Luận văn Thạc sĩ 2014 Giải pháp hạn chế thông tin bất cân xứng trong thị trường bảo hiểm y tế tự nguyện Trường hợp tỉnh Tiền Giang

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM




TRN CỌNG TRNG



GII PHÁP HN CH
THỌNG TIN BT CỂN XNG TRONG
TH TRNG BO HIM Y T T NGUYN:
TRNG HP TNH TIN GIANG








LUN VN THC S KINH T







Tp. H Chí Minh-Nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM





TRN CỌNG TRNG


GII PHÁP HN CH
THỌNG TIN BT CỂN XNG TRONG
TH TRNG BO HIM Y T T NGUYN:
TRNG HP TNH TIN GIANG


Chuyên ngƠnh: Qun tr kinh doanh
Mư s: 60340102


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS. NGUYN VN NGÃI

Tp. H Chí Minh-Nm 2014
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan rng lun vn thc s: “Gii pháp hn ch thông tin bt cân
xng trong th trng bo him y t t nguyn : Trng hp tnh Tin Giang” là công
trình nghiên cu đc lp do chính tôi thc hin vi hng dn khoa hc ca PGS. TS.
Nguyn Vn Ngãi. Các s liu đc kho sát t thc t và đc x lỦ trung thc,
khách quan.
Tôi hoàn toàn chu trách nhim v ni dung ca đ tài này.
Tp. H Chí Minh, tháng 01 nm 2014
Tác gi



Trn Công Trng

MC LC


TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CH VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC BIU , HỊNH V

CHNG 1 : GII THIU 1
CHNG 2 : C S Lụ THUYT VÀ MỌ HỊNH NGHIểN CU 7
2.1 Mt s khái nim c bn liên quan đn bo him y t 7
2.2 LỦ thuyt v thông tin bt cơn xng 9
2.2.1 Gii thiu s lc v thông tin bt cân xng 9
2.2.2 Khái nim v thông tin bt cân xng 11
2.2.3 H qu ca thông tin bt cân xng 11
2.3 Nghiên cu thc nghim liên quan 17
2.3.1 Nghiên cu hin tng la chn ngc 17
2.3.2 Nghiên cu hin tng ri ro đo đc 21
2.4 Mô hình nghiên cu 22
2.4.1 Hin tng la chn ngc 22
2.4.2 Hin tng ri ro đo đc 27
2.5 Phng pháp thu thp d liu vƠ chn mu 32
2.6 Công c x lỦ s liu vƠ hi quy các mô hình 33
2.6.1 Công c hi quy kim đnh mô hình la chn ngc 33
2.6.2 Công c hi quy kim đnh mô hình ri ro đo đc 34

Tóm tt Chng 2 : 34
CHNG 3 : THC TRNG TH TRNG BO HIM Y T T NGUYN
TNH TIN GIANG 36
3.1 Tình hình thc hin thông tin tuyên truyn bo him y t ti tnh Tin Giang
37
3.1.1 Phng thc thông tin tuyên truyn 38
3.1.2 Ni dung thông tin tuyên truyn 38
3.2 Thc trng tip nhn thông tin đi vi bên mua th bo him y t t nguyn
39
3.3 Thc trng th trng bo him y t t nguyn tnh Tin Giang 40

Tóm tt Chng 3 : 45
CHNG 4 : THỌNG TIN BT CỂN XNG TRONG TH TRNG
BO
HIM Y T T NGUYN - TRNG HP TNH TIN GIANG 46
4.1 Thng kê mô t d liu đư kho sát 46
4.1.1 Thu nhp bình quân 47
4.1.2 Gii tính 47
4.1.3 Tui 47
4.1.4 Tình trng hôn nhân 48
4.1.5 Mc đ tin tng đi vi bo him y t 48
4.1.6 Trình đ hc vn 49
4.1.7 Hiu bit ca ngi dân v cht lng thuc và bác s ni khám bnh 50
4.2 Kt qu nghiên cu 51
4.2.1 Kim đnh hin tng la chn ngc 51
4.2.2 Kim đnh hin tng ri ro đo đc 59

Tóm tt Chng 4 : 66
CHNG 5 : KT LUN VÀ KIN NGH 67

5.1 Kt lun 67
5.2 Hn ch ca đ tài và đ xut hng nghiên cu tip theo 68
TÀI LIU THAM KHO





DANH MC CH VIT TT

BHYT Bo him y t
BHXH Bo him xã hi
BHYTTN Bo him y t t nguyn
BHYTBB Bo him y t bt buc
KCB Khám cha bnh
KCB BHYT Khám cha bnh bo him y t
KCB BHYTTN Khám cha bnh bo him y t t nguyn
UBND y ban Nhân dân


DANH MC BNG BIU
Bng 2.1 Tng hp các bin trong mô hình (2.1) 24
Bng 2.2 Tng hp các bin trong mô hình (2.2) 29
Bng 3.1 Tình hình thc hin thông tin tuyên truyn bo him y t t nguyn giai
đon 2009-2012 38
Bng 4.1 Tng hp s liu điu tra v gii tính 47
Bng 4.2 Tng hp s liu điu tra v tình trng hôn nhơn 48
Bng 4.3 Tng hp s liu điu tra v s tin tng đi vi bo him y t 48
Bng 4.4 Tng hp s liu điu tra v trình đ hc vn 49

