Tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam

B GIÁO DC VÀÀO TO
TRNGI HC KINH T TP H CHÍ MINH


PHM TRÀ LAM

T CHC H THNG THÔNG TIN K TOÁN ÁP DNG
TRONG DOANH NGHIP NH VÀ VA  VIT NAM

Chuyên ngành: K toán
Mã s :60.34.30

LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc
PGS.TS Võ Vn Nh

THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2012


LI CAM OAN



Tôi xin cam đoan đ tài này da trên quá trình nghiên cu trung thc di s c vn ca
ngi hng dn khoa hc.ây là đ tài lun vn thc s kinh t, chuyên ngành K toán -
Kim toán. Lun vn này cha đc ai công b di bt c hình thc nào và tt c các
ngun tham kho đu đc trích dn đy đ.
TP H Chí Minh, Ngày 15 tháng 6 nm 2012

Tác gi


PHM TRÀ LAM


MC LC


LI CAM OAN
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
DANH MC CÁC BNG VÀ S 
M U
CHNG 1: TNG QUAN V K TOÁN VÀ
H THNG THÔNG TIN K TOÁN
1.1/ Mt s lý lun chung v k toán 1
1.1.1/ Bn cht và vai trò ca k toán 1
1.1.1.1/ Bn cht ca k toán 1
1.1.1.2/ Vai trò ca k toán 2
1.1.2/ H thng k toán và cu trúc ca h thng k toán 3
1.1.2.1/ H thng k toán 3
1.1.2.2/ Cu trúc ca h thng k toán 4
1.2./ H thng thông tin k toán 6
1.2.1/ Cu trúc ca h thng thông tin k toán 6
1.2.1.1/ H thng d liu đu vào 7
1.2.1.2/ Quá trình x lý 7
1.2.1.3/ H thng thông tin đu ra 8
1.2.1.4/ H thng lu tr d liu (c s d liu) 8
1.2.2/ Các chu trình k toán 9
1.2.2.1/ Tng quan v chu trình k toán 9

1.2.2.2/ Chu trình doanh thu 10
1.2.2.3/ Chu trình chi phí 11
1.2.2.4/ Chu trình chuyn đi 14
1.2.2.5/ Chu trình nhân s 15
1.2.2.6/ Chu trình tài chính 16
1.2.3/ Các yu t cn thit đ thc hin HTTTKT trong điu kin tin hc hóa 17
1.2.3.1/ Phn cng 17
1.2.3.2/ Phn mm 17
1.2.3.3/ B máy và ngi làm k toán 18
1.3/ c đim v t chc h thng thông tin k toán trong DNNVV 20
Kt lun chng 1 22

CHNG 2: THC TRNG T CHC H THNG THÔNG TIN
K TOÁN TRONG DNNVV  VIT NAM
2.1/ Gii thiu tng quát tình hình hot đng và qun lý trong doanh nghip nh và
va  Vit Nam 23
2.1.1/ Vai trò ca DNNVV  Vit Nam 23
2.1.2/ c đim hot đng và qun lý ca DNNVV  Vit Nam 24
2.1.3/ Các khó khn và thách thc đi vi DNNVV  Vit Nam hin nay 25
2.2/ Các quy đnh pháp lý liên quan đ n t chc công tác k toán trong DNNVV 
Vit Nam 26
2.2.1/ Lut k toán 26
2.2.2/ Chun mc k toán 27
2.2.3/ Ch đ k toán 27


2.3/ Thc trng t chc h thng thông tin k toán trong DNNVV  Vit Nam 29
2.3.1/ Phmvi và đi tng kho sát 29

2.3.2/ Ni dung kho sát 29
2.3.3/ Phng pháp kho sát 32
2.3.4/ Kt qu kho sát 33
2.4/ Nhng thun li, khó khn, hn ch và nguyên nhân tác đng đn tình hình t
chc HTTTKT trong DNNVV Vit Nam 46
2.4.1/ Thun li 46
2.4.2/ Khó khn và hn ch 48
2.4.3/ Nguyên nhân 49
2.4.3.1/ Nguyên nhân khách quan 49
2.4.3.2/ Nguyên nhân ch quan 51
Kt lun chng 2 53

CHNG 3: CÁC GII PHÁP  T CHC
H THNG THÔNG TIN K TOÁN ÁP DNG TRONG
DOANH NGHIP NH VÀ VA  VIT NAM
3.1/ Các mc tiêu và đnh hng thc hin t chc h thng thông tin k toán áp
dng trong DNNVV Vit Nam 54
3.1.1/ Mc tiêu t chc h thng thông tin k toán trong DNNVV  Vit Nam 54
3.1.2/ nh hng thc hin t chc h thng thông tin k toán áp dng trong
DNNVV  Vit Nam 54
3.2/ Các gii pháp thc hin t chc h thng thông tin k toán trong DNNVV 
Vit Nam 55
3.2.1/ Gii pháp chung 55


3.2.1.1/ Gii pháp liên quan đn môi trng pháp lý 55
3.2.1.2/ Gii pháp liên quan đn môi trng kinh doanh 57
3.2.1.3/ Gii pháp liên quan đn môi trng thông tin 58
3.2.2/ Gii pháp c th 59
3.2.2.1/ Gii pháp v các b phn cu thành HTTTKT 59

