Đánh giá các yếu tố năng lực động đến kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp chế biến dừa tỉnh Bến Tre Trường Đại Học Kinh Tế, 2015

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

KHU TH KIM TH







ÁNH GIÁ CÁC YU T NNG LC NG
N KT QU KINH DOANH CA CÁC DOANH NGHIP
CH BIN DA TNH BN TRE








LUN VN THC S KINH T

Thành ph H Ch́ Minh, nm 2015
























B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

KHU TH KIM TH






ÁNH GIÁ CÁC YU T NNG LC NG
N KT QU KINH DOANH CA CÁC DOANH NGHIP
CH BIN DA TNH BN TRE

Chuyên ngành: CHÍNH SÁCH CÔNG
Mã s: 60340402


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC
PGS. TS. INH PHI H


Thành ph H Ch́ Minh, nm 2015

i
LI CM N

Trc ht tôi xin gi li cm n sâu sc đn quý Thy Cô Trng i
hc Kinh t TP. H Ch́ Minh đã nhit tình ging dy, truyn đt phng pháp
t duy và nhng kin thc quý báu trong sut thi gian hc tp ti Trng và
đc bit là PGS.TS. inh Phi H, đã dành cho tôi nhng li khuyên quý báo và
li góp ý sâu sc cho tôi trong quá trình thc hin nghiên cu này.
Tôi cng xin gi li cm n đn Hip Hi Da tnh Bn Tre, các t
chc, cá nhân, doanh nghip ch bin da đã chia s thông tin, giúp đ tôi
trong quá trình thu thp s liu và chia s nhng kinh nghim b ́ch phc v
cho đ tài nghiên cu.
c bit, tôi xin chân thành cm n đn toàn th cán b, công chc S
Công Thng tnh Bn Tre đã giúp đ, to điu kin cho tôi đc tham gia
khóa hc b ́ch này nhm nâng cao trình đ, hiu bit đ phc v tt hn cho
công tác ti đa phng trong thi gian ti.
Cui cùng, tôi xin gi li tri ân sâu sc đn gia đình, bn bè, đng nghip
đã luôn đng viên, quan tâm giúp đ, h tr tôi trong sut thi gian qua.
Khu Th Kim Th


ii
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này là công trình nghiên cu ca cá nhân tôi,
đc thc hin di s hng dn khoa hc ca PGS. TS. inh Phi H.
Các s liu và nhng kt lun nghiên cu thc hin trong lun vn là
hoàn toàn trung thc và cha tng đc công b ti bt k công trình nào.

Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca trng i hc
Kinh t TP.HCM.

Thành ph H Ch́ Minh, nm 2015
Tác gi
Khu Th Kim Th







iii
TÓM TT LUN VN
Các doanh nghip ch bin da Bn Tre đang phi đi mt vi nhng thách
thc do s thay đi nhanh chóng và khó lng ca môi trng kinh doanh cng nh
áp lc cnh tranh ngày càng gay gt trên th trng trong nc và ngoài nc. Trong
bi cnh đó, các doanh nghip cn nhn dng và nuôi dng các yu t to thành
nng lc đng đ to ra li th cnh tranh, mang li kt qu kinh doanh cho doanh
nghip. Mc tiêu ca nghiên cu này là xây dng mô hình các yu t nng lc đng
nh hng đn kt qu kinh doanh ca các doanh nghip và đo lng mc đ tác
đng đn kt qu kinh doanh.
Trên c s tip cn h thng lý thuyt v cnh tranh truyn thng, lý thuyt v
ngun lc và lý thuyt v nng lc đng, nghiên cu đã kho sát tng th các doanh
nghip ch bin da trên đa bàn tnh Bn Tre. Mô hình ban đu gm 8 thang đo nh
hng đn kt qu kinh doanh ca doanh nghip, vi tp hp 44 bin quan sát. Sau
khi s dng phng pháp kim đnh cht lng ca thang đo đã loi ra 6 bin, còn li
38 bin. Qua bc phân t́ch nhân t khám phá đã loi tip 5 bin, còn li 33 bin đi
din cho 8 nhóm nhân t, đó là nng lc sáng to, đáp ng khách hàng, phn ng vi

đi th cnh tranh, th́ch ng vi môi trng v mô, cht lng mi quan h vi đi
tác, đnh hng kinh doanh, đnh hng hc hi và k vng c hi WTO.
Thông qua k thut phân t́ch mô hình hi quy tuyn t́nh đa bin, kt qu
nghiên cu cho thy có 5 nhân t tht s có tác đng đn kt qu kinh doanh ca
doanh nghip theo th t quan trng đó là: (1) Cht lng quan h, (2) Nng lc sáng
to, (3) Th́ch ng môi trng, (4) Phn ng cnh tranh, (5) nh hng kinh doanh.
T kt qu phân t́ch trên, đ tài đã gi ý mt s ch́nh sách nh tng cng
công tác xúc tin thng mi đ h tr doanh nghip thit lp đc mi quan h tt
vi khách hàng; liên kt các doanh nghip ch bin da nhm h tr trong hot đng
xut khu và to vùng nguyên liu n đnh cho các doanh nghip; phát trin khoa hc
công ngh đ to ra sn phm có giá tr gia tng cao; h tr các doanh nghip thu thp
các thông tin v môi trng v mô đ giúp các doanh nghip th́ch ng kp thi, nht
là công tác d báo th trng; h tr đu t nghiên cu và phát trin đ nghiên cu v
đi th cnh tranh cng nh xác đnh th trng mc tiêu c th cho tng sn phm.

iv
MC LC
Trang








1.1.
1.2.
1.3.
1.3.1.

1.3.2.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.

2.1.
2.1.1.
2.1.1.1.
2.1.1.2.
2.1.1.3.
2.1.2.
2.1.3.

