Cán cân tài khóa và cán cân tài khoản vãng lai ở Việt Nam Bộ đôi thâm hụt hay bộ đôi đối nghịch Luận văn Thạc sĩ

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



NGUYN PHÚC TU


CÁN CÂN TÀI KHÓA VÀ CÁN CÂN TÀI KHON
VÃNG LAI  VIT NAM: B ÔI THÂM HT HAY
B ÔI I NGHCH



LUN VN THC S KINH T





Thành ph H Chí Minh - 2014


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


NGUYN PHÚC TU

CÁN CÂN TÀI KHÓA VÀ CÁN CÂN TÀI KHON
VÃNG LAI  VIT NAM: B ÔI THÂM HT HAY

B ÔI I NGHCH


Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60340201


LUN VN THC S KINH T



Ngi hng dn khoa hc: GS.TS. Trn Ngc Th


Thành ph H Chí Minh - 2014


LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cu khoa hc đc lp ca chính
tác gi, ni dung đc đúc kt t quá trình hc tp và các kt qu nghiên cu
thc tin trong thi gian qua, các s liu s dng là trung thc và có ngun gc
trích dn rõ ràng. Lun vn đc thc hin di s hng dn khoa hc ca
GS.TS. Trn Ngc Th.
Tác gi lun vn


NGUYN PHÚC TU

MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CH VIT TT
DANH MC BNG
DANH MC HÌNH V
TÓM TT 1
CHNG 1: GII THIU 2
1.1. t vn đ 2
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.3. i tng nghiên cu 3
1.4. Phm vi nghiên cu 3
1.5. Phng pháp nghiên cu 3
1.6. Ý ngha nghiên cu 3
1.6.1. Ý ngha hc thut 3
1.6.2. Ý ngha thc tin 4
CHNG 2: TNG QUAN LÝ THUYT VÀ CÁC NGHIÊN CU TRC
ÂY 5
2.1. Chính sách tài khóa 5
2.1.1. Khái nim 5
2.1.2. Phân loi các chính sách tài khóa 5
2.1.3. Thâm ht cán cân tài khóa 6
2.1.3.1. Mt s khái nim v thâm ht cán cân tài khóa 6
2.1.3.2. Nguyên nhân dn đn thâm ht cán cân tài khóa 9
2.2. Tài khon vãng lai 10

2.2.1. Khái nim 10
2.2.2. Các thành phn ca tài khon vãng lai 10
2.2.3. Các yu t tác đng đn tài khon vãng lai 11
2.3. Các mô hình lý thuyt và các nghiên cu thc nghim v mi quan h
gia chính sách tài khóa và tài khon vãng lai trên th gii 13
2.3.1. Trng phái b đôi thâm ht 14
2.3.2. Trng phái không tn ti mi quan h gia ngân sách chính ph và
tài khon vãng lai 17
2.3.3. Trng phái b đôi đi nghch 19
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 24
3.1. Phng pháp nghiên cu 24
3.2. Mô t d liu 27
CHNG 4: NI DUNG VÀ KT QU NGHIÊN CU 31
4.1. Tình hình cán cân tài khóa và ti khon vãng lai ti Vit Nam t nm
1994 đn nay 31
4.2. Kim đnh quan h nhân qu 34
4.3. Kim đnh tính dng ca các bin trong mô hình VAR 36
4.3.1. Kim đnh tính dng ca các bin trong mô hình c bn 37
4.3.2. Kim đnh tính dng ca các bin trong mô hình m rng 38
4.4. Kim đnh tính phù hp ca mô hình 39
4.5. Kt qu c bn thông qua biu đ phn ng xung ca tng bin đn tng
cú sc 40
4.6. Tác đng cú sc thâm ht ngân sách lên các thành phn ca tài khon
vãng lai 44
4.7. Tác đng ca tng thành phn ca ngân sách Chính ph lên tài khon
vãng lai 47


4.7.1. Tác đng ca cú sc thu lên cán cân tài khon vãng lai 47
4.7.2. Tác đng ca chi tiêu Chính ph lên cán cân tài khon vãng lai 50

CHNG 5: KT LUN 54
5.1. Kt qu nghiên cu 54
5.2. Nhng kin ngh, đ xut 54
5.2.1. Nhng gii pháp nhm ci thin cán cân tài khóa 55
5.5.1.1. Ci thin ngun thu ngân sách 55
5.5.1.2. Tng cng công tác qun lý chi tiêu ngân sách 56
5.2.2. Gii pháp ci thin cán cân thng mi 57
5.2.2.1. Thúc đy xut khu 58
5.2.2.2. Hn ch nhp khu 59
5.3. Hn ch ca đ tài và đnh hng nghiên cu tip theo 59
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC










DANH MC CH VIT TT

- ADP : Ngân hàng Phát trin châu Á
- ADF : Augmented Dickey – Fuller
- AIC : Tiêu chun Akaike
- DOTS : Direction of Trade Statistic
- FDI : u t trc tip nc ngoài
- FPE : Tiêu chun Final prediction error

