Xây dựng kế toán trách nhiệm cho các trường trung cấp, cao đẳng công lập thuộc sở giáo dục và đào tạo TPHCM

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





MNG TRIU LAN



XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM
CHO CÁC TRNG TRUNG CP, CAO NG
CÔNG LP TRC THUC S GIÁO DC
VÀ ÀO TO THÀNH PH H CHÍ MINH.


Chuyên ngành: K Toán
Mã s: 60340301


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC: PGS.TS. PHM VN DC


Tp. H Chí Minh - Nm 2014

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan Lun vn này là công trình nghiên cu ca riêng tôi.
S liu s dng trong lun vn trung thc. Nhng kt qu ca Lun vn cha tng
đc công b trong bt c công trình nào.

Tác gi ca Lun án




Mng Triu Lan




DANH MC VIT TT
Ch vit tt Din gii
C : Cao đng
DV : Dch v
ERP :
Enterprise Resource Planning (Hoch đnh Tài nguyên Doanh
nghip)
KD : Kinh doanh
KH : Khoa hc
KTTN : K toán trách nhim
MLNS : Mc lc ngân sách
NSNN : Ngân sách nhà nc
RI : Residual Income (Thu nhp còn li)

ROI : Return on Investment (T l hoàn vn đu t)
ROS : Return on Sales (T s li nhun trên doanh thu)
TC : Trung cp
TC, C :
Trung cp, Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc và ào
to Thành ph H Chí Minh
TN : Trách nhim
TNCN : Thu nhp cá nhân

MC LC
Trang
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC S 
PHN M U 1
1. S cn thit và ý ngha ca đ tài 1
2. Tng quan các công trình nghiên cu 3
2.1 Các công trình nghiên cu ngoài nc 3
2.2 Các công trình nghiên cu trong nc
4
3. Mc tiêu nghiên cu 7
4. i tng và phm vi nghiên cu 7
5. Phng pháp nghiên cu 8
6. B cc đ tài 8
CHNG 1. C S LÝ THUYT V K TOÁN TRÁCH NHIM 9
1.1. Lc s phát trin ca k toán trách nhim 9
1.1.1. Trên th gii 9

1.1.2. Ti Vit Nam 9
1.2. nh ngha k toán trách nhim 9
1.3. Phân cp qun lý và vai trò ca k toán trách nhim 10
1.3.1. Phân cp qun lý 10
1.3.2. Vai trò ca k toán trách nhim trong t chc có phân cp qun lý 11
1.4. Ni dung ca k toán trách nhim 12
1.4.1. Xác đnh các trung tâm trách nhim 12
1.4.1.1. Trung tâm chi phí 12
1.4.1.2. Trung tâm doanh thu 14


1.4.1.3. Trung tâm li nhun 15
1.4.1.4. Trung tâm đu t 15
1.4.2. H thng ch tiêu đo lng và đánh giá thành qu
các trung tâm trách nhim 16
1.4.2.1. i vi trung tâm chi phí 17
1.4.2.2. i vi trung tâm doanh thu 19
1.4.2.3. i vi trung tâm li nhun 20
1.4.2.4. i vi trung tâm đu t 21
1.4.3. H thng báo cáo k toán trách nhim 23
1.4.3.1. Mc tiêu, đc đim, yêu cu ca báo cáo trách nhim 23
1.4.3.2. Báo cáo trách nhim ca các trung tâm trách nhim 24
1.4.4. Mt s vn đ v phng pháp thc hin k toán trách nhim 26
1.4.4.1. nh mc 26
1.4.4.2. D toán 26
1.4.4.3. K thut phân tích bin đng 26
1.4.4.4. Chng t, tài khon 26
1.5. Các đc đim ca các trng Trung cp, Cao ng công lp t ch tài chính
nh hng đn công tác xây dng k toán trách nhim 27
1.5.1. c đim mô hình qun lý các trng Trung cp, Cao ng công lp

t ch tài chính 27
1.5.2. c đim qun lý c ch tài chính t ch 27
1.5.3. c đim sn phm các trng Trung cp, Cao đng công lp 30
1.5.4. nh hng đn công tác xây dng KTTN 32
KT LUN CHNG 1 32
CHNG 2. THC TRNG K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG CÁC
TRNG TRUNG CP, CAO NG CÔNG LP TRC THUC S GIÁO
DC VÀ ÀO TO THÀNH PH H CHÍ MINH 35
2.1. Tng quan v các trng Trung cp, Cao đng công lp trc thuc S Giáo
dc và ào to Thành ph H Chí Minh 35


2.1.1. Vai trò và nhim v 36
2.1.2. c đim hot đng 39
2.1.3. C ch tài chính 41
2.1.4. c đim mô hình qun lý 45
2.2. Thc trng KTTN trong các trng Trung cp, Cao đng công lp trc
thuc S Giáo dc và ào to Thành ph H Chí Minh 46
2.2.1. Kho sát thc trng KTTN trong các trng TC, C 46
2.2.1.1. i tng và phm vi kho sát 46
2.2.1.2. Ni dung kho sát 46
2.2.1.3. Phng pháp kho sát 47
2.2.1.4. Kt qu kho sát qua hai hình thc 47
2.2.2. ánh giá thc trng công tác KTTTN trong các trng TC, C 55
2.2.2.1. ánh giá v c cu t chc b máy qun lý 55
2.2.2.2. ánh giá v xây dng đnh mc, kim soát chi phí 55
2.2.2.3. ánh giá v h thng báo cáo TN, nhu cu thông tin 57
2.2.2.4. ánh giá v t chc công tác k toán 57
2.2.2.5. Mc đ quan tâm ca nhà qun tr v KTTN 58
2.2.2.6. Nhn xét chung h thng KTTN qun lý ca TC, C 58