2.1.3.1.
2.1.3.2.
2.1.4.
Trang ph bìa
Li cm n
Li cam đoan
Tóm tt lun vn
Mc lc
Danh mc các bng biu
Danh mc các hình, biu đ
CHNG 1. GII THIU
Bi cnh nghiên cu
S cn thit ca đ tài
Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu chung
Mc tiêu c th

Câu hi nghiên cu
Phm vi nghiên cu
Phng pháp nghiên cu
Kt cu ca lun vn
CHNG 2. C S LÝ LUN
Kho lc lý thuyt

Mt s khái nim

Cnh tranh

Nng lc cnh tranh

Li th cnh tranh

Mt s lý thuyt v cnh tranh truyn thng

Lý thuyt v ngun lc và đc đim ca ngun lc to li th cho
doanh nghip

Lý thuyt v ngun lc

c đim ca ngun lc to li th cho doanh nghip

Lý thuyt v nng lc đng


i
ii
iii

iv
vii
viii

1
3
3
3
4
4
4
5
5

6
6
6
6
7
7

9
9
10
11

v
2.2.

3.1.

3.1.1.
3.1.2.
3.2.
3.2.1.
3.2.1.1.
3.2.1.2.
3.2.1.3.
3.2.1.4.
3.2.1.5.
3.2.2.
3.3.
3.4.
3.5.

4.1.
4.2.
4.3.
4.3.1.
4.3.2.
4.3.3.
4.4.
4.5.
4.5.1.
4.5.2.
4.5.2.1.
4.5.2.2.
4.5.2.3.
Kho lc kt qu các nghiên cu liên quan
CHNG 3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU

Gii thiu v tình hình ch bin, tiêu th sn phm ca các
doanh nghip ch bin da tnh Bn Tre
Ngun lc ca các doanh nghip ch bin da tnh Bn Tre
nh hng phát trin ngành da tnh Bn Tre đn nm 2020
Mô hình nghiên cu
nh ngha các nhân t
Nng lc sáng to
Nng lc marketing
nh hng kinh doanh
nh hng hc hi
K vng c hi WTO
Mô hình nghiên cu
Phng pháp nghiên cu
Xây dng thang đo
D liu nghiên cu
CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU
Kt qu thu thp d liu và phân tích thng kê mô t
Kim đnh cht lng ca thang đo
Phân tích nhân t khám phá (EFA)
Mô t thang đo lng và s bin quan sát
Kt qu phân tích nhân t khám phá (EFA)
Gii thích các nhân t sau khi phân tích nhân t EFA
Các gi thuyt nghiên cu sau khi phân tích EFA
Phân tích hi quy đa bin
Xây dng mô hình hi quy
Phân tích các kim đnh
Kim đnh mc đ phù hp ca mô hình
Kim đnh h s hi quy
Kim đnh phng sai phn d không đi
12

14
14
19
22
22
22
23
24
25
25
26
27
28
32

34
34
35
35
36
39
42
42
43
43
43
44
45

vi
4.5.3.
4.6.

4.6.1.
4.6.2.
4.6.3.


5.1.
5.2.
5.3.
Tho lun kt qu hi quy
Phân tích nh hng ca các đc đim doanh nghip đn kt qu

kinh doanh
Loi hình doanh nghip
Thi gian hot đng ca doanh nghip
Tóm tt kt qu phân t́ch đc đim ca doanh nghip đn kt qu
kinh doanh
CHNG 5. KT LUN VÀ GI Ý CHÍNH SÁCH
Kt lun v kt qu nghiên cu

Gi ý gii pháp, chính sách

Gii hn ca đ tài và gi ý nghiên cu tip theo
Danh mc tài liu tham kho
Ph lc

46

47
48
48

48

50
51
56



vii





Bng 3.1.

Bng 4.1.
Bng 4.2.
Bng 4.3.
Bng 4.4.
Bng 4.5.
Bng 4.6.

Bng 4.7.
Bng 4.8.
Bng 4.9.
Bng 4.10.

Bng 4.11.


DANH MC CÁC BNG BIU



Các thành phn nh hng đn kt qu kinh doanh ca doanh
nghip
Các bin đc trng và thang đo cht lng tt
Thng kê thang đo và s bin quan sát trong phân t́ch nhân t
KMO và kim đnh Bartlett
Phng sai tŕch
Ma trn nhân t đã xoay trong kt qu phân t́ch nhân t ln 2
Din gii các bin trong mô hình hi quy đa bin
Tóm tt mô hình
Phân tích phng sai
H s hi quy
Kim đnh tng quan hng Spearman
V tŕ quan trng ca các yu t

29
35
36
36
37
38
43
44
44
44
45
47




S hiu bng
Trang
Tên bng

viii




Hình 3.1
Hình 3.2
Hình 3.3.
Hình 3.4.

DANH MC CÁC HÌNH, BIU 



Tng trng ngành công nghip ch bin da t nm 2005 – 2014
Xut khu mt s sn phm t da ca Bn Tre t 2005 - 2014
T trng kim ngch xut khu các sn phm t da ca Bn Tre
Mô hình khái nim các nhân t nng lc đng nh hng đn kt
qu kinh doanh ca doanh nghip





