Phân tích rủi ro tuân thủ để lựa chọn doanh nghiệp thanh tra, kiểm tra thuế

BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăT THÀNHăPHăHăCHệăMINH




NGUYNăKIMăANH



PHỂNăTệCHăRIăROăTUỂNăTHăăLAăCHNă
DOANHăNGHIPăTHANHăTRA,ăKIMăTRAăTHU






LUNăVNăTHCăSăKINHăT

TP.HCM - Nmă2013
ii







BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăT THÀNHăPHăHăCHệăMINH



NGUYNăKIMăANH



PHỂNăTệCHăRIăROăTUỂNăTHăăLAăCHNă
DOANHăNGHIPăTHANHăTRA,ăKIMăTRAăTHU



CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
MÃ NGÀNH: 60340201

LUNăVNăTHCăSăKINHăT


Ngiăhngădnăkhoaăhc:ăTS. PHMăQUCăHỐNG




TP.HCM ậ Nmă2013
i



LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan rng toƠn b ni dung trình bƠy trong lun vn lƠ do
bn thơn thc hin di s hng dn ca thy hng dn khoa hc, các d
liu đc thu thp t các ngun hp pháp vƠ phn ánh trung thc trong phm vi
hiu bit ca tôi.

TP.HCM, tháng 9/2013
Tác gi


Nguyn Kim Anh
ii



LIăCMăN

Trc tiên xin chơn thƠnh cm n quỦ thy cô Trng i hc Kinh T
TP.HCM đư tn tình truyn đt nhng kin thc quỦ báu trong quá trình hc
tp, giúp cho tôi có kin thc đ thc hin lun vn nƠy.
c bit, xin trơn trng cám n thy TS.Phm Quc Hùng đư tn tình
hng dn, truyn đt nhng kin thc, kinh nghim trong sut quá trình thc
hin lun vn.
Xin cám n các anh, ch đng nghip công tác ti Phòng Thanh tra thu
s 1, Phòng Kim tra thu s 1, Phòng Kê khai ậ K toán thu, Phòng T chc
cán b vƠ bn bè gn xa đư giúp tôi thu thp s liu, cung cp s liu, tƠi liu đ
tôi hoƠn thƠnh lun vn ca mình.
Mt ln na xin trơn trng cm n!

Tác gi



Nguyn Kim Anh
iii



TịMăTT

Nghiên cu đ tƠi : “Phơnă tíchă riă roă tuơnă thă đă laă chnă doanhă
nghipăthanhătra,ăkimătraăthu”ăvi mc tiêu lƠ xác đnh, phơn tích các yu
t nh hng đn ri ro tuơn th ca DN; đo lng vƠ đánh giá mc đ nh
hng ca các yu t đó đn ri ro tuơn th ca các DN trên đa bƠn TP.HCM
đ la chn doanh nghip lp k hoch thanh kim tra hƠng nm đúng đi
tng np thu có nhiu ri ro, đm bo hiu qu hot đng thanh kim tra

thu. Trên c s đó gi Ủ các chính sách, gii pháp nhm hoƠn thin vƠ nơng
cao hiu qu công tác đánh giá ri ro tuơn th, đm bo hiu qu hot đng
thanh kim tra thu phù hp vi điu kin thc t ca TP.HCM.
Nghiên cu tp trung phơn tích các yu t nh hng đn ri ro tuơn th
xut phát t bn thơn NNT, c th gm các nhóm yu t: (i) nhóm yu t phn
ánh tình hình tƠi chính ca DN: sut sinh li ca tƠi sn, sut sinh li ca vn
ch s hu, sut sinh li ca doanh thu, kh nng thanh toán tng quát, doanh
thu, t l giá vn hƠng bán trên doanh thu thun, t l chi phí bán hƠng trên
doanh thu thun, t l chi phí qun lỦ trên doanh thu thun; (ii) nhóm yu t
phn ánh đc thù hot đng ca DN: thông tin giao dch liên kt, ngƠnh ngh
hot đng sn xut kinh doanh ch yu ca DN, loi hình kinh t ca DN; (iii)
nhóm yu t đánh giá tình hình thc hin ngha v kê khai np thu ca DN:
chm np t khai so vi quy đnh, bin đng v t l kê khai np Thu Thu
nhp doanh nghip/Doanh thu, bin đng v t l kê khai np Thu giá tr gia
tng/Doanh thu.
D liu dùng trong nghiên cu lƠ d liu th cp ch yu có đc t
ngun c s thông tin d liu NNT, t khai, chng t thu, h s quyt toán
thu, thông tin tình hình sn xut kinh doanh vƠ báo cáo tƠi chính ca NNT.
Kt qu hi quy logit xác đnh đc 12 yu t có Ủ ngha vƠ tác đng
đn ri ro tuơn th t 14 bin quan sát gm: (1) sut sinh li ca tƠi sn có quan
h nghch bin vi ri ro tuơn th, (2) sut sinh li ca vn ch s hu có quan
iv



h nghch bin vi ri ro tuơn th, (3) sut sinh li ca doanh thu có quan h
nghch bin vi ri ro tuơn th, (4) kh nng thanh toán tng quát có quan h
nghch bin vi ri ro tuơn th, (5) doanh thu vƠ các bin v chi phí nh (6) t
l chi phí bán hƠng trên doanh thu thun, (7) t l chi phí qun lý trên doanh
thu thun có quan h đng bin vƠ có tác đng mnh đn ri ro tuơn th, (8)