KT LUN CHNG 2 56
CHNG 3. XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG CÁC TRNG
TRUNG CP, CAO NG CÔNG LP TRC THUC S GIÁO DC VÀ
ÀO TO THÀNH PH H CHÍ MINH 61
3.1. Phng hng xây dng k toán trách nhim trong các trng Trung cp,
Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc và ào to Thành ph H Chí
Minh 61
3.1.1. Mô hình t chc qun lý phù hp 61
3.1.2. Trình đ và yêu cu qun lý 61
3.1.3. Chi phí và li ích kinh t hài hòa và phù hp 62
3.1.4. C ch qun lý ca nn kinh t phù hp 62


3.2. Gii pháp xây dng k toán trách nhim trong các trng Trung cp, Cao
đng công lp trc thuc S Giáo dc và ào to
Thành ph H Chí Minh 63
3.2.1. Gii pháp v xây dng các trung tâm trách nhim trong các trng
Trung cp, Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc và ào to
Thành ph H Chí Minh 63
3.2.1.1. Trung tâm đu t 63
3.2.1.2. Trung tâm chi phí 63
3.2.1.3. Trung tâm li nhun 64
3.2.2. Gii pháp v xác đnh h thng ch tiêu đo lng, đánh giá thành qu
các trung tâm trách nhim 65
3.2.2.1. Ch tiêu đo lng ca kt qu và hiu qu hot đng ca trung
tâm chi phí 65
3.2.2.2. Ch tiêu đo lng ca kt qu và hiu qu hot đng ca trung
tâm li nhun 66
3.2.2.3. Ch tiêu đo lng ca kt qu và hiu qu hot đng ca trung
tâm đu t 66

3.2.3. Gii pháp v xây dng h thng báo cáo trách nhim 68
3.2.3.1. Báo cáo trách nhim trung tâm chi phí 69
3.2.3.2. Báo cáo trách nhim trung tâm li nhun 69
3.2.3.3. Báo cáo trách nhim trung tâm đu t 69
3.2.4. Gii pháp v k thut 70
3.2.4.1. V xây dng đnh mc 70
3.2.4.2. V thit lp h thng d toán 70
3.2.4.3. V phân tích đánh giá, đo lng thành qu hot đng 72
3.2.4.4. V chng t, tài khon 73
3.2.4.5. V t chc b máy k toán 74
3.3. Các gii pháp h tr 76
3.3.1. i vi các trng TC, C 76


3.3.2. i vi S Giáo Dc và ào to Thành ph H Chí Minh 77
3.3.3. i vi Nhà nc 78
KT LUN CHNG 3 79
KT LUN 80
TÀI LIU THAM KHO
PH LC



DANH MC BNG BIU
S HIU TÊN BNG Trang
Bng 1.1 :
Bng phân loi đn v s nghip công lp
31
Bng 3.1 :
Bng xác đnh các trung tâm trách nhim

62
Bng 3.2 :
Bng ch tiêu đánh giá đi vi tng trung tâm trách
nhim 65






DANH MC S 
S HIU
TÊN S 
Trang
S đ 1.1 :
Mô t hot đng ca mt trung tâm trách nhim
12
S đ 1.2 :
C cu t chc b máy qun lý trong trng hc
28
S đ 2.1 :
Chui giá tr hot đng đào to
39
S đ 2.2 :
Quy trình lp và phân b d toán ngân sách nhà
nc cho các trng Trung cp, Cao đng công lp
trc thuc S Giáo dc và ào to Thành ph H
Chí Minh
42

S đ 2.3 :
B máy qun lý các trng TC, C
48
S đ 3.1 :
B máy k toán kt hp cho các trng Trung cp,
Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc và ào
to Thành ph H Chí Minh
70

1



PHN M U
1. S cn thit và ý ngha ca đ tài:
Trong bi cnh kinh t th trng đnh hng xã hi ch ngha và hi
nhp quc t, ng và Nhà nc ta đã đt ra yêu cu “i mi cn bn và toàn din
nn giáo dc, trong đó đi mi th ch qun lý; tp trung đào to ngun nhân lc
đc bit là ngun nhân lc cht lng cao và xây dng c s h tng là ni dung
then cht”. Thc hin đi mi th ch qun lý, nhà nc bt đu t vic giao t ch,
t chu trách nhim nhm tng bc xã hi hóa loi hình dch v s nghip công
« giáo dc » đ tng ngun lc đu t và đi mi c ch tài chính giáo dc nhm
huy đng, phân b và s dng hiu qu các ngun lc ca nhà nc và xã hi đu
t cho giáo dc.
Do đó, các Trng Trung cp, Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc
và ào to Thành ph H Chí Minh đã đc giao t ch theo Ngh đnh
43/2006/N-CP ngày 25 tháng 4 nm 2006 ca Chính Ph quy đnh quyn t ch,
t chu trách nhim thc hin nhim v, t chc b máy, biên ch và tài chính đi
vi đn v s nghip công lp t nm 2009 và đc xp loi là đn v s nghip có
thu t đm bo mt phn kinh phí hot đng thng xuyên. Các trng đc ch

