B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
PHAN TH HOÀNG ANH
QUN TR RI RO LÃI SUT TI NGÂN
HÀNG NÔNG NGHIP VÀ PHÁT TRIN
NÔNG THÔN VIT NAM
Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.02.01
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS. TRNG TH HNG
TP. H CHÍ MINH – NM 2013
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Nhng thông tin
và ni dung trong đ tài là da trên nghiên cu ca tác gi và hoàn toàn đúng vi
ngun trích dn.
Tác gi đ tài
Phan Th Hoàng Anh
Hc viên Cao hc khóa 21 – i Hc Kinh T TP.HCM
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC BNG BIU, TH
DANH MC CÁC CH VIT TT
LI M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V RI RO LÃI SUT VÀ QUN TR RI RO LÃI SUT TI
NGỂN HÀNG THNG MI 3
1.1 Ri ro lãi sut 3
1.1.1 Khái nim ri ro lãi sut 3
1.1.2 Nguyên nhân ca ri ro lãi sut 3
1.1.2.1 Xut hin s không cân xng v k hn gia tài sn Có và tài sn N 3
1.1.2.2 Do các ngân hàng áp dng các loi lãi sut khác nhau trong quá trình huy đng vn và
cho vay 4
1.1.2.3 Do có s không phù hp v khi lng gia ngun vn huy đng và vic s dng
ngun vn đó đ cho vay và đu t 4
1.1.2.4 Do t l lm phát thc t din bin vt t l lm phát d kin làm cho vn ca ngân
hàng không đc bo toàn sau khi cho vay 4
1.1.3 nh hng ca ri ro lãi sut 5
1.2 Các mô hình đo lng ri ro lãi sut 5
1.2.1 Mô hình đnh giá li (The Repricing Model) 5
1.2.2 Mô hình mô phng Monte Carlo 9
1.2.2.1 Khái nim 9
1.2.2.2 Các bc thc hin mô phng 9
1.3 Qun tr ri ro lãi sut ti các ngơn hƠng thng mi 10
1.3.1 Khái nim qun tr ri ro lãi sut 10
1.3.2 Các nhân t nh hng đn qun tr ri ro lãi sut 11
1.3.2.1 C ch điu hành lãi sut ca ngân hàng Trung ng 11
1.3.2.2 Quy trình qun tr ri ro và vic kim tra, giám sát thc hin quy trình 11
1.3.2.3 H thng công ngh thông tin ca ngân hàng 11
1.3.2.4 Nng lc ca đi ng cán b chuyên môn 12
1.3.2.5 Mc đ phát trin và s n đnh ca nn kinh t v mô 12
1.3.2.6 c thù hot đng kinh doanh ca các ngân hàng thng mi: 12
1.3.3 Mc tiêu ca qun tr ri ro lãi sut 12
1.3.3.1 Gim thiu mt mát cho ngân hàng 12
1.3.3.2 Tng li nhun cho ngân hàng: 13
1.3.4 Quy trình qun tr ri ro lãi sut: 15
1.3.4.1 Nhn din và phân loi ri ro: 15
1.3.4.2 o lng ri ro lãi sut: 15
1.3.4.3 Giám sát ri ro: 16
1.3.4.4 Kim soát ri ro: 17
1.4 Phng pháp qun tr ri ro lãi sut ti các ngơn hƠng thng mi trên th gii và bài
hc kinh nghim cho ngơn hƠng thng mi Vit Nam: 18
1.4.1 Phng pháp qun tr ri ro lãi sut ti các ngơn hƠng thng mi trên th gii: 18
1.4.1.1 Thành lp y ban qun tr tài sn N - Có: 18
1.4.1.2 Quy đnh v vic duy trì vn ch s hu: 18
1.4.1.3 Qun tr hn mc khe h nhy cm lãi sut: 18
1.4.1.4 Qun tr hn mc giá tr có th tn tht (VaR): 19
1.4.1.5 S dng các công c phái sinh 20
1.4.2 Bài hc kinh nghim cho ngơn hƠng thng mi Vit Nam: 23
1.4.2.1 Thc tin qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng HSBC Vit Nam: 23
1.4.2.2 Bài hc kinh nghim cho các NHTM Vit Nam: 24
KT LUN CHNG 1: 26
CHNG 2: THC TRNG QUN TR RI RO LÃI SUT TI NGÂN HÀNG NÔNG
NGHIP & PHÁT TRIN NÔNG THÔN VIT NAM 27
2.1 Gii thiu chung v ngân hàng Nông nghip & Phát trin nông thôn Vit Nam 27
2.1.1 Lch s hình thành 27
2.1.2 Quy mô hot đng 28
2.2 Chính sách lãi sut ca ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn Vit Nam trong thi
gian qua 29
2.2.1 Lãi sut huy đng 29
2.2.2 Lãi sut cho vay 30
2.3 Thc trng qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn Vit
Nam 30
2.3.1 Chính sách điu hành lãi sut ca ngơn hƠng nhƠ nc trong giai đon t nm 2008 đn
nay có nh hng nh th nƠo đn hot đng ca các ngơn hƠng thng mi 30
2.3.2 Quy trình qun tr ri ro lãi sut ca ngân hàng Nông Nghip & Phát Trin Nông Thôn
Vit Nam 34
2.3.2.1 Ti hi s chính 34
2.3.2.2 Ti các chi nhánh 35
2.4 ng dng mô hình đnh giá li và mô hình mô phng trong đo lng và phòng nga ri ro
lãi sut ti Ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn Vit Nam 36
2.4.1 Lng hóa ri ro lãi sut bng mô hình đnh giá li ti Ngân hàng Nông nghip & Phát
trin Nông thôn Vit Nam 36
2.4.2 ng dng mô hình đnh giá li và mô hình mô phng trong đo lng và phòng nga ri
ro lãi sut ti Ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn Vit Nam 39
2.5 ánh giá công tác qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn
Vit Nam 44
2.5.1 Kt qu đt đc 44
2.5.2 Nhng tn ti thiu sót 45
2.5.2.1 NHNo & PTNT Vit Nam cha có s quan tâm toàn din v qun tr ri ro lãi sut 46
2.5.2.2 H thng công ngh thông tin ca NHNo & PTNT Vit Nam h tr cha hiu qu cho