Bng 4.5 Kt qu hi quy mô hình 51
Bng 4.6 Kt qu hi quy mô hình 60








DANH MC BIU , HỊNH V

Hình 2.1 Chi phí sc khe mong đi 13
Hình 2.2 Tn tht do tiêu dùng quá mc hƠng hóa công Error! Bookmark not
defined.
Hình 2.3 Quy trình nghiên cu 32
Hình 3.1 S th bo him y t đư phát hƠnh trong giai đon 2008-2012 41
Hình 3.2 Cơn đi thu, chi Qu khám cha bnh bo him y t ca tnh Tin
Giang 41
Hình 3.3 Chi phí khám cha bnh bo him y t t nguyn ca tnh Tin Giang
42
Hình 3.4 Tn sut khám cha bnh bo him y t ca hai nhóm tham gia bo
him y t 43
Hình 3.5 Chi phí khám cha bnh bình quơn ca mt th bo him y t 44
Hình 4.1 Tng hp điu tra tiêu chí hiu bit v thuc vƠ bác s 50

1
Chng 1
GII THIU

1.1 LỦ do thc hin đ tƠi
Trong th trng hàng hóa nói chung, giao dch mua bán gia ngi mua và
ngi bán tr nên d dàng và bình đng hn khi h nm rõ thông tin v nhau. Mt
thông tin đy đ v kiu dáng, công ngh, còn mi hay đã qua s dng ca sn
phm giúp ngi mua đa ra quyt đnh đúng đn trong giao dch mua bán ca
mình. Ngc li, mt s bng bít thông tin có th dn ti quyt đnh sai lm, khi đó,
ngi mua s phi mua nhm nhng sn phm kém cht lng vi giá không tng
xng.
V phía ngi bán, vic bng bít thông tin trong giao dch giúp h bán đc
sn phm vi mc giá cao nht có th trong khi cht sn phm thc t không tng
xng, vic này trong mt giai đon nào đó s mang li li nhun cao nhng mt khi
ngi mua bit rõ thông tin v sn phm mà h đã phi mua nhm thì hu qu tt
yu là sn phm s b tt c ngi tiêu dùng t chi, lúc này hành vi ca ngi bán
có th đc gi là vô đo đc. Các biu hin đó chính là s hin din ca thông tin
bt cân xng trong th trng hàng hóa.
BHYTTN là mt dng hàng hóa đc Chính ph bán cho ngi dân đ to
điu kin thun li cho h đc chm sóc sc khe, khám cha bnh, nhm mc
đích đm bo an sinh xã hi. Chính sách này đc Chính ph chính thc trin khai
t gia nm 2005 thông qua vic ban hành Ngh đnh s 63/2005/N-CP vi nhng
quy đnh khuyn khích ngi dân mua BHYTTN. Ngày 24/8/2006, liên b Tài
chính-Y t ban hành Thông t liên tch 22/2005/TTLT-BYT-BTC hng dn
BHYTTN, trong đó có 2 đim quan trng: th nht, quy đnh t l tham gia
BHYTTN ti thiu ca h gia đình là 10% tng s thành viên trong h, 30% thành

viên trong các hi, đoàn th, và 10% s hc sinh, sinh viên trong trng; th hai,
mc phí BHYTTN đc xác đnh ch yu trên kh nng đóng góp mà không da
2
trên c s nhu cu chi phí y t ca cng đng tham gia bo him. Vic quy đnh t
l ti thiu và m rng đi tng tham gia là các Hi có xác sut bnh tt cao nh
Hi ngi cao tui, Hi ngi tàn tt…trong khi không có c ch đm bo cho các
Hi khác gm các thành viên khe mnh tham gia đ đm bo nguyên tc chia s
cng đng, ngha là ngi khe mnh chia s chi phí cho ngi đau m. iu này
to điu kin cho vic ngi có bnh mi mua th, h thng xuyên đi khám bnh
hn, dn đn tình trng bi chi Qu KCB BHYT.
Báo cáo kt qu giám sát thc hin chính sách, pháp lut v BHYT giai đon
2009-2012 ca y ban Thng v Quc hi trong vic s dng Qu BHYT đã
đánh giá nhóm ngi tham gia BHYTTN có s chi phí KCB gp 3 ln s tin đóng
BHYT do “m nng mi mua BHYT” và “có tình trng lm dng BHYT v phía
cán b y t cng nh ngi có th BHYT. Nhng vi phm ph bin là lm dng xét
nghim, thuc, hóa cht, vt t y t, kê đn thuc ngoài danh mc cho phép, kê
khng tin thuc, bnh nhân nm ghép nhng vn thanh toán 1 ngi/1 ging
bnh, lp h s bnh án khng (nh làm gi kt qu xét nghim), có ni cán b y t
 bnh vin s dng th bo him y t ca ngi thân đ làm th tc ly thuc 
bnh vin, ngi có th bo him y t lm dng thông qua vic cho mn th, đi
khám nhiu ni trong ngày (nht là các bnh mãn tính), cho thuê th bo him y t
và thuê ngi b bnh mãn tính đi KCB đ ly thuc (theo kim tra ca BHXH Vit
Nam), “có trng hp th BHYT  tnh ng Nai đc s dng 157 ln KCB trong
nm”.
ó là thc trng chung  toàn quc, riêng ti tnh Tin Giang, t nm 2006
đn nay liên tc có tình trng vt Qu KCB BHYT, trong đó, chi phí chi tr cho
ngi có th BHYTTN cao và liên tc b mt cân đi thu chi. Bên cnh đó, s ln
khám bnh trung bình ca ngi có th BHYTTN cao hn gp 2 ln so vi ngi
có th BHYT bt buc (Bng 3.4).
Sc khe tt hay xu chính là thông tin mà ngi bo him cn bit đ quyt