- HQ : Tiêu chun Hannan-Quinn
- IFS : International Financial Statistic
- IMF : Qu Tin t Quc t
- LR : Tiêu chun LR
- NEER : T giá hi đoái danh ngha đa phng
- REER : T giá hi đoái thc đa phng
- ODA : H tr phát trin chính thc
- SC : Tiêu chun Schwarz
- VAR : Vector Autorgressive Model
- WB : Ngân hàng Th gii
- WTO : T chc Thng mi Th gii



DANH MC BNG
Bng 2.1: H s tng quan gia tit kim Chính ph và tài khon vãng lai  M
giai đon 1973-2004 22
Bng 3.1: Tiêu chí la chn đ tr ca mô hình bng phn mm Eviews 27
Bng 4.1: H s tng quan gia GOV và CUR giai đon 1995 – 2013 32
Bng 4.2: Kt qu kim đnh quan h nhân qu Granger gia GOV và CUR 34
Bng 4.3: Kt qu kim đnh quan h nhân qu Granger gia GOV1 và CUR . 35
Bng 4.4: Kt qu kim đnh quan h nhân qu Granger gia GOV2 và CUR . 36
Bng 4.5: Kt qu kim đnh tính dng ca chui d liu mô hình c bn 37
Bng 4.6: Kt qu kim đnh tính dng sai phân bc mt mô hình c bn 38
Bng 4.7: Kt qu kim đnh tính dng ca chui d liu mô hình m rng 38
Bng 4.8: Kt qu kim đnh tính dng sai phân bc mt mô hình m rng 39
Bng 4.9: Kt qu kim đnh tính dng phn d ca các bin 40
Bng 4.10: Phân tích phng sai sai s d báo ca GOV 42
Bng 4.11: Phân tích phng sai sai s d báo ca CUR 42
Bng 4.12: Bng tng hp đóng góp ca cú sc tài khóa lên s bin đi các

thành phn ca tài khon vãng lai thông qua phân tích phng sai sai s d báo
ca các bin CURA 46
Bng 4.13: Phân tích phng sai sai s d báo ca CUR 49
Bng 4.14: Bng tng hp đóng góp ca cú sc thu lên s bin đi các thành
phn ca tài khon vãng lai thông qua phân tích phng sai sai s d báo ca các
bin CURA 50
Bng 4.15: Phân tích phng sai sai s d báo ca CUR 52
Bng 4.16: Bng tng hp đóng góp ca cú sc chi tiêu Chính ph lên s bin
đi các thành phn ca tài khon vãng lai thông qua phân tích phng sai sai s
d báo ca các bin CURA 52


DANH MC HÌNH V
Biu đ 2.1: Th hin tng quan gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon
vãng lai 16
Biu đ 2.2: Tài khon vãng lai ca M và các yu t ca nó giai đon 1974 –
2004 20
Biu đ 2.3: T giá và tit kim ca Chính ph M, 1973 – 2004 20
Biu đ 4.1: Cán cân tài khóa, tài khon vãng lai và t giá thc hiu lc ti Vit
Nam giai đon 1994 – 2013 31
Biu đ 4.2: Mô hình c bn, 1995 – 2014:1; Các đ th th hin nhng đáp ng
xung ca các bin trong mô hình c bn đi vi nhng cú sc 41
Biu đ 4.3: Tác đng ca cú sc tài khóa lên các thành phn ca tài khon vãng
lai 45
Biu đ 4.4: Tác đng ca cú sc thu lên tài khon vãng lai và các thành phn
ca tài khon vãng lai 48
Biu đ 4.5: Tác đng ca cú sc chi tiêu Chính ph lên tài khon vãng lai và
các thành phn ca tài khon vãng lai 51

1


TÓM TT

Hin nay, mi quan h gia chính sách tài khóa và tài khon vãng lai vn
là mi quan tâm ln c v phân tích ln thc nghim ca các vin nghiên cu,
hoch đnh chính sách trên th gii,  c các nc phát trin và đang phát trin.
Câu hi đt ra là nhng lo ngi v “b đôi thâm ht” có tn ti  Vit Nam hay
không. Bài vit nghiên cu thc nghim các tác đng ca chính sách tài khóa
(các cú sc thâm ht ngân sách) lên tài khon vãng lai ti Vit Nam trong giai
đon t nm 1995 đn đu nm 2014 da trên mô hình vector t hi quy (VAR).
úng vi d đoán ca hu ht các mô hình lý thuyt, kt qu thc nghim cho
thy rng mt cú sc trong vic m rng chính sách tài khóa (hay mt cú sc
thâm ht ngân sách) s làm thâm ht tài khon vãng, hay nói cách khác, “b đôi
thâm ht” gia cán cân tài khóa và cán cân tài khon vãng lai là xu hng ph
bin trong giai đon nghiên cu ti Vit Nam.