qun tr ri ro lãi sut 47
2.5.2.3 C ch lãi sut ca NHNo & PTNT Vit Nam đc hoch đnh còn cha linh hot 47
2.5.2.4 Thc hin các nghip v hin đi đ phòng nga ri ro lãi sut ti Ngân hàng còn hn
ch 47
2.5.2.5 B phn kim tra kim toán ni b ca Ngân hàng cha thc hin tt vai trò giám sát
48
2.5.3 Nguyên nhân nhng hn ch trong qun tr ri ro lãi sut ti NHNo & PTNT Vit Nam
49
2.5.3.1 Nguyên nhân khách quan 49
2.5.3.2 Nguyên nhân ch quan 50
KT LUN CHNG 2 52
CHNG 3: GII PHÁP QUN TR RI RO LÃI SUT TI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIP
& PHÁT TRIN NÔNG THÔN VIT NAM 53
3.1 nh hng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn Vit
Nam 53
3.2 Mt s gii pháp qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng Nông nghip & Phát trin Nông thôn
Vit Nam 54
3.2.1 Nâng cao vai trò ca hi đng ALCO 54
3.2.2 Xây dng chính sách qun lý ri ro lãi sut 55
3.2.3 Hoàn thin h thng công ngh thông tin 56
3.2.4 Chú trng đo to cán b có trình đ chuyên môn v qun tr ri ro lãi sut 57
3.2.5 Phát trin các dch v phi tín dng, đc bit là dch v thanh toán không dùng tin mt
58
3.2.6 Xây dng h thng giám sát, d báo lãi sut, nhn bit và cnh báo sm ri ro lãi sut 58
3.3 Kin ngh vi Ngơn hƠng NhƠ nc 59
3.3.1 To hƠnh lang pháp lỦ đ phát trin các công c phái sinh 60
3.3.2 Hoàn thin khung pháp lỦ vƠ các quy đnh v đo lng ri ro lãi sut 60
3.3.3 Cng c h thng ngân hàng 62
3.3.4 Cung cp cho các NHTM các thông l chun mc qun tr ri ro lãi sut, h tr các
NHTM trong vic đƠo to cán b nghip v 62
3.4 Kin ngh vi NhƠ nc và chính quyn đa phng 63
KT LUN CHNG 3 65
KT LUN 66
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CÁC BNG BIU, TH
Bng 1.1: Tài sn và n nhy cm và không nhy cm lãi sut.
Bng 1.2: Phng pháp qun tr ch đng ri ro lãi sut.
Bng 2.1: Lưi sut huy đng VN ca NHNo & PTNT Vit Nam qua các nm
Bng 2.2: Lưi sut cho vay bng VN ca NHNo & PTNT Vit Nam qua các nm
Bng 2.3: Chênh lch tài sn Có và tài sn N nhy cm lãi sut ca NHNo & PTNT
qua các nm.
Bng 2.4: Phân tích khe h nhy cm lãi sut ca NHNo & PTNT Vit Nam
Bng 2.5: Hàm phân phi xác sut mc thay đi ca lãi sut (
Bng 2.6: Bng kt qu thay đi khi lưi sut thay đi
Bng 2.7: Thng kê kt qu thay đi thu nhp nhóm đn 1 tháng
Bng 2.8: Bng xác sut tích ly thay đi thu nhp nhóm đn 1 tháng.
th 2.1: Din bin tình hình lãi sut VN giai đon t 2008 đn quý II/2013.
th 2.2: Giá tr các công c tài chính phái sinh ca NHNo & PTNT Vit Nam qua
các nm.
DANH MC CÁC CH VIT TT
ALCO : y ban qun tr tài sn N -Có
BCTC: Báo cáo tài chính
BG: Ban Giám đc
CP: Chính Ph
HTV: Hi đng thành viên
LS: Lãi sut
NHNN: Ngân hàng Nhà Nc
NHNo & PTNT: Ngân hàng Nông Nghip & Phát Trin Nông Thôn
NHTM: Ngân hàng thng mi
NV: ngun vn
TS: tài sn
TSC: Tài sn c đnh
VCSH: Vn ch s hu
1
LI M U
1. Lý do chn đ tài
Ngân hàng là mt loi hình t chc kinh doanh cung cp các dch v đa dng,
phc tp tim n nhiu ri ro mang tính h thng, dây chuyn. S sp đ ca ngân
hàng nh hng tiêu cc đn toàn b đi sng, kinh t, chính tr xã hi ca mt quc
gia. Chính vì vy, ngày nay trên th gii vic áp dng khoa hc công ngh vào qun tr
ri ro trong kinh doanh đang rt đc các ngân hàng đc bit chú trng.
Ti Vit Nam, do xut phát đim ca các ngân hàng thp hn mc trung bình
chung ca các nc trong khu vc, h thng qun lỦ ngân hàng cha tht s quan tâm
và đu t đúng mc cho công tác qun tr ri ro ca h thng ngân hàng. c bit là
qun tr ri ro lãi sut, do đây là kênh mang li ngun thu nhp chính cho các ngân
hàng thng mi và cng là mt v khí li hi trong cuc chin giành git th phn ca
các ngân hàng, nhng do lưi sut bin đng tht thng khó d đoán, nên qun lý ri
ro lãi st đang tr thành vn đ trng đim đi vi các nhà qun lỦ ngân hàng. òi hi
đi ng cán b qun lý ngân hàng phi có trình đ, giàu kinh nghim, có kh nng
nhn bit, phân tích, đánh giá đa ra các quyt đnh đúng đn trong lnh vc tài chính
tin t, các ngân hàng phi tng cng công tác qun lý và áp dng các phng pháp
hin đi đ lng hóa ri ro lãi sut có nh hng đn kt qu kinh doanh ca ngân
hàng nh th nào. Chính vì vy tôi quyt đnh chn đ tài: “Qun tr ri ro lãi sut ti
Ngân hàng Nông Nghip & Phát trin Nông Thôn Vit Nam”
2. Mc tiêu nghiên cu
- Trình bày các vn đ c bn liên quan đn ri ro lãi sut và qun tr ri ro lãi
sut.
- Phân tích, đánh giá thc trng ri ro lãi sut ti Ngân Hàng Nông Nghip &
Phát Trin Nông Thôn Vit Nam, đánh giá nhng kt qu đt đc cng nh nhng
hn ch trong qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng.