3.2.2.2/ Gii pháp v k thut 73
3.2.2.3/ Gii pháp v b máy k toán 78
3.3/ Các kin ngh nhm t chc h thng thông tin k toán trong DNNVV  Vit
Nam hiu qu 81
3.3.1/ Kin ngh đi vi DNNVV  Vit Nam 81
3.3.2/ Kin ngh đi vi các t chc khác 82
3.3.2.1/ Kin ngh đi vi Nhà nc 82
3.3.2.2/ Kin ngh đi vi t chc ngh nghip và h tr DNNVV 82
3.3.2.3/ Kin ngh đi vi c s đào to 83
3.3.2.4/ Kin ngh vi doanh nghip h tr t chc HTTTKT 83
Kt lun chng 3 85

KT LUN
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
UPh lc 1:
U Tiêu chun phân loi DNNVV ca mt s quc gia trên th gii
UPh lc 2
U: Thng kê trình đ hc vn ca ch DN trong DNNVV Vit Nam
UPh lc 3
U: Các chun mc k toán không áp dng đy đ trong DNNVV Vit Nam và các
ni dung không áp dng


UPh lc 4:
UBng thu thp thông tin v tình hình t chc HTTTKT trong các doanh nghip
Vit Nam
UPh lc 5
U: Danh mc Doanh nghip ti Vit Nam tham gia cuc kho sát
UPh lc 6:

UKhu vc hot đng ca các DN ti Vit Nam tham gia kho sát
UPh lc 7:
UQuy mô doanh nghip ti Vit Nam tham gia cuc kho sát
UPh lc 8:
U Thng kê đi tng kho sát trong các DN Vit Nam tham gia kho sát
UPh lc 9:
U Ch đ k toán áp dng trong DNNVV ti Vit Nam t cuc kho sát
UPh lc 10:
UThng kê các mc đ ng dng CNTT trong HTTTKT ti các doanh nghip
Vit Nam trong cuc kho sát
UPh lc 11:
U Mc đ đy đ ca tài liu mô t HTTTKT trong doanh nghip ti Vit Nam
t cuc kho sát
UPh lc 12:
U Sp xp tm quan trng ca nguyên nhân xem xét li HTTTKT theo quy mô
DN ti Vit Nam trong cuc kho sát
UPh lc 13:
U T l các khía cnh hng đn ca HTTTKT trong DN  Vit Nam t cuc
kho sát
UPh lc 14
U: Mi quan h gia mc đ ng dng CNTT trong HTTTKT vi d đnh tái
phát trin HTTTKT
UPh lc 15:
U T l DN Vit Nam có thc hin đánh s trc và liên tc các chng t trng,
mu in sn, séc thanh toán t kt qu cuc kho sát
UPh lc 16:
U Mc đ thng xuyên trong hot đng kim tra d liu đu vào ca
HTTTKT trong doanh nghip  Vit Nam nhm đm bo nghip v thc s xy ra t
cuc kho sát
UPh lc 17:

U Mc đ đáp ng yêu cu ca h thng chng t hin ti trong DN ti Vit
Nam thông qua cuc kho sát
UPh lc 18:
U T l DN Vit Nam tr li có tn ti nhc đim trong h thng chng t
trong cuc kho sát
UPh lc 19:
U Mc đ đáp ng yêu cu qun lý và ghi nhn d liu ca h thng tài khon
k toán trong DN ti Vit Nam t cuc kho sát


UPh lc 20:
U T l DN Vit Nam tr li có tn ti nhc đim trong h thng tài khon k
toán t cuc kho sát
UPh lc 21:
U Mc đ thng xuyên trong hot đng xem xét li kt xut đu ra ca
HTTTKT trên nn máy vi tính ti DN Vit Nam t cuc kho sát
UPh lc 22:
U Mc đ thc hin tt yêu cu v s và báo cáo k toán theo quy đnh trong
các DN ti Vit Nam đc kho sát
UPh lc 23:
U Mc đ đáp ng yêu cu ca h thng báo cáo k toán ca DN Vit Nam
trong cuc kho sát
UPh lc 24:
U T l DN Vit Nam tr li có tn ti nhc đim trong cung cp báo cáo k
toán t cuc kho sát
UPh lc 25:
U Mc đ kim soát tip cn d liu và thông tin lu tr trong HTTTKT ti DN
Vit Nam đc kho sát
UPh lc 26:
ULit kê các nhc đim trong lu tr d liu và thông tin k toán ti DNNVV

Vit Nam trong cuc kho sát
UPh lc 27:
U Mc đ đáp ng yêu cu x lý và cung cp thông tin k toán ca b máy k
toán trong DN Vit Nam đc kho sát
UPh lc 28:
U T l DN Vit Nam tr li có tn ti nhc đim trong t chc b máy k
toán t cuc kho sát
UPh lc 29:
U Mc đ xây dng và thc hin hot đng kim soát đi vi HTTTKT trong
DN Vit Nam t cuc kho sát
UPh lc 30:
U T l DN Vit Nam tr li có tn ti nhc đim trong công tác kim soát
HTTTKT t cuc kho sát
UPh lc 31:
U Mc đ thc hin k toán theo chu trình trong DN Vit Nam t cuc kho sát
UPh lc 32:
U Lit kê tên phn mm ng dng trong HTTTKT ca DN Vit Nam t cuc
kho sát
UPh lc 33:
U Kim đnh gi thuyt thng kê thi gian ng dng phn mm trong HTTTKT
ti DN Vit Nam t cuc kho sát
UPh lc 34:
U Lý do DN Vit Nam la chn phn mm ng dng trong HTTTKT toán theo
kt qu kho sát


UPh lc 35:
U Thng kê nhân viên có quyn Admin đi vi phn mm s dng trong
HTTTKT ti DN Vit Nam trong kho sát
UPh lc 36:

U Mc đ kim soát ca phn mm đc s dng trong HTTTKT ti DN Vit
Nam theo kho sát
UPh lc 37:
U Mc đ đáp ng yêu cu v thi đim cung cp kt xut đu ra ca phn
mm trong HTTTKT ti DN Vit Nam theo kho sát
UPh lc 38:
U Mc đ hài lòng v hot đng thay đi password đng nhp phn mm và
hot đng ca b phn qun lý phn mm trong HTTTKT ti DN Vit Nam kho sát
UPh lc 39:
U Lit kê các đi tng thc hin x lý s c phn mm trong HTTTKT ti DN
Vit Nam trong cuc kho sát
UPh lc 40:
U T l DN Vit Nam đc kho sát cho bit có tn ti nhc đim v phn
mm đc s dng trong HTTTKT
UPh lc 41:
U H thng c quan h tr DNNVV Vit Nam
UPh lc 42:
U Mô t yêu cu thông tin k toán qun lý ni b trong DN
UPh lc 43:
U Danh mc h thng chng t theo chu trình kinh doanh trong DN
UPh lc 44:
U Mu s đng ký ch ký mu ca nhà qun tr có trách nhim xét duyt trong
doanh nghip
UPh lc 45:
UDanh mc đi tng k toán trong DN
UPh lc 46:
UDanh mc đi tng qun lý chi tit trong DN
UPh lc 47:
UH thng tài khon k toán trong DN
UPh lc 48:

U H thng báo cáo k toán trong DN
UPh lc 49:
U Mô t hot đng kim soát trong DN
UPh lc 50:
U Mô t hot đng kim soát chung trong DN
UPh lc 51:
U Mô t d liu nhp và kim soát quá trình nhp liu
UPh lc 52:
U Phân quyn s dng phn mm
UPh lc 53:
US đ t chc b máy k toán
UPh lc 54:
U Bng phân công nhân s k toán



DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT


BCTC
Báo cáo tài chính
BCQT
Báo cáo qun tr
CMKT
Chun mc k toán
CNTT
Công ngh thông tin
CPU
B x lý trung tâm (Central Processing Unit)
DN

Doanh nghip
DNNN
Doanh nghip Nhà nc
DNNVV
Doanh nghip nh và va
HTTTKT
H thng thông tin k toán
IASB
U ban chun mc k toán quc t
KTT
K toán trng
KTTC
K toán tài chính
KTQT
K toán qun tr
KSNB
Kim soát ni b
TSC
Tài sn c đnh
NCC
Nhà cung cp
NXB
Nhà xut bn
PM
Phn mm
PM ERP
Phn mm hoch đnh các ngun lc doanh nghip
PMKT
Phn mm k toán

DANH MC BNG S DNG



Bng 2.1: Lit kê các cách thc lu tr trong HTTTKT ti doanh nghip Vit Nam trong
cuc kho sát 39
Bng 2.2: Lit kê cách thc cp nht, nâng cao trình đ  chuyên môn cho nhân viên k
toán ti DN Vit Nam trong cuc kho sát 40
Bng 2.3: Lit kê các tiêu chun la chn phn mm s dng trong HTTTKT ti DN Vit
Nam trong cuc kho sát 43
Bng 2.4: Lit kê các đi tng đc phân quyn s dng phn mm trong HTTTKT ti
doanh nghip Vit Nam trong cuc kho sát 45

DANH MC S  S DNG



S đ 1.1: Mi liên h gia các vn bn pháp lý liên quan đn k toán 4
S đ 1.2: Cu trúc ca h thng thông tin k toán 6
S đ 1.3: S đ dòng d liu (DFD) lun lý cp 1 chu trình doanh thu 10
S đ 1.4: S đ dòng d liu (DFD) lun lý cp 1 chu trình chi phí 12
S đ 1.5: S đ dòng d liu (DFD) lun lý cp 1 chu trình chuyn đi 14
S đ 1.6: S đ dòng d liu (DFD) lun lý cp 1 chu trình nhân s 15


S đ 1.7: S đ dòng d liu (DFD) lun lý cp 1 quá trình phát hành c phiu 16
S đ 1.8: S đ mi quan h gia chu trình tài chính và các chu trình kinh doanh khác 16

S đ 2.1: Quy mô các doanh nghip tham gia kho sát 32
Sđ 2.2: Lnh vc hot đng ca các DNNVV tham gia kho sát 32
S đ 2.3: Ch đ k toán đang đc áp dng trong DNNVV t cuc kho sát 33
S đ 2.4: Mc đ s dng tài liu mô t h thng trong doanh nghip đc kho sát 34
S đ 2.5: Mô t khía cnh hng đn ca HTTTKT trong doanh nghip kho sát 35
S đ 2.6: Mc đ đáp ng yêu cu ca h thng chng t trong DN Vit Nam t cuc
kho sát 36
S đ 2.7: Mc đ thng xuyên trong kim tra kt xut đu ra ca phn mm k toán
trong doanh nghip Vit Nam đc kho sát 38
S đ 2.8: Mc đ h thng báo cáo đáp ng yêu cu ca ngi s dng theo quy mô
doanh nghip Vit Nam t cuc kho sát 38
S đ 2.9: Lý do DNNVV la chn s dng phn mm hin ti theo kho sát 43
S đ 2.10: Nhân viên có quyn Admin đi vi phn mm s dng trong HTTTKT ti
DNNVV theo kho sát 44
S đ 2.11: Nhân viên có quyn admin đi vi phn mm s dng trong HTTTKT ti
DN lntheo kho sát 44