14
16
17
26

S hiu hình
Trang
Tên hình, biu đ


1

CHNG 1.
GII THIU

1.1. Bi cnh nghiên cu:
Bn Tre là tnh có quy mô da ln nht nc ta và đc trng tp trung
thành vùng nguyên liu ln cho ngành ch bin các sn phm t da (Trn Tin
Khai và cng s, 2011). T nm 2005 đn nay, din tích trng da Bn Tre tng
liên tc. Trc nm 2005, din t́ch da n đnh trong khong 37.000ha - 38.000ha
(UBND tnh Bn Tre, 2013). Sau đó tng nhanh và đt đn khong 65.365ha vào
nm 2014 (UBND tnh Bn Tre, 2014). Theo c tính, có khong 87,5% din tích
da Bn Tre trng các ging da cho ch bin công nghip hoc đa dng (UBND
tnh Bn Tre, 2013). Bn Tre vn còn qu đt tim nng đ phát trin vùng chuyên
canh da trên nn đt chuyn đi t cây trng khác.
Bên cnh đó, Bn Tre có điu kin khí hu, thu vn, th nhng phù hp
vi cây da, nông dân có kinh nghim trng da lâu đi nên cho nng sut trái khá
cao. Nng sut da B n Tre thuc vào nhóm cao , khong 9.703 trái/ha/nm, cao
hn so vi nng sut da n  và Sri Lanka; sn lng gia t ng t 259 triu trái
nm 2005 lên khong 493 triu trái nm 2013 (UBND tnh Bn Tre, 2013). Xét v
trin vng phát trin, nng sut da Bn Tre vn có kh nng nâng cao t 20-30%
trên din rng nu đc đu t trng mi vi các ging da có nng sut cao, áp
dng k
thut trng, chm sóc, bón phân và bo v thc vt tt (Trn Tin Khai và
cng s, 2011).

Ngành công nghip ch bin da  Bn Tre tuy mi hình thành không lâu,
nhng đã có s phát trin nhanh khá chc chn và phong phú v mt hàng, đã tip
cn, chuyn giao đc mt s công ngh tng đi hin đi. Sn phm ngành da
đa dng và đc ch bin  các cp đ khác nhau. Theo U ban nhân dân tnh Bn
Tre (2013), công nghip ch bin da chim t trng khá ln so vi ngành công
nghip ch bin nông thy sn, đc xem là ngành kinh t mi nhn ca tnh. Giá
tr sn xut công nghip ngành ch bin da tng qua các nm; t 435 t đng nm
2005 đn 1.061,7 t đng nm 2014 (S Công Thng Bn Tre, 2014). Mc tng

2

trng bình quân giai đon 2006 – 2014 là 10,42%/nm (theo giá c đnh nm
1994).
V th trng tiêu th da ch yu là xut khu, tiêu th ti th trng ni đa
còn khiêm tn. Kênh ni đa ch yu là trái da ti, dùng làm nc gii khát cho
các th trng  các tnh, thành khác; mt lng trái da khô cng đc tiêu th
trong nc đ làm thc phm nu nng hoc bánh ko; các sn phm ch bin
cng đc tiêu th trên th trng ni đa nhng t trng còn ít (Trn Tin Khai và
cng s, 2011).
Kênh xut khu tiêu th phn ln các sn phm da ca Bn Tre,
mt là di hình thc nguyên liu thô ch yu cho sn phm trái da khô lt v,
khách hàng ch yu là thng nhân Trung Quc; hai là di hình thc sn phm đã
ch bin nh: cm da no sy, sa da, ko da, thch da thô, than gáo da, than
hot t́nh, x da, mn da, du da, xut khu đn nhiu quc gia trên th gii
(UBND tnh Bn Tre, 2013).
Mc dù ngành công nghip ch bin da đã có bc phát trin nhanh nhng
cha bn vng, cha tng xng vi tim nng ca tnh. T trng giá tr sn xut
công nghip ngành ch bin da trong giá tr sn xut toàn ngành công nghip ca
tnh nói chung và công nghip ch bin hàng nông, thu sn nói riêng có xu hng
gim (S Công Thng Bn Tre, 2014). Phn ln các doanh nghip ch bin da 
Bn Tre có quy mô va và nh; trình đ công ngh, nhân lc cha đáp ng yêu cu;
ít sn phm có giá tr cao; cha to đc uy t́n thng hiu ca sn phm và doanh
nghip. Theo Trn Tin Khai và cng s (2011), th trng các sn phm da có s
bin đng thng xuyên làm mt tính n đnh ca ngành ch bin ni đa; s liên
kt trong ngành da còn lng lo; quan h gia nông dân – thng lái – doanh
nghip ch bin là mua đt bán đon, dn đn vic xây dng vùng nguyên liu cho
các doanh nghip ch bin cha n đnh. Tình trng thiu liên kt và cnh tranh
không lành mnh

, làm cho các doanh nghip ch bin da trong tnh thng b ri
vào th yu so vi các đi tác bên ngoài, nht là trong bi cnh nn kinh t nc ta
đang ngày càng phát trin cùng vi tc đ toàn cu hoá ca nn kinh t th gii
ngày càng cao (UBND tnh Bn Tre, 2013). Vn đ đt ra hin nay là làm sao đ


3

các doanh nghip ch bin da trong tnh nhn dng và nuôi dng các ngun lc
hin có, góp phn nâng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip, vì đây chính là
chìa khoá dn đn thành công ca tt c các doanh nghip nói chung và doanh
nghip ch bin da Bn Tre nói riêng. T đó, góp phn phát trin ngành ch bin
da tnh Bn Tre theo hng nhanh và bn vng.
1.2. S cn thit ca đ tài
Ngun lc ca doanh nghip chính là yu t quyt đnh đn li th cnh
tranh và kt qu kinh doanh ca doanh nghip. Trong đó, ngun lc vô hình thng
khó phát hin và đánh giá nhng chúng thng to ra li th cnh tranh bn vng
và tha các điu kin giá tr, him, khó bt chc, không th thay th nên chúng
thng là nng lc đng ca doanh nghip (Nguyn ình Th & Nguyn Th Mai
Trang, 2009). Ngun nng lc đng là c s to ra li th cnh tranh và đem li kt
qu kinh doanh ca doanh nghip (Eisenhardt & Martin, 2000).
Do vy, cn có mt nghiên cu v các yu t nng lc đng to nên li th
cnh tranh và kt qu kinh doanh ca các doanh nghip ch bin da tnh Bn Tre
trong môi trng kinh doanh đy thách thc do s thay đi nhanh chóng và khó
lng cng nh áp lc cnh tranh ngày càng gay gt trên th trng trong và ngoài
nc hin nay. T đó giúp cho vic đánh giá đc nng lc đng ca các doanh
nghip và đa ra nhng chính sách đi vi khu vc công nhm h tr cho s phát
trin ca các doanh nghip phù hp
đ duy trì li th cnh tranh ca các doanh
nghip ch bin da tnh Bn Tre.