đnh xem liu là h có nên bán bo him hay không.  bit đc thông tin này,
3
ngi bo him thng yêu cu ngi đc bo him phi kim tra sc khe, nu
sc khe ngi đc bo him (ngi mua) là xu thì ngi bo him (ngi bán)
s t chi cung cp gói bo him đ tránh ri ro phi tr chi phí quá nhiu cho
ngi mua. ó là vic mà các công ty bo him thng mi thc hin.
Tuy nhiên, đi vi giao dch mua bán th BHYTTN, ngi bán là Chính ph
mà đi din là c quan BHXH, thông tin v sc khe ca ngi mua hin ti không
đc xem là điu kin đ ngi bán quyt đnh cho vic có nên bán th hay không
thì rõ ràng là có s bt cân xng thông tin trong giao dch này, ch nhng ngi có
đau bnh mi mua BHYTTN, th trng lúc này s tn ti cái gi là hin tng la
chn ngc (adverse selection).
Sau khi đc bo him ri, ngi mua thng có xu hng  li dù sao thì đã
có bo him gánh ly ri ro cho mình ri, không phi lo na. ó chính là tâm lỦ 
li, hay còn đc gi là ri ro đo đc (moral hazard). Mt ví d đin hình là, trong
bo him mt xe, ngi mua bo him s ít quan tâm gi gìn chic xe mình hn so
vi trc khi mua bo him, nu nh xe mt cng đã có bên bo him bi thng.
i vi ngi mua BHYTTN, sau khi có th đã có hiu lc s dng, h ít
quan tâm đn vic t gi gìn sc khe, khi có bnh bt k là bnh gì h cng đi
khám BHYT, làm cho s ln khám bnh trung bình tng cao, ngi bnh mãn tính
thm chí không có bnh cng đn bnh vin nh bác s kê đn, nhn thuc v bán
thu li, và còn nhiu hành vi mà bên bán rt khó đ kim soát và ngn chn, th
trng lúc này s tn ti hin tng tâm lỦ  li hay còn gi là ri ro đo đc.
Hai hin tng trên là h qu ca bt cân xng thông tin trong th trng
BHYTTN.
T thc trng, hai câu hi mà tác gi đt ra là:
1. Có phi tình trng nhng ngi có sc khe không tt mi mua BHYTTN
xy ra đi vi tnh Tin Giang?
4
2. Vic đi khám bnh nhiu ln sau khi s hu th BHYTTN thc s din ra

ti tnh Tin Giang?
Xut phát t các vn đ nêu trên,  góc đ ca nhà qun lý trong ngành
BHXH, tác gi thc hin kim đnh mt cách khoa hc v s tn ti ca s la
chn ngc và ri ro đo đc trong th trng BHYTTN ti mt đa phng c th
(tnh Tin Giang), t đó đ xut gii pháp thích hp cho vic qun lỦ hot đng ca
th trng này.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
- Xác đnh có tn ti hay không hin tng la chn ngc trong th trng
BHYTTN ti tnh Tin Giang.
- Xác đnh có tn ti hay không hin tng ri ro đo đc trong th trng
BHYTTN ti tnh Tin Giang.
-  xut, kin ngh các vn đ liên quan đ hn ch thông tin bt cân xng
trong th trng BHYTTN tnh Tin Giang, nâng cao hiu qu qun lỦ và hot đng
ca c quan BHXH.
1.3 i tng vƠ phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca lun vn là gii pháp hn ch thông tin bt cân
xng trong th trng bo him y t t nguyn tnh Tin Giang.
Phm vi ca nghiên cu gii hn trong đa bàn tnh Tin Giang. Mt đa
phng có xy ra tình trng bi chi Qu KCB BHYT trong thi gian gn đây.
1.4 Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu là phng pháp đnh lng da vào mô hình kinh
t lng ca Nguyn Vn Ngãi và Nguyn Th Cm Hng (2012) nghiên cu thông
tin bt cân xng trong th trng BHYTTN ca tnh ng Tháp gm: mô hình kim
đnh hin tng la chn ngc và mô hình kim đnh hin tng ri ro đo đc.
5
S dng k thut bin gi: trong hai mô hình này, mt s bin là bin đnh
tính nên đ lng hóa chúng dùng cho phân tích hi quy mô hình kinh t lng, tác
gi có s dng k thut bin gi có 2 thuc tính: D=1 và D=0.
S dng phng pháp chn mu thun tin bng cách phát phiu điu tra s
ngi đang khám cha bnh có BHYT ti Bnh vin đa khoa trung tâm Tin Giang,