thông tin giao dch liên kt và (9) ngƠnh ngh hot đng sn xut kinh doanh
ch yu ca DN là 2 bin có tác đng mnh, có quan h đng bin vi ri ro
tuơn th, (10) loi hình kinh t ca DN, các DN có vn đu t nc ngoƠi có
tác đng ngc theo d báo lƠ lƠm gim ri ro tuơn th, (11) chm np t khai
so vi quy đnh có quan h đng bin vi ri ro tuơn th, (12) bin đng v t
l kê khai np Thu Thu nhp doanh nghip/Doanh thu có quan h đng bin
vi ri ro tuơn th.
 tƠi vn còn nhng hn ch nht đnh nh: không đa các bin ngoi
sinh vào mô hình nh: chính sách thu ca NhƠ nc, qun lỦ ca CQT, các
yu t xư hi, s phát trin ca các dch v v thu; cha đ cp đn nhng yu
t khác ca bn thơn NNT nh: yu t hƠnh vi, mt s yu t v tình hình tƠi
chính, mt s yu t v đc thù hot đng ca DN. Tuy nhiên, kt qu nghiên
cu nƠy da trên c s lỦ thuyt, các nghiên cu thc nghim vng chc, s
dng phng pháp đnh lng trên mu d liu ln vƠ khá toƠn din nên đơy lƠ
tƠi liu tham kho có giá tr đi vi CQT trong vic xơy dng k hoch thanh
kim tra nhm phát hin, ngn chn vƠ x lỦ kp thi t chc, cá nhơn có hƠnh
vi gian ln, trn thu; Nơng cao cht lng công tác thanh kim tra, đm bo
thanh kim tra đúng đi tng np thu có vi phm, gim phin hƠ cho NNT
chơn chính; Hin đi hóa công tác thanh kim tra, góp phn nơng cao hiu qu
công tác qun lỦ thu.

v



MCăLC

Trang
LI CAM OAN i
LI CM N ii

TịM TT iii
MC LC v
DANH MC BNG viii
DANH MC HỊNH VÀ  TH viii
DANH MC CÁC CH VIT TT ix
CHNG 1: GII THIU 1
1.1 Tính cp thit đ tƠi: 1
1.2. Cơu hi nghiên cu: Error! Bookmark not defined.
1.3. Mc tiêu nghiên cu: 3
1.4. Phm vi vƠ đi tng nghiên cu: 4
1.5. Phng pháp nghiên cu: 5
1.6. ụ ngha thc tin ca đ tƠi: 5
1.7. Kt cu lun vn: 5
CHNG 2 : C S Lụ THUYT 7
2.1. Khái nim, phơn loi vƠ chc nng ca thu 7
2.1.1 Khái nim thu 7
2.1.2 Phơn loi thu 8
2.1.3 Chc nng ca thu 9
2.2 Ngha v kê khai np thu ca NNT vƠ trách nhim qun lỦ ca CQT. 10
2.2.1 Ngha v kê khai np thu ca NNT 10
2.2.3 Trách nhim ca CQT trong qun lỦ thu 11
2.3 Ri ro tuơn th 12
2.3.1 nh ngha ri ro 12
vi



2.3.2 nh ngha ri ro v thu 13
2.3.3 Ri ro tuơn th 13
2.4 Các yu t nh hng đn ri ro tuơn th 14

2.4.1 Nhóm yu t phn ánh tình hình tƠi chính ca DN 14
2.4.2 Nhóm yu t phn ánh đc thù hot đng ca DN 21
2.4.3 Nhóm yu t đánh giá tình hình thc hin ngha v kê khai np thu ca
DN 24
2.5 Kinh nghim ca các nc v qun lỦ thu da trên phơn tích ri ro tuân
th 24
2.6 Các nghiên cu trc có liên quan đn đ tƠi 25
2.7 Mô hình nghiên cu đ ngh 27
CHNG 3 : PHNG PHÁP NGHIÊN CU 30
3.1. Phng pháp nghiên cu: 30
3.2 Mô hình nghiên cu: 33
3.2.1 Mô hình nghiên cu 33
3.2.2 Mô t các bin trong mô hình nghiên cu 35
3.3. D liu nghiên cu: 45
3.3.1 Cách ly d liu nghiên cu: 45
3.3.2 Mu nghiên cu: 45
3.3.3 Cách x lỦ s liu: 46
CHNG 4: PHÂN TệCH KT QU 47
4.1. Thng kê mô t các bin trong mô hình 47
4.2. Kim đnh s tng quan vƠ đa cng tuyn ca mô hình 53
4.2.1. Kim đnh s tng quan: 53
4.2.2. Kim đnh đa cng tuyn ca mô hình 54
4.3. Kt qu hi quy: 54
4.3.1. Kim đnh mô hình: 54
vii



4.3.2. Phơn tích kt qu: 61
CHNG 5 : KT LUN VÀ KIN NGH 67

5.1. Kt lun: 67
5.2. Kin ngh…………………………………………………………………… 69
5.3. Hn ch ca đ tƠi: 72
TÀI LIU THAM KHO 74
PH LC 1 77
PH LC 2 85
PH LC 3 86
PH LC 4 89

viii



DANHăMCăBNG

Trang
Bng 3.1 : Tính đim ri ro các ch tiêu tài chính theo bình quân ngành 42
Bng 3.2 : Tính đim ri ro ch tiêu bin đng thu 43
Bng 3.3 : Tính đim ri ro ch tiêu chm np h s khai thu 44
Bng 3.4: Bng tng hp đnh ngha các bin 44
Bng 4.1 : Xp loi ri ro tuơn thca các DN 47
Bng 4.2 : Bng thng kê mô t các bin s 49
Bng 4.3: Thông tin v giao dch liên kt ca các DN 52
Bng 4.4: Bng phơn loi d báo (Classification Table) 55
Bng 4.6: nh hng đc lp ca tng yu t đn xác sut ri ro tuơn
thca DN 61