1.3. Mc tiêu nghiên cu:
1.3.1. Mc tiêu chung:
Lun vn đc thc hin vi mc tiêu là xây dng mô hình nghiên cu đ
xác đnh, đo lng các yu t nng lc đng tác đng đn kt qu kinh doanh ca
các doanh nghip ch bin da tnh Bn Tre. T đó, gi ý nhng gii pháp, chính
sách đi vi khu vc công đ h tr các doanh nghip phù hp nhm nuôi dng


4

các ngun lc và nâng cao nng lc cnh tranh ca các doanh nghip ch bin da
tnh Bn Tre.
1.3.2. Mc tiêu c th:
(1) Xác đnh các yu t nng lc đng có kh nng to nên li th cnh tranh
và mang li kt qu kinh doanh cho doanh nghip. T đó, xây dng mô hình nghiên
cu đ đo lng tác đng ca các yu t nng lc đng đn kt qu kinh doanh ca
các doanh nghip.
(2) Trên c s kt qu nghiên cu, gi ý mt s chính sách nhm nuôi dng
các ngun lc đ nâng cao nng lc cnh tranh, góp phn phát trin ngành da tnh
Bn Tre.
1.4. Câu hi nghiên cu:
Vi mc tiêu trên, nghiên cu s tr li các câu hi sau:
(1) Các yu t to thành nng lc đng nh hng đn kt qu kinh doanh
ca các doanh nghip ch bin da trên đa bàn tnh Bn Tre nh th nào?
(2) Các gii pháp, chính sách nào đ h tr doanh nghip nâng cao nng lc
cnh tranh?
1.5. Phm vi nghiên cu:
Ni dung:  tài ch nghiên cu mt s yu t nng lc đng nh hng đn
kt qu kinh doanh ca các doanh nghip ch bin da.
Không gian: đ tài nghiên cu các doanh nghip ch bin da trên đa bàn

tnh Bn Tre.
Thi gian: D liu th cp đc thu thp trong khong thi gian 10 nm, t

nm 2005 – 2014. D liu s cp đc thu thp t các doanh nghip ch bin da
trên đa bàn tnh Bn Tre nm 2014.





5

1.6. Phng pháp nghiên cu:
Phng pháp nghiên cu đc s dng trong lun vn là nghiên cu đnh
tính và nghiên cu đnh lng.
(1) Nghiên cu đnh tính đ xây dng thang đo, trên c s các thang đo t
các nghiên cu trc và tham kho ý kin ca Hip hi Da tnh Bn Tre đ hoàn
chnh các bin nghiên cu. T đó xây dng bng câu hi điu tra kho sát.
(2) Nghiên cu đnh lng: tin hành thu thp thông tin, x lý, phân tích d
liu; c lng và kim đnh mô hình nghiên cu, s dng thang đo thông qua h
s tin cy Cronbach's Alpha, phân tích nhân t khám phá EFA, c lng và kim
đnh mô hình hi quy tuyn t́nh đa bin và các phân tích khác bng phn mm
SPSS 18.0.
1.7. Kt cu ca lun vn:
Lun vn đc chia thành 5 chng:
Chng 1. Gii thiu: trình bày bi cnh nghiên cu, s cn thit ca đ tài,
mc tiêu nghiên cu, câu hi nghiên cu và phm vi nghiên cu.
Chng 2. C s lý lun: trình bày c s lý thuyt và kho lc kt qu các
nghiên cu liên quan.
Chng 3. Phng pháp nghiên cu: trình bày mô hình nghiên cu, phng

pháp nghiên cu và mô t b d liu.
Chng 4. Kt qu
nghiên cu: gii thiu tng quan tình hình, đnh hng
v ch bin, tiêu th sn phm da; kt qu thu thp d liu; kt qu t phân tích d
liu và các kim đnh gi thuyt.
Chng 5. Kt lun và gi ý chính sách: tóm lc li kt qu nghiên cu và
nhng gi ý chính sách cho chính quyn đa phng trong bi cnh hin ti; đng
thi còn nêu gii hn ca đ tài và gi ý nghiên cu tip theo.



6

CHNG 2.
C S LÝ LUN
2.1. Kho lc lý thuyt
2.1.1. Mt s khái nim
2.1.1.1. Cnh tranh
Theo Porter (1996), cnh tranh hiu theo cp đ doanh nghip là vic đu
tranh hoc giành git t mt s đi th v khách hàng, th phn hay ngun lc ca
các doanh nghip. Tuy nhiên, bn cht ca cnh tranh ngày nay không phi tiêu dit
đi th mà chính là doanh nghip phi to ra và mang li cho khách hàng nhng giá
tr gia tng cao hn hoc mi l hn đi th đ h có th la chn mình mà không
đn vi đi th cnh tranh.
2.1.1.2. Nng lc cnh tranh
Theo Lê Công Hoa (2006), nng lc cnh tranh ca doanh nghip là th hin
thc lc và li th ca doanh nghip so vi đi th cnh tranh trong vic tho mãn
tt nht các đòi hi ca khách hàng đ thu li ngày càng cao hn. Nh vy, nng
lc cnh tranh ca doanh nghip trc ht phi đc to ra t thc lc ca doanh
nghip. ây là các yu t ni hàm ca mi doanh nghip, không ch đc tính bng