Trung tâm y t Thành ph M Tho và Trung tâm y t huyn Châu Thành, tnh Tin
Giang, sau đó kt hp kim tra trên h s thanh toán khám cha bnh ca h đ
đm bo tính chính xác cho các phiu điu tra thu thp đc. Loi b các phiu điu
tra ghi không đy đ thông tin cho đn khi đ 150 mu theo yêu cu cho phân tích
hi quy.
1.5 Kt cu ca lun vn
Lun vn đc chia thành 5 Chng:
Chng 1: Gii thiu v đ tài nghiên cu. Chng này, tác gi nêu lên lỦ do
chn đ tài nghiên cu là trong bi cnh có s vt qu khám cha bnh t khi
BHYTTN đc bán trên th trng tnh Tin Giang, t đó đa ra mc tiêu nghiên
cu, đi tng và phm vi nghiên cu và phng pháp nghiên cu.
Chng 2: C s lỦ thuyt và mô hình nghiên cu, trong chng này, tác gi
trình bày lỦ thuyt nn, kt qu các nghiên cu thc nghim có liên quan và la
chn mô hình nghiên cu cho lun vn. Trình bày phng pháp chn mu, d liu
và cách x lỦ d liu và thc hin đo lng tác đng ca hai hin tng: la chn
ngc và ri ro đo đc nhm mc đích chng minh s hin din ca chúng trong
th trng BHYTTN tnh Tin Giang.
Chng 3: Thc trng th trng BHYTTN Tin Giang: Chng này tác gi
phân tích s liu th cp so sánh v BHYTBB và BHYTTN bng các hình v.
Chng 4: Thông tin bt cân xng trong th trng bo him y t t nguyn-
Trng hp tnh Tin Giang: tác gi trình bày kt qu hi qui kim đnh hin tng
la chn ngc và ri ro đo đc, t đó đa ra gii pháp cho nhà qun lỦ v lnh
6
vc BHYTTN nhm hn ch thông tin bt cân xng trong th trng BHYTTN nói
chung và cho tnh Tin Giang nói riêng.
Chng 5: Kt lun và kin ngh: tng kt nghiên cu, tóm lc li nhng
vn đ đã đt đc và cha đc ca nghiên cu, đ xut hng nghiên cu tip
theo.

7
Chng 2
C S Lụ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIểN CU

LỦ thuyt kinh t tân c đin gi đnh trong th trng thì ngi bán và ngi
mua có thông tin hoàn ho v ba ch th: mt là: đi tác bên kia trong giao dch; hai
là: cht lng, đc đim ca hàng hóa hay dch v đc trao đi; và ba là cu trúc
ca th trng. Nu vic có đc thông tin là d dàng thì giao dch mua bán s tr
nên công bng hn, giá c tng xng vi cht lng. Tuy nhiên, trong thc t luôn
tn ti vic thông tin b che đy gây méo mó th trng, ví d nh trong th trng
hàng hóa, khi thông tin b che đy s làm ngi mua khó phân bit đc gia sn
phm có cht lng tt vi nhng sn phm có cht lng xu. Trong th trng lao
đng, ngi s dng lao đng thng gp rt nhiu khó khn trong vic xác đnh k
nng và nng lc ca ngi lao đng trc khi tuyn dng h. Còn trong th trng
bo him, công ty bo him phi gánh chu nhng khon chi phí đn bù cho nhng
ri ro t ngi đc bo him. Trong th trng BHYT, đc bit là BHYTTN cng

vy, do đc cung cp công cng nên Chính ph phi chu gánh nng bi chi Qu
KCB BHYT bi thông tin v sc khe ca ngi mua không minh bch. C s lỦ
thuyt v thông tin bt cân xng đc ng dng đ nghiên cu hin tng la chn
bt li và ri ro đo đc trong th trng BHYTTN ti tnh Tin Giang đc tác gi
trình bày theo phn tip theo.
2.1 Mt s khái nim c bn liên quan đn bo him y t
-Bo him y t: là hình thc bo him đc áp dng trong lnh vc chm sóc
sc khe, không vì mc đích li nhun, do Nhà nc t chc thc hin và các đi
tng có trách nhim tham gia theo quy đnh ca pháp lut.(Lut BHYT , 2008)
-Bo him y t bt buc: là hình thc bo him y t đc thc hin trên c
s bt buc ca ngi tham gia.
8
Loi hình bo him này bt buc nhng ngi tham gia phi trích mt phn
t thu nhp đc tr t đn v mà h làm vic, hoc đc Nhà nc h tr toàn b
hay mt phn chi phí bng Ngân sách nhà nc đ mua th BHYT. Do đó, trong
loi hình BHYT bt buc, bao gm c ngi khe mnh và ngi bnh tt cùng
tham gia nên ri ro bi chi qu BHYT là thp.
-Bo him y t t nguyn: là hình thc bo him y t đc thc hin trên c
s t nguyn ca ngi tham gia.
Ngi dân không thuc đi tng tham gia BHYTBB s đc mua th
BHYTTN theo mc phí đc quy đnh riêng cho loi hình này. Mi ngi trong h
gia đình đu đc quyn mua th BHYTTN vi mc phí gim dn t ngi th hai
tr đi nu nhng ngi này có cùng chung h khu. Tuy mc cung v th BHYTTN
luôn đáp ng cho cu, nhng do nhu cu còn hn ch nên tình trng ngi mua đa
s là ngi có bnh, thm chí khi mc bnh phi nm vin mi mua th.
-Bo him y t toƠn dơn: là vic các đi tng đu tham gia BHYT theo
quy đnh ca Lut BHYT nm 2008.
-Qu bo him y t: là qu tài chính đc hình thành t ngun đóng bo
him y t và các ngun thu nhp hp pháp khác, đc s dng đ chi tr cho chi phí
khám bnh, cha bnh cho ngi tham gia bo him y t, chi phí qun lỦ b máy