đng s dng kinh phí ngân sách nhà nc, phí, l phí, tài sn cho vic thc hin
nhim v hiu qu cao hn, ch đng khai thác ngun lc tài chính, b trí chi tiêu
mt cách hp lý, tit kim, hoàn thành nhim v đc giao, cht lng đào to ngày
càng nâng cao, đi sng cán b, viên chc đc ci thin hn trc. Sau mi nm,
các trng tng kt hot đng tài chính, xác đnh mc thu ln hn chi, đn v đc
ch đng trích lp qu phát trin hot đng s nghip đ đu t xây dng c bn,
đi mi trang thit b thí nghim, thc hành, thc tp, nghiên cu khoa hc làm cho
c s vt cht ca nhà trng khang trang, hin đi hn, chi tr thu nhp tng thêm,
trích lp các qu khen thng, qu phúc li, qu d phòng n đnh thu nhp.
Nhà nc thay đi cách qun lý v mô, đòi hi qun lý vi mô cp c s
nói chung c th các Trng Trung cp, Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc
và ào to Thành ph H Chí Minh nói riêng cng phi tìm cho mình cách qun lý
2



phù hp, làm c s tng bc đi đn các đn v giáo dc công lp ngày càng đc
lp, t ch, t chu trách nhim v hot đng ca mình, phát huy ni lc, tranh th
ngoi lc đ phát trin nhanh và bn vng to uy tín, thng hiu nhà trng, ci
thin, nâng cao cht lng sng ca cán b, ging viên, nhân viên.
Thc tin các trng đu đc phân cp qun lý, đu có nhu cu cao v
thông tin đ đánh giá thành qu các b phn trong ni b nhà trng, v kim soát
chi phí, v cung cp các báo cáo phn nh bin đng, kt qu và nguyên nhân hot
đng cho tng b phn. ng thi hu ht các trng đu cha nhn thc v ni
dung, phm vi, cng nh chc nng ca k toán trách nhim mt cách rõ ràng.
Bên cnh, điu kin ci cách mnh m tài chính theo xu hng tng
quyn t ch, t chu trách nhim cho các đn v s nghip công lp, hng vic
qun lý tài chính theo kt qu đu ra, thì phng thc điu hành các khon chi cho
giáo dc nói chung, cho các trng TC, C nói riêng cng có nhng thay đi cn
bn, ly hiu qu làm chính, không cng nhc theo nguyên tc các khon chi phc

v cho hot đng nào thì không thay đi trong sut thi gian chp hành d toán.
Trong quá trình qun lý các khon chi cn chú trng đn vic lp th t u tiên chi.
ây là mt trong nhng ni dung quan trng ca c ch qun lý chi bi l trong
thc t nhu cu chi thì ln, song kh nng đm bo ngun tài chính có hn. Nu
qun lý tài chính tt, mang li hiu qu cao là đng lc đ huy đng ngun lc tài
chính ngoài ngân sách nhà nc cho giáo dc.
Trên th gii, k toán trách nhim có v trí và vai trò quan trng trong
vic qun lý t chc, là mt b phn cu thành quan trng ca h công c qun lý
kinh t, tài chính và có vai trò qun lý, điu hành và kim soát các hot đng kinh
t, tài chính trong t chc, đng thi cung cp thông tin đ thc hin mc tiêu qun
tr ca t chc nhm đt đc hiu qu cao nht. K toán qun tr s dng h thng
KTTN đ phân loi cu trúc t chc thành các trung tâm trách nhim, trên c s
đó đánh giá kt qu ca tng b phn da trên trách nhim đc giao cho b phn.
KTTN giúp ngi đng đu t chc gii quyt bài toán phân quyn và kim soát.
3



Tuy nhiên, đi vi Vit Nam, KTTN là mt lnh vc khá mi m, đc
bit là đi vi các t chc giáo dc hot đng đa ngành, đa cp bc, có c cu t
chc gn vi trách nhim ca nhiu đn v, cá nhân, và vn đ kim soát chi phí,
nâng cao cht lng đào to không ch đc các doanh nghip quan tâm mà cng
đc các trng công lp quan tâm.

Vì vy, tác gi mun gii thiu đn các trng mô hình qun lý tài chính
tiên tin đc các nc trên th gii vn dng. Giúp các trng có cái nhìn đúng
đn v KTTN và xây dng k toán trách nhim phù hp cho trng mình nên chn
đ tài nghiên cu “XÂY DNG K TOÁN TRÁCH NHIM CHO CÁC
TRNG TRUNG CP, CAO NG CÔNG LP TRC THUC S GIÁO
DC VÀ ÀO TO THÀNH PH H CHÍ MINH”.

2. Tng quan các công trình nghiên cu v k toán trách nhim :
2.1 Các công trình nghiên cu ngoài nc :
Xut phát t nhu cu thông tin đ qun lý và kim soát tài chính ca các
t chc đã hình thành KTTN . K t khi Robert Anthony gii thiu quyn sách k
toán qun tr nm 1956 vi các ni dung chính là: gii thiu k toán qun tr là gi?
Làm th nào đ h thng và phân tích vn đ mi nhm đa ra quyt đnh, gii
thiu các công c kim soát chi phí thích hp, thì sau đó các công trình nghiên cu
v k toán qun tr nói chung và k toán trách nhim nói riêng ca nhiu nhà khoa
hc, nhà chuyên môn đc ra đi. Tác gi đim qua vài công trình nh:
Công trình “Rudiments of Responsibility Accounting in Public Utilities”
ca tác gi Joseph P. Vogel công b nm 1962 đng trên tp chí “National
Association of Accountants”. Tác gi cho rng “KTTN trc ht đc s dng đ
kim soát chi phí” và tác gi còn đ cp đn vic xây dng và thit lp h thng
KTTN trong doanh nghip. KTTN đc thit k phù hp vi c cu t chc tng
doanh nghip, phân cp qun lý tùy thuc vào quy mô hot đng. KTTN phi xây
dng trên c s phân cp qun lý nhm cung cp thông tin và kim soát thông tin
ti các b phn, t đó cung cp thông tin cho nhà qun tr ra quyt đnh mt cách có
hiu qu. Vic làm này không h đn gin.
4