các tiêu chí v công ngh, tài chính, nhân lc, t chc qun tr doanh nghip,…mt
cách riêng bit mà cn đánh giá, so sánh vi các đi tác cnh tranh trong hot đng
trên cùng mt lnh vc, cùng mt th trng. Trên c s so sánh đó, mun to nên
nng lc cnh tranh, đòi hi doanh nghip phi to ra và có đc các li th cnh
tranh cho riêng mình. Nh li th này, doanh nghip có th tho mãn tt hn các
đòi hi ca khách hàng mc tiêu cng nh lôi kéo đc khách hàng ca đi tác
cnh tranh.
Thc t cho thy, không mt doanh nghip nào có kh nng tho mãn đy đ
tt c nhng yêu cu ca khách hàng. Thng thì doanh nghip có li th v mt
này và có hn ch v mt khác. Vn đ c bn là doanh nghip phi nhn bit đc
điu này và c gng phát huy tt nhng đim mnh mà mình đang có đ đáp ng tt


7

nht nhng đòi hi ca khách hàng. Nhng đim mnh và đim yu bên trong mt
doanh nghip đc biu hin thông qua các lnh vc hot đng ch yu ca doanh
nghip nh marketing, tài ch́nh, sn xut, nhân s, công ngh, qun tr, h thng
thông tin,….
Nh vy, có th thy, khái nim nng lc cnh tranh là mt khái nim đng,
đc cu thành bi nhiu yu t và chu s tác đng ca c môi trng vi mô và
môi trng v mô.
2.1.1.3. Li th cnh tranh
Theo Porter (1985), li th cnh tranh là giá tr mà doanh nghip mang đn
cho khách hàng, giá tr đó vt quá chi phí dùng đ to ra nó. Giá tr mà khách hàng
sn sàng đ tr, và ngn tr vic đ ngh nhng mc giá thp hn ca đi th cho
nhng li ́ch tng đng hay cung cp nhng li ́ch đc nht hn là phát sinh
mt giá cao hn.
Khi mt doanh nghip có đc li th cnh tranh, doanh nghip đó s có cái
mà các đi th khác không có, ngha là doanh nghip hot đng tt hn đi th,

hoc làm đc nhng vic mà các đi th khác không th làm đc. Li th cnh
tranh là nhân t cn thit cho s thành công và tn ti lâu dài ca doanh nghip. Do
vy mà các doanh nghip đu mun c gng phát trin li th cnh tranh, tuy nhiên
điu này thng rt d b xói mòn bi nhng hành đng bt chc ca đi th.
2.1.2. Mt s lý thuyt v cnh tranh truyn thng
Hin nay, có nhiu trng phái v cnh tranh,  đây ch gii thiu m
t s
quan đim chính v cnh tranh, bao gm cnh tranh theo trng phái kinh t hc t
chc, kinh t hc Chamberlin và kinh t hc Schumpeter.
Kinh t hc t chc, gi tt là IO đc tng quát hoá thông qua mi quan h
gia c cu ngành, vn hành hay chin lc ca doanh nghip và kt qu kinh
doanh ca ngành. im then cht ca mô hình IO là kt qu kinh doanh ph thuc
ch yu vào c cu ca ngành mà các doanh nghip đang cnh tranh vi nhau. C
cu ca ngành quyt đnh chin lc ca doanh nghip và điu này s dn đn kt


8

qu kinh doanh ngành (Porter, 1981). Cng cn lu ý là đn v phân tích trong lý
thuyt IO nguyên thu là ngành, nên nó không hu ích nhiu khi phân tích và so
sánh kt qu kinh doanh ca các doanh nghip khác nhau trong cùng ngành. Nhng
phát trin tip theo ca IO đã chuyn đn v phân tích va là doanh nghip va là
ngành (Porter, 1981). Porter là mt ngi tiên phong trong ng dng lý thuyt IO
trong xây dng chin lc, đc bit là mô hình nm lc cnh tranh, trong đó c cu
ngành là yu t quan trng to nên li th cnh tranh. Mô hình này đc s dng rt
rng rãi trong phân tích cnh tranh ca ngành (Caloghirou et al., 2004).
Cnh tranh theo kinh t hc Chamberlin, còn gi là cnh tranh đc quyn,
tp trung vào s khác bit ca sn phm và dch v. Mô hình cnh tranh trong IO và
mô hình cnh tranh đc quyn trong kinh t hc Chamberlin đu chú trng vào vic
gii thích chin lc ca doanh nghip và kt qu kinh doanh trong cnh tranh. Tuy

nhiên, mô hình IO bt đu bng vic tp trung vào c cu ca ngành và tip theo là
chin lc và kt qu. Kinh t hc Chamberlin bt đu thông qua vic tp trung vào
nng lc đc bit ca doanh nghip và tip theo là theo dõi tác đng ca s khác
bit này vào chin lc và kt qu kinh doanh mà doanh nghip theo đui. Cnh
tranh trong ngành da vào s khác bit ca doanh nghip và đây ch́nh là ngun lc
to ra li th cnh tranh ca doanh nghip.
Trong mô hình cnh tranh Chamberlin, doanh nghip vn tp trung vào mc
tiêu ti đa hoá li nhun thông qua vic xác đnh doanh thu biên t bng vi chi phí
biên t nh trong th trng cnh tranh hoàn ho. Tuy nhiên, nu thành công trong
khác bit s đem li li nhun vt mc. Vì vy, chin lc kinh doanh ca doanh
nghip đóng vai trò quan trng thông qua vic tn dng hiu qu ngun lc khác
bit ca doanh nghip. Hai là mô hình cnh tranh trong kinh t hc IO và
Chamberlin không đi kháng mà chúng b sung ln nhau. C cu ngành nh hng
rt ln đn chin lc tn dng li th khác bit ca doanh nghip trong vic xác
đnh chin lc cnh tranh. Kinh t hc IO cng tha nhn li th khác bit quyt
đnh rt ln đn chin lc kinh doanh mà doanh nghip theo đui. Và nhng li