- xut mt s gii pháp nhm qun tr ri ro lãi sut ti ngân hàng.
2
3. i tng và phm vi nghiên cu
- i tng nghiên cu: hot đng qun tr ri ro lãi sut ca NHNo & PTNT
Vit Nam
- Phm vi nghiên cu:
+ tài tp trung nghiên cu công tác qun tr ri ro lãi sut ca NHNo
& PTNT Vit Nam giai đon t nm 2008 đn nm 2012.
+ Ch nghiên cu lãi sut ca đng Vit Nam, không nghiên cu lãi sut
ca các loi ngoi t khác hay vàng.
4. Phng Pháp nghiên cu
- Phng pháp phân tích, tng hp lý thuyt.
- Phng pháp thu thp s liu: s liu đc thu thp t các báo cáo tài chính,
báo cáo thng niên ca NHNo & PTNT Vit Nam qua các nm, ngun NHNN,
internet, các tp chí khoa hc.
- ng dng mô hình đnh giá li và mô hình mô phng Monte Carlo có s h
tr ca công c Crytal Ball trong vic đo lng và phòng nga ri ro lãi sut ti Ngân
Hàng Nông Nghip & Phát Trin Nông Thôn Vit Nam qua kho sát s bin đng ca
các loi lãi sut đnh hng th trng (lãi sut chit khu, lãi sut c bn, lãi sut tái
cp vn).
5. Kt cu ca lun vn
Lun vn đc chia thành 3 chng, c th nh sau:
Chng 1: Tng quan v ri ro lãi sut và qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng
thng mi.
Chng 2: Thc trng qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng Nông Nghip &
Phát Trin Nông Thôn Vit Nam.
Chng 3: Gii pháp nhm qun tr ri ro lãi sut ti Ngân hàng Nông Nghip
& Phát Trin Nông Thôn Vit Nam.
3
CHNG 1: TNG QUAN V RI RO LÃI SUT VÀ QUN TR
RI RO LÃI SUT TI NGỂN HÀNG THNG MI
1.1 Ri ro lãi sut
1.1.1 Khái nim ri ro lãi sut
Ri ro là mt s không chc chn, mt tình trng bt n hay bin đng tim n
kt qu. Tuy vy không phi bt c s không chc chn nào cng là ri ro. Ch
nhng tình trng không chc chn có th c đoán đc xác sut xy ra mi gi là ri
ro; còn nhng tình trng không chc chn cha tng xy ra hoc không c đoán đc
xác sut xy ra thì gi là bt trc. Tóm li, ri ro là s bt trc có th c đoán đc
hoc đo lng đc.
Ri ro lãi sut là loi ri ro xut hin khi có s thay đi ca lãi sut th trng
hoc ca nhng yu t có liên quan đn lãi sut dn đn tn tht v tài sn hoc làm
gim thu nhp ca ngân hàng.
1.1.2 Nguyên nhân ca ri ro lãi sut
hn ch ti đa nhng thit hi cho thu nhp ca ngân hàng do nh hng
xu ca bin đng lãi sut mang li, chúng ta cn tìm hiu nhng nguyên nhân phát
sinh ri ro lãi sut. Có các nguyên nhân sau:
1.1.2.1 Xut hin s không cân xng v k hn gia tài sn Có và tài sn N
K hn ca tài sn Có ln hn k hn ca tài sn N. Ngân hàng huy đng vn
ngn hn đ cho vay, đu t dài hn. Nh vy ri ro s tr thành hin thc nu lãi sut
huy đng trong nhng nm tip theo tng lên trong khi lưi sut cho vay và đu t dài
hn không đi.
K hn ca Tài sn Có nh hn k hn ca tài sn N. Ngân hàng huy đng
vn có k hn dài đ cho vay, đu t vi k hn ngn. Nh vy ri ro s tr thành hin
thc nu lãi sut huy đng trong nhng nm tip theo không đi trongkhi lãi sut cho
vay và đu t gim xung.
4
1.1.2.2 Do các ngân hàng áp dng các loi lãi sut khác nhau trong quá
trình huy đng vn và cho vay
Ngân hàng huy đng vn vi lãi sut c đnh đ cho vay, đu t vi lãi sut
bin đi. Khi lãi sut gim, ri ro lãi sut s xut hin vì chi phí lưi không đi trong khi
thu nhp lãi gim làm cho li nhun ngân hàng gim.
Ngân hàng huy đng vn vi lãi sut bin đi đ cho vay, đu t vi lãi sut c
đnh. Khi lãi sut tng, ri ro lãi sut s xut hin vì chi phí lưi tng theo lưi sut th
trng, trong khi thu nhp lưi không đi làm cho li nhun ngân hàng gim.
1.1.2.3 Do có s không phù hp v khi lng gia ngun vn huy đng và
vic s dng ngun vn đó đ cho vay và đu t
Trng hp ngân hàng huy đng vn mà không cân đi đc đu ra làm cho
ngun vn b đng dn đn thu nhp lưi và chi phí lưi không tng xng vi nhau
làm cho hiu qu kinh doanh ca ngân hàng gim xung.
1.1.2.4 Do t l lm phát thc t din bin vt t l lm phát d kin làm cho
vn ca ngân hàng không đc bo toàn sau khi cho vay
T l lm phát thc t có nh hng rt ln đn kt qu hot đng kinh doanh
ca ngân hàng. Lãi sut thc mà ngân hàng đc hng khi cho vay đc xác đnh
theo công thc ph bin sau:
Lãi sut thc = Lãi sut danh ngha ậ T l lm phát thc t
Nu t l lm phát d kin nh hn t l lm phát thc t thì li nhun ca ngân
hàng s b gim xung.
Gi s ngân hàng cho vay vi lãi sut là 12% nm, trong đó t l lm phát d
kin là 8% nm, vy lãi sut thc ngân hàng đc hng là 4% nm. Nu t l lm
phát thc t là 9%nm thì lưi sut thc ca ngân hàng gim xung ch còn 3% nm.