M U


1. S cn thit ca đ tài
K t khi Vit Nam gia nhp t chc thng mi quc t WTO, din đàn hp tác kinh
tchâu Á Thái Bình Dng và r t nhiu hip đnh thng mi song phng, đa phng
đc ký kt vi nhiu quc gia khác nhau trên th gii, nn kinh t ca chúng ta đã có rt
nhiu c hi phát trin và hi nhp cùng nn kinh t th gii. Nhng các DN ni đa cng
phi đng đu vi muôn vàn khó khn mà mt trong nhngnguyên nhân trc tipxut
phát t trình đ, nng lc và công tác h tr hot đng qun tr cho nhà lãnh đo DN. Vi
mc tiêu cui cùng là cung cp thông tin h tr ngi s dng bên trong và bên ngoài
DN ra quyt đnh, HTTTKT đóng vai trò ngày càng quan tr ng giúp DN to ra li th

cnh tranh. Thông tin k toán, ngày nay, đc xem là mt tài sn vô hình mà nu bit tn
dng và phát huy, DN s ngày càng phát trin ln mnh.
Theo Gavin C Reid tng hp nghiên cu ca các tác giđi trc liên quan đn vnđ
“mi quan h gia hiu qu hotđng trong DNNVV vi vic s dng thông tin” đãđa
ra kt lun có mi quan h gia hai hot đng này và nu môi trng cnh tranh càng
khc lit thì k toán qun tr càng cn phi phát trin. Xut phát t vai trò ht sc quan
trng ca thông tin k toán mà U ban chun mc k toán quc t đã ban hành h thng
chun mc k toán quc t dành cho DNNVV. Xét v khía cnh k toán qun tr thì cng
đã có rt nhiu nghiên cu tìm hiu yu t tác đng đn vic tin hc hoá công tác k toán
[John Breen, Nick Sciulli and Cheryl Calvert].Và theo tng kt ca Noor Azizi Ismail,
Shamsul Nahar Abdullah and Mahamad Tayib thì quy mô DN cng tác đng đn quyt
đnh tin hc hoá công tác k toán. iu này cho thy các DNNVV đã và đang nhn đc
ngày càng nhiu s quan tâm ca công đng quc t v vn đ thit lp HTTTKT.
Tip theo xu hng đó, ti Vit Nam nhng nm gn đây cng đã có nhiu các công trình
nghiên cu tìm hiu thc trng, nguyên nhân và đ xut bin pháp phát trin DNNVV.
Xét trên khía cnh k toán, đã có nhiu công trình nghiên cu khoa hc, lun án tin s,


lun vn thc s kinh t đã đ  cp đn vic ci thin HTTTKT trong DNNVV. Nh
tácgiPGS.TS Võ Vn Nh đã tìm hiu thc trng và đ xut mô hình t chc k toán tài
chính và k toán qun tr cho DNNVV  Vit Nam. Hay trong lun án tin s ca tác
giPhm Ngc Toàn, tp trung tìm hiu h thng k toán qun tr cn đc ci thin nh
th nào trong DNNVV ti Vit Nam. Bên cnh đó, cng có nhng lun vn thc s kinh
t đã đi sâu tìm hiu v t chc HTTTKT hay t chc mt thành phn c th ca h
thng k toán trong DNNVV  Vit Nam.
B sung cho các nghiên cu này và xut phát t bi cnh nn kinh tđang gp nhiu khó
khn nh hin nay, các DN  Vit Nam mà chim phn ln là DNNVV đang gp khó
khn trongvictn dng ti đa HTTTKT đ h tr hot đng kinh doanh. Nhng khó
khnđó có th xut phát t các nguyên nhân nh quy đnh ca Nhà nc, nhn thc ca
ban lãnh đ o DN, cách thc t chc, … ca HTTTKT và kh nng ng dng tin b

CNTT vào trong công tác k toán. Vi mc tiêu, h tr c quan Nhà nc có thm quyn
trong son tho vn bn liên quan đn k toán đng thi h tr cho các DNNVV  Vit
Nam t chc HTTTKT hiu qu vi các ng dng ca CNTT, tác gi tin hành nghiên
cu đ tài “T chc h thng thông tin k toán áp dng trong doanh nghip nh và
va  Vit Nam”. Hy vng khi đ tài hoàn thành và đc áp dng vào thc tin, vn đ
t chc HTTTKT trong DNNVV  Vit Nam s đc ci thin, góp phn h tr DN
đng vng, ngày càng phát trin ln mnh và vn xa hn na.
2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài
- H thng hóa các lý lun v k toán và HTTTKT trong điu kin tin hc hóa và khái
quát v đc đim t chc HTTTKT trong DNNVV.
- Tìm hiu tình hình hot đng và qun lý ca DNNVV  Vit Nam cng nh các quy
đnh pháp lý liên quan đn t chc HTTTKT trong DNNVV.
- Phân tích thc trng t chc HTTTKT trong điu kin tin hc hóa ti các DNNVV 
Vit Nam.