9

th khác bit này ca doanh nghip ch́nh là c s cho lý thuyt ngun lc ca
doanh nghip (Grimm et al., 2006).
Kinh t hc t chc IO phân tích cnh tranh trong điu kin cân bng ca th
trng s rt hn ch trong vic xem xét đng c cng nh kt qu ca các sáng ch,
phát minh. Kinh t hc Schumpeter, da trên c s ca trng phái kinh t hc Áo,
nhn mnh vào quá trình bin đng ca th trng  dng đng. Doanh nghip đt
đc li th cnh tranh nh vào kh nng khám phá và hành đng cnh tranh sáng
to (Grimm et al., 2006). Mt đim quan trng na là cnh tranh trong kinh t hc
Áo nhn mnh vai trò ca tri thc và hc hi trong th trng cnh tranh đng. Tri
thc liên tc thay đi s dn đn th trng thay đi và s thay đi này to ra bt

cân bng th trng. iu này đem li c hi mi v li nhun cho doanh nghip
(Jacobson, 1992). Vi cách nhìn th trng  dng đng, tuy rng đn v phân tích
ca kinh t hc Schumpeter là ngành và nn kinh t (Barney, 1986), trng phái
cnh tranh này là mt c s cho lý thuyt v nng lc đng ca doanh nghip.
2.1.3. Lý thuyt v ngun lc và đc đim ca ngun lc to li th cho
doanh nghip
2.1.3.1 Lý thuyt v ngun lc
Lý thuyt v ngun lc ca doanh nghip tp trung vào phân tích cnh tranh
da vào các yu t bên trong, đó là ngun lc ca doanh nghip. Ngun lc ca
doanh nghip th hin  nhiu dng khác nhau. Chúng ta có th chia ra thành hai
nhóm: hu hình và vô hình (Grant, 1991). Ngun lc hu hình bao gm ngun lc
v tài chính và vt cht hu hình. Ngun lc v tài chính nh vn t có và kh nng
vay vn ca doanh nghip. Ngun vt cht hu hình bao gm nhng tài sn sn
xut hu hình ca doanh nghip có th đem li li th v chi phí sn xut nh quy
mô, v trí, tinh vi v k thut, tính linh hot ca nhà máy sn xut, ca trang thit b,
nguyên vt liu đu vào,…Ngun lc vô hình bao gm công ngh, danh ting và
nhân lc ca doanh nghip. Ngun lc v công ngh bao gm s hu trí tu, bng
phát minh, sáng ch,…Ngun lc v danh ting bao gm vic s hu nhãn hiu ni
ting v dch v, cht lng, đ tin cy, thit lp đc mi quan h tt vi khách


10

hàng, nhà cung, ngân hàng, chính quyn,…Ngun lc v nhân s bao gm kin
thc, k nng ca nhân viên, kh nng th́ch hp ca nhân viên vi tính linh hot
trong chin lc, lòng trung thành ca nhân viên,…
Lý thuyt v ngun lc cho rng ngun lc ca doanh nghip chính là yu t
quyt đnh đn li th cnh tranh và kt qu kinh doanh ca doanh nghip, da trên
tin đ là các doanh nghip trong cùng mt ngành thng s dng nhng chin lc
kinh doanh khác nhau và không th d dàng sao chép đc vì chin lc kinh

doanh ph thuc vào chính ngun lc ca doanh nghip đó. Khác vi mô hình nm
lc cnh tranh ca Porter, lý thuyt ngun lc v cnh tranh tp trung vào các yu t
bên trong ca doanh nghip. Nh vy, lý thuyt ngun lc - tp trung vào ni lc
ca doanh nghip – b sung cho lý thuyt v cnh tranh da vào kinh t hc IO.
Lý thuyt v ngun lc có nhiu đim tng đng vi nhng lý thuyt cnh
tranh đã đ cp  trên. S khác bit ca doanh nghip trong mô hình Chamberlin,
IO và Schumpeter là c s cho lý thuyt ngun lc ca doanh nghip. Tuy nhiên,
ging vi mô hình Chamberlin và IO, lý thuyt ngun lc da trên s cân bng,
không tp trung vào quá trình đng ca th trng (Grimm et al., 2006).
2.1.3.2. c đim ca ngun lc to li th cho doanh nghip
Mt ngun lc to nên li th cho doanh nghip trong cnh tranh phi tha
mãn 4 điu kin sau: (1) giá tr, (2) him, (3) khó bt chc, (4) không th thay th,
đc gi là VRIN (Barney, 1991).
- Ngun lc có giá tr: Ngun lc có giá tr
 s mang đn li th cnh tranh
cho doanh nghip, ngun lc đó phi cho phép doanh nghip thc hin đc các
chin lc kinh doanh ci thin nng sut và hiu qu hot đng ca doanh nghip
(Barney, 1991). T đó, giúp cho doanh nghip tn dng đc c hi và trung lp
các mi đe da hin hu trong môi trng kinh doanh ca doanh nghip.
- Ngun lc him: Mt ngun lc có giá tr mà có mt  các doanh nghip
khác thì không đc xem là ngun lc him. Ngun lc him là ngun lc mà ch