Công trình “Toward a Theory of Responsibility Accounting System” ca
tác gi N.J Gordon công b nm 1963 đng trên tp chí “Nation Association of
Accountants” đã trình bày nhng nghiên cu v lý thuyt ca h thng KTTN. C
s ca h thng KTTN là lý thuyt kinh t v t chc. KTTN ch phát huy đc
hiu qu khi doanh nghip có phân cp qun lý và có t chc. Lý thuyt t chc
đc quan tâm trong mi quan h phân quyn. Nghiên cu KTTN là nghiên cu
vn đ kinh t ln xã hi.
Công trình “The relationship between self – disclosure Style and Attitude

to Responsible Accounting” ca tác gi Ahmed Belkaoui công b nm 1981 đng
trên tp chí “Organization and Society” đã trình bày nghiên cu chuyên sâu v khái
nim, điu kin thc hin KTTN trong t chc vi phng pháp nghiên cu c th.
Nhiu khái nim mi liên quan đn KTTN cng đc làm rõ nh trung tâm trách
nhim, trung tâm chi phí Tác gi nhn mnh rng nhân t con ngi, nhân t cá
nhân đóng vai trò quan trng trong s thành công ca h thng KTTN vì nhà qun
lý phi t chu trách nhim v hiu qu ca đn v mình.
Qua các công trình trên tác gi nhn thy KTTN là mt công c kim soát
hiu qu, đc tác gi nc ngoài nghiên cu vi các góc đ khác nhau. ây là
nhng ni dung b ích cho vic vn dng k toán trách nhim thc tin ti Vit
Nam.
2.2 Các công trình nghiên cu trong nc:
Thi gian qua đã có nhiu công trình nghiên cu v k toán trách nhim
và ng dng k toán trách nhim vào các loi hình doanh nghip, công ty vi nhiu
lnh vc khác nhau. Tuy nhiên, công trình nghiên cu v KTTN trong giáo dc hin
nay có rt ít. in hình các công trình sau:
 tài nghiên cu khoa hc cp b ca Trng i hc kinh t Thành
ph H Chí Minh « Thit k h thng báo cáo KTTN b phn cho các nhà qun tr
trong doanh nghip sn xut  Vit Nam » các tác gi Phm Vn Dc, Trn Vn
Tùng, Phm Ngc Toàn thc hin nm 2009. ây là tài liu đã h thng hóa c s
lý lun v KTTN, thông tin k toán qun tr, đi tng s dng và chc nng thông
5



tin k toán qun tr, đc đim hot đng và c cu t chc ca doanh nghip sn
xut, nêu các đnh hng thit k và mc tiêu thit k, xác lp các ch tiêu đo lng
và lp báo cáo KTTN, cùng các gii pháp h tr thc hin báo cáo trách nhim
trong doanh nghip sn xut ti Vit Nam.
 tài nghiên cu khoa hc cp b ca Trng i hc kinh t Thành

ph H Chí Minh « T chc h thng báo cáo KTTN b phn trong doanh nghip
thng mi  Vit Nam » ca tác gi Phm Vn Dc thc hin nm 2010. ây
cng là mt tài liu h thng hóa các c s lý lun v KTTN, kinh nghim nc
ngoài, trình bày h thng báo cáo trách nhim đc thit k cho doanh nghip
thng mi, xác lp các trung tâm trách nhim nhm cung cp thông tin phc v
kim soát và đánh giá trách nhim qun tr ca các cp qun lý, nêu mt s điu
kin đ thc hin quy trình xây dng h thng báo cáo nhm đ công tác xây dng
h thng báo cáo trách nhim mang tính kh thi trong doanh nghip thng mi,
mt s gii pháp h tr t Nhà nc và doanh nghip đ h thng báo cáo trách
nhim qun tr sau khi đc xây dng có th vn dng thành công trong doanh
nghip thng mi.
Lun án Tin s «T chc KTTN trong tng công ty xây dng thuc b
giao thông vn ti » ca tác gi Nguyn Hu Phú thc hin nm 2014. ây là tài
liu nghiên cu vic t chc h thng KTTN nhm cung cp thông tin hu ích cho
các nhà qun tr kim soát qun lý trong môi trng cnh tranh toàn cu, phù hp
xu hng th hi nhp, phát trin bn vng bng ch tiêu tài chính kt hp ch tiêu
phi tài chính, c th s dng mô hình knowledge management star (KM STAR)
trong đc thù ngành xây dng – Tng công ty xây dng thuc B giao thông vn
ti.
Lun án Tin s « Xây dng mô hình KTTN trong các doanh nghip sn
xut Sa Vit Nam » ca tác gi Nguyn Th Minh Phng thc hin 2013. ây là
tài liu nghiên cu vic t chc h thng KTTN nhm cung cp thông tin hu ích
cho các nhà qun tr đánh giá hiu qu kinh doanh và trách nhim qun lý ca tng
b phn trong đc thù loi hình doanh nghip sn sut sa ti Vit Nam.
6