DANHăMCăHỊNHăVÀăăTH

Trang
Hình 1.1: Quy trình qun lỦ thu theo c ch NNT t kê khai, t tính, t
np thu 1

Hình 2.1: S đ các yu t nh hng ri ro kê khai np thu 28
Hình 3.2 : Tính đim ri ro các ch tiêu tƠi chính theo bình quơn ngƠnh 41
Biu đ 4.1: Xp loi ri ro tuơn thca các DN 48

ix




DANHăMCăCỄCăCHăVITăTT





QLT Qun lỦ thu
DN Doanh nghip
NNT Ngi np thu
CQT C quan thu
NSNN Ngân sách nhà nc
TP.HCM ThƠnh ph H Chí Minh
SXKD Sn xut, kinh doanh
BCTC Báo cáo tài chính
DNTN Doanh nghip t nhơn

TNN u t nc ngoài
FDI u t trc tip nc ngoƠi
OECD T chc hp tác kinh t vƠ phát trin

1



CHNGă1:ăGIIăTHIU

Chng nƠy trình bƠy lỦ do chn đ tƠi, mc tiêu nghiên cu, cơu hi nghiên
cu, đi tng vƠ phm vi nghiên cu, phng pháp nghiên cu, Ủ ngha thc tin vƠ
kt cu ca đ tƠi nhm cung cp nhng vn đ mang tính tng quát v đ tƠi nghiên
cu.
1.1ăTínhăcpăthităđătƠi:
Thc hin chin lc ci cách h thng thu giai đon 2001-2010, 2011-
2020 đư đc Chính Ph phê duyt, cùng vi vic hoƠn thin vƠ xơy dng các
lut mi v chính sách thu, Lut Qun lỦ thu đư đc ban hƠnh, sa đi b
sung đ đáp ng yêu cu phát trin kinh t xư hi vƠ hi nhp kinh t quc t,
thit lp khung pháp lỦ chung, áp dng thng nht trong quá trình thc thi tt
c các chính sách thu, khc phc tình trng chia ct, tách bit v phng thc
qun lỦ gia các loi thu, to nn tng cho vic áp dng c ch t khai, t np.
Hình 1.1: Quy trình qun lý thu theoăcăch NNT t kê khai, t tính, t
np thu

Ngun: Tng cc Thu (2009)
Ngi np
thu
Kho bc
C QUAN THU
Tuyên truyn
h tr
Kê khai ậ
K toán thu
Qun lỦ n
vƠ cng ch
n thu
Thanh tra,
kim tra
2



Thc hin c ch t khai, t np, NNT nêu cao tinh thn trách nhim, t
giác thc hin ngha v np thu cho NhƠ nc, coi vic np thu va lƠ trách
nhim va lƠ ngha v, ch đng thc hin đy đ ngha v thu theo quy đnh
ca pháp lut nh: đng kỦ thu, khai thu chính xác, trung thc; np tin thu
đy đ, đúng hn, đúng quy đnh vƠ chp hƠnh nghiêm các quy đnh khác có
liên quan đn chính sách thu. CQT thc hin qun lỦ thu theo chc nng, c
th gm bn chc nng c bn: tuyên truyn giáo dc pháp lut thu vƠ h tr

NNT; kê khai - k toán thu; qun lỦ n thu vƠ cng ch thu n thu; thanh
kim tra thu nhm giám sát đi tng np thu thc hin ngha v thu theo
đúng pháp lut thu hin hƠnh, đm bo thu đúng, thu đ, thu kp thi tin tin
thu vƠo Ngân sách NhƠ nc.
Hng ci cách trên đư chuyn t t duy thu thu sang t duy np thu,
to đc s đng thun ca cng đng xư hi đi vi các chính sách thu ca
ng vƠ NhƠ nc. Tuy nhiên, bên cnh b phn NNT Ủ thc đc v trí, vai
trò vƠ ngha v np thu ca mình đi vi Ngân sách NhƠ nc, vn còn không
ít NNT có trình đ hiu bit pháp lut thu thp, không t giác thc hin ngha
v thu, li dng c ch trên đ trn thu, lu thu, gian ln tin thu, n đng
thu hay c Ủ tìm mi th đon, mi hình thc gian ln các khon tin thu
phi np nh kê khai khng đ chim đot tin hoƠn thu giá tr gia tng t
Ngân sách NhƠ nc, chuyn giá ngƠy mt tinh vi, phc tp
Mt khác, giai đon 2001-2010 vƠ đn nm 2020, ng vƠ NhƠ nc đy
mnh công nghip hóa vƠ hin đi hóa đt nc trong điu kin hi nhp kinh
t quc t ngƠy cƠng sơu rng, thc hin u đưi, min gim thu đi vi mt s
ngành ngh cn khuyn khích đu t lƠm s lng DN vƠ h kinh doanh tng
lên nhanh chóng, vn đu t nc ngoƠi ngƠy cƠng nhiu, trình đ qun lỦ,
trình đ lao đng ngƠy cƠng đt cht lng cao, quy mô kinh doanh ca DN
ngƠy mt ln, không còn bó hp trong mt đa phng mƠ ngƠy cƠng quc gia
hóa, toƠn cu hóa, hot đng kinh doanh DN ngƠy cƠng đa dng lƠm cho
công tác qun lỦ thu cƠng thêm khó khn, phc tp.
3