-  xut các gii pháp nhm ng dng tin b CNTT vào t chc HTTTKT trong
DNNVV  Vit Nam đ hot đng k toán ngày càng mang li hiu qu cho DN.
3. Phng pháp nghiên cu
Ngun tài liu s dng trong nghiên cu đ tài gm hai dng đó là các d liu th cp
đc tác gi tìm hiu t các tp chí, báo cáo khoa hc, giáo trình, lun án tin s, lun
vn thc s liên quan đn ngành k toán, qun tr DN và CNTT cùng mt s thông tin
trên các website có uy tín trên mng internet. Bên cnh đó, đ tài cng da vào các d
liu s cp đc thu thp thông qua kho sát thc t v tình hình t chc và mc đ hài
lòng trong t chc HTTTKT ti mt s DN  Vit Nam mà ch yu là DNNVV.
Trong quá trình nghiên cu, đ tài s dng kt hp nhiu phng pháp khác nhau bao
gm: Phng pháp thu thp, phng pháp tng hp, phng pháp kho sát, phng pháp
thng kê, phng pháp so sánh, phng pháp phân tích và đánh giá. C th nh sau:
- Phng phápthu thp, tng hp và phân tích nhmđ h thng hoá các lý lun v k
toán và HTTTKT trong điu kin tin hc hoá cng nh đc đim t chc HTTTKT

trong DNNVV.
- Dùng phng pháp tng hpđ xácđnh vai trò và tình hình hotđng, qun lý ti các
DNNVV  Vit Nam hin nay cng nh khái quát các quy đnh pháp lý liên quan đn
t chc công tác k toán trong DNNVV  Vit Nam.
- Các phng pháp kho sát, tng hp, thng kê, so sánh vàđánh giáđc s dng cho
mc tiêu tìm hiu thc trng t chc HTTTKT trong DNNVV  Vit Nam nhn mnh
trong điu kin tin hc hoá. Tđóđa ra các nhn đnh v các thun li, khó khn và
nguyên nhân tác đng đn thc trng này cng nh đ xut các gii phápđ t chc
HTTTKT áp dng cho DNNVV  Vit Nam.


4. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là t chc HTTTKT di góc đ tip cn là CNTT. Do
xut phát t mc tiêu ca đ tài và gii hn v mt thi gian nên phm vi nghiên cu ca
đ tài là các DN  Vit Nam cha và đã ng dng CNTT vào HTTTKT nhng tp trung
vào nhóm DNNVV đã tin hc hoá công tác k toán.
5. B cc ca đ tài
Ngoài phn m đu và kt lun, b cc đ tài gm 3 chng:
- Chng 1: Tng quan v k toán và h thng thông tin k toán
- Chng 2:Thc trng t chc h thng thông tin k toán trong DNNVV  Vit Nam
- Chng 3: Các gii pháp đ t chc h thng thông tin k toán áp dng trong doanh
nghip nh và va  Vit Nam
Ngoài ra còn có 54 ph lc đc s dng đ minh ha cho các ni dung đc trình bày
trong các chng.

1

UCHNG 1:

TNG QUAN V K TOÁN VÀ H THNG THÔNG TIN K TOÁN

1.1. Mt s lý lun chung v k toán
1.1.1. UBn cht và vai trò ca k toán

1.1.1.1. Bn cht ca k toán
Tìm hiu bn cht ca k toán là quá trình nghiên cu đ tr li các câu hi k toán là gì?
k toán đc cu to nh th nào? k toán hot đng nh th nào? sn phm do nó to ra
phc v cho đi tng nào? sn phm đó đc dùng đ phc v cho mc tiêu gì? …
Qua quá trình tìm hiu nghiên cu t các ngun tài liu khác nhau có th xác đnh bn
cht ca k toán nh sau:
- ó là tp hp gm nhiu thành phn có mi quan h vi nhau đ thu thp d liu và
cung cp thông tin hu ích.
- Thông tin đu vào đc thu thp và x lý ch gii hn trong hot đng kinh t - tài
chính ca đn v. Tuy nhiên, ngày nay k toán ngày càng hoà nhp chung vi hot
đng qun tr trong doanh nghip nên có th các hot đng khác cng cn đc ghi
nhn vào trong h thng k toán.
- T chc ca h thng k toán ph thuc ch yu vào quy mô, đc đim hot đng,
yêu cu qun lý và yêu cu thông tin ca mi đn v riêng bit.
- u ra ca h thng là các thông tin hu ích h tr đi tng s dng thông tin bên
ngoài đn v đánh giá tình hình tài chính, kt qu hot đng, s thay đi tình hình tài
chính đ đa ra quyt đnh kinh t và đi tng s dng thông tin bên trong đn v
thc hin các h thng hoch đnh, t chc, lãnh đ o và kim soát trong hot đng
qun tr đn v.
K toán va mang tính khoa hc va mang tính ngh thut. Tính khoa hc ca k toán
th hin khi xem xét k toán nh là h thng thông tin vi các phng pháp thu thp, x
lý, tng hp và truyn đt thông tin đn đi tng s dng. Tính ngh thut ca k toán
th hin rõ nét nht khi xem xét k toán trong vai trò là mt công c qun lý trong đn v
nhm h tr nhà qun tr thc hin các chc nng qun tr.