cho t chc bo him y t và nhng khon chi phí hp pháp khác liên quan đn bo
him y t.
-Qu khám cha bnh bo him y t: là qu thành phn ca qu BHYT,
qu này bng 90% s tin thu BHYT đc đ li cho c quan BHXH tnh qun lỦ
phc v cho khám bnh, cha bnh.
-Giám đnh bo him y t: là hot đng chuyên môn do t chc bo him y
t tin hành nhm đánh giá s hp lỦ ca dch v y t cho ngi tham gia bo him
y t, làm c s đ thanh toán chi phí khám bnh, cha bnh bo him y t.
9
2.2 LỦ thuyt v thông tin bt cơn xng
2.2.1 Gii thiu s lc v thông tin bt cơn xng
LỦ thuyt v thông tin bt cân xng đc Akerlof (1970), nhà kinh t hc
ngi M đa ra trong The market for “Lemons”: Quality Uncertainty and The
Market Mechanism. Trong bài nghiên cu này, Akerlof (1970) đ cp đn th
trng xe đã qua s dng  M bng ví d thc t trong th trng này bao gm hai
loi xe tt và xe xu (nhng qu chanh).
Ngi bán mt chic xe đã qua s dng ra giá 10,000 USD. t gi thit là c
ngi bán và ngi mua không h bit thông tin v nhau và d nhiên là ngi mua
không bit giá tr tht ca xe là tt hay xu nên ch chp nhn mua xe  mc giá
trung bình là 5,000 USD.
Vi mc giá đc ngi mua đa ra nh vy, ngi bán bit rng giá tr chic
xe ca mình cao hn 5,000 USD nên rút lui khi th trng, lúc by gi, trên th
trng ch còn li nhng chic xe có giá tr di 5,000 USD.
i vi ngi mua, do không bit rõ thông tin v chic xe nên li ch đa ra
mc giá trung bình là 2,500 USD, ngi bán s rút lui khi th trng vì xe ca h
có giá tr cao hn 2,500 USD. C nh th, trên th trng s không còn tn ti xe
tt, thay vào đó là nhng chic xe xu nht.
Akerlof (1970) kt lun rng: xe xu đã đy xe tt ra khi th trng, th
trng ch còn li nhng qu chanh.
Trong ví d này, ngi bán là ngi nm li th v thông tin, ngha là h luôn

bit rt rõ đc tính ca chic xe mình mun bán.Trong khi đó, ngi mua, do không
bit đc tính chic xe h mun mua có phi là xe còn tt hay không, nên h có th
mua nhm xe xu.
Nu nh Akerlof (1970) gi chic xe kém cht lng trong ví d trên là nhng
qu chanh thì Nguyn Hu Ngc (2001) ví nó nh là “vt vô tích s”, tc vic
ngi tiêu dùng mua nó không nhng nhm v giá mà còn không th s dng đc.
10
Nguyên lỦ “vt vô tích s” din t hin tng thông tin không đng b trong th
trng xe c: khi bán mt chic xe c, thì ngi bán bit rõ hn ngi mua v cht
lng tht s ca chic xe mà anh ta mun bán. Vì th, ngi bán s chp nhn bán
xe  mc giá sao cho không thp hn giá tr còn li ca chic xe, nu bán nhiu xe
là mc giá bán trung bình. iu này có ngha là nhng xe cht lng xu s to ra
khó khn cho vic bán xe cht lng còn tt vi mc giá mong mun.
Akerlof (1970) gi đnh rng: xác sut đ mua xe tt là q thì xác sut mua xe
xu là (1-q) (th trng đc phân loi xe tt và xu). Khi đó mc giá trung bình (P)
đc gi đnh mua xe là: P = P
1
q + P
2
(1-q).
Trong đó: P
1
là giá xe tt; P
2
là giá xe xu.
Ngi mua xe tim nng xem mc giá ca các loi xe tt hay xu là ngang
nhau, vì h không th phân bit đc tính ca xe nên h ch có th mua xe (bt k tt
hay xu) ti mc giá trung bình trên th trng. Thc t, đi vi xe tt thì giá cao
hn mc giá trung bình. Vì th ti mc giá trung bình đó ch có nhng xe xu đc
giao dch. Khi đó xác sut đ mua xe tt bây gi là q’ < q. Nh vy ngi mua