2


CHNG 1: GII THIU

1.1. t vn đ:
Cán cân tài khóa và cán cân tài khon vãng lai là hai ch s kinh t v mô
quan trng  tt c các quc gia. Khi thâm ht ngân sách xy ra, Chính ph phi

đi tìm ngun tài tr cho khon thâm ht này, vic vay n ngc ngoài hay vay
n trong nc đu s to áp lc làm tng lãi sut và lm phát trong nn kinh t;
khi đó s hn ch s m rng sn xut, gim đu t ca khu vc t nhân…vì th
s nh hng tiêu cc đn tng trng kinh t. Trong khi đó, thâm ht tài khon
vãng lai có nh hng xu ti tính bn vng ca cán cân thanh toán, gây áp lc
lên t giá, n nc ngoài, lm phát, t đó đe da đn s n đnh ca nn kinh t
v mô.Do đó, nhiu quc gia trên th gii lo ngi v “b đôi thâm ht” cán cân
tài khóa và cán cân tài khon vãng lai xy ra. ã có nhiu bài nghiên cu thc
nghim ch ra s tn ti “b đôi thâm ht”  nhiu nc trên th gii;ví d nh
Lau và Baharumshah (2006), nghiên cu thc nghim ti chín nc khu vc
Châu Á Thái Bình Dng (Hàn Quc, Indonesia, Thái Lan, Singapore, Myanma,
Malaysia, Philipines, Srilanka, Nepal) trong giai đon t nm 1980 đn 2001 hay
Boileau và Normandin (2008) s dng bng chng thc nghim ca 16 nc
công nghip trong khong thi gian t 1975-2002 và đa ra kt lun rng khi có
mt cú sc thu xy ra s khin cho thâm ht ngân sách nhà nc và thâm ht tài
khon vãng lai s di chuyn cùng chiu.
Hin nay, Vit Nam đang trong quá trình hi nhp kinh t toàn cu và
điu đó đã to áp lc lên cán cân tài khon vãng lai. ng thi, vi nhng din
bin phc tp ca tình hình kinh t - chính tr - xã hi nhng nm qua đã gây
không ít khó khn cho ngân sách Nhà nc khi phi luôn gia tng chi tiêu công
đ kích cu, thúc đy nn kinh t và đm bo an sinh, xã hi Câu hi đt ra là 


3


Vit Nam mi quan h gia cán cân tài khóa và tài khon vãng lai din ra nh
th nào?
1.2. Mc tiêu nghiên cu:
Mc tiêu ca bài nghiên cu này là nghiên cu mi quan h gia cán cân

tài khóa và cán cân tài khon vãng lai  Vit Nam là “b đôi thâm ht” hay “b
đôi đi nghch”.
1.3. i tng nghiên cu:
i tng nghiên cu ca đ tài là cán cân tài khóa và cán cân tài khon
vãng lai. Bên cnh đó, còn xem xét đn tác đng ca các yu t v mô khác nh sn
lng, lãi sut, các thành phn ca chính sách tài khóa và cán cân tài khon vãng lai
lên mi quan h gi chính sách tài khóa và cán cân tài khon vãng lai.
1.4. Phm vi nghiên cu:
- Không gian nghiên cu: mi quan h gia chính sách tài khóa và cán cân
tài khon vãng lai ti Vit Nam;
- Thi gian nghiên cu: t nm 1995 đn quý nm 2014, vì đây là khong
thi gian Vit Nam tri qua nhng thay đi đáng k v mt kinh t ln xã hi,
chuyn t nn kinh t k hoch hóa tp trung sang nn kinh t th trng đnh
hng xã hi ch ngha, đy mnh hi nhp, toàn cu hóa kinh t.
1.5. Phng pháp nghiên cu:
Bài vit s dng phng pháp nghiên cu đnh lng bng mô hình vector
t hi quy (VAR) đ đa ra kt qu “b đôi thâm ht” hay “b đôi đi nghch” là
xu hng ph bin ti Vit Nam trong thi k nghiên cu.
1.6. Ý ngha bài nghiên cu:
1.6.1. Ý ngha hc thut:
Cung cp bng chng thc nghim v mi quan h gia chính sách tài
khóa và cán cân tài khon vãng lai ti Vit Nam.


4


1.6.2. Ý ngha thc tin:
Kt qu nghiên cu thc nghim s giúp cho các nhà hoch đnh chính
sách, c quan qun lý, điu hành ngân sách nhà nc có cái nhìn tng quan v

hai bin kinh t v mô này đ t đó đa nhng gii pháp, chính sách phù hp vi
tng thi đim tình hình kinh t ca Vit Nam.
Bài nghiên cu đc cu trúc thành bn phn. Phn đu s trình bày tng
quan các lý thuyt liên quan và các bài nghiên cu trc đây; Phn hai đ cp
đn phng pháp nghiên cu và mô t d liu; Phn ba là quá trình phân tích và
đa ra kt qu nghiên cu; và Phn cui s cht li kt qu nghiên cu, đa ra
mt s kin ngh v chính sách và hng nghiên cu tip theo ca đ tài.