11

có  doanh nghip này đc doanh nghip s dng trong chin lc to ra giá tr
cho doanh nghip, đem li li th cnh tranh cho doanh nghip (Barney, 1991).
- Ngun lc khó bt chc: Ngun lc khó b bt chc khi có mt trong ba
hoc c ba nhân t sau: (1) doanh nghip có đc ngun lc đó nh vào mt s điu
kin xy ra  mt thi đim đc bit nào đó, (2) mi liên h gia nhng ngun lc

đó vi nng lc cnh tranh ca doanh nghip mt cách ngu nhiên, (3) ngun lc đó
có liên quan đn mt hin tng xã hi, vt quá kh nng kim soát và nh hng
ca doanh nghip (Lippman & Rumelt, 1982 và Barney, 1986a, 1986b).
- Ngun lc không th thay th: Yêu cu quan trng đi vi ngun lc ca
doanh nghip đ ngun lc đó to ra li th cnh tranh cho doanh nghip đó là
nhng ngun lc không th b thay th bng nhng ngun lc có giá tr thay th
tng đng v mt chin lc (Barney, 1991). Kh nng thay th din ra di hai
hình thc, trc ht, ngun lc đó không th bt chc đc nhng có th đc
thay th bng mt ngun lc tng t khác mà nó cho phép doanh nghip s dng
ngun lc tng t này vn thc hin đc các chin lc ca doanh nghip
(Barney & Tyler, 1991). Hình thc th hai là nhiu ngun lc khác nhau có th là
thay th mang tính chin lc. i vi doanh nghip này, ngun lc A (ví d là lc
lng lãnh đo tài nng) là ngun lc đc trng mà doanh nghip khác không có
đc, nhng doanh nghi
p B vn có th mnh đi vi ngun lc B (ví d đó là kh
nng lên k hoch rt tt) ca mình và t đó ngun lc B ca doanh nghip B vn
có th cnh tranh vi ngun lc A ca doanh nghip A (Pearce et al., 1987).
2.1.4. Lý thuyt v nng lc đng
Nng lc đng là kh nng t́ch hp, xây dng và đnh dng li nhng tim
nng ca doanh nghip đ đáp ng vi thay đi ca môi trng kinh doanh (Teece
et al., 1997). Ngun nng lc đng là c s to ra li th cnh tranh và đem li kt
qu kinh doanh ca doanh nghip (Eisenhardt & Martin, 2000). Nh đã nêu  trên,
ngun lc doanh nghip có th  dng hu hình hoc vô hình. Ngun lc vô hình
thng khó phát hin và đánh giá nhng chúng thng to ra li th cnh tranh bn


12

vng và tha các điu kin VRIN nên chúng thng là nng lc đng ca doanh
nghip (Nguyn ình Th & Nguyn Th Mai Trang, 2009). T đó duy trì và nâng

cao nng lc cnh tranh ca các doanh nghip trên th trng.
2.2. Kho lc kt qu các nghiên cu liên quan
Lý thuyt v nng lc cnh tranh đng đang đc các nhà nghiên cu trên
th gii tip tc nghiên cu và phát trin. Các nhà nghiên cu vn đang khám phá ra
các yu t to nên ngun lc đng ca doanh nghip và đ ra mô hình nghiên cu
đ đánh giá nng lc cnh tranh đng ca doanh nghip. Sau đây là mt s nghiên
cu v nng lc cnh tranh đng ca doanh nghip:
- Nghiên cu ca Sinkula et al. (1997) đã nghiên cu đnh hng hc hi vi
ba thành phn c bn là cam kt hc hi ca các thành viên, chia s tm nhìn vi
các thành viên và t tng tip thu nhng điu mi có nh hng đn vic làm tng
giá tr ca doanh nghip.
- Nghiên cu ca Celuch et al. (2002) k tha các nghiên cu trc, đã
nghiên cu các yu t đnh hng th trng và đnh hng hc hi ca doanh
nghip có kh nng to ra li th cnh tranh đng ca các doanh nghip sn xut
kim loi.
- Nghiên cu ca Hult et al. (2004) đã nghiên cu các yu t đnh hng th
trng, đnh hng kinh doanh, đnh hng hc hi và hot đng sáng to đã nâng
cao hiu qu kinh doanh ca các doanh nghip trong lnh vc công nghip.
- Nghiên cu ca Menguc & Auh (2006) đã nghiên cu các doanh nghip
sn xut công nghip có quy mô ln  Úc, thc hin đo lng nhân t đnh hng
th trng đi cùng v
i s sáng to ra nng lc cnh tranh đng cho các doanh
nghip mà nng lc này s to ra li th cnh tranh vt tri.
- Nghiên cu ca Nguyn ình Th và Nguyn Th Mai Trang (2009) đã
thc hin vic đo lng mt s yu t to thành nng lc đng ca các doanh
nghip trên đa bàn thành ph H Chí Minh bng phng pháp đnh lng. Tác gi