5
1.1.3 nh hng ca ri ro lãi sut
T nhng nguyên nhân dn đn ri ro lãi sut có th thy nhng nh hng ca
ri ro lãi sut đn hot đng kinh doanh ca ngân hàng nh sau:
Ri ro lãi sut xy ra gây nhiu tn tht v tài sn cho ngân hàng, nhng tn
tht thng gp là làm tng chi phí ngun vn ca ngân hàng, gim thu nhp t tài sn
ca ngân hàng, gim giá tr th trng ca tài sn và vn ch s hu ca ngân hàng.
Ngoài ra ri ro lãi sut còn làm cho uy tín ca ngân hàng b st gim. Mt ngân
hàng có kt qu kinh doanh b l liên tc hoc thng xuyên không đ kh nng thanh
khon có th dn đn mt cuc rút tin hàng lot quy mô ln, mt đi s tín nhim ca
khách hàng dành cho ngân hàng, đánh mt thng hiu ca ngân hàng, và phá sn là
điu tt yu.
Tác đng xu nht ca ri ro lãi sut làm cho ngân hàng b thua l và dn đn
phá sn, s nh hng đn hàng triu ngi gi tin, hàng ngàn doanh nghip không
đc đáp ng vn làm cho nn kinh t suy thoái, giá c tng cao, sc mua gim sút,
tht nghip tng, gây ri lon trt t xã hi, và hn na nu không có s can thip kp
thi ca Ngân hàng Trung ng s dn đn s đ v hàng lot ca các ngân hàng theo
sau đó mà ngi ta thng gi đây là hiu ng đôminô, gây nh hng nghiêm trng
đn nn kinh t.
1.2 Các mô hình đo lng ri ro lãi sut
1.2.1 Mô hình đnh giá li (The Repricing Model)
Mô hình đnh giá li đo lng s thay đi giá tr ca tài snvà n khi lãi sut
bin đng da vào vic chia nhóm tài sn và n theo k hn đnh giá li ca chúng.
Ni dung ca mô hình là phân tích các lung tin da trên nguyên tc giá tr ghi s
nhm xác đnh chênh lch gia thu nhp lãi sut t tài sn và chi phí lãi sut phi tr
cho n sau mt thi gian nht đnh. Phân loi nh trên nhm đa các tài sn và n v
cùng mt nhóm có cùng k hn t đó đo lng s thay đi ca thu nhp ròng t lãi
sut ca các nhóm vi s thay đi lãi sut ca th trng. Giá tr tài sn và n trong
các nhóm dùng đ tính chênh lch là giá tr lch s, khe h nhy cm lãi sut (Interest-
rate sensitive gap _IS GAP) đc dùng đ đo lng s nhy cm lãi sut ca chúng:
6
IS GAP =
Tài sn nhy cm vi
_
N nhy cm vi
lãi sut (ISA)
lãi sut (ISL)
Tiêu chí đ phân loi nhy cm hay không nhy cm vi lãi sut tùy thuc vào
thu nhp lưi (đi vi tài sn) và chi phí lưi (đi vi n) có bin đi hay không, khi lãi
sut th trng bin đng
Bng 1.1: Tài sn và n nhy cm và không nhy cm lãi sut
Tài sn nhy lãi sut
N nhy lãi sut
Tài sn không nhy lãi
sut
N không nhy lãi
sut
+Chng khoán ngn
hn ca Chính ph
và các t chc t
nhân (sp mãn hn)
+Vay t th trng
tin t
+Tin mt ti két hoc
tin gi ti Ngân hàng
Trung ng
+Tin gi giao dch
(không đc tr lãi
hoc mang lãi sut c
đnh)
+Các khon cho vay
ngn hn (sp mãn
hn)
+Tin gi ngn
hn
+Cho vay dài hn vi lãi
sut c đnh
+Tin gi dài hn
+Các khon cho vay
và chng khoán
mang lãi sut th ni
+Tin gi trên th
trng tin t (vi
lãi sut có th đc
điu chnh)
+Chng khoán dài hn
vi lãi sut c đnh
+Vn ch s hu
+Tin gi mang lãi
sut th ni
+TSC và các tài sn
không sinh li
c đim ca tài sn và n nhy cm vi lãi sut là thi gian đn
hn càng ngn thì tính nhy cm vi lãi sut càng cao.
7
Mc thay đi li nhun ca ngân hàng
= (Tng tài sn nhy lãi – Tng n nhy lãi) x Mc thay đi lãi sut
= Khe h nhy cm lãi sut x Mc thay đi lãi sut.
V lý thuyt, ti bt k thi đim nào, mt ngân hàng cng có th t bo v
mình trc nhng thay đi ca lãi sut, dù lãi sut thay đi theo chiu hng nào,
bng cách đm bo cân bng sau đây:
áàư áư
(Hay IS GAP = 0)
Trong thc t, giá tr ca tài sn và n nhy cm lãi sut thng không bng
nhau. S không cân bng gia tài sn – n nhy cm lãi sut hình thành nên mt mc
chênh lch gi là khe h nhy cm lãi sut. Các trng hp có th xy ra khi xác đnh
khe h nhy cm lãi sut (IS GAP):
IS GAP > 0
Tng tài sn nhy lãi > Tng n nhy lãi.
Trng hp này khi lãi sut thay đi theo chiu hng tng thì li nhun ngân
hàng tng còn nu lãi sut thay đi theo chiu hng gim thì li nhun ngân hàng
gim.
IS GAP < 0
Tng tài sn nhy lãi < Tng n nhy lãi.
Trng hp này khi lãi sut thay đi theo chiu hng tng thì li nhun ngân
hàng gim còn nu lãi sut thay đi theo chiu hng gim thì li nhun ngân hàng
tng.
iu kin ng dng mô hình: Tài sn có và tài sn n nhy cm lãi sut phi
đc phân nhóm theo thi gian đáo hn hoc đc đnh giá li theo các k hn sau:
đn 1 tháng, 1 tháng đn 3 tháng, 3 tháng đn 6 tháng, 6 tháng đn 1 nm, 1 nm đn 5
nm và trên 5 nm.
8
Bng 1.2: Phng pháp qun tr ch đng ri ro lãi sut
u đim:
Mô hình đnh giá li phân tích các lung tin da trên nguyên tc giá tr ghi s
nhm xác đnh chênh lch gia lãi sut thu đc t tài sn có và chi phí lãi vay sau
mt thi k xác đnh. Do đó da vào mô hình này ta có th so sánh đc mc đ nhy
cm gia tài sn N và tài sn Có vi lãi sut t đó xác đnh mc đ ri ro vi lãi sut
ca ngân hàng. u đim ca mô hình là tng đi đn gin, d xác đnh, trc quan,
phù hp vi điu kin ca các ngân hàng thng mi Vit Nam.