5


CHNG 2: TNG QUAN LÝ THUYT
VÀ CÁC BÀI NGHIÊN CU TRC ÂY

2.1. Chính sách tài khóa:
2.1.1. Khái nim:
Chính sách tài khóa là chính sách ca Chính ph nhm tác đng lên đnh
hng phát trin ca nn kinh t thông qua vic điu chnh chi tiêu ca Chính
ph và thu khóa. Chi tiêu Chính ph và h thng thu cng chính là hai công c
chính ca chính sách tài khóa.
Mc tiêu ca chính sách tài khóa là điu tit v mô nn kinh t, n đnh
nn kinh t  mc sn lng mc tiêu (Yp).
2.1.2. Phân loi các chính sách tài khóa:
Tùy vào thc trng ca nn kinh t và mc tiêu điu tit nn kinh t,
Chính ph s s dng các chính sách tài khóa khác nhau:
- Chính sách tài khóa trung lp: là chính sách cân bng ngân sách, khi đó
G=T, (trong đó G: chi tiêu Chính ph, T: thu nhp t thu), chi tiêu ca Chính

ph hoàn toàn đc cung cp do ngun thu t thu và nhìn chung kt qu có nh
hng trung tính lên mc đ ca các hat đng kinh t.
- Chính sách tài khóa m rng: là chính sách tng cng chi tiêu ca
Chính ph (G > T) hoc gim bt ngun thu t thu hoc kt hp c hai. Vic
này s dn đn thâm ht ngân sách nng n hn hoc thng d ngân sách ít hn.
Khi nn kinh t đang  tình trng suy thoái, Chính ph có th áp dng chính sách
tài khóa m rng đ kích thích, vc dy nn kinh t.
- Chính sách tài khóa tht cht: ngc li vi chích sách tài khóa m rng,
chi tiêu ca Chính ph ít đi thông qua vic gim chi tiêu hoc tng thu t thu


6


hoc kt hp c hai. Vic này s dn đn thâm ht ngân sách ít đi hoc thng d
ngân sách ln hn so vi trc đó. Khi nn kinh t đang  trng thái lm phát
cao, Chính ph có th áp dng chính sách tài khóa tht cht đ kim ch lm
phát.
2.1.3. Thâm ht cán cân tài khóa (thâm ht ngân sách Nhà nc):
2.1.3.1. Mt s khái nim v thâm ht ngân sách Nhà nc:
Thâm ht ngân sách có th đc tip cn và đnh ngha da theo nhiu
tiêu chí khác nhau. Vic s dng thc đo “thâm ht” nào đ phn ánh đc
tình hình tài khóa ca Chính ph ph thuc vào mc tiêu ca vic phân tích và
điu hành chính sách tài khóa, ngân sách ca mi nc trong tng giai đon.
Thông thng đ phán ánh đc chính xác thc trng bc tranh tài khóa ca
Chính ph đòi hi cn phi s dng đng thi nhiu thc đo thâm ht ngân
sách khác nhau. Mi thc đo s phn ánh mt s khía cnh nht đnh v thc
trng bc tranh tài khóa ca Chính ph. C th:
a) Thâm ht ngân sách tng th:
Trong các thc đo v thâm ht, thâm ht tng th (thng d tng th)

vn là thc đo đc s dng nhiu nht. ây cng là thc đo mà IMF khuyn
ngh các quc gia s dng đ xác đnh tình trng mt cân đi tài khóa. Theo đó,
thâm ht ngân sách đc xác đnh bng chênh lch gia chi ngân sách và thu
ngân sách ca mt thi k nht đnh, thông thng là mt nm ngân sách. Thâm
ht ngân sách tng th xy ra khi trng hp thu ngân sách nh hn chi ngân
sách và trong trng hp ngc li là thng d ngân sách:
Thâm ht (thng d) ngân sách = Tng thu – Tng chi
Thu ngân sách bao gm các khon thu vào qu ngân sách mà khon thu
đó không phát sinh, không to ra và không kèm theo ngha v hoàn tr trc tip,
vì th thu t ngun vay n không đc xp là mt ngun thu ngân sách. Trong


7


khi đó, chi ngân sách không bao gm khon chi tr n gc mà ch bao gm
khon lãi vay phi tr t s tin mà Chính ph vay. Chi tr lãi tin vay đc xp
vào chi ngân sách Nhà nc vì đây là h qu ca vic điu hành chính sách
ngân sách có thâm ht.
Cách thc tính thâm ht ngân sách mà Vit Nam đang áp dng hin nay
có th đc xem là “thâm ht ngân sách tng th”. Tuy nhiên, có đim khác bit
là Vit Nam đang tính chi tr n gc vào chi ngân sách.
b) Thâm ht ngân sách thng xuyên:
Thâm ht ngân sách thng xuyên là chênh lch gia thu thng xuyên
và chi thng xuyên ca ngân sách Nhà nc và xy ra khi chi thng xuyên
ln hn thu thng xuyên. Trng hp thu thng xuyên ln hn chi thng
xuyên thì s có thng d ngân sách thng xuyên và ngc li. “Cán cân
thng xuyên” là thc đo phn ánh s tích ly ca Chính ph cho nhu cu đu
t phát trin đt nc. Nu mt quc gia có thng d ngân sách thng xuyên
thì có ngha là quc gia đó đang có tit kim đ s dng cho đu t phát trin.

