thì phi c ngi ph trách k toán hoc thuê ngi làm k toán
trng
5
.
(3) H thng kim tra, giám sát:
Trong quá trình hot đng ca b máy k toán, các đn v phi tin hành các
công tác kim tra, kim soát theo mt lch trình c th đc thng nht và thc hin
qua nhiu nm. Vic kim tra, giám sát này giúp cho đn v nm bt đc các vn
đ cn x lý, ci thin hoc điu chnh trong quá trình thc hin công tác k toán.
Ngoài ra, đn v k toán phi chu s kim tra k toán ca c quan có thm
quyn và không quá mt ln kim tra cùng mt ni dung trong mt nm. Vic kim
tra k toán ch đc thc hin khi có quyt đnh ca c quan có thm quyn theo
quy đnh ca pháp lut
6
.
1.1.3 Tính hu ích ca thông tin k toán:
Thông tin k toán là thông tin v hot đng kinh t tài chính gn lin vi mt
đn v k toán đc thu thp, x lý, tng hp và trình bày thông qua h thng báo
cáo k toán (báo cáo tài chính và báo cáo k toán qun tr).
Thông tin k toán trong mt đn v bao gm hai dng thông tin k toán tài

chính và thông tin k toán qun tr. Mi dng thông tin phc v cho nhóm đi tng
s dng thông tin khác, thông tin k toán tài chính phc v cho các đi tng bên
trong ln bên ngoài đn v và thng đc lp theo yêu cu chung ca các quy đnh
pháp lý liên quan đn k toán; thông tin k toán qun tr đa phn phc v các đi
tng s dng bên trong đn v, thng đc lp theo yêu cu riêng ca tng đn
v theo tng thi đim nht đnh và không quy đnh nht đnh v thông tin này. Vì
vy, tính hu ích ca thông tin k toán thng đc nhn mnh vào thông tin k
toán tài chính vì thông tin này là thông tin mang tính cht bt buc, trình bày trong
báo cáo tài chính bao gm: Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh, Bng cân đi k
toán, Báo cáo lu chuyn tin t, Bn thuyt minh báo cáo tài chính.
 thông tin k toán tài chính mang tính hu ích, Hi đng chun mc k
toán quc t (IASB
7
) đã đa ra các tính cht mà thông tin k toán tài chính phi đt


5
Khon 1 và 2, iu 48, Lut k toán
6
iu 35, Lut k toán
7
Tên gi t nm 1979 đn 2001 là y ban chun mc k toán quc t (IASC)
11

đc là: tính d hiu, tính thích hp, tính đáng tin cy và tính so sánh đc. Các
tính cht đnh tính nói trên chính là tiêu chun đ đánh giá tính hu ích ca các
thông tin k toán tài chính, đng thi nó cng là c s đ đa ra ý kin v tính trung
thc và hp lý hoc trình bày hp lý ca các thông tin trên báo cáo tài chính. Ngoài
ra, IASB còn đa ra mt s khái nim nhm làm các thông tin trên báo cáo tài chính
đt đc các tính cht trên nh: khái nim trng yu, trình bày trung thc, ni dung

hn hình thc, tính khách quan, thn trng và đy đ
8
.
(1) Tính d hiu: đc tính ch yu ca thông tin trên báo cáo tài chính là
phi d hiu đi vi ngi s dng. ngi s dng  đây đc hiu là ngi
có kin thc v kinh doanh và hot đng kinh t, hiu bit v k toán  mc
va phi, sn lòng nghiên cu các thông tin đc cung cp vi mc đ tp
trung suy ngh va phi. Tuy nhiên, nhng thông tin v nhng vn đ phc
tp cng cn phi trình bày trong báo cáo tài chính vì s thích hp ca nó đi
vi nhu cu đa ra các quyt đnh kinh t ca ngi s dng, không nên b
loi tr vì lý do nó quá khó hiu đi vi ngi s dng.
(2) Tính thích hp: đ có ích, các thông tin phi thích hp vi nhng nhu
cu đ ra quyt đnh kinh t ca ngi s dng. Nhng thông tin có tác đng
đn quyt đnh kinh t ca ngi s dng bng cách giúp h đánh giá các s
kin quá kh, hin ti, tng lai hoc xác nhn, chnh lý các đánh giá quá
kh ca h.
Tính thích hp ca thông tin còn chu nh hng bi tính trng yu ca
thông tin đó. Các thông tin đc coi là trng yu nu b sót hoc xác đnh sai
nhng thông tin đó có th nh hng nghiêm trng đn quyt đnh kinh t
ca ngi s dng thông tin. Mc đ trng yu li ph thuc vào mc đ ca
khon mc hoc mc đ sai lm mà trong hoàn cnh cá bit nào đó b b sót
hoc xác đ
nh sai. Vì vy khái nim trng yu đa ra mt ngng hn là mt
đnh tính mà thông tin cha đng nu nó là hu ích.
(3) Tính đáng tin cy: đ có ích thông tin cng phi đáng tin cy. Thông tin
có cht lng đáng tin cy khi chúng không mc nhng sai lm nghiêm trng