thng là mua đc nhng chic xe xu, vic la chn xe đ mua trong trng hp
này gi là s la chn ngc, vì h có th tr giá cao hn đi vi xe xu và ngi
bán li không th bán đc do giá bán thp hn giá ca xe tt. Mt phng cách đ
gim bt thông tin bt cân xng trên th trng là thông qua các t chc trung gian
trên th trng. T chc trung gian này có th gii thiu rõ hn thông tin sn phm
đn vi ngi mua nh bo hành, nhãn mác, thông s k thut… chính điu này đã
làm cho các bên giao dch cân bng hn v thông tin sn phm, khi đó giao dch s
d dàng thc hin (Akerlof, 1970).
Trong th trng lao đng, thông tin bt cân xng đc th hin trong vic
trc khi thuê mn lao đng, ngi thuê lao đng không bit trc đc kh nng
sn xut, trình đ tay ngh ca ngi lao đng đn đâu, vic to ra nng sut lao
đng sau khi đc thuê là bao nhiêu (Spence, 1973).
Vic thuê lao đng là mt quyt đnh đu t không chc chn và kh nng
11
ca con ngi phi qua đào to hay đc chng minh thông qua kinh nghim trc
đây ca h. Do đó, ngi thuê lao đng có th thuê đc lao đng hay không là
phi bit trc đc trình đ, nng lc ca lao đng thông qua xem xét bng cp,
kim tra kinh nghim ca ngi lao đng. Bng cp, kinh nghim đc xem nh là
mt cách ngi lao đng phát tín hiu đ cho thy rng h có nng lc đáng tin cy
đ làm tt công vic. Vì vy, vic thuê mn lao đng đc thc hin d dàng hn
do s bt cân xng thông tin gia ông ch và nhân viên đc gim bt (Spence,
1973).
Bt c hàng hóa nào cng đu có cht lng, kiu dáng khác nhau.  phân
bit thì cn phi có “c ch sàng lc” chúng (Stiglitz ,1975). i vi lao đng cng
có ngi có ngi có kh nng, tay ngh cao và lao đng có kh nng, tay ngh
thp. Vì vy, không th tr lng theo mt mc lng cân bng. i vi ngi có
kh nng to nng sut lao đng cao thì cn phi tr lng cao đ khuyn khích h.
i vi ngi có kh nng thp, vic c gng đt đc mt mc nng sut sn xut
đ nhn đc lng cao s tn chi phí rt ln so vi ngi có kh nng cao. Vì vy,
vic phân nhóm lao đng đ tr lng là vic làm cn thit đ khuyn khích nhng

ngi có kh nng nâng cao trình đ và mang li hiu qu cao cho xã hi (Stiglitz,
1975).
2.2.2 Khái nim v thông tin bt cơn xng
Thông tin bt cân xng xy ra khi mt bên giao dch có nhiu thông tin hn
mt bên khác. in hình là ngi bán bit nhiu v sn phm hn đi vi ngi
mua hoc ngc li (Trang t đin Wikipedia).
Thông tin bt cân xng xy ra khi mt bên đi tác nm gi thông tin còn bên
khác thì không bit đích thc mc đ thông tin  mc nào đó (Nguyn Trng Hoài,
2006).
2.2.3 H qu ca thông tin bt cơn xng
Khi ngi mua cân nhc mua mt hàng hóa trong ca hàng, điu đu tiên là
h cn là nó phi mang li s hu dng nh th nào, nu đây là mt hàng h đã
12
tng s dng qua thì điu này không còn quan trng na, ngi mua s chn ngay
mà không phi suy ngh. Gi s đây là ln đu tiên h mua mt hàng thì ngoài s
hu dng mà nó mang li, ngi mua cn bit cht lng, giá c ca nó nh th nào
hay ít ra cng cn bit đa ch nhà sn xut ra hàng hóa đó  đâu, khi bit đc điu
này, đng thi qua các kênh thông tin sn có, ngi mua cng có th bit đc nhà
sn xut y là ai, quy mô và đc đim ca nhà sn xut là cnh tranh hoàn ho, đc
quyn thun tuỦ hay đc quyn nhóm.
Tuy nhiên, trong thc t không phi lúc nào thông tin gia các bên trong giao
dch hàng hóa đu đc minh bch. Mun có đc thông tin thì các bên giao dch
có th phi tn rt nhiu chi phí, hoc cn xoá b nhng tr ngi trong vic cung
cp thông tin nh là: yêu cu vic cung cp thông tin trc khi hot đng mua bán
din ra hoc cn thay đi chính sách cho phù hp. Vic mua bán th BHYTTN cng
tng t nh các hot đng giao dch mua bán khác trên th trng. Bên bán
BHYTTN là c quan BHXH, còn bên mua là ngi cn th BHYT đ khám và
cha bnh. Trong th trng này, ngi bán bit rt ít thông tin v ngi mua, thông
tin ngi mua ch gm tên, tui, gii tính và ni . S bt cân xng v thông tin ca
th trng này dn đn h qu là la chn ngc (adverse selection) và ri ro đo