Tuy nhiên, trong xác đnh cán cân ngân sách thng xuyên thì vn đ
quan trng nht là xác đnh đc khon thu nào đc hiu và nên đc xem là
thu “thng xuyên”. Theo thông l quc t, thu thng xuyên là các khon thu
ngân sách t thu, phí, l phí không mang tính cht “mt ln” và “không tái
to”. Theo đó, các khon thu nh thu t bán tài sn s không đc tính vào các
khon thu thng xuyên. Mt s quc gia còn xem các khon thu t bán tài
nguyên cng là các khon thu không thng xuyên. Chi thng xuyên thng
bao gm tt c các khon chi ca ngân sách Nhà nc (bao gm c chi tr lãi
tin vay) tr chi đu t phát trin và chi vin tr.
Vic s dng khái nim thâm ht (thng d) ngân sách thng xuyên s
rt có ý ngha trong vic phân tích tính bn vng ca tình hình tài khóa. Mt
quc gia có thâm ht ngân sách thng xuyên s phi đi mt vi nhiu nguy c


8


bt n v tài khóa.
c) Thâm ht ngân sách s cp:
Thâm ht ngân sách s cp đc xác đnh bi thâm ht ngân sách tng
th tr đi phn chi tr lãi tin vay. Vic s dng thc đo này s cung cp đc
các thông tin sát hn v tác đng ca vic điu hành chính sách trong nm ca
Chính ph. Vic tr lãi tin vay là vic thc hin các ngha v tài chính cho các
quyt đnh vay n đc thc hin trong quá kh, nhìn chung không gn vi
chính sách mà Chính ph thc hin trong nm tài khóa (tr khi thc hin đi
vi các khon vay trong nm). i vi nhng quc gia có t trng chi tr lãi
tin vay ln (thng là nhng quc gia có mc d n Chính ph cao) thì vic
phân đnh gia thâm ht ngân sách tng th và thâm ht ngân sách s cp là rt
quan trng, tách bch đc nhng bin đng bt thng trong vic tng ngha
v tr n (do bin đng t giá đi vi vay n nc ngoài hoc lãi sut đi vi

trng hp theo lãi sut th ni).
Cùng vi các khái nim v thâm ht ngân sách nói trên, vic s dng khái
nim ngân sách s cp s cho các nhà hoch đnh chính xác bc tranh đy đ
hn v tác đng ca chính sách tài khóa trong nm. Thc t có th có trng
hp khi mà cán cân ngân sách tng th thâm ht cao song cng không đng
ngha vi vic chính ph đã thc hin chính sách tài khóa m rng nu nh
trong nm xut hin s gia tng đáng k v ngha v tr lãi tin vay xut phát t
các bin đng kinh t v mô có nh hng đn ngha v n nh phân tích  trên
(ví d do t giá tng, lãi sut vay n tng).
Trong bài nghiên cu này, tôi s dng khái nim thâm ht ngân sách s
cp đ xem xét, đánh giá tác đng ca thâm ht ngân sách đn cán cân tài khon
vãng lai và t giá hi đoái thc.




9


2.1.3.2. Nguyên nhân dn đn thâm ht cán cân tài khóa:
Có hai nhóm nguyên nhân dn đn thâm ht cán cân tài khóa:
- Nhng nguyên nhân mang tính khách quan: ngun thu ca ngân sách b
nh hng do hu qu ca khng hong, suy thoái, đi theo đó là nhu cu chi tiêu
đ phc hi nn kinh t; ngoài ra chi tiêu tng lên vì nhng lý do bt kh kháng
nh thiên tai, dch bnh hay chin tranh…
- Nhng nguyên nhân mang tính ch quan: công tác điu hành ngân sách
Nhà nc cha hiu qu, hp lý dn đn tình trng hn ch kh nng khai thác
ngun thu, đi kèm theo đó là qun lý chi tiêu thiu cht ch, còn lãng phí, tht
thoát vn ca Nhà nc…; ngoài ra còn do ch trng chuyn đi nn kinh t
ny sinh nhu cu điu chnh c cu kinh t sao cho phù hp, t đó làm tng