8
Võ Vn Nh (2011).  tài cp c s mã s CS.2011 – 46, trang 8

12

hoc phn ánh méo mó mt cách c ý và có th ph thuc vào ngi s dng
khi s dng các thông tin đó cho mc đích khách quan hp lý.
Các thông tin có th thích hp nhng li không đáng tin cy v bn cht
hoc cách trình bày bi vì các thông tin này có th có nhng sai lm mà
ngi ta cha phát hin ra. Ví d, nu giá tr ca khon tin đòi bi thng
trong mt v kin tng, tranh chp đang đc bàn cãi s là không hp lý khi
ta công nhn toàn b s tin này trong Bng cân đi k toán, nhng s là hp
lý khi ta trình bày khon tin đó  tài liu b sung.
 đm bo tính đáng tin cy ca thông tin v bn cht hoc cách trình
bày, thông tin trong các báo cáo tài chính phi tho mãn các tính cht sau:
+ Trình bày trung thc:
 đáng tin cy, các thông tin phi đc trình bày mt cách trung thc
v nhng giao dch và các s kin khác có liên quan. Nó tr giúp cho vic
trình bày hoc có th đc d kin là hp lý đ trình bày. Ví d, Bng cân
đi k toán cn trình bày mt cách trung thc các nghip v, s kin khác có
liên quan đn vic đánh giá tài sn, công n và vn ch s hu ca doanh
nghip vào thi đim lp báo cáo mà nhng ch tiêu đó đáp ng đc yêu
cu ca các tiêu thc hch toán.
Hu ht thông tin tài chính đu ph thuc vào mt s ri ro do vic
trình bày cha xác thc vi tình hình thc t. iu này không phi do không
khách quan mà phn nào đó do nhng khó khn vn có nh: vic nhn ra các
nghip v đc đánh giá, vic đt ra và áp dng các k thut đánh giá, vic
trình bày đ làm sao đ truyn đt nhng thông tin phù hp vi nhng
nghip v
 đó. Trong mt s trng hp, vic đánh giá nh hng tài chính
ca các ch tiêu có th không thât chc chn đn ni doanh nghip không
dám công nhn chúng trên báo cáo tài chính ca mình. Ví d, mc dù hu ht
doanh nghip trong kinh doanh đu c gng to ra uy tín nhng ngi ta khó

mà nhn ra hoc đánh giá ch tiêu này mt cách đáng tin cy.
+ Ni dung hn hình thc:
Nu thông tin đc trình bày mt cách trung thc v nhng nghip v
và nhng s kin mà chúng phi trình bày thì điu cn thit  đây là nhng
13

thông tin đó phi đc tính toán và trình bày phù hp vi ni dung và tính
xác thc kinh t ca chúng ch không ch đn thun là hình thc pháp lý ca
chúng, bi l ni dung ca nhng nghip v, s kin không phi lúc nào
cng phù hp vi hình thc bên ngoài hoc hình thc pháp lý ca chúng.
+ Khách quan:
 có đ tin cy cao, thông tin trong báo cáo tài chính phi khách
quan, không b xuyên tc, bóp méo mt cách c ý. Các báo cáo tài chính s
không đc coi là khách quan nu nh bng vic la chn hoc trình bày
thông tin chúng có nh hng đn vic ra quyt đnh hoc xét đoán và các
la chn trình bày đó nhm đt đn kt qu mà ngi lp báo cáo đã bit
trc.
+ Thn trng:
Nhng ngi lp báo cáo tài chính thng phi trình bày các ni dung
v nhiu s kin, tình th không chc chn. Ví d nh kh nng thu hi các
khon thu khó đòi, thi gian hu dng có th có ca máy móc, thit b,…Các
yu t không chc chn nh vy đc hch toán bng cách trình bày ni
dung, bn cht ca nó và thc hin nguyên tc thn trng trong vic lp các
báo cáo tài chính. Thn trng bao gm c mc đ đo lng trc các s kin
cn xét đoán trong quá trình hch toán trên c s nhng d liu không tht
chc chn, ví d nh tài sn và thu nhp thì không đc tính cao lên, ngc
li công n và chi phí li không đc tính thp xung. Tuy nhiên, vic thc
hin tính thn trng cng không có ngha là che giu ngun d tr hoc lp
các qu d phòng ln hn yêu cu thc t.
+ y đ:

 có đ tin cy, các thông tin trong các báo cáo tài chính phi đy đ
trong phm vi ca tính tr
ng yu. Mt s b sót có th gây ra nhng thông
tin sai lch dn đn nhng kt lun nhm ln và nh vy nhng thông tin
không đc coi là thích hp vì chúng không đy đ và không đáng tin cy.
(4) Tính so sánh đc: nhng ngi s dng phi có kh nng so sánh các
thông tin ca các báo cáo tài chính ca k này vi k trc đ xác đnh xu
hng bin đng v tình hình tài chính và kinh doanh ca doanh nghip.
14

Ngi s dng cng phi so sánh các báo cáo tài chính ca doanh nghip vi
doanh nghip khác đ đánh giá mi tng quan v tình hình tài chính, kinh
doanh và nhng thay đi tình hình tài chính gia các doanh nghip. Vì vy,
vic xác đnh, tính toán và trình bày các nh hng tài chính ca các giao
dch và các s kin phi đc tin hành mt cách nht quán gia k này vi
các k khác nhm giúp cho ngi s dng so sánh các thông tin trong các
báo cáo tài chính ca k này vi k trc.
Tuy nhiên, IASB cng đa ra các hn ch liên quan đn cht lng thông tin
trên báo cáo tài chính bao gm:
+ S kp thi: Thông tin nu báo cáo chm s mt đi tính thích hp và
ngc li nu mun thông tin đáng tin cy li cn có thi gian. Do đó, phi
có s cân đi gia yêu cu kp thi và tính đáng tin cy ca thông tin.
+ Cân đi gia li ích và chi phí: điu này là điu rt rõ ràng vi mt
đn v k toán, li ích mang li t thông tin cn phi phù hp vi chi phí đ
cung cp chúng. Mt đn v k toán ch tht s mong mun cung cp thông
tin tt nht cho các đi tng s dng trong kh nng v trình đ cng nh
nh kh nng v chi phí mà thôi.
+ Cân đi gia các đc đim cht lng: đây là các tiêu chun cht
lng mà đn v k toán đang thc hin và áp dng rng rãi trong toàn đn
v, các thông tin đc cung cp trên báo cáo tài chính ngoài vic tuân th

theo mu biu còn phi đáp ng các các yêu cu cht lng mà đn v đt ra
hoc đang áp dng tuân theo mt tiêu chun cht lng đã đc xây dng t
trc và đã đc công nhn.
1.2 Các vn đ lý lun v h thng thông tin k toán:
1.2.1 H thng thông tin k toán và đc đim h thng thông tin k toán trong
đn v k toán
1.2.1.1 Lý lun v h thng thông tin k toán
H thng thông tin k toán là mt tp hp các quá trình bao gm các quá
trình x lý, các hot đng ni ti và h thng riêng l nhm thu thp, tng hp và x
lý d liu k toán, thông qua phân loi, tng hp, hp nht đ to thành thông tin
15