đc (moral hazard).
2.2.3.1 La chn ngc
La chn ngc là kt qu ca thông tin b che đy, nó xy ra trc khi thc
hin giao dch hay nói cách khác trc khi kỦ hp đng (Nguyn Trng Hoài,
2006).
La chn ngc là xu hng nhng ngi có nguy c v sc khe cao mong
mun có đc bo him hn ngi có nguy c v sc khe thp. Bi vì, công ty
bo him không bit ngi nào có nguy c v sc khe cao và ngi nào có nguy
c v sc khe thp (Pauly, 2007).
Hin tng la chn ngc là mt vn đ ca th trng liên quan đn
BHYT. Trong BHYT, thông tin cng không đng b ging nh hin tng mua xe
13
c trong ví d ca Akerlof (1970). Ngi mua bo him bit rõ bnh tt ca mình,
hiu bit v tình trng sc khe ca mình tng tn hn là c quan bán BHYT.
Trong khi đó, c quan bán BHYT bit đc phân b ca chi phí thông qua các d
liu thng kê nên h thng đt giá da trên chi phí trung bình ca dch v KCB mà
không phi là chi phí cn biên (Nguyn Hu Ngc, 2001).

Xác sut
1/n

0 ¼ ½ 3/2 1 Chi phí y t (đn v tin)
Ngun: Nguyn Hu Ngc (2001)
Hình 2.1: Chi phí sc khe mong đi
Gi s có n ngi tham gia BHYT, thì 1/n là xác sut mua BHYT tng
ng vi mi mc chi phí vi gi thit là đng đu nhau.
Mc hòa vn ca công ty bo him tng ng vi mc đóng bo him nhn
đc t mi ngi mua đ chi tr cho chi phí trung bình ca dân s đc bo him
cng vi chi phí trung bình ca các chi phí khác: tuyên truyn, qung cáo, chi phí
qun lỦ và các chi phí khác
.
Khi ngi mua BHYTTN nhn thy mc tr cp bo him đc hng thp
hn mc chi phí cho sc khe mà h cn đn thì h có khuynh hng t lo cho sc
khe bn thân mà không mua BHYTTN. Vì th, công ty bo him s phi gánh chu
14
chi phí đ tr cho nhng ngi có nguy c v chi phí y t cao. Chính điu này to ra
hin tng la chn ngc làm gia tng ri ro trung bình và tng chi phí cho nhng
ngi tham gia bo him.
Do đó, mt trong nhng phng cách đ làm gim hin tng la chn
ngc là trin khai BHYT trên phm vi rng vi càng nhiu ngi tham gia càng
tt, d nhiên là không ch nhng ngi có ri ro v sc khe tham gia mà c nhng
ngi khe mnh cng cn đc khuyn khích (Nguyn Hu Ngc, 2001).
c tính nhân đo trong chính sách BHYT ca Nhà nc là vic mua bán th
BHYTTN không vì mc đích to ra li nhun t loi hàng hóa ca nó - dch v
chm sóc sc khe, mà li nhun ch đc to ra t vic đu t an toàn nh mua
trái phiu chính ph, cho các ngân hàng thng mi nhà nc vay nhm mc đích
bo toàn và tng trng Qu BHYT đ phc v cho vic khám cha bnh, chm
sóc sc khe cho ngi mua th. Hn na, vic c quan cung cp BHYT không bit
đc hay không xem s minh bch thông tin v tình trng có ri ro cao trong sc
khe ca ngi mua nh là mt điu kin đ bán th nh các công ty bo him
thng mi. iu này có nguy c to ra điu kin cho thông tin bt cân xng luôn

tn ti trong th trng BHYTTN.
2.2.3.2 Ri ro đo đc
Ri ro đo đc xut hin do hành vi b che đy và xut hin sau khi kỦ hp
đng (Nguyn Trng Hoài, 2006).
Ri ro đo đc trong lnh vc bo him xy ra khi s tn tht d kin t s
kin bt li trong bo him tng lên (Pauly, 2007).
Theo Nguyn Hu Ngc (2001), BHYT là hàng hóa đc cung cp công
cng bi vì: Th nht, nó không phi đc dành riêng cho ai, do vy, càng không
th buc mi ngi tr tin trc tip khi s dng hàng hóa mà không phi dành
riêng cho mi cá nhân, khi không phi tr tin trc tip, h vn có th th hng
đc hàng hóa y. Th hai, vic s dng dch v khám cha bnh BHYT ca ngi
15
này không nh hng đn ngi khác. Th ba, chi phí tng thêm đ tiêu dùng thêm
mt hàng hóa thng không đáng k, hu nh bng không.
Chính vì BHYT đc cung cp công cng nên khi s dng th BHYT đc
min gim đn 80% chi phí y t s dn đn hin tng lm dng do tiêu dùng quá
mc cn thit. Bi vì ngi tiêu dùng tr rt ít s tin mà anh ta tiêu th hàng hóa,
do đó, anh ta s tiêu dùng hàng hóa đó cho đn khi li ích cn biên mà anh ta nhn
đc hàng hóa đó là bng không.
Gi s chi phí biên đ sn xut ra mt đn v hàng hóa là không đi và bng
MC, li ích t vic tiêu dùng hàng hóa đc th hin bng đng cu D.
Nu hàng hóa đc cung cp bi t nhân, ngha là ngi tiêu dùng s tr mt
khon tin bng vi chi phí cn biên MC khi tiêu dùng thêm mt đn v hàng hóa
thì sn lng hàng hóa khi tiêu dùng s là Q
E
là mc sn lng tiêu dùng hiu qu
mà ti đó, li ích cn biên bng vi chi phí cn biên (MU=MC).
Tuy nhiên, nu hàng hóa đc Chính ph cung cp công cng thì sn lng
hàng hóa đc tiêu dùng s lp tc tng lên t Q
E