nhng khon tr cp, u đãi đ khuyn khích phát trin t phía Nhà nc.
Cn c vào ngun gc ca thâm ht thì thâm ht cán cân tài khóa đc
chia làm hai loi:
- Thâm ht c cu (hay còn gi là thâm ht mang tính ch đng): bt
ngun do Chính ph thay đi chính sách thu, chi.
- Thâm ht chu k: bt ngun t s nh hng bin đng ca chu k kinh
t, đây có th xem nh mt dng bi chi b đng. Ví d khi nn kinh t suy thoái,
t l tht nghip tng s dn đn thu ngân sách t thu gim xung, trong khi đó
chi ngân sách cho tr cp tht nghip tng lên.
Mt vn đ đt ra là thâm ht ngân sách có tác đng tích cc hay tiêu cc
đn nn kinh t. Rõ ràng chúng ta không thng ng h quan đim thâm ht s
gây ra tác đng tiêu cc. Nhng thc t không hn là nh vy, khi thâm ht ngân
sách là do chi đu t phát trin, Chính ph da vào nhiu ngun vn nc ngoài
nh ODA, FDI đ đáp ng đ nhu cu chi tiêu thì trng thái thâm ht đó là tt, vì
đó là đng thái ch đng ca Chính ph da vào ngun lc bên ngoài đ phát


10


trin kinh t nc nhà. Ngc li, nu thâm ht ngân sách là do không đáp ng
đ nhu cu chi thng xuyên, hoc chi đu t vào nhng d án không hiu qu
gây lãng phí ngun lc quc gia thì trng thái này không tt, kt qu là Chính
ph phi đi vay n nc ngoài, t đó làm gia tng gánh nng n nc ngoài và
không có ngun thu trong tng lai đ trang tri cho khon n này.
2.2. Tài khon vãng lai:
2.2.1. Khái nim:
Tài khon vãng lai trong cán cân thanh toán ca mt quc gia ghi chép
nhng giao dch v hàng hóa, dch v và thu nhp gia ngi c trú trong nc
vi ngi c trú ngoài nc. Nhng giao dch dn ti s thanh toán ca ngi

c trú trong nc cho ngi c trú ngoài nc đc ghi vào bên "n". Còn
nhng giao dch dn ti s thanh toán ca ngi c trú ngoài nc cho ngi c
trú trong nc đc ghi vào bên "có". Thng d tài khon vãng lai xy ra khi
bên có ln hn bên n, trng hp ngc li là tình trng thâm ht tài khon
vãng lai.
2.2.2. Các thành phn ca tài khon vãng lai:
Cán cân tài khon vãng lai bao gm:
- Cán cân thng mi hàng hóa: ghi li các giao dch v xut khu và nhp
khu hàng hóa ca mt quc gia. i vi phn ln các quc gia thì cán cân
thng mi là thành phn quan trng nht trong tài khon vãng lai. Tuy nhiên,
đi vi mt s quc gia có phn tài sn hay tiêu sn  nc ngoài ln thì thu
nhp ròng t các khon cho vay hay đu t có th chim t l ln. Vì cán cân
thng mi là thành phn chính ca tài khon vãng lai, và xut khu ròng thì
bng chênh lch gia tit kim trong nc và đu t trong nc, nên tài khon
vãng lai còn đc th hin bng chênh lch này.


11


- Cán cân dch v: ghi chép li các giao dch v vn ti, du lch, và các
dch v khác ca mt quc gia.
- Cán cân thu nhp: ghi chép nhng khon thu nhp ca ngi lao đng
nh kiu hi, thu nhp t đu t.
- Cán cân chuyn khon: bao gm nhng khon vin tr không hoàn li,
giá tr ca nhng khon quà tng, và các chuyn giao khác bng tin và hin vt
cho mc đích tiêu dùng ca ngi c trú và không c trú.
Cùng vi tài khon vn, và thay đi trong d tr ngoi hi, tài khon vãng
lai hp thành cán cân thanh toán. Tài khon vãng lai thng d khi quc gia xut
khu nhiu hn nhp khu, hay khi tit kim nhiu hn đu t. Ngc li, tài

khon vãng lai thâm ht khi quc gia nhp khu nhiu hn hay đu t nhiu hn.
Mc thâm ht tài khon vãng lai ln hàm ý quc gia gp hn ch trong tìm kim
ngun tài chính đ thc hin nhp khu và đu t mt cách bn vng.
2.2.3. Các yu t tác đng đn tài khon vãng lai:
- Lm phát: nu mt quc gia có t l lm phát tng so vi các quc gia
khác có quan h mu dch, thì tài khon vãng lai ca quc gia này s gim nu
các yu t khác không đi. Bi vì ngi tiêu dùng và các doanh nghip trong
nc s mua hàng nhiu hn t nc ngoài (do lm phát trong nc cao), trong
khi xut khu sang các nc khác s st gim.
- Thu nhp quc dân: nu mc thu nhp ca mt quc gia tng theo mt t
l cao hn t l tng ca các quc gia khác, tài khon vãng lai ca quc gia đó s
gim nu các yu t khác bng nhau. Do mc thu nhp thc t (đã điu chnh do
lm phát) tng, mc tiêu th hàng hóa cng tng. Mt t l gia tng trong tiêu
th hu nh s phn ánh mt mc cu gia tng đi vi hàng hóa nc ngoài.
- T giá hi đoái: nu đng tin ca mt nc bt đu tng giá so vi đng
tin ca các nc khác, tài khon vãng lai ca nc đó s gim nu các yu t