Nghiên cu ca Thái Anh Tun v « Vn dng KTTN trong trng đi
hc » đng trên « Tp chí tài chính » s 3 nm 2014 t trang 84 đn trang 87. Theo

nhn đnh ca tác gi Thái Anh Tun:  có th hi nhp sâu rng trong lnh vc
đào to, các trng đi hc Vit Nam cn đi mi cn bn, toàn din không ch 
ni dung, chng trình, phng pháp ging dy mà còn phi đi mi c phng
pháp qun lý. KTTN là mt công c hu hiu cn đc vn dng trong quá trình
kim soát chi phí và đánh giá kt qu hot đng ca các b phn trong trng đi
hc. Ni dung bài vit trình bày: các quan đim v KTTN : “KTTN đ kim soát
chi phí”, “KTTN đ cao vai trò ca các trung tâm trách nhim”, “KTTN nhn mnh
kim soát chi phí và đ cao vai trò ca các trung tâm trách nhim”. T đó rút ra các
kt lun v bn cht ca KTTN. Gii thiu các trung tâm trách nhim trong KTTN
gm 4 trung tâm : chi phí, li nhun, đu t, doanh thu và cho rng trung tâm doanh
thu ít đc đ cp đn trong trng đi hc. Nêu ra lý do phi vn dng KTTN
trong trng đi hc. Vn dng KTTN trong trng đi hc, c th là xác đnh các
trung tâm chi phí ca trng đi hc, xây dng h thng ch tiêu đánh giá trung tâm
chi phí, phng pháp đánh giá trung tâm chi phí.
Nghiên cu ca Bùi Th Ngc cng v « Vn dng KTTN trong trng
đi hc » đng trên « Tp chí k toán kim toán » s 4 nm 2014 t trang 23 đn
trang 26. Theo tác gi Bùi Th Ngc « Kim soát chi phí, nâng cao cht lng đào
to không ch là vn đ quan tâm ca các doanh nghip mà còn là vn đ quan tâm
ca các trng đi hc. Ngi đng đu t chc không th thâu tóm và phát huy
đc nng lc  tt c lnh vc, các b phn mà cn có s phân quyn đ qun lý
hiu qu. S phân quyn và kim soát là ni dung c bn ca KTTN, đã đc
nghiên cu nhiu trên th gii. Mi tác gi có quan đim riêng v vai trò ca KTTN
song tt c h đu tha nhn rng đó là mt công c qun lý hu hiu góp phn
nâng cao hiu qu s dng ngun lc ngày càng khan him » . Ni dung bài vit tác
gi trình bày các đnh ngha khác nhau v KTTN ca các tác gi nc ngoài, đ cp
đn hai khía cnh ca k toán trách nhim là « thông tin » và « trách nhim », nhn
mnh vai trò ca « thông tin » đ KTTN phát huy tác dng trong t chc. Bên cnh
7

đó tác gi nêu ra ni dung c bn KTTN, xây dng mô hình KTTN trong mi tng
quan vi c cu t chc ca trng đi hc và cng cho rng trong trng đi hc
do đc thù v hot đng nên thng ch tn ti 3 trung tâm: chi phí, li nhun và
đu t. Ngoài ra tác gi còn nêu ra các ch tiêu đánh giá trung tâm đu t, trung tâm
chi phí, trung tâm li nhun, phng pháp đánh giá và các báo cáo trong trung tâm
chi phí.
Các công trình trong nc đã giúp tác gi h thng hóa các lý lun c bn
v KTTN. ây cng chính là nhng ni dung mà tác gi s k tha và thc hin
nghiên cu.
Tóm li, thông qua các công trình nghiên cu trong và ngoài nc, tác
gi nhn thy mng nghiên cu v xây dng KTTN trong các trng Trung cp,
Cao đng cho đn nay cha có tác gi nào thc hin. Vì vy, tác gi s tip tc k
tha các công trình trên và xây dng KTTN cho các trng TC,C.
3 Mc tiêu nghiên cu :
Mc tiêu chính ca lun vn là xây dng k toán trách nhim cho các
trng TC,C. Vì vy mc tiêu c th đc đt ra là :
- Trình bày các vn đ lý lun v k toán trách nhim, lý lun v đi mi c ch
qun lý tài chính trong giáo dc nhm làm c s lun trong vic xây dng k
toán trách nhim các trng TC,C.
- Kho sát thc tin v công tác t chc k toán trách nhim các trng TC, C.
-  xut gii pháp xây dng k toán trách nhim các trng TC,C trong thi
gian ti.
4 i tng và phm vi nghiên cu :
i tng nghiên cu: K toán qun tr, k toán trách nhim ti các
trng Trung cp, Cao đng công lp trc thuc S Giáo dc và ào to Thành ph
H Chí Minh
Phm vi kho sát: Các trng Trung cp, Cao đng công lp trc thuc
S Giáo dc và ào to Thành ph H Chí Minh, gm 8 trng:
- Trung cp Kinh t - K thut Nguyn Hu Cnh

8



- Trung cp Kinh t - K thut Qun 12
- Trung cp Kinh t K thut Hóc Môn
- Trung cp K thut & Nghip v Nam Sài Gòn
- Cao đng Công ngh Th c
- Cao đng Kinh t - K thut Phú Lâm
- Cao đng Kinh t Thành ph H Chí Minh
- Cao đng K thut Lý T Trng Thành ph H Chí Minh
5 Phng pháp nghiên cu :
ây là nghiên cu ng dng, da trên nn tng lý thuyt KTTN và các
vn bn ch đ liên quan đn trng Trung cp, Cao đng. Phng pháp lun duy
vn bin chng đc s dng đ đt mc tiêu nghiên cu.
H thng hóa lý lun k toán trách nhim làm nn đ ng dng thc tin.
Thu thp d liu liên quan đn ni dung nghiên cu thông qua phng
vn, kho sát trên website các trng, kho sát bng bng câu hi, quan sát đ tìm
hiu v đc đim hot đng ca các trng. X lý d liu theo phng pháp thng
kê, phân tích, so sánh và tng hp.
6 B cc đ tài :
Ngoài phn m bài và kt lun, lun vn có 3 chng:
Chng 1. C s lý thuyt v k toán trách nhim
Chng 2. Thc trng k toán trách nhim trong các trng Trung cp, Cao đng
công lp trc thuc S Giáo Dc và ào to Thành ph H Chí Minh.
Chng 3. Xây dng k toán trách nhim trong các trng Trung cp, Cao đng
công lp trc thuc S Giáo Dc và ào to Thành ph H Chí Minh.
9