Bên cnh nhng khó khn v đi tng qun lỦ, ngun lc dƠnh cho
công tác thanh kim tra cha đáp ng v s lng vƠ cht lng so vi yêu cu
qun lỦ thu theo c ch NNT t kê khai, t np thu. Theo Tng cc Thu
(2013), s cán b thanh kim tra nm 2012 chim 19,9% tng s cán b công

chc toƠn ngƠnh, cha đt mc bình quơn chung khong 25-30% theo thông l
quc t. Phng pháp, k nng thanh kim tra còn chm chuyn bin, cha
theo kp din bin vƠ s phát trin nhanh chóng ca các tp đoƠn, công ty đa
quc gia đa ngƠnh ngh, lnh vc. Công tác thanh kim tra cha đc tin hƠnh
kp thi khi có sai phm xy ra. Giai đon 2006 ậ 2010, t l DN đc kim tra
ti tr s NNT trên tng s DN do ngƠnh thu qun lỦ bình quơn đt 16,6%, t
l DN đc thanh kim tra trên tng s DN do ngƠnh thu qun lỦ bình quơn
đt 1,7% còn thp so vi yêu cu.
Vi nhng tn ti trên, đ thc hin mc tiêu chin lc ci cách công
tác thanh kim tra đn nm 2020: ”Hot đng kim tra, giám sát s tuơn th
ca NNT đt trình đ chuyên nghip, chuyên sơu, hiu qu trên c s phơn
tích, đánh giá ri ro, phơn loi NNT ti tt c các khơu đng kỦ thu, khai
thu, np thu vƠ hoƠn thu; đôn đc kp thi, đy đ các khon n thu vƠo
Ngân sách NhƠ nc; x lỦ nghiêm các trng hp vi phm pháp lut thu,
gii quyt chính xác, kp thi các trng hp khiu ni t cáo v thu ca
NNT” (B TƠi chính, 2011) đòi hi công tác thanh kim tra thu cn chn lc
đi tng np thu có nhiu ri ro đ ngn chn các hƠnh vi gian ln thu,
chng tht thu Ngân sách NhƠ nc t đó to điu kin qun lỦ tt đi tng
np thu vƠ nơng cao hiu qu công tác thanh kim tra. T nhn thc trên tôi
chn đ tƠi: “Phơnătíchăriăroătuơnăthăđălaăchnădoanhănghipăthanhătra,ă
kimătraăthu”ălƠm Lun vn tt nghip.
1.2.ăMcătiêuănghiênăcu:
Mc tiêu tng quát ca đ tƠi lƠ xác đnh vƠ phơn tích các yu t nh
hng đn ri ro tuơn th ca các DN hot đng trên đa bƠn TP.HCM đ la
chn doanh nghip lp k hoch thanh kim tra hƠng nm đúng đi tng np
thu có nhiu ri ro, đm bo hiu qu hot đng thanh kim tra thu.
4

Các mc tiêu c th sau:
(i) Xác đnh vƠ phân tích các yu t nh hng đn ri ro tuơn th thu.
(ii) o lng vƠ đánh giá mc đ nh hng ca các yu t đó đn ri
ro tuơn th ca các DN đang hot đng sn xut kinh doanh trên đa bƠn
TP.HCM.
(iii) Khuyn ngh các gii pháp nhm hoƠn thin vƠ nơng cao hiu qu
công tác đánh giá ri ro tuơn th, lƠm c s đ la chn doanh nghip lp k
hoch thanh kim tra hƠng nm đúng đi tng np thu, đm bo hiu qu
hot đng thanh kim tra thu phù hp vi điu kin thc t ca TP.HCM.
1.3.ăPhmăviăvƠ điătngănghiênăcu:
i tng đc thc hin đ tin hƠnh nghiên cu trong lun vn nƠy lƠ
các DN thc hin kê khai np thu ti Vn phòng Cc Thu TP.HCM. S
lng DN thc hin kê khai np thu ti Vn phòng Cc Thu TP.HCM có
khong 14.000 DN. Tuy nhiên, nghiên cu ch tin hƠnh chn mu nghiên cu
theo phng pháp ngu nhiên thun tin, s mu d kin lƠ 5.000 DN. Trong
mu 5.000 DN, theo loi hình s hu có 2.327 công ty trách nhim hu hn,
1.458 công ty c phn, 631 DN đu t nc ngoƠi, 336 DN kinh t nhƠ nc,
89 DN liên doanh vi nc ngoƠi, 73 DN t nhơn, 86 các loi hình s hu khác
nh vin đƠo to, trng hc…; theo ngành có 2.962 DN thuc ngƠnh thng
mi, 2.038 DN thuc các ngƠnh ngh khác.
D liu dùng trong nghiên cu bao gm: Ngun d liu th cp có đc
t ngun c s thông tin d liu NNT, t khai, chng t thu, h s quyt toán
thu, thông tin tình hình sn xut kinh doanh vƠ báo cáo tƠi chính ca NNT; kt
hp thông tin thu thp t Kho bc, Hi quan, Ngơn hƠng, S K hoch u t
TP.HCM, Cc Thng kê TP.HCM vƠ mt s ngƠnh khác có liên quan đ xác
đnh thêm thông tin v t l bình quơn ngƠnh.
 tƠi tp trung nghiên cu các yu t nh hng đn ri ro tuơn th ca
các DN hot đng trên đa bƠn TP.HCM đ la chn doanh nghip lp k
hoch thanh kim tra hƠng nm đúng đi tng np thu có nhiu ri ro. Vic
5