12


khác không đi. Hàng hóa xut khu t nc này s tr nên mc hn đi vi các
nc nhp khu nu đng tin ca h mnh. Kt qu là nhu cu các hàng hóa đó
s gim. Ngc li, nu đng ni t ca mt quc gia gim giá thì s có tác dng
khuyn khích làm tng xut khu ca quc gia đó bi vì đng ni t gim giá s
làm hàng hóa xut khu t quc gia đó tr nên r hn trc đi vi ngi nc
ngoài.
- Các bin pháp hn ch ca Chính ph: nu Chính ph ca mt quc gia
đánh thu trên hàng nhp khu, giá ca hàng nc ngoài đi vi ngi tiêu dùng
tng trên thc t. Ngoài vic áp dng các bin pháp hn ch, Chính ph cng có

các cách khác có th nh hng đn tài khon vãng lai. Các chính sách tin t và
tài khóa có th nh hng đn các bin s kinh t nh mc lm phát và thu nhp,
và các bin s này li tác đng đn cán cân tài khon vãng lai. Ngoài ra, Chính
ph có th tr cp cho mt s các doanh nghip, nh đó có th tng cng tim
nng xut khu ca các doanh nghip này.
Các yu t va trình bày có tác đng ln nhau, vì vy nh hng đng
thi ca chúng đi vi tài khon vãng lai rt phc tp.
Tng t nh thâm ht cán cân tài khóa, thâm ht tài khon vãng lai là tt
hay là xu đi vi mt nn kinh t? Cn nhn mnh là bn thân vic thâm ht tài
khon vãng lai v nguyên tc là không tt và cng không xu. Nu xét mt cách
tng quát thì tài khon vãng lai bao gm xut khu, nhp khu, thu nhp yu t
ròng t nc ngoài và chuyn nhng ròng nhng phn ln thâm ht tài khon
vãng lai là do thâm ht thng mi gây ra, tình trng này xut hin khi xut khu
bé hn nhp khu. Do đó, thâm ht tài khon vãng lai là tt hay là xu còn tùy
thuc vào tình hình kinh t v mô, cng nh ph thuc vào tình hình tài khon
vn.  đa ra mt nhn xét v mc đ thâm ht tài khon vãng lai ca mt
quc gia, chúng ta cn phi xem xét tng trng hp c th, không th ch nhìn


13


vào con s thâm ht hay thng d thng mi (hoc thâm ht hay thng d tài
khon vãng lai) đ ri cho rng thâm ht đó là xu hay là tt.
Tuy nhiên, dng nh có mt quan nim ph bin (không ch  Vit
Nam) là nhp siêu và thâm ht tài khon vãng lai là không tt và th hin mt
nn kinh t yu kém và ngc li xut siêu và có thng d trên tài khon vãng
lai, thì quan nim này cho rng thng d thng mi là điu tt và th hin mt
nn kinh t có kh nng cnh tranh tt.
Trong nhiu trng hp, thì thâm ht cán cân thng mi là th hin mt

nn kinh t đang tng trng tt. Khi mt nn kinh t có tim nng tng trng
tt, có nhiu c hi đu t vi li nhun cao, nhu cu đu t cao hn kh nng
tit kim trong nc, điu này s làm cho các dòng vn nc ngoài chy vào
quc gia đó đ đáp ng nhu cu đu t. Tc là mt quc gia có th s dng
ngun lc ca nc khác đ phát trin kinh t trong nc. Ngc li, mt tài
khon vãng lai có thng d li có th là du hiu bt n ca nn kinh t, dòng
vn trong nc chy ra nc ngoài tìm kim nhng c hi đu t tt hn. Tc là
ngun lc không đc s dng cho phát trin nn kinh t trong nc.
2.3. Các mô hình lý thuyt và các nghiên cu thc nghim v mi
quan h (tng quan) gia chính sách tài khóa và tài khon vãng lai trên
th gii:
Mi quan h gia thâm ht ngân sách Chính ph và thâm ht tài khon
vãng lai đã nhn đc rt nhiu s quan tâm ca các nhà phân tích lý thuyt và
thc nghim, tuy nhiên cuc tranh lun này vn đang din ra và đn nay vn
cha có s thng nht.
Cn c vào các mô hình lý thuyt và các bài nghiên cu thc nghim 
nhiu nc trên thi gii, chúng ta có th phân mi quan h gia hai yu t v
mô này thành ba nhóm: “b đôi thâm ht”; “b đôi đi nghch” và không tn ti
mi quan h nào.