CHNG 1. C S LÝ THUYT V K TOÁN TRÁCH NHIM
1.1. Lc s phát trin ca k toán trách nhim :
KTTN là mt cách thc t chc phc v cho công tác k toán qun tr vì
vy KTTN đc hình thành và phát trin gn lin vi quá trình hình thành và phát
trin ca k toán qun tr.
1.1.1. Trên th gii
Vào nhng nm 1950,  M, KTTN đc đ cp đu tiên, sau đó lan
rng sang các nc có nn kinh t th trng phát trin nh Anh, Úc, Canada
(ph lc 1.1). n nay, KTTN đc các nhà khoa hc, nhìn nhn khai thác  các
khía cnh khác nhau, b sung cho nhau, to nên mt cái nhìn toàn din v k toán
trách nhim.
1.1.2. Ti Vit Nam:
Nhng nm đu 1990, Lý thuyt k toán qun tr trong đó c ó ni dung
KTTN mi đc đa vào ging dy vi ni dung đánh giá trách nhim qun lý ti
Trng đi hc kinh t TP .HCM. Sau đó, k toán qun tr ti Vit Nam din tin
nh ph lc 1.2. Lut k toán ra đi ngày 17/3/2003 nhng mãi đn ngày 30/3/2006
ch đ k toán dành cho hành chính s nghip mi đc ban hành và đn 12/6/2006
mi có thông t hng dn áp dng k toán qun tr mà ch dành cho doanh nghip.
Cho đn nay vn cha có vn bn nào hng dn k toán qun tr dành cho hành
chính s nghip. Thc tin k toán qun tr trong các doanh nghip Vit Nam tng
đng vi k toán qun tr  nhng nc kinh t th trng phát trin nhng nm
1965. KTTN đc nhiu tác gi quan tâm nghiên cu, ng dng vào môi trng
doanh nghip, các công ty ln hot đng đa lnh vc, đa ngành ngh và quy mô hot
đng ln. Gn đây, KTTN mi đc quan tâm nghiên cu vn dng trong môi
trng giáo dc.
1.2. nh ngha k toán trách nhim:
KTTN là mt h thng k toán dùng đ thu thp thông tin, tng hp
thông tin và lp báo cáo trách nhim ca tng b phn thuc phm vi các cá nhân
nhà qun lý ph trách; là mt h thng k toán dùng đ theo dõi chi chí, doanh thu

10



và phân tích hot đng tng đn v ca t chc hoc tng mng trách nhim thuc
cá nhân ph trách; là h thng đo lng các k hoch, ngân sách, hot đng, và kt
qu thc t ca mi trung tâm trách nhim. H thng này nhm cung cp thông tin
đ nhà qun lý các cp ra quyt đnh trong phm vi trách nhim đc giao, cung cp
thông tin đ các nhà qun lý đánh giá các khon mc doanh thu, chi phí mà các nhà
qun lý này là ngi kim soát chính. Các báo cáo trách nhim ch báo cáo nhng
khon mc thuc trách nhim cá nhân nhà qun lý có th kim soát. Tuy nhiên cng
có báo cáo trách nhim có c nhng khon mc mà nhà qun lý không kim soát.
Trong trng hp báo cáo trách nhim có các khon mc do nhà qun lý kim soát
và không kim soát thì cng đc phân đnh rõ ràng. Vic xác đnh các khon mc
kim soát là nhim v c bn trong KTTN và báo cáo k toán trách nhim.
1.3. Phân cp qun lý và vai trò ca k toán trách nhim
1.3.1. Phân cp qun lý
Phân cp qun lý là vic phân đnh phm vi trách nhim, thm quyn ca
nhà qun lý các cp trong mt t chc đ cùng nhau thc thi các chc nng nhim
v đc giao nhm hoàn thành mc tiêu chung ca t chc.
Mc tiêu ca phân cp qun lý là làm rõ quyn và trách nhim, phát huy
tính tích cc, ch đng, sáng to ca nhà qun lý các cp, góp phn nâng cao hiu
s dng các ngun lc trong t chc.
KTTN ch vn dng đc trong t chc có s y quyn, có s phân cp
qun lý. Nhà qun lý các cp đc phân công và giao trách nhim, phm vi qun lý
c th. Khi đó, các trung tâm trách nhim trong KTTN mi đc hình thành theo s
đ c cu t chc đ thc thi k toán trách nhim.
Vic phân quyn qun lý có th là qun lý mt hot đng hoc mt b
phn, b phn có th đc phân theo chc nng hoc theo sn phm. Phân theo
chc nng: i vi trng hc đó là các phòng đào to, phòng t chc hành chính,

phòng k hoch tài chính, phòng qun tr thit b, Phân theo sn phm: i vi
trng hc đó là các khoa đào to, các ngành đào to, t b môn Nhà qun lý phi
11