nghiên cu ch yu da trên s liu th cp v tình hình hot đng sn xut
kinh doanh ca các DN trong nm 2012.
1.5.ăPhngăphápănghiênăcu:ă
Nghiên cu đc thc hin theo 2 phng pháp: nghiên cu thng kê
mô t vƠ nghiên cu đnh lng s dng phơn tích hi quy.
Phng pháp thng kê mô t:
Sau khi tng hp các s liu th cp t các DN s đc thng kê, kt
hp phơn tích nhm đa ra nhng đánh giá đnh tính v mc đ, xu hng, tính
cht vƠ mi quan h gia các bin s. Phng pháp nƠy s dng phn mm h
tr Excel.
Phng pháp phơn tích hi quy:
 tƠi da trên c s nhng phơn tích đnh lng đ xác đnh các yu t
nh hng đn ri ro tuơn th ca các DN đang hot đng sn xut kinh doanh
trên đa bƠn TP.HCM. D liu đc x lỦ bng phn mm thng kê, kinh t
lng chuyên dng SPSS. Áp dng phng pháp phơn tích bng mô hình hi
quy nh phơn đ c lng hƠm hi quy vi bin ph thuc lƠ ri ro tuơn th
hay không ri ro tuân th ca các DN thuc mu nghiên cu vƠ các bin đc
lp lƠ nhng yu t nh hng đn ri ro tuơn th ca các DN thuc mu
nghiên cu.
1.6.ăụănghaăthcătinăcaăđătƠi:
LƠ c s đ xơy dng k hoch thanh kim tra nhm phát hin, ngn
chn vƠ x lỦ kp thi t chc, cá nhơn có hƠnh vi gian ln, trn thu.
Nơng cao cht lng công tác thanh kim tra, đm bo thanh kim tra
đúng đi tng np thu có vi phm, gim phin hƠ cho NNT chân chính.
Hin đi hóa công tác thanh kim tra, góp phn nơng cao hiu qu công
tác qun lỦ thu.
1.7.ăKtăcuălunăvn:

Lun vn bao gm 5 chng:
6



Chng 1: Phn gii thiu. Chng nƠy gii thiu tng quan v đ tƠi
nghiên cu, bao gm lỦ do chn đ tƠi, mc tiêu nghiên cu, cơu hi nghiên
cu, phm vi vƠ đi tng nghiên cu, phng pháp nghiên cu vƠ Ủ ngha
thc tin ca đ tƠi.
Chng 2: C s lỦ thuyt vƠ nghiên cu trc. Chng nƠy trình bày
các khái nim, c s lỦ thuyt, mô hình lỦ thuyt vƠ các kt qu ca nhng
nghiên cu trc có liên quan đn đ tƠi nghiên cu, t đó đ xut mô hình
nghiên cu ca đ tƠi.
Chng 3: Phng pháp nghiên cu. Chng nƠy trình bày mô hình
nghiên cu ca đ tƠi, phơn tích các yu t nh hng đn ri ro tuơn th ca
các DN đang hot đng sn xut kinh doanh trên đa bƠn TP.HCM, các phng
pháp nghiên cu đc ng dng trong đ tƠi, mô t phng thc kho sát, thu
thp s liu vƠ các k thut phơn tích d liu.
Chng 4: Phơn tích kt qu. Mc đích ca chng nƠy lƠ trình bƠy các
kt qu nghiên cu đt đc đ gii quyt, tr li các cơu hi, mc tiêu nghiên
cu vƠ cui cùng lƠ kim đnh các gi thuyt nghiên cu đư đt ra.
Chng 5: Kt lun vƠ gi Ủ chính sách. Phn cui ca lun vn trình
bƠy tóm tt các kt qu nghiên cu đư đt đc, đ xut chính sách t kt qu
nghiên cu, nêu nhng hn ch ca đ tƠi vƠ gi Ủ cho các nghiên cu tip
theo.
7



CHNGă2 : CăSăLụăTHUYT

2.1. Kháiănim,ăphơnăloiăvƠăchcănngăcaăthu
2.1.1 Khái nim thu
Cho đn nay trong gii các hc gi vƠ trên các sách báo kinh t th gii
vn cha có quan đim thng nht v khái nim thu. Nhìn chung các nhƠ kinh
t khi đa ra khái nim v thu mi ch nhìn nhn t các khía cnh khác nhau
ca thu mƠ mình mun khai thác hoc tìm hiu, cha phn nh đy đ bn
cht chung ca phm trù thu. Dù tri qua nhiu giai đon vƠ đc nhn đnh
trên nhiu giác đ khác nhau nhng các nhƠ kinh t đu nht trí cho rng đnh
ngha thu phi nêu bt đc các khía cnh:
Th nht, ni dung kinh t ca thu đc đc trng bi các mi quan h
tin t phát sinh gia NhƠ nc và các pháp nhơn, các th nhơn trong xư hi,
không mang tính hoƠn tr trc tip.
Th hai, nhng mi quan h di dng tin t nƠy đc ny sinh mt
cách khách quan vƠ có Ủ ngha xư hi đc bit - vic chuyn giao thu nhp có
tính cht bt buc theo mnh lnh ca NhƠ nc.
Th ba, xét theo khía cnh pháp lut, thu lƠ mt khon np cho Nhà
nc đc pháp lut quy đnh theo mc thu vƠ thi hn nht đnh.
Th t, vic s dng tin thu phi dung cho mc đích chung.
Do đó có th đa ra mt khái nim tng quát v thu trong giai đon
hin nay nh sau: Thu lƠ mt khon đóng góp t các th nhơn vƠ pháp nhơn có
ngha v bt buc phi thc hin theo lut đi vi NhƠ nc; không mang tính
cht đi khon, không hoƠn tr trc tip cho NNT vƠ dùng đ trang tri cho các
nhu cu chi tiêu công cng (Tng cc Thu, 2009).
8