Nhc đim:
Mô hình đnh giá li không s dng giá tr th trng do đó không phn ánh
toàn b ri ro ca lãi sut đi vi ngân hàng.
Vic phân nhóm tài sn và n theo mt khung k hn nht đnh đư phn ánh s
sai lch thông tin v c cu tài sn và n trong cùng mt nhóm. Ví d, giá tr tài sn và
n trong cùng mt nhóm có cùng k hn đn hn có th là bng nhau, nhng n có th
đc đnh giá li ti thi đim cui ca k đnh giá trong khi đó tài sn li đc đnh
giá li ti thi đim đu ca k đnh giá, nh vy k hn đn hn gia tài sn và n là
không cân xng nhng theo mô hình đnh giá li li coi nh không có vn đ gì đi
vi thu nhp lãi sut ròng.
lch tin t
Ri ro khi
Bin pháp qun tr
Tài sn nhy lãi
( lch tích cc)
Lãi sut gim
Gim tài sn nhy lãi
Tng n nhy lãi
N nhy lãi
( lch tiêu cc)
Lãi sut tng
Tng tài sn nhy lãi
Gim n nhy lãi
9
Theo mô hình đnh giá li, nhng khon tín dng dài hn vi lãi sut c đnh thì
không nhy cm vi lãi sut, nhng thng nhng khon tín dng dài hn thng
đc tr góp đnh k hàng tháng (hoc hàng quỦ), do đó ngân hàng có th tái đu t
đc nhng khon thu trong nm ti vi lãi sut th trng hin hành, ngha là các
khon thu này cng là nhy cm vi lãi sut.
1.2.2 Mô hình mô phng Monte Carlo
1.2.2.1 Khái nim
Phng pháp Monte Carlo hay còn gi là phng pháp th thng kê là phng
pháp tính bng cách biu din nghim ca bài toán di dng các tham s ca mt
đám đông lỦ thuyt và s dng dãy s ngu nhiên đ xây dng mu đám đông mà t
đó ta thu đc c lng thng kê ca các tham s.
Các mô hình mô phng thng đc s dng đ phân tích mt quyt đnh trong
điu kin có ri ro, đó là mt mô hình mà kh nng bin đng mt hay nhiu các yu
t ca mô hình là không bit đc mt cách chc chn (bin ngu nhiên), hành vi thay
đi ca mt bin ngu nhiên đc mô t bi phân phi xác sut.
Crystal Ball là mt công c phân tích bng cách thc hin vic mô phng trên
mô hình bng tính, đc bit là mô hình bng tính Excel và t đó cung cp các thông tin
cn thit đ h tr cho ngi ra quyt đnh mt cách chính xác hn, hiu qu và tin
cy hn.
1.2.2.2 Các bc thc hin mô phng
- Xây dng mô hình: đây là mô hình toán hc trình bày mi quan h gia bin
đu vào (bin đc lp) và bin đu ra cn nghiên cu (bin ph thuc).
- Xác đnh mô hình xác sut cho bin đu vào:
+ Da vào s liu quá kh quan sát đc.
+ Da vào kinh nghim ca các chuyên gia trong lnh vc.
+ Nu cn dùng kim đnh gi thit thng kê đ tìm ra quy lut xác sut
ca bin đu vào.
10
- Xây dng khong giá tr ngu nhiên: t các quy lut xác sut, mi bin đu
vào s đc thit lp các khong giá tr ngu nhiên (các khong giá tr này to thành
lp liên tc t 0 1)
- Thc hin mô phng:
+ Da vào quy lut xác sut tìm đc, thc hin phát s ngu nhiên
tng ng cho tt c các bin đu vào.
+ Tính giá tr bin nghiên cu.
+ Tip tc phát s ngu nhiên và tính giá tr bin nghiên cu.
- Phân tích kt qu: t kt qu thu đc ca bin nghiên cu sau nhiu ln phát
s ngu thu đc: hàm mt đ xác sut ca bin nghiên cu, giá tr trung bình, phng
sai, đ lch chun, xác sut ca bin nghiên cu trong khong quan tâm.
u đim:
ây là mt phng pháp khách quan, đn gin và linh hot có th đc áp
dng đ phân tích các tình hung phc tp
ụ tng c bn ca mô hình mô phng là xây dng mt cu hình thc nghim,
cu hình này s hot đng mô phng các tình hung cn phân tích theo nhng phng
cách ít tn kém chi phí, và nhanh chóng.
Trong mt mô hình mô phng, các giá tr hàm mc tiêu s đc đánh giá theo
s thay đi ca tp hp các giá tr đu vào. Nu chn ∆NIM làm bin d báo và ∆r
làm bin gi đnh (mc thay đi ca lãi sut là yu t không chc chn), mô hình mô
phng có th áp dng đ qun tr ri ro lãi sut trong qun tr hot đng kinh doanh
ca ngân hàng
Nhc đim:
Phng pháp mô phng ch cho ra các kt qu d báo vi các xác sut nht
đnh đi vi mt vn đ nht đnh.Li gii ca vn đ này thng không chuyn đc
cho vn đ khác.
1.3 Qun tr ri ro lãi sut ti các ngơn hƠng thng mi
1.3.1 Khái nim qun tr ri ro lãi sut
Qun tr ri ro là mt h thng chính sách, hot đng tác nghip ca các t chc
tài chính, bao gm tt c các hot đng tác đng ti các loi ri ro ca t chc đó.
11
Qun tr ri ro liên quan đn vic xác đnh, đo lng, giám sát và kim soát ri ro
nhm đm bo:
- Ri ro ca các t chc nm trong gii hn đm bo.
- Các quyt đnh có liên quan ti ri ro phi tng xng vi mc tiêu và chin
lc kinh doanh do Hi đng qun tr đ ra.
- Có đ qy d phòng đ bù đp đc các ri ro d kin s xy ra.
- Vic ra quyt đnh liên quan ti ri ro phi rõ ràng, minh bch.