xác đnh phm vi, lnh vc mà h chu trách nhim, hot đng mà h kim soát mt
cách rõ ràng.
Phân cp qun lý là c s ca k toán trách nhim, do đó hiu rõ cu trúc
t chc và quy mô hot đng ca t chc là điu kin đ xây dng KTTN thành
công.
1.3.2. Vai trò ca KTTN trong t chc có phân cp qun lý
KTTN là mt phng thc t chc thc hin k toán qun tr vì vy nó
cng thc hin các chc nng qun lý (Lp k hoch và d toán, T chc thc hin,
kim tra và đánh giá, và ra quyt đnh) nh k toán qun tr. KTTN là mt phng
pháp phân khúc mt t chc thành nhng trung tâm trách nhim khác nhau đ đo
lng kt qu hot đng ca nó và giúp ngi đng đu t chc kim soát và đánh
giá trách nhim qun lý ca tng nhà qun lý các cp khác nhau. KTTN th hin
các vai trò nh sau:
Mt là, KTTN cung cp thông tin hai chiu t lp k hoch, d toán ngân
sách, thc hin hot đng, và kt qu thc t t nhà qun lý cp thp đn cp cao và
ngc li.
Hai là, KTTN giúp ngi đng đu t chc xác đnh s đóng góp ca
tng đn v, b phn, tng lnh vc, tng ngành hàng vào li ích ca toàn b t
chc.
Ba là, KTTN cung cp mt c s cho vic đánh giá cht lng v kt qu
hot đng ca nhng nhà qun lý đc y quyn trong phm vi y quyn.
Bn là, KTTN đc s dng đ đo lng kt qu hot đng ca nhà qun
lý các cp. iu này s nh hng tích cc đn cách thc thc hin hành vi ca nhà
qun lý các cp.

Nm là, KTTN thúc đy nhà qun lý các cp điu hành b phn ca mình
theo phng cách phù hp vi nhng mc tiêu c bn ca toàn b t chc.
12



1.4. Ni dung ca k toán trách nhim
1.4.1. Xác đnh các trung tâm trách nhim :
KTTN đc hình thành đ đáp ng nhu cu đánh giá trung tâm trách
nhim, mà các trung tâm trách nhim đc hình thành trên c s phân quyn qun
lý. Theo quan đim ca h thng k toán trách nhim, mi b phn trong t chc có
quyn kim soát đi vi chi phí, hoc doanh thu, hoc li nhun, hoc vn đu t
đc gi là mt trung tâm trách nhim. C s đ xác đnh mt b phn là trung tâm
gì da trên quyn và trách nhim mà nhà qun lý đó đc giao.
Mt trung tâm trách nhim đc xác đnh x lý mt công vic c th. Nó
s dng các đu vào là các giá tr vt cht nh nguyên vt liu, s gi công ca các
loi lao đng và các dch v khác kèm theo đ có đc đu ra là các hàng hóa,
dch v Hàng hóa và dch v đc to ra bi trung tâm trách nhim này có th là
đu vào ca mt trung tâm khác trong cùng t chc và cng có th đc bán ra bên
ngoài.
S đ 1.1: Mô t hot đng ca mt trung tâm trách nhim



Cn c vào s khác bit trong vic lng hóa gia “đu vào” và “đu ra”
ca các trung tâm trách nhim cng nh mc đ trách nhim ca ngi qun tr
trung tâm, có th chia thành 4 loi trung tâm trách nhim đó là: Trung tâm chi phí,
trung tâm doanh thu, trung tâm li nhun và trung tâm đu t.
1.4.1.1. Trung tâm chi phí
Trung tâm chi phí là mt trung tâm trách nhim ch chu trách nhim v

các khon mc chi phí mà không chu trách nhim v doanh thu - ngun thu có t
vic cung cp hàng hóa hoc dch v. Ngi qun lý ch có quyn kim soát chi phí
phát sinh ti trung tâm.
Mt trung tâm chi phí là mt trung tâm trách nhim, trong đó có yu t
đu vào, nhng không có kt qu đu ra, đc đo bng tin t. Trong mt trung tâm

CÔNG VIC
u vào
Các ngun lc s dng
đc đo lng bi chi phí
u ra
Hàng hoá hoc dch v
13



chi phí, h thng k toán ch ghi li d liu chi phí (đu vào) phát sinh ti trung tâm
trong khi các d liu doanh thu (đu ra) b loi tr. Nó đo lng hot đng tài chính
v chi phí mà t nó phát sinh. Nói cách khác, vic thc hin đánh giá ti mt trung
tâm chi phí là vic đo lng hiu qu hot đng trong trung tâm đó v s lng đu
vào đc s dng đ sn xut mt s lng nht đnh đu ra. S chênh lch gia
thc t và d toán cho thy mc đ hiu qu ca b phn.
Mt đim lu ý trong vic đánh giá trách nhim  trung tâm chi phí là
kh nng kim soát. Kh nng kim soát là khái nim quan trng trong mt h
thng k toán trách nhim. Mt trung tâm trách nhim ch đc đánh giá da trên
các yu t có th kim soát. S là không hp lý nu bt nhà qun lý chu trách
nhim v các yu t ngoài tm kim soát ca h. Vì vy, cn thit phi xác đnh các
chi phí có th kim soát và chi phí mà không kim soát đc. Mt chi phí đc coi
là kim soát ch khi chi phí này b nh hng bi hot đng ca nhà qun lý b
phn. Chi phí mà không th b nh hng đc gi là chi phí không kim soát đc.