14


2.3.1. Trng phái “B đôi thâm ht”:
Mt ví d đin hình v “b đôi thâm ht” là  M trong na đu nhng
nm 1980 và nhng nm 2000. Vn đ này không ch xut hin  M mà còn ni
lên  Châu Âu, c, Thy in vào nhng nm 1990.
- Trc tiên, đ làm rõ mi quan h “b đôi thâm ht” gia chính sách tài
khóa và tài khon vãng lai, chúng ta bt đu vi đnh ngha v thu nhp quc gia

trong nên kinh t m:
Y = C + I + G + X – M (1)
Trong đó, Y là thu nhp quc dân;C là tiêu dùng t nhân; I là chi tiêu đu
t thc s trong nn kinh t nh chi tiêu cho thit b, xây dng, nhà máy; G là
chi tiêu ca Chính ph v hàng hoá và dch v; Cui cùng, X là xut khu hàng
hoá và dch v, và M là nhp khu hàng hoá và dch v.
T phng trình (1), tài khon vãng lai (CA) đc đnh ngha là bng s
chênh lch gia xut khu (X) tr nhp khu (M), có th đc vit li là:
CA = Y – C – G – I (2)
Vi S là tit kim ca nn kinh t, bng tng thu nhp tr đi chi tiêu chi
tiêu Chính ph và chi tiêu ca ngi dân (S=Y – C – G), phng trình (2) đc
vit li nh sau:
CA = S – I (3)
Tit kim quc gia bao gm tit kim cá nhân (Sp) và tit kim chính ph
(S
G
) (hoc s d ngân sách Chính ph hay s âm thâm ht ngân sách), khi đó:
CA = Sp + S
G
- I
CA = Sp – BD – I (4)


15


Phng trình (4) nói lên rng s gia tng thâm ht ngân sách s gây ra
mt s gia tng tng t trong thâm ht tài khon vãng lai, nu tit kim t nhân
và đu t không thay đi nhiu hoc gi nguyên.
- Theo Mô hình Keynes:

Mô hình nàyđa ra hai kt lun: (1) Thâm ht ngân sách tác đng đn
thâm ht tài khon vãng lai; (2) Có mi quan h cùng chiu gia thâm ht ngân
sách chính ph và thâm ht tài khon vãng lai.
Hai kt lun trên đc gii thích nh sau: Chính ph gia tng chi tiêu công
(thâm ht ngân sách gia tng), s dn đn làm tng thu nhp ni đa, và tiêu dùng
cho các khon hàng hóa vn và dch v nhp khu tng lên, cui cùng thâm ht
tài khon vãng lai xy ra trm trng hn.
- Theo Mô hình Mundell–Fleming:
Mô hình Mundell-Fleming là mt mô hình kinh t hc v mô s dng hai
đng IS và LM đ phân tích tác đng ca các chính sách kinh t v mô đc
thc hin trong mt nn kinh t m ca. Mô hình mang tên hai nhà kinh t hc là
Robert Mundell và John Marcus Fleming.
Khi thâm ht ngân sách tng lên s to áp lc gia tng trong lãi sut, điu
này làm tng dòng vn vào quc gia và làm t giá gim, t đó kéo theo quá trình
xut khu gim và nhp khu tng lên, kt qu là làm tng thâm ht cán cân
thng mi và cán cân tài khon vãng lai.
- Mt s bài nghiên cu thc nghim trên th gii:
+ “Twin deficits Hypothesis in seacen countries: a panel data analysis of
relationships betwwen public budget and current account deficits” ca Evan Lau
và Ahmad Zubaidi Baharumshah (2006): Bài nghiên cu thc nghim ti chín
nc khu vc Châu Á Thái Bình Dng t nm 1980 đn 2001. Bài nghiên cu
đã ch ra mi tng quan cùng chiu gia thâm ht cán cân tài khóa và thâm ht


16


tài khon vãng lai thông qua hai kênh: kênh trc tip t thâm ht ngân sách dn
đn thâm ht tài khon vãng lai; kênh gián tip t thâm ht ngân sách tác đng
đn lãi sut, lãi sut tác đng đn t giá, cui cùng là t giá tác đng tài khon

vãng lai. C th theo mô hình sau:










Biu đ 2.1: th hin tng quan gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài
khon vãng lai. Trc tip: BD  CA; gián tip: BD  IR  ER  CA.
+ “Do Tax Cuts Generate Twin Deficits? A Multi-Country Analysis?” ca
Martin Boileau và Michel Normandin (2008): Bài nghiên cu s dng bng
chng thc nghim ca 16 nc công nghip trong khong thi gian t 1975-
2002. Bài nghiên cu đa ra kt lun rng khi có mt cú sc thu xy ra s khin
cho thâm ht ngân sách nhà nc và thâm ht tài khon vãng lai s di chuyn
cùng chiu.
+ “General Equilibrium Perception on Twin Deficits Hypothesis: An
Empirical Evidence for the U.S” ca Tuck Cheong Tang và Evan Lau (2009):
Bài nghiên cu s dng ngun d liu do IFS và IMF cung cp theo quý t nm
1973 đn nm 2008. Sau khi kim đnh, tác gi đi đn kt lun: ti M, b đôi
thâm ht đã tn ti khá ln trong thi kì nghiên cu.
BD
ER
CA
IR