đn Q
A
. Trong khong tng tiêu
dùng này, li ích do vic tiêu dùng hàng hóa mang li nh hn chi phí sn xut
hàng hóa làm xut hin tn tht do tiêu dùng quá mc.
Gi L
e
là tn tht do tiêu dùng, ta có L
e
bng din tích tam giác (EAQ
A
)

nh
biu din  hình 2.2:





16
P (giá)


(D)

P
E A
MC

0 Q
E
Q
A
Q hàng hóa công
Ngun: Nguyn Hu Ngc (2001)
Hình 2.2 Tn tht do tiêu dùng quá mc hƠng hóa công
Sau khi có th BHYT, ngi đc bo him có xu hng  li rng nu h
có bnh thì s đc hng quyn li nên h thng không chú trng đn vic t
chm sóc sc khe. Do  li vào vic có th BHYT s đc s dng dch v bt c
khi nào h cn, điu này làm cho h đi khám bnh nhiu hn, riêng đi vi ngi
mc bnh mãn tính, s ln s dng dch v y t ca h càng nhiu và do đó chi phí
mà Qu KCB BHYT phi tr cho h cao hn.
2.2.3.3 Tht bi ca th trng
Begg và cng s (2005) cho rng nguyên nhân gây ra tht bi cho th trng
là do s bóp méo làm cho th trng không hiu qu. Khi đó, chi phí xã hi cn
biên và li ích xã hi cn biên không bng nhau. La chn ngc và ri ro đo đc
là hai trong nhng nguyên nhân bóp méo th trng.
Th trng bo him đc cho là đy đ và hoàn ho nu nó làm cho ri ro
có th dch chuyn t ngi không thích ri ro sang ngi chp nhn ri ro  mt
mc giá nào đó. Giá cân bng s làm cho chi phí cn biên và li ích xã hi cn biên
17
bng nhau. Trong th trng bo him, mt khi xut hin hin tng la chn
ngc và ri ro đo đc s hn ch vic t chc th trng. Vì th, các gói bo him
có ri ro khác nhau phi đc bán  mc giá khác nhau tng ng vi mc ri ro,
điu này s hn ch đc ri ro cho các công ty bo him (Begg và cng s, 2005).
Mt cách na đ hn ch s tht bi ca th trng do thông tin bt cân xng
gây nên là đm bo vic cung cp thông tin cho các bên giao dch mua bán. Tuy
nhiên, đ có đc thông tin là mt vic rt tn kém. i vi mt sn phm có kh
nng gây hi cho xã hi thì vic minh bch thông tin v chúng s giúp ngi mua

mua ít sn phm này hn đ gim tn tht.
Trên thc t, vic có quá nhiu thông tin không phi là điu tt nht, và đ có
nhiu thông tin thì càng tt kém hn và vic tìm kim thông tin cng không th kéo
dài mãi mãi. Hãy tng tng nu ta dành c cuc đi đ tìm mt ni đ xây nhà
va Ủ mình hay tìm mt ngi bn đi lỦ tng, điu này s không ti u bng ta
tìm đc mt ni và mt ngi bn đi “đ tt”. Khi đó, ngi mua và ngi bán
s ch dng li  mc đ thông tin ti u va đ đ ra quyt đnh. i vi công ty
bo him, gi s rng công ty bo him có đc đy đ thông tin và bit chc chn
khách hàng tim nng ca mình ai là ngi khe mnh, ai là ngi thng xuyên
m đau thì chc chn công ty bo him s không bán bt c gói bo him nào cho
bt k ai. Bi vì, điu này chc chn gây tn tht cho bên bán.
2.3 Nghiên cu thc nghim liên quan
2.3.1 Nghiên cu hin tng la chn ngc
Tình trng bi chi qu chm sóc sc khe din ra ti Croatia trong thi gian
mt thp k là mc tiêu nghiên cu thông tin bt cân xng ca Vukina và Nestic
(2008). Gi đnh ca nghiên cu là hin tng la chn ngc trong vic mua bo
him b sung tn ti trong th trng. bo him b sung đc ngi dân mua hay
không ph thuc vào nhiu nhân t. Theo Vukina và Nestic (2008), các nhân t đó
là gii tính, tui, tình trng hôn nhân đã kt hôn hay sng đc thân, khu vc sinh
sng  nông thôn hay thành th, trình đ hc vn, ngh nghip, thu nhp và tình