truyn đt đn đi tng s dng bên trong và bên ngoài doanh nghip (Leslie
Turner and Andrea Weickgenannt, 2009, trang 4).
Ni bt trong mt h thng thông tin k toán hoàn chnh mà đn v k toán
xây dng luôn phi chú trng đó chính là các chu trình k toán mà đn v k toán áp
dng trong quá trình hot đng ca đn v. Mt b máy k toán vi vic t chc
mt h thng thông tin k toán vi các b phn khác nhau mun to ra đc nhng
thông tin mang tính hu ích cho các đi tng s dng đng thi phi đc to ra
n đnh và lâu dài thì đn v k toán đó phi áp dng và xây dng đc nhng chu
trình k toán thc s hiu qu. Nu các b phn thuc h thng thông tin k toán là
xng sng thì chu trình k toán chính là h thng huyt mch ca h thng thông
tin k toán ti mt đn v.
1.2.1.2 c đim t chc h thng thông tin k toán trong đn v k toán
Trong mt đn v k toán, đc đim h thng thông tin k toán đc hình
thành da vào các yu t c th nh sau
9
:
(1) c đim v b máy qun lý và t chc công tác k toán: vic t chc b
máy qun lý cng nh t chc công tác k toán hoàn toàn ph thuc vào ý đ

cng nh kh nng ca đn v k toán. Mt đn v k toán có doanh thu hàng
tháng không quá nhiu thì h thng thông tin k toán cng đc thc hin t
chc ti thiu đ đ đáp ng các yêu cu c bn v vic cung cp thông tin
k toán ca c quan chc nng. Ngoài ra, vic t chc công tác k toán cng
có th đc tinh gin hoc có th đc thuê mn bên ngoài vi giá c đc
tha thun.
(2) c đim vn hóa, t tng ca đn v k toán: mt trong nhng yu t
tác đng mnh m đn vic t chc h thng thông tin k toán chính là vn
hóa ca đn v. Vn hóa ca đn v đc hình thành và phát trin cùng vi
quá trình hot đng ca đn v. Vn hóa không đn thun là vic áp đt t
tng t cp trên mà còn là thói quen, cách làm đc thc hin nhun
nhuyn ri tr thành nét vn hóa, nét riêng ca đn v; ngoài ra, vn hóa ca
đn v k toán còn chu s tác đng t vn hóa các vùng min, khu vc mà


9
Võ Vn Nh, 2012.  tài nghiên cu khoa hc cp B mã s B.2010 – 09 – 102, trang 6
16

đn v đt tr s. Vn hóa này nh hng đn vic phân chia trách nhim,
công vic và c vic thc hin trong sut quá trình hot đng.
(3) c đim v vic tuân th các quy đnh pháp lý cng nh các mnh lnh
hành chính khác: mc dù vi trách nhim và ngha v thc hin đy đ theo
các quy đnh ca các c quan chc nng, tuy nhiên, trong quá trình thc
hin, các đn v di s qun lý không cht ch ca các cp, đng thi có s
chp nhn nhng th tc cha đy đ hoc th tc manh tính cht tng
trng. iu này dn đn thói quen thc hin các th tc đc chp nhn hoc
các th tc mang tính tng trung thay vì phi thc hin theo đúng quy đnh
ca các c quan qun lý.
Các đc đim này tùy theo mc đ mà tác đng vào vic t chc h thng

thông tin k toán ca đn v k toán, nhng dù  mc đ nào đi na thì vic t chc
h thng thông tin k toán vn đc thc hin nhng mc đ cht ch hoc tính
đáng tin cy ca thông tin k toán có th b nh hng.
1.2.2 Cu trúc ca h thng thông tin k toán
Mt h thng thông tin k toán c bn ti mt đn v k toán có các thành
phn nh sau:
(1) H thng thu thp thông tin đu vào: đây là mt h thng thu thp các
thông tin ri rc t các chng t k toán phn ánh các nghip v kinh t phát
sinh đ làm c s pháp lý và to ra kho d liu cho quá trình x lý thông tin
đã đc nghiên cu, son tho và t chc theo quy mô, đc đim và yêu cu
qun lý ca đn v k toán.
(2) H thng x lý thông tin: đây là h thng đc nghiên cu, son tho và
t chc thc hin gn lin h thng tài khon, h thng s k toán và phng
pháp ghi chép, tính toán do nhà nc quy đnh và đn v k toán vn dng
theo mc tiêu và yêu cu qun lý.
Thông qua h thng x lý thông tin thì các thông tin đc thu thp qua
h thng thông tin đu vào s đc phân loi, x lý và h thng hóa đ phn
ánh đc quá trình vn đng, thay đi ca tng đi tng k toán; tng mt,
tng quá trình và chu trình hot đng khác nhau trong đn v k toán. Kt