2

K toán không c đnh mà nó cn thay đi theo s phát trin ca nn kinh t - xã hi,
theo nhu cu ng dng công ngh thông tin, theo yêu cu thông tin đa dng ca các đi
tng s dng thông tin.
1.1.1.2. Vai trò ca k toán
K toán có vai trò quan trng đi vi công tác qun lý, điu hành cho nhiu đi tng
thuc nhiu cp đ qun lý khác nhau. Vai trò ca k toán biu hin c th nh sau:
- i tng s dng thông tin bên trong đn v k toán: bao gm ch yu là các nhà
qun tr trong đn v. K toán là công c hu hiu và hiu qu đ nhà qun tr nm bt
đc tình hình hot đng trong quá kh, kim soát hot đng hin ti và đa ra quyt
đnh trong tng lai nhm ci thin, phát trin đn v. K toán lan truyn trên mi
phng din hot đng ca đn v và có tác đng mnh đn kh nng thc hin các
chc nng qun tr.
- i tng s dng thông tin bên ngoài đn v k toán: bao gm nhiu đi tng khác
nhau nh c quan Nhà nc, Nhà đu t, Ch n, Nhà nghiên cu, Khách hàng, …
Tùy theo mc tiêu mà mi đi tng s dng thông tin k toán đ đa ra nhiu loi
quyt đnh khác nhau nhng tt c đu s dng thông tin nhm theo dõi, phân tích,
đánh giá và kim soát hot đng đn v k toán mà h quan tâm.
 k toán có đc vai trò nh nói trên thì thông tin do k toán cung cp phi đm bo
các đc đim cht lng nh sau:
Theo Hi đng chun mc k toán quc t IASB
0F
1
, thông tin trình bày trên báo cáo tài
chính phi đm bo các đc đim cht lng da trên hai gi đnh: c s dn tích và hot
đng liên tc, bao gm:
 Có th hiu đc: Thông tin th hin trên BCTC phi có th hiu đc đi vi
ngi s dng. Ngi s dng đc gi đnh rng có mt kin thc nht đnh v
kinh t, kinh doanh, k toán và có thin chí, n lc đ đc BCTC. Tuy nhiên,
thông tin v mt vn đ phc tp nhng cn thit cho vic ra quyt đnh vn cn
thit phi trình bày trên BCTC.

1
T nm 1970 đn nm 2001, đc gi vi tên y ban chun mc k toán quc t IASC

3

 Thích hp: Thông tin hu ích khi nó thích hp vi nhu cu đa ra quyt đnh ca
ngi s dng nhm h tr h đánh giá quá kh, hin ti, tng lai hay xác nhn,
điu chnh các đánh giá trc đây. Tính thích hp bao gm tính d đoán, tính xác
nhn và chu nh hng bi ni dung và tính trng yu ca thông tin.
 áng tin cy: Có ngha là không có sai sót hay thiên lch mt cách trng yu,
đng thi phn ánh trung thc vn đ cn phi trình bày. áng tin cy bao gm
các yêu cu: trình bày trung thc các nghip v hay s kin cn/ có th trình bày;
ni dung quan trng hn hình thc, ngha là phi trình bày thông tin phù hp vi
bn cht kinh t ch không phi cn c vào hình thc pháp lý; trung lp tc không
b thiên lch, thông tin b thiên lch khi tác đng đn vic ra quyt đnh theo mt
kt qu đnh trc; thn trng là vic làm tng thêm mc chú ý khi thc hin mt
s xét đoán khi c tính trong điu kin cha rõ ràng; Và đy đ trong phm vi
ca
trng yu và chi phí.
 Có th so sánh: BCTC hu ích khi có th so sánh vi nm trc, vi đn v khác.
Tuy nhiên, IASB cng đa ra các hn ch liên quan đn cht lng thông tin trên BCTC
bao gm:
 S kp thi: Thông tin nu báo cáo chm s mt đi tính thích hp và ngc li nu
mun thông tin đáng tin cy li cn có thi gian. Do đó, phi có s cân đi gia
yêu cu kp thi và tính đáng tin cy ca thông tin.
 Cân đi gia li ích và chi phí: Li ích mang li t thông tin cn cân đi vi chi
phí đ cung cp chúng.
 Cân đi gia các đc đim cht lng

Ngoài ra, thông tin trên BCTC cng cn đc trình bày trung thc và hp lý v tình hình
tài chính, kt qu hot đng và s thay đi tình hình tài chính ca đn v.
1.1.2. UH thng k toán và cu trúc ca h thng k toán

1.1.2.1. H thng k toán
H thng k toán là tp hp ca nhiu b phn bao gm các vn đ pháp lý, k thut,
hình thc ghi nhn, x lý, trình bày, công b, truyn thông và nhân s trong h thng k

4

toán. Các thành phn này hình thành và hot đng va phi tuân th các quy đnh Pháp lý
liên quan va phi đáp ng đc yêu cu qun lý riêng bit ca tng đn v k toán.
1.1.2.2. Cu trúc ca h thng k toán
(1) H thng pháp lý
B phn đu tiên cu thành h thng k toán là h thng các vn bn pháp lý ca các cp
đ qun lý Nhà nc quy đnh v qun lý, hng dn, kim soát và điu chnh tt c ni
dung trong hot đng k toán thuc tt c các lnh vc trong nn kinh t. C th, h thng
pháp lý này bao gm và đc lit kê theo th t gim dn tính pháp lý:
- Lut k toán: quy đnh v ni dung công tác k toán, t chc b máy k toán, ngi
làm k toán và t chc hành ngh k toán (Lut k toán, 2003, điu 1); Lut khác có
liên quan do quc hi ban hành.
- Chun mc k toán: quy đnh nhng nguyên tc và phng pháp k toán c bn đ
ghi s k toán và lp BCTC; Ch đ k toán: các quy đnh và hng dn v k toán
trong mt lnh vc hoc mt s công vic c th do B tài chính ban hành.
- Thông t hng dn thc hin hoc b sung, điu chnh có liên quan.
S đ 1.1: Mi quan h gia các vn bn pháp lý liên quan đn k toán
Lut k toán
Lut khác có
liên quan
Chun mc k toán

Ch đ k toán Thông t liên quan
H thng k toán ti đn v k toán

(2) H thng k thut nghip v
- H thng k thut nghip v là tp hp các phng pháp k toán đc s dng nhm
thu thp, phân loi, x lý, lu tr và tng hp thông tin cung cp cho ngi s dng.
Mc tiêu ca h thng này là bin các d liu ri rc thu thp đc t các nghip v