Qun tr ri ro lãi sut chính là vic các ngân hàng thit lp h thng, quy trình
nhm nhn bit, đnh lng, giám sát, kim soát nhng tn tht đang và s gây ra đi
vi thu nhp ca ngân hàng do bin đng lãi sut đ t đó đ ra nhng chin lc,
chính sách hoc s dng nhng công c nhm phòng nga, hn ch đn mc ti đa
nhng nh hng xu ca bin đng lãi sut ti thu nhp ca ngân hàng mt cách đy
đ, toàn din và liên tc.
1.3.2 Các nhân t nh hng đn qun tr ri ro lãi sut
1.3.2.1 C ch điu hành lãi sut ca ngân hàng Trung ng
C ch điu hành lãi sut ca Ngân hàng Nhà nc không đc xây dng mt
cách phù hp, lãi sut ca các ngân hàng thng mi đc n đnh không da vào
nhng yu t ca th trng. Vì vy, vic qun tr tài sn – n tr nên khó khn, không
hiu qu, các công c đ phòng nga ri ro lãi sut cng tr nên kém hiu qu.
1.3.2.2 Quy trình qun tr ri ro và vic kim tra, giám sát thc hin quy
trình
Qun tr ri ro lãi sut thc hin mt cách có hiu qu khi đc xây dng thành
mt quy trình phù hp vi đc thù hot đng kinh doanh ca tng ngân hàng: c ch
điu hành kinh doanh ca ngân hàng; quy mô hot đng; đi tng khách hàng; mng
li hot đng ca ngân hàng. ng thi, phi xây dng đc mt c ch kim tra,
giám sát vic thc hin quy trình mt cách thng xuyên và toàn din.
1.3.2.3 H thng công ngh thông tin ca ngân hàng
Bc đu tiên trong quá trình kim soát ri ro lãi sut là tp hp d liu đ mô
t tình hình tài chính hin ti ca ngân hàng. Mi h thng đo lng đu đòi hi thông
tin đ phc v cho vic lp các báo cáo ri ro. Ngân hàng nên có h thng qun lý
thông tin đy đ đ cho phép truy xut thông tin chính xác, kp thi.
12
Mt h thng công ngh thông tin đc xây dng mt cách đng b, hin đi s
giúp ích cho các ngân hàng thng mi trong vic nhn bit, đo lng, giám sát, kim
soát ri ro lãi sut mt cách nhanh chóng, chính xác, thng xuyên, toàn din và hiu
qu.
1.3.2.4 Nng lc ca đi ng cán b chuyên môn
Ngun nhân lc vn luôn là nhân t quan trng và tiên quyt nht vì vy ngân
hàng cn có các khoá đào to chuyên sâu cho các cán b qun tr ri ro đ nâng cao
trình đ chuyên môn nghip v. Vì đây là nhng ngi tip xúc đu tiên và trc tip
vi ri ro trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng Nâng cao trình đ ca cán b v
qun tr ri ro lãi sut cng là yu t quan trng nh hng ti qun tr ri ro lãi sut
ca ngân hàng.
1.3.2.5 Mc đ phát trin và s n đnh ca nn kinh t v mô
Nn kinh t phát trin s làm cho các lung vn luân chuyn, phân b mt cách
có hiu qu, làm cho công tác qun tr ri ro lãi sut ca ngân hàng cng đc thc
hin mt cách có hiu qu. Mt khác, khi th trng tài chính phát trin, lãi sut s
bin đng nhiu hn và do đó nhu cu ca vic qun tr ri ro lãi sut cng ngày càng
đa dng hn.
1.3.2.6 c thù hot đng kinh doanh ca các ngân hàng thng mi:
c thù trong hot đng kinh doanh ca mi ngân hàng s nh hng ti tính
cht ca tài sn và n ca ngân hàng do đó ri ro lãi sut s tác đng ti hai v trong
bng cân đi tài sn ca ngân hàng theo nhng cách thc khác nhau.
Quy mô hot đng ca các ngân hàng thng mi khác nhau, có nhng ngân
hàng thng mi có quy mô hot đng chiu rng ln: s lng chi nhánh nhiu, c
cu t chc phc tp; nên c ch điu hành cng tr nên phc tp hn, kém linh hot
hn so vi nhng ngân hàng thng mi có quy mô hot đng theo chiu rng nh bé
hn. Do vy, qun tr ri ro lãi sut ti mi ngân hàng thng mi cng s đc thc
hin theo nhng cách thc khác nhau.
1.3.3 Mc tiêu ca qun tr ri ro lãi sut
1.3.3.1 Gim thiu mt mát cho ngân hàng
Theo P.Rose (2001), mc tiêu quan trng trong hot đng qun tr ri ro lãi sut
là hn ch ti mc ti đa mi nh hng xu ca s bin đng lãi sut đn thu nhp
ca ngân hàng. Các ngân hàng luôn mong mun đt đc thu nhp d kin mc
13
tng đi n đnh dù lãi sut có thay đi nh th nào. đt đc mc tiêu này các
ngân hàng cn phi tp trung phân tích nhng tài sn và n nhy cm vi lãi sut trong
danh mc Tài sn và Ngun vn. bo v thu nhp trc ri ro lãi sut, ngân hàng
duy trì mt t l thu nhp lãi ròng cn biên (NIM) c đnh. NIM trung bình nm trong
khong 3,5 – 4%.
- Thu nhp lụi: lụi cho vay, đu t, lụi tin gi ti ngân hàng khác, lụi đu
t chng khoán …
- Chi phí lụi: chi phí huy đng vn, đi vay
- Tng tài sn Có sinh li = Tng tài sn – Tin mt & tài sn c đnh
H s thu nhp lãi ròng cn biên đc các nhà qun tr ngân hàng quan tâm
theo dõi vì nó giúp ngân hàng d báo trc kh nng to lãi ca ngân hàng thông qua
vic kim soát cht ch tài sn sinh li và vic tìm kim nhng ngun vn có chi phí
thp nht.
Nu lãi sut tng khin chi phí tr lãi cho các ngun vn vay tng nhanh hn
thu nhp lãi trên các khon cho vay và đu t chng khoán, t l thu nhp lãi cn biên
s gim và làm nh hng nghiêm trng đn li nhun ca ngân hàng.