Nh vy, trung tâm chi phí là c s ca h thng xác đnh chi phí có th
kim soát, là tin đ cho các hot đng sau: lp d toán chi phí, xác đnh chi phí
thc t phát sinh và so sánh chi phí thc t vi d toán chi phí. Trung tâm này
thng gn lin vi các hot đng trc tip to ra sn phm, dch v hoc gián tip
phc v sn xut kinh doanh nh các phân xng, phòng ban chc nng… Theo đó,
nhà qun lý b phn ch chu trách nhim v nhng chi phí có th kim soát, không
chu trách nhim đi vi doanh thu và vn đu t.
Mc tiêu thích hp cho trung tâm chi phí là gim thiu chi phí trong dài
hn, trong ngn hn có th không phù hp.
Trung tâm chi phí có hai loi là trung tâm chi phí đnh mc và trung tâm
chi phí không đnh mc đc (trung tâm hn mc chi phí). Trong đó:
- Trung tâm chi phí đnh mc thng là các b phn sn xut, vì đ sn
xut mt đn v sn phm cn xây dng đnh mc c th các yu t chi phí, các
mc hao phí ngun lc. nh mc chi phí cho mt đn v sn phm là c s đ tính
d toán chi phí sn xut, tính hiu qu công vic bng vic so sánh gia chi phí thc
14



hin vi k hoch d toán. Nhà qun tr trung tâm chi phí đnh mc có trách nhim
kim soát chi phí phát sinh thc t sao cho va đm bo k hoch sn xut va đm
bo chi phí k hoch. Mc tiêu chính ca trung tâm này làm sao cho sn phm đc
sn xut ra vi chi phí đu vào thp nht, gim thiu đ chênh lch gia chi phí thc
t và chi phí đnh mc.
- Trung tâm chi phí không đnh mc đc thng là các phòng ban
chc nng, vì các yu t chi phí đc tính chung cn c trên nhim v đc giao,
không th xác đnh c th trên tng đn v sn phm hoc tng công vic ca trung
tâm, tc là không th xác đnh đc mi quan h gia chi phí vi kt qu đu ra
hoc có kt qu đu ra không xác đnh rõ ràng đc. Nhà qun tr trung tâm chi phí
d toán có trách nhim kim soát chi phí phát sinh thc t sao cho va đm bo

nhim v đc giao va đm bo chi phí d toán. Mc tiêu chính ca trung tâm chi
phí không đnh mc đc là qun lý cht ch các chi phí, gim thiu, tit kim ti
đa các chi phí phát sinh. Vì vy, nhà qun lý trung tâm chi phí này cn xây dng d
toán chi phí nhm xác đnh đc s chênh lch gia thc t và d toán, t đó tìm
hiu nguyên nhân phát sinh chênh lch.
V mt qun lý kim soát, trung tâm chi phí có vai trò to ln vì đây là b
phn phát sinh chi phí ch yu ca t chc. Qun lý tt trung tâm chi phí s góp
phn gia tng hiu qu hot đng , gim chi phí, gia tng li nhun cho t chc.
1.4.1.2. Trung tâm doanh thu
Trung tâm doanh thu là mt trung tâm trách nhim ch chu trách v
doanh thu - các ngun thu t vic cung cp hàng hóa hoc dch v. Ngi qun lý
phi chu trách nhim kim soát doanh thu phát sinh ti trung tâm và cng phi chu
trách nhim kim soát chi phí phát sinh ti trung tâm mình qun lý.
Mc tiêu ca trung tâm là to ra doanh thu trong khung giá cho phép.
Trung tâm doanh thu thng gn vi bc qun lý cp trung hoc cp c
s nh các b phn kinh doanh, chi nhánh hay ca hàng tiêu th sn phm. Khi xác
đnh ch tiêu đánh giá trung tâm doanh thu cn xem xét giá thành sn phm, giá vn
hàng bán, mt trong các yu t to nên li nhun, không nên ch xem xét hoàn toàn
15



vào doanh thu. Trung tâm doanh thu có quyn kim soát giá bán, đôi khi đ bán
đc s lng hàng ln h phi thc hin chính sách chit khu, gim giá, qung
cáo, khuyn mãi các quyt đnh v chính sách giá ca h da trên tình hình th
trng, giá thành, chi phí và các mc tiêu lâu dài ca doanh nghip. ng thi,
trung tâm doanh thu là ni cung cp kp thi các thông tin v bin đi giá, khuyn
mãi ca các đi th cnh tranh trên th trng, thông qua vic so sánh đánh giá các
mt hàng hay hot đng kinh doanh nhm xây dng k hoch, d toán tiêu th phù
hp vi nng lc doanh nghip và tình hình th trng.

1.4.1.3. Trung tâm li nhun
Trung tâm li nhun là mt trung tâm trách nhim chu trách c v chi
phí và các ngun thu t vic cung cp hàng hóa hoc dch v. Ngi chu trách
nhim trung tâm này phi chu trách nhim v kt qu sn xut và tiêu th ca trung
tâm này, có kh nng kim soát c chi phí và doanh thu ti trung tâm mình ph
trách. Kim soát li nhun là mt phân cp thông qua vic kim soát chi phí và
doanh thu ca đn v cp di.
Mt trung tâm li nhun là trung tâm trong đó c đu vào và đu ra đc
đo bng tin t. Nói cách khác c chi phí và doanh thu ca trung tâm đc ghi nhn.
S khác bit v doanh thu và chi phí đc gi là li nhun.
Mc tiêu ca trung tâm này là theo dõi và qun lý tình hình s dng tài
sn, bo toàn và phát trin vn đu t, đm bo tng li nhun trên doanh thu, đm
bo tc đ tng doanh thu nhanh hn tc đ tng vn nhm nâng cao hiu qu s
dng vn, tng li nhun.
Trung tâm li nhun thng đc hình thành theo dòng sn phm, kênh
phân phi hay các phân khúc th trng.
1.4.1.4. Trung tâm đu t
Trung tâm đu t là mt trung tâm trách nhim chu trách nhim c doanh
thu, chi phí, li nhun và vn đu t. Nhà qun lý chu trách nhim kim soát toàn
b doanh thu, chi phí, li nhun, vn đu t và huy đng các ngun tài tr. Nhà