13

đã nghiên cu bn yu t c bn to nên nng lc đng chính ca doanh nghip là
(1) đnh hng kinh doanh, (2) đnh hng hc hi, (3) nng lc marketing và (4)
nng lc sáng to và mc đ nh hng ca các yu t này đi vi kt qu kinh
doanh ca doanh nghip. Hn ch ca nghiên cu này là kt qu ch đc kim đnh
vi các doanh nghip trên đa bàn thành ph H Ch́ Minh. Hn na, nghiên cu ch
kim đnh tng quát, không phân tích chi tit vào tng ngành ngh kinh doanh c
th nh sn phm, dch v, công ngh cao, công nghip, thâm dng lao đng,….do
đó, không th phát hin các khác bit nht đnh v vai trò ca các yu t nng lc
đng đi vi li th kinh doanh và kt qu kinh doanh.
- Nghiên cu ca H Trung Thanh và cng s (2012) đã thc hin nghiên
cu tiêu ch́ và mô hình đánh giá nng lc cnh tranh đng cho các doanh nghip
ngành công thng, cng đã kho sát 100 doanh nghip ngành dt may và đ xut
các tiêu ch́ đánh giá nng lc cnh tranh đng ca doanh nghip gm (1) nng lc
sáng to, (2) đnh hng hc hi, (3) s hi nhp toàn din, (4) nng lc marketing,
(5) đnh hng kinh doanh và (6) kt qu kinh doanh. Kt qu nghiên cu đ tài này
s góp phn m ra nhng nghiên cu tip theo v nng lc cnh tranh đng và li
th cnh tranh ca các doanh nghip ngành công thng trong bi cnh hi nhp
toàn din ca Vit Nam.
- Mt nghiên cu ca Trn Vn S (2013) đã đ xut 6 yu t to ra nng lc
đng ca các doanh nghip nh
và va  Vit Nam, đó là (1) nng lc nhn thc,
(2) nng lc tip thu, (3) nng lc thích nghi, (4) nng lc sáng to, (5) nng lc kt
ni, (6) nng lc tích hp. Nghiên cu này có hn ch là cha đa ra mô hình
nghiên cu và cha tin hành điu tra kho sát đ kim đnh mô hình và phát hin
ngun nng lc đng ca các doanh nghip va và nh  Vit Nam. ây cng là
hng mà các nghiên cu thc nghim tip theo có th thc hin đ đ ra gii pháp
nuôi dng ngun nng lc đng ca các doanh nghip nh và va  Vit Nam.
Tóm li, Chng 2 đã đa ra nn tng lý thuyt v cnh tranh truyn thng,
lý thuyt v ngun lc, lý thuyt v nng lc đng và các nghiên cu có liên quan.

14

CHNG 3.
PHNG PHÁP NGHIÊN CU
3.1. Gii thiu v tình hình ch bin, tiêu th sn phm ca các doanh
nghip ch bin da tnh Bn Tre
3.1.1. Ngun lc ca các doanh nghip ch bin da tnh Bn Tre
Vi s đa dng hóa các sn phm ch bin t da, ngày càng có nhiu doanh
nghip đu t vào ch bin da  Bn Tre, k c doanh nghip trong nc, doanh
nghip đu t trc tip nc ngoài và doanh nghip t nhân, hp tác xã, doanh
nghip nhà nc nhng hin nay cha có nhiu doanh nghip hot đng theo mô
hình tích hp nhm gii đáp cho bài toán tit gim chi phí sn xut, đa dng hoá sn
phm. Nhìn chung, thi gian qua các doanh nghip ch bin da đã đóng góp quan
trng cho s tng trng ngành công nghip ch bin da tnh Bn Tre (hình 3.1).
Hình 3.1: Tng trng ngành công nghip ch bin da t 2005 - 2014
0
200
400
600
800
1000
1200
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
VT: T đng

Ngun: S Công Thng tnh Bn Tre, 2014

Hin ti trình đ công ngh ca các doanh nghip ch bin da có th phân
thành 3 nhóm (UBND tnh Bn Tre, 2013):

+ Nhóm có trình đ khá tp trung các phân ngành sn xut sa da, cm da
no sy, than hot tính có quy mô va và có trình đ khá v đu t thit b, qun


15

lý, nhân lc và thông tin; đa s doanh nghip xây dng tiêu chun qun lý cht
lng, đã đu t h thng x lý môi trng,
+ Nhóm ngành ch bin đc đánh giá trung bình nh ko da, ch x da,
hàng th công m ngh, thch da; các tiêu ch́ trình đ thit b, trình đ nhân lc
và đào to lao đng đc đánh giá là thp và các ch tiêu nh mc đ s dng thông
tin, qun lý ca các doanh nghip còn rt hn ch.
+ Nhóm ngành sn xut than thiêu kt: tim nng áp dng khoa hc công
ngh  mc trung bình, thp vì đa phn các đn v có quy mô nh, sn xut th
công, quy trình sn xut đn gin, ch có th áp dng nhng gii pháp qun lý ni vi
hay đu t thay đi công ngh mi.
Các doanh nghip đã tn dng hu ht các kh nng ch bin trái da đ sn
xut nhiu sn phm, trong đó có mt s sn phm có giá tr gia tng cao nh than
hot tính, sa da đóng lon, cm da no sy, du da sch. Phn ln các doanh
nghip đang cnh tranh trong nhng sn phm cm da no sy, sa da, bt sa
da, ko da, còn nhng sn phm mi phc v y hc, thc phm chc nng, s
to ra giá tr gia tng cao hn nhng li cha đc sn xut.
Trong nhng nm gn đây, các doanh nghip ch bin da đã sn xut và
xut khu mt s sn phm mi nh sa da đóng lon, nc da đóng lon, mt n
thch da, du da tinh khit, đã góp phn tng kim ngch xut khu ca tnh.
Trong đó, mt hàng sa d
a đóng hp đt kim ngch xut khu tng đáng k, t
mc 14,84 triu USD nm 2012 tng lên 37,3 triu USD nm 2014 (S Công
Thng Bn Tre, 2014).
V liên kt to ngun nguyên liu phc v công nghip ch bin da hin

nay, Bn Tre có Công ty c phn xut nhp khu Bn Tre đã xây dng vùng nguyên
liu ti 9 xã thuc 5 huyn trong tnh, vi din tích 1.430 ha; còn li các doanh
nghip khác cha ký kt hp đng dài hn, mà ch yu là mua đt bán đon (Hip
hi Da Bn Tre, 2014).