2.1.2ăPhơnăloiăthu
Phơn loi thu lƠ vic sp xp các sc thu trong h thng thu thƠnh

nhng nhóm khác nhau theo nhng tiêu thc nht đnh. Có nhiu tiêu thc
phơn loi khác nhau, mi tiêu thc phơn loi có nhiu loi thu khác nhau.
Cn c vƠo tính cht ca ngun tƠi chính đng viên vƠo Ngân sách Nhà
nc, thu đc phơn lƠm 2 loi: thu trc thu vƠ thu gián thu.
- Thu trc thu lƠ loi thu NhƠ nc thu trc tip vƠo phn thu nhp
ca các pháp nhơn hoc th nhơn. Tính cht trc thu th hin  ch NNT theo
quy đnh ca pháp lut đng thi lƠ ngi chu thu. Thu trc thu trc tip
đng viên, điu tit thu nhp ca ngi chu thu. Thu trc thu lƠm cho kh
nng vƠ c hi chuyn dch gánh nng thu cho ngi khác khó khn hn. V
nguyên tc loi thu nƠy mang tính cht thu ly tin vì nó tính đn kh nng
ca NNT.  nc ta các sc thu trc thu bao gm: thu thu nhp DN, thu thu
nhp cá nhơn, thu chuyn quyn s dng đt, thu s dng đt nông nghip
- Thu gián thu lƠ loi thu mƠ NhƠ nc s dng nhm đng viên mt
phn thu nhp ca ngi tiêu dùng hƠng hóa, s dng dch v thông qua vic
thu thu đi vi ngi sn xut, kinh doanh hƠng hóa, dch v. Tính cht gián
thu th hin  ch NNT vƠ ngi chu thu không đng nht vi nhau. Thu
gián thu lƠ mt b phn cu thƠnh trong giá c hƠng hoá, dch v do ch th
hot đng sn xut, kinh doanh np cho NhƠ nc nhng ngi tiêu dùng li lƠ
ngi phi chu thu. Loi thu nƠy có s chuyn dch gánh nng thu trong
nhng trng hp nht đnh. V nguyên tc thu gián thu mang tính ly thoái
vì không tính đn kh nng thu nhp ca ngi chu thu, ngi có thu nhp
cao hay thp đu phi chu thu nh nhau nu cùng mua mt loi hƠng hóa,
dch v.  nc ta thu gián thu bao gm: thu giá tr gia tng, thu xut khu,
thu nhp khu, thu tiêu th đc bit
S phơn loi thu thƠnh thu trc thu vƠ thu gián thu có Ủ ngha quan
trng trong vic xơy dng chính sách pháp lut thu (Tng cc Thu, 2009).

9

2.1.3ăChcănngăcaăthu
Trong sut thi gian tn ti vƠ phát trin, thu luôn luôn thc hin hai
chc nng c bn lƠ huy đng ngun lc tƠi chính cho NhƠ nc vƠ điu tit
kinh t.
- Chc nng huy đng ngun lc tƠi chính cho NhƠ nc nhm hình
thƠnh qu tin t tp trung ca NhƠ nc, đm bo c s vt cht cho s tn ti
vƠ hot đng ca NhƠ nc. Chc nng nƠy đư to ra nhng tin đ đ Nhà
nc tin hƠnh phơn phi vƠ phơn phi li tng sn phm ca xư hi vƠ thu
nhp quc dơn. Thu lƠ mt ngun thu chim t trng ln nht cho Ngân sách
NhƠ nc.
- Chc nng điu tit kinh t đc thc hin thông qua vic quy đnh
các hình thc thu thu khác nhau, xác đnh đúng đi tng chu thu vƠ đi
tng np thu, xơy dng chính xác các mc thu phi np có tính đn kh
nng ca NNT, s dng linh hot các u đưi vƠ min gim thu. Trên c s đó,
NhƠ nc kích thích các hot đng kinh t đi vƠo qu đo chung, phù hp li
ích ca xư hi.
Gia chc nng huy đng ngun lc tƠi chính vƠ chc nng điu tit
kinh t có mi quan h gn bó mt thit. Chc nng huy đng ngun lc tƠi
chính quy đnh s tác đng vƠ s phát trin ca chc nng điu tit. Ngc li,
nh s vn dng đúng đn chc nng điu tit kinh t đư lƠm cho chc nng
huy đng ngun lc tƠi chính ca thu có điu kin phát trin. Chc nng huy
đng ngun lc tƠi chính tng lên nhm đm bo ngun thu nhp cho NhƠ nc
đư to ra nhng điu kin đ NhƠ nc tác đng mt cách sơu rng đn các quá
trình kinh t vƠ xư hi. iu nƠy to ra tin đ tng thêm thu nhp cho các DN
vƠ các tng lp dơn c, do đó m rng c s thc hin chc nng huy đng
ngun lc tƠi chính. Tuy nhiên s tng cng quá mc chc nng huy đng tp
trung tƠi chính lƠm cho mc thu nhp ca NhƠ nc tng lên đng ngha vi
vic m rng kh nng ca NhƠ nc trong vic thc hin các chng trình