Nu lãi sut th trng gim khin cho thu nhp t các khon cho vay và chng
khoán gim nhanh hn chi phí tr lãi, t l thu nhp lãi cn biên cng gim. Nói cách
khác, đng cong thu nhp không bao gi n đnh, do đó chênh lch gia chi phí tr
lãi và thu t lãi không bao gi hoàn toàn c đnh. Các nhà qun tr ngân hàng phi n
lc không ngng đ đm bo rng chi phí huy đng vn không tng hn đáng k so
vi thu nhp t các tài sn sinh li hoc lãi thu t cho vay và đu t không gim nhanh
hn chi phí huy đng vn vì điu này s làm t l thu nhp lãi cn biên b thu hp, ri
ro lãi sut s ln.
1.3.3.2 Tng li nhun cho ngân hàng:
Nhng d đoán đúng v bin đng ca lãi sut th trng trong tng lai không
nhng giúp ngân hàng gim thiu nhng thn tht do ri ro lãi sut gây ra, mà còn có
th ti đa hóa li nhun cho mình. Nu các ngân hàng d đoán trc đc s tng lên
ca lãi sut, h có th ngn chn tn tht và sinh li bng cách thc hin mt s điu
14
chnh đi vi Tài sn và Ngun vn đ gim quy mô ca khe h nhy cm lãi sut tích
lu hoc s dng các công c bo v (hp đng hoán đi lãi sut, hp đng k hn ).
Các ngân hàng có khe h nhy cm tích ly dng s có li khi lãi sut tng và phi
chu tn tht v thu nhp khi lãi sut gim. Ngc li các ngân hàng có khe h nhy
cm tích lu âm s có li khi lãi sut gim nhng s phi chu tn tht nu lãi sut
tng. Mt s ngân hàng thng xuyên thay đi khe h nhy cm lãi sut, đt ngân
hàng vào trng thái nhy cm Tài sn hoc nhy cm N da trên kh nng tin cy đi
vi các d báo v lãi sut ca ngân hàng. Vn đ này thng đc gi là phng pháp
qun lý khe h nng đng. Vic qun lý khe h nng đng có th đc biu th bng
sau:
Bng 1.3: Qun lý khe h nhy cm lãi sut nng đng
Nhng d đoán ca ngân
hàng v s thay đi lãi
sut
Giá tr khe h nhy
cm lãi sut ti u
Phn ng ca các nhà qun tr
ngân hàng
Lãi sut th trng tng
Khe h dng
Tng Tài sn nhy cm lãi sut
Gim N nhy cm lãi sut
Lãi sut th trng gim
Khe h âm
Gim Tài sn nhy cm lãi sut
Tng N nhy cm lãi sut
Nu Ban qun lý ngân hàng tin chc rng lãi sut s gim trong thi gian ti, h
s có th điu chnh tng lng n nhy cm vi lãi sut vt qui mô tài sn nhy cm
lãi sut. Nu lãi sut gim nh d đoán, chi phí tr lãi cho các khon n s gim nhiu
hn thu lưi, ci thin ch s t l nhp lãi ròng cn biên ca ngân hàng.
Tng t nu đoán chc rng lãi sut s tng cao hn, nhiu ngân hàng s c
gng chuyn v trng thái nhy cm tài sn bi vì nu lãi sut tng, thu nhp t tài sn
s tng nhiu hn là chi phí tr lãi.Chin lc qun lỦ nng đng cng buc ngân hàng
phi đi mt vi ri ro không nh bi kh nng d đoán đúng v vn đng ca lãi sut
là rt thp. Phn ln các nhà qun lý ngân hàng đu da vào vic phòng nga ri ro
ch không da vào vic d đoán nhng thay đi ca lãi sut trong quá trình điu hành
ngân hàng. Lãi sut thay đi không đúng nh d báo có th làm tng tn tht cho ngân
hàng. Tuy nhiên v mt lý thuyt, nu ngân hàng d đoán đúng bin đng ca lãi sut
thì h s thu đc phn gia tng li nhun không nh này.
15
Nhiu ngân hàng đư la chn s dng chin lc qun lý khe h nhy cm lãi
sut mang tính cht bo v, tc là thit lp khe h nhy cm lãi sut gn bng 0 ti
mc ti đa đ có th gim thiu s bt n đnh trong thu nhp lãi ca ngân hàng.
1.3.4 Quy trình qun tr ri ro lãi sut:
1.3.4.1 Nhn din và phân loi ri ro:
Ri ro lãi sut có th xut phát t nhiu ngun khác nhau và mi loi ri ro lãi
sut s có nhng phng pháp đo lng riêng phù hp vi nó. Các NHTM cn xem
xét bn cht và đ phc tp ca các sn phm và hot đng ca ngân hàng mình và các
tính cht ri ro ca nhng hot đng kinh doanh này trc khi nhn dng các ngun
chính gây nên ri ro lãi sut.
Các NHTM cn thit lp h thng đo lng ri ro lãi sut có kh nng nhn bit
tt c các ngun ri ro lãi sut cng nh đánh giá đc tác đng ca bin đng lãi sut
đi vi phm vi hot đng ca ngân hàng, nhn din và lng hóa nhng ngun chính
gây nên ri ro cho ngân hàng.
Ri ro lãi sut có th đc chia làm 4 loi: ri ro đánh giá li, ri ro c bn, ri
ro đng cong li tc và ri ro quyn chn. Tùy vào tng loi ri ro mà ngân hàng đa
ra nhng bin pháp phù hp.
1.3.4.2 o lng ri ro lãi sut:
H thng đo lng ri ro lãi sut phi có kh nng nhn bit tt c các ngun
ri ro lãi sut cng nh đánh giá đc tác đng ca lãi sut đn hot đng ca ngân
hàng, tp trung vào các hng mc có ri ro lãi sut chim đa s.