5

kinh t phát sinh trong đn v thành các thông tin tng hp, có tính h thng và phù
hp vi mc tiêu ca ngi s dng thông tin.
- Xét trên khía cnh k thut, có hai phng pháp đc s dng đó là h thng x lý
th công và h thng x lý trên nn máy vi tính.
 H thng x lý th công: Các hot đng đc thc hin ch yu bi ngi làm k
toán và các chng t, s sách bng giy liên quan.
 H thng x lý trên nn máy vi tính: hot đng k toán ti đn v k toán ph
thuc nhiu vào h thng phn cng và phn mm ng dng đ ghi nhn, x lý và
tng hp thông tin.
- Nhm đáp ng yêu cu v mt k thut nghip v, đn v k toán ngoài vic tip
nhn t các ni đào to theo nhng cp đ khác nhau còn có th thc hin theo
mc tiêu và yêu cu riêng bit ca đn v mình.
(3) H thng thc hin, kim tra, giám sát
- H thng thc hin: tp hp gm các hot đng ghi nhn, x lý, trình bày, truyn
thông và con ngi tham gia vào các hot đng trên. Các hot đng này đc th hin
c th thông qua các hình thc nh h thng chng t k toán, h thng tài khon k
toán, h thng s k toán và h thng báo cáo k toán mà ngi làm k toán s dng
trong quá trình thc hin công vic chuyên môn ti đn v k toán. Tt c các h
thng trên đu đã đc Nhà nc quy đnh c th v cách lp, ni dung, mu biu,
thi hn, … trong các vn bn pháp lý liên quan nhng đ công tác k toán phù hp

vi đc đim ho
t đng và yêu cu qun lý c th ca tng đn v, các h thng trên
cng s đc tùy bin  mt mc đ nht đnh. Ngoài ra, thuc h thng thc hin
công tác k toán còn bao gm các loi tài liu in sn và các website trên mng máy
tính trình bày các thông tin tài chính đ qung bá hình nh ca đn v k toán. Tt c
các hot đng k toán trong đn v k toán đu phi có s tham gia ca ngi làm k
toán, chính vì vy mà vn đ t chc nhân s trong thc hin công vic k toán đã
đc quy đnh rõ trong Lut k toán và đc áp dng linh hot vào tng đn v k
toán theo đc đi
m kinh doanh, quy mô hot đng và yêu cu qun lý ca đn v.

6

- H thng kim tra, giám sát đc thc hin bi hai đi tng chính đó là C quan nhà
nc có thm quyn đã đc quy đnh rõ trong Lut k toán v ni dung kim tra,
thi gian kim tra, trách nhim và quyn hn ca đoàn kim tra cng nh ca đn v
k toán đc kim tra. i tng th hai thc hin công tác kim tra, giám sát h
thng k toán chính là đn v k toán hay nhng đi tng bên ngoài đc đn v k
toán t nguyn mi. Nu mc tiêu kim tra k toán ca C quan nhà nc là nhm
đm bo đn v k toán đã tuân th đy đ các quy đnh pháp lut liên quan đn công
tác k toán thì mc tiêu ca ki
m tra k toán trong đn v k toán là nhm ch yu
hng đn hoàn thin h thng k toán đ đáp ng ngày càng cao hn yêu cu h tr
hot đng kinh doanh ca đn v.
1.2. H thng thông tin k toán
1.2.1. UCu trúc ca h thng thông tin k toán

H thng thông tin k toán là mt tp hp bao gm các x lý, các hot đng và h thng
con nhm thu thp, x lý d liu k toán bng cách phân loi, tng hp, hp nht và to
thông tin truyn đt đn đi tng s dng bên trong và bên ngoài doanh nghip (Leslie

Turner and Andrea Weickgenannt, 2009, page 4).
Thông tin k toán là các thông tin đc ti ra t HTTTKT vi hai loi thông tin chính là
thông tin k toán tài chính và thông tin k toán qun tr.
Hu ht tt c h thng thông tin k toán bao gm 5 thành phn chính nh minh ha sau
(Robert L.Hurt, 2010, page 7):
S đ 1.2: Cu trúc ca h thng thông tin k toán
u vào X lý
Lu tr
u ra
Kim soát ni b


7

1.2.1.1. H thng d liu đu vào
- u vào ca h thng thông tin k toán ch yu bao gm các chng t và các d liu
khác liên quan.  thu thp đy đ d liu t các nghip v kinh t phát sinh cho h
thng thông tin k toán, cn tr li các câu hi sau:
 Nhng loi chng t nào h thng cn thu thp?
 Chng t cn thu thp đó là chng t bng giy, chng t đin t hay c hai?
 Chng t đó cn thu thp bao nhiêu liên?
 Thông tin gì đc th hin trên chng t?
- Ngoài ra, đu vào ca HTTTKT cng có th  đc nhn t phân h khác hay di
dng tp tin đin t.
- Tùy theo quy mô hot đng, đc đim kinh doanh và yêu cu qun lý mà đn v k
toán s xác đnh đu vào cn thit cho h thng thông tin k toán nhm đm bo tuân
th các quy đnh pháp lý liên quan và to ra kho d liu toàn vn nht.
1.2.1.2. Quá trình x lý
- Các công c đc s dng trong quá trình x lý d liu có th bao gm máy vi tính và
các thit b khác. Bên cnh đó, đ x lý d liu k toán cn t chc áp dng và thc