10



kinh t - xư hi vƠ hu qu ca nó lƠ gim đng lc phát trin kinh t vƠ lƠm
xói mòn vai trò điu tit kinh t. Do vy, trong quá trình qun lỦ thu, hoch
đnh các chính sách thu  mi giai đon phát trin kinh t khác nhau cn phi
chú Ủ đn mi quan h gia hai chc nng trên (Tng cc Thu 2009).
2.2ăNghaăvăkêăkhaiănpăthuăcaăNNT vƠătráchănhimăqunălỦăcaă
CQT.
2.2.1ăNghaăvăkêăkhaiănpăthuăcaăNNT
Thc hin c ch t khai t np, xét trong mi quan h vi NhƠ nc
mà CQT lƠ đi din thì NNT va lƠ đi tng CQT phi phc v vƠ qun lỦ,
va lƠ bn đng hƠnh ca CQT trong vic thc hin các lut thu do NhƠ nc
ban hành. NNT có vai trò quan trng trong vic thc hin ngha v np thu đ
đóng góp vào Ngân sách NhƠ nc. Kt qu thu ni đa ca Ngân sách hàng
nm tng hay gim tùy thuc vƠo trách nhim vƠ ngha v ca NNT, CQT, cán
b thu. NNT có ngha v np thu theo quy đnh ca pháp lut: phi đng kỦ
thu, khai tính thu trung thc, chính xác, np tin thu đy đ, đúng hn, đúng
đa đim vƠ chp hƠnh nghiêm các quy đnh khác có liên quan đn chính sách
thu.
- ng kỦ thu lƠ vic NNT thc hin khai báo s hin din ca mình vƠ
ngha v phi np thu vi c quan qun lỦ thu. Khi đng kỦ thu, NNT kê
khai thông tin theo mu quy đnh, np t khai cho c quan qun lỦ thu vƠ
đc cp mt mư s thu đ thc hin quyn vƠ ngha v np thu. (Tng cc
Thu, 2009).
- Kê khai np thu lƠ vic NNT t xác đnh s thu phi np phát sinh
trong k kê khai thu theo quy đnh ca tng Lut thu, Pháp lut thu. NNT
s dng h s khai thu ca tng loi thu theo quy đnh ca Pháp lut thu đ
kê khai s thu phi np vi CQT vƠ t chu trách nhim v tính chính xác ca

các s liu trong h s khai thu. CQT cung cp chng t vƠ hng dn cách
lp chng t np tin vƠo Ngân sách NhƠ nc cho NNT. NNT phi ghi đy
11



đ, chi tit các thông tin trên chng t np tin thu vƠ np thu theo đúng thi
hn quy đnh ca Pháp lut thu. (Tng cc Thu, 2009).
2.2.3 TráchănhimăcaăCQT trongăqunălỦăthu
CQT tôn trng vic t tính thu, khai thu vƠ np thu ca NNT, đng
thi có các bin pháp giám sát hiu qu, va đm bo giám sát vic tuơn th t
nguyn ca NNT, va đm bo phát hin, ngn nga nhng trng hp vi
phm pháp lut thu.
 nc ta, Lut qun lỦ thu 2006 quy đnh trách nhim ca CQT nh
sau:
- T chc thc hin thu thu theo quy đnh ca pháp lut.
- Tuyên truyn, ph bin, hng dn pháp lut v thu; công khai các
th tc v thu.
- Gii thích, cung cp thông tin liên quan đn vic xác đnh ngha v
thu cho NNT; công khai mc thu phi np ca h gia đình, cá nhơn kinh
doanh trên đa bƠn xư, phng, th trn.
- Gi bí mt thông tin ca NNT theo quy đnh ca Lut nƠy.
- Thc hin vic min thu, gim thu, xoá n tin thu, xóa n tin
pht, hoƠn thu theo theo quy đnh ca Lut nƠy vƠ các quy đnh khác ca pháp
lut v thu.
- Xác nhn vic thc hin ngha v thu ca NNT khi có đ ngh theo
quy đnh ca pháp lut.
- Gii quyt khiu ni, t cáo liên quan đn vic thc hin pháp lut v
thu theo thm quyn.
- Giao kt lun, biên bn kim tra thu, thanh tra thu cho đi tng

kim tra thu, thanh tra thu vƠ gii thích khi có yêu cu.
- Bi thng thit hi cho NNT theo quy đnh ca Lut nƠy.
12



- Giám đnh đ xác đnh s thu phi np ca NNT theo yêu cu ca c
quan NhƠ nc có thm quyn.
Lut Qun lỦ Thu nm 2012 b sung trách nhim qun lỦ thu theo ri
ro ca CQT, đó lƠ vic áp dng có h thng các quy đnh pháp lut, các quy
trình nghip v đ xác đnh, đánh giá vƠ phơn loi các ri ro có th tác đng
tiêu cc đn hiu qu, hiu lc qun lỦ thu, lƠm c s đ c quan qun lỦ thu
phơn b ngun lc hp lỦ, áp dng các bin pháp qun lỦ hiu qu.
Vic áp dng qun lỦ ri ro trong qun lỦ thu bao gm: thu thp thông
tin, d liu liên quan đn NNT; xơy dng các b tiêu chí qun lỦ thu; đánh giá
vic tuơn th pháp lut ca NNT; đ xut, áp dng các bin pháp qun lỦ thu.
C quan qun lỦ thu qun lỦ, ng dng h thng thông tin nghip v đ
đánh giá ri ro v thu, mc đ tuơn th pháp lut ca NNT, la chn đi
tng kim tra, thanh tra v thu vƠ h tr các hot đng nghip v khác trong
qun lỦ thu.
2.3 Riăroătuơnăth thu:
2.3.1ănhănghaăriăro
Ri ro lƠ mt s không chc chc hay mt s bt n. Tuy nhiên không
phi s không chc chn nƠo cng lƠ ri ro. Ch có nhng tình trng không
chc chn nƠo có th c đoán đc xác sut xy ra mi đc xem lƠ ri ro.
Nhng tình trng không chc chn nƠo cha tng xy ra vƠ không th c đoán
đc xác sut đc xem lƠ s bt trc, ch không phi ri ro.
 có th đo lng, ri ro đc đnh ngha nh lƠ s khác bit gia giá
tr thc t vƠ giá tr k vng. Giá tr k vng chính lƠ giá tr trung bình có trng
s ca mt bin nƠo đó vi trng s chính lƠ xác sut xy ra ca bin đó. S