Hin nay trên th gii đo lng ri ro lãi sut đư đc thc hin theo 3 phng
pháp: Phân tích khe h nhy cm lãi sut, phân tích đ nhy cm ca lãi sut và đnh
lng ri ro lãi sut bng giá tr có th tn tht-Var. Ngân hàng cn phi d tính các
môi trng lãi sut trong tng lai và đo lng ri ro đi vi ngân hàng trong các môi
trng đó bng cách xác đnh nhng nh hng c th đó. Ngân hàng cn đa ra
nhng kch bn và gi đnh.Các kch bn lãi sut c th là khác nhau mi ngân
hàng.Các ngân hàng cn có cu trúc k hn ca lãi sut, mi liên h c bn gia đng
cong li tc và các mc lãi sut, c tính các lãi sut s thay đi nh th nào khi lãi
sut th trng thay đi. T nhng gi đnh đó ngân hàng thc hin nhng kch bn lãi
sut theo đó ri ro lãi sut s đc đo lng. S phc tp ca nhng kch bn tht
đc s dng có th xp t mt gi thuyt đn gin trong đó tt c các mc lãi sut
16
bin đng đng thi, ti nhng kch bn lãi sut phc tp hn có liên quan ti đng
cong li tc phc tp. Nhng kch bn này có th bao gm “nhng cú sc lãi sut”
trong đó gi đnh lãi sut đc tng lên mt mc mi, hoc “đon dc lãi sut” ni mà
lãi sut tng dn dn. Cho dù có áp dng h thng đo lng nào, tác dng ca các k
thut đo lng ph thuc vào thi hn ca các gi đnh và mc đ chính xác áp dng
các phng pháp đo lng. Trong quá trình xây dng h thng đo lng ri ro lãi sut,
ngân hàng phi đm bo rng mc đ chi tit v bn cht ca các hng mc nhy cm
lãi sut phi tng thích vi mc đ phc tp và mc đ ri ro n trong các hng mc
này. Tùy thuc vào mc đ phc tp và phm vi hot đng ca tng ngân hàng, các
ngân hàng cn có các h thng đo lng ri ro lãi sut đ đánh giá đc tác đng ca
lãi sut lên hai khía cnh li nhun và tr giá kinh t ca tài sn/ngun vn. Nhng h
thng này là công c đc lc đo lng chính xác mc đ ri ro mà ngân hàng đang đi
mt và báo đng ngay khi phát hin có s vt mc cho phép.
1.3.4.3 Giám sát ri ro:
Qun tr ri ro lãi sut là mt quá trình nng đng. Ngoài vic đo lng ri ro
lãi sut ca vic kinh doanh hin ti, ngân hàng cng nên c tính nh hng ca vic
kinh doanh mi lên ri ro ca nó. ng thi đánh giá li các chin lc hin ti có phù
hp vi h s ri ro nh d tính ca ngân hàng. Ban qun lý cp cao và ngân hàng nên
có h thng báo cáo cho phép h giám sát tình hình ri ro hin ti và tim nng đ đm
bo rng các mc đ đó nht quán vi các mc tiêu đư đ ra.
Ngân hàng nên có mt h thng hp lỦ đ báo cáo ri ro lãi sut.Ít nht hàng
quý Ban qun lý cp cao ca ngân hàng và HQT nên có các báo cáo v h s ri ro
lãi sut ca ngân hàng.Vic báo cáo đc tin hành thng xuyên s giúp ngân hàng
ch đng hn ri ro lãi sut xy ra. Nhng báo cáo này cho phép Ban qun lý cp cao
ngân hàng và HQT hay y ban ALCO:
- ánh giá mc đ và xu hng ca ri ro lãi sut tích hp.
- ánh giá tính nhy cm ca các gi đnh chính, là các gi đnh có liên quan
đn s thay đi trong hình dng đng cong li nhun hay trong tc đ ca vic thanh
toán khon n vay trc hay rút tin trc k hn.
- ánh giá mi tng quan gia các mc đ ri ro và vic thc hin. Khi Ban
điu hành xem xét các chin lc ri ro lãi sut chính, h nên đánh giá tác đng ca
17
ri ro tim nng (mt bin đng lãi sut đo chiu) ngc vi tác đng ca thu nhp
tim nng.
Các báo cáo cung cp cho HQT và Ban qun lý cp cao cn rõ ràng, ngn
gn, súc tích và đúng thi gian và cung cp thông tin cn thit đ ra quyt đnh. Thit
lp chun mc báo cáo đ giám sát tình hình ri ro hin ti và tim nng đ đm bo
rng các mc đ đó nht quán vi các mc tiêu đư đ ra. ng thi, nâng cp h thng
công ngh thông tin ngân hàng nhm đm bo d liu truy xut nhanh chóng đ đm
bo cho Ban qun lý có các quyt đnh kp thi nhm hn ch ri ro lãi sut.
1.3.4.4 Kim soát ri ro:
H thng giám sát ri ro ca ngân hàng đm bo chc nng an toàn và hp lý
ca t chc nói chung và quá trình qun lý ri ro lãi sut nói riêng. Vic thit lp và
duy trì mt h thng kim soát hiu qu là mt trong nhng trách nhim quan trng
ca Ban điu hành. Nhng cán b chu trách nhim đánh giá quy trình giám sát và
kim soát ri ro nên đc lp vi chc nng kim tra.
Các nhân t chính ca quá trình kim soát bao gm kim tra, kim toán ni b
và cu trúc hn mc ri ro hiu qu.
Ngân hàng cn kim tra và cp nht mi bc ca quá trình đo lng ri ro lãi
sut đ đm bo tính trung thc và hp lý. Vic kim tra đc thc hin thng xuyên
bi mt s đn v trong t chc, bao gm ALCO hay đi ng Phòng kinh doanh tin t
(thng xuyên và đu đn), và đn v kim soát ri ro có trách nhim giám sát vic lp
mô hình ri ro lãi sut. Các kim toán ni b và bên ngoài cng có th kim tra quy
trình ca ngân hàng đnh k.
Các khon mc mt kim toán viên nên kim tra và cp nht là:
- S thích hp ca h thng đo lng ri ro ngân hàng cho thy bn cht, tm
nhìn và s phc tp ca các hot đng ngân hàng.
- Tính chính xác và toàn din ca d liu nhp vào trong mô hình bao gm vic
xác minh s d, các điu khon hp đng, các công c chính, các danh mc
đu t, các đn v kinh doanh.
- Tính hp lý, hiu lc ca kch bn và gi đnh.
- Hiu lc ca vic tính toán đo lng ri ro: Tính hiu lc ca các mô hình
thng đc kim tra bng cách so sánh kt qu thc t và kt qu d báo. Khi