hin linh hot các phng pháp ghi chép, h thng tài khon k toán, s k toán theo
các quy đnh pháp lý ca c quan Nhà nc và yêu cu qun lý ca đn v k toán.
- Các câu hi sau đây là cn thit đ tr li nhm h tr xác đnh nhng công c x lý
d liu cn thit:
 Các công c x lý nào nên đc s dng trong h thng thông tin k toán?
 Nhng công c này là th công, da trên nn máy vi tính hay kt hp c hai?
 Nu các công c là da trên nn máy vi tính thì nhng gói phn cng và phn
mm nào cn đc cài đt?
- Vi quá trình x lý, các d liu đu vào ca h thng thông tin k toán s đc phân
loi, xp xp và h thng hóa nhm phn ánh quá trình vn đng, thay đi ca tng
đi tng k toán trong đn v k toán. Kt qu ca quá trình x lý d liu là to ra
ngun d liu cung cp cho quá trình tng hp to thông tin đu ra tng ng.

8

1.2.1.3. H thng thông tin đu ra
- u ra ca h thng trong hu ht các đn v k toán bao gm các báo cáo tài chính
và báo cáo k toán qun tr. Ngoài ra, tùy theo đc đim kinh doanh, h thng x lý
bng máy tính hay th công mà đu ra ca h thng thông tin k toán có th bao gm
các dng khác nh báo cáo thng niên, s k toán đc in t phn mm, … Các câu
hi sau đây nên đc tr li nhm xác đnh kt xut đu ra ca h thng:
 Ngoài các báo cáo tài chính, nhng báo cáo nào khác là cn thit cho nhà qun tr
đn v và ngi s dng h thng?
 H thng thông tin k toán cn đc thit k nh th nào đ thun li trong vic
cung cp thông tin đu ra?
- Mc tiêu ca h thng đu ra là s dng ngun d liu t quá trình x lý đ tính toán,
tng hp thành các ch tiêu phn ánh tình hình tài chính, tình hình hot đng, … trong
đn v k toán. Kt qu là nó to ra nhng sn phm theo mc tiêu đã đc xác đnh
và truyn ti đn các đi tng s dng thông qua các phng thc khác nhau.
- Cht lng thông tin đu ra t h thng thông tin k toán đc s dng làm cn c

đánh giá hiu qu và cht lng ca toàn h thng.
1.2.1.4. H thng lu tr d liu (c s d liu)
- D liu đc lu tr trong h thng thông tin k toán có th đc lu tr cc b nh
trong s qu, trong các tp tin nghip v hay lu tr din rng nh trong mng máy
tính. Mt s câu hi liên quan đn lu tr d liu cn đc tr li:
 D liu cn đc lu tr nh th nào? Bng giy? Dng đin t? hay kt hp c
hai?
 D liu nên đc lu tr  đâu? Cc b? Din rng? Kt hp c hai?
 Cn lu tr d liu trong thi gian bao lâu?
 Cn to điu kin nh th nào đ d liu lu tr không b h hi?
- Vn đ lu tr d liu trong h thng thông tin k toán cng cn tuân th theo nhng
quy đnh Pháp lý liên quan đn công tác k toán và phù hp vi mc tiêu, yêu cu
qun lý riêng bit và mc đ chp nhn ri ro ca tng đn v k toán.

9

Bên cnh các h thng con nh nói trên thì h thng k toán cng có mi quan h mt
thit vi h thng kim soát ni b.
- Hu ht các đn v k toán đu t chc h thng kim soát ni b nhm đt đc s
hu hiu và hiu qu trong hot đng, báo cáo k toán đáng tin cy và tuân th các
quy đnh ca Nhà nc, đn v. Mt s câu hi cn quan tâm, bao gm:
 Nhng th tc kim soát nào cn thit đ bo đm tính toàn vn thông tin trong h
thng thông tin k toán?
 Hiu qu nào ca các th tc kim soát này là phù hp?
 Hiu qu v mt chi phí ca th tc kim soát có đt đc?
- Vi vic thit lp h thng kim soát ni b tt, cht lng ca h thng thông tin k
toán s đc đm bo và nâng cao. Xây dng và vn hành h thng kim soát ni b
phù hp vi quy mô, đc đim hot đng và nhu cu qun lý ca đn v k toán s tác
đng tích cc đn đu ra ca toàn h thng.
- Ngc li, nu h thng thông tin k toán đc t chc và thc hin phù hp vi điu

kin c th ca đn v k toán s góp phn nâng cao hiu qu ca h thng kim soát
ni b t đó thúc đy s phát trin ca đn v.
1.2.2. UCác chu trình k toán

1.2.2.1. Tng quan v chu trình k toán
Trong mt đn v thng có nm loi chu trình kinh doanh chính bao gm: chu trình
doanh thu (bán hàng – thu tin), chu trình chi phí (mua hàng - tr tin), chu trình chuyn
đi (sn xut), chu trình tài chính và chu trình nhân s.
Chu trình k toán là vic t chc h thng k toán đ thc hin vic ghi nhn và x lý
hot đng kinh doanh theo chu trình kinh doanh. Do có nm chu trình kinh doanh chính
trong mt đn v nên cng s có nm chu trình k toán tng ng.
Vic thc hin k toán theo chu trình có nhng ý ngha nh sau: (Robert L.Hurt, 2010,
Page 201):
- Cho bit d liu k toán phát sinh t đâu và kt thúc nh th nào, t đu vào đn
đu ra, t chng t đn s k toán hay báo cáo k toán.