khác bit gia giá tr thc t vƠ giá tr k vng đc đo lng bi đ lch
chun. Do vy đ lch chun hay phng sai chính lƠ thc đo ca ri ro. Nói
đn ri ro tc lƠ nói đn quan h gia mt bin nƠo đó so vi k vng ca nó
(Nguyn Minh Kiu, 2009).
13



Theo Vin tiêu chun Anh quc (2002), ri ro lƠ s kt hp kh nng
xy ra ca mt s kin vƠ h qu ca nó. H qu ca ri ro to thƠnh các c hi
có li hoc đe da thƠnh công ca hot đng. Trong lnh vc hot đng đt ra
mc đ an toƠn thì h qu do ri ro to ra mang tính bt li. Vì vy qun lỦ ri
ro tp trung vƠo vic phòng chng vƠ gim nh tác hi mƠ ri ro có th gơy ra.
Các quan đim v ri ro trên phù hp vi qun lỦ thu  nc ta hin
nay.
2.3.2ănhănghaăriăroăvăthu
Theo Tom McClelland (2008), bt c s kin nƠo v chin lc thu,
hot đng kinh doanh, báo cáo tƠi chính hay vn đ tuơn th lut pháp lƠm nh
hng có hi đn tình hình thu hay tình hình kinh doanh ca DN, hoc dn
đn b pht, phi np thêm thu, nh hng đn uy tín, mt c hi kinh doanh
hoc có nh hng đn báo cáo tƠi chính lƠ ri ro v thu mƠ DN gp phi.
Hin nay có 7 loi ri ro v thu, bao gm ri ro nghip v, ri ro hot
đng, ri ro tuơn th, ri ro k toán tƠi chính, ri ro cng hng, ri ro qun lỦ,
ri ro uy tín (Công ty Kim toán D.T.L, 2012).
2.3.3 Riăroătuơnăth
Theo Trung tơm nghiên cu chính sách vƠ qun lỦ thu ca y ban các
vn đ v thu OECD (2004), ri ro tuơn th lƠ ri ro bt ngun t vic NNT
không tuơn th hoc tuơn th không đy đ ngha v mƠ NNT phi thc hin
theo quy đnh ca Pháp lut: ng kỦ thu; Np t khai vƠ np các thông tin
cn thit liên quan đn thu đúng thi hn; Báo cáo các thông tin đy đ vƠ

chính xác (kt hp vi vic lu gi s sách); Np thu đúng hn vƠ đúng s
thu phi np. Ri ro tuơn th dn đn tht thu Ngân sách NhƠ nc, to ra s
bt bình đng trong xư hi.
Ri ro tuơn th đc phơn lƠm 2 nhóm:
- Ri ro tuơn th quy đnh hƠnh chính: lƠ vic NNT không tuơn th hoc
tuơn th không đy đ các quy đnh hƠnh chính v vic kê khai, np thu đúng
hn. Các quy đnh liên quan đn xác đnh hƠnh vi không tuơn th quy đnh
14



hƠnh chính đc th hin khá rõ rƠng trong các vn bn lut.  nc ta, Lut
Qun lỦ thu 2006 vƠ Lut Qun lỦ thu sa đ b sung 2012 quy đnh c th
các th tc hƠnh chính mƠ NNT có ngha v phi tuơn th.
- Ri ro tuơn th k thut: lƠ vic NNT thc hin tính toán vƠ np thu
không đúng quy đnh ti các Lut thu. Vic xác đnh ri ro tuơn th k thut
phc tp vì khi các Lut thu quy đnh không rõ rƠng, d hiu thì vic xác đnh
chính xác s thu phi np s gp nhiu khó khn.
T quan đim trên có th rút ra ri ro tuơn th thu  nc ta hin nay lƠ
vic vi phm ngha v ca NNT theo quy đnh ca pháp lut trong hot đng
đng kỦ, kê khai, báo cáo, np thu.
2.4ăCácăyuătănhăhngăđnăriăroătuơnăth
Theo Nguyn Th Thanh HoƠi (2011), tuơn th thu chu tác đng bi
các yu t t bên ngoƠi nh: chính sách thu ca NhƠ nc, qun lỦ ca CQT,
các yu t xư hi, s phát trin ca các dch v v thu vƠ các yu t xut phát
t bn thơn NNT nh: đc thù hot đng ca DN, nhơn t tƠi chính vƠ nhơn t
hành vi.
Trong lun vn nƠy, ngi vit tp trung nghiên cu các yu t nh
hng đn ri ro tuơn th xut phát t bn thơn NNT, c th lƠ: nhóm yu t
phn ánh tình hình tƠi chính ca DN; nhóm yu t phn ánh đc thù hot đng

ca DN; nhóm yu t đánh giá tình hình thc hin ngha v kê khai np thu
ca DN. Các yu t nƠy đc ghi nhn trên t khai quyt toán thu nm, báo
cáo tài chính ca DN np cho CQT vƠ trong h thng c s d liu ni b ca
CQT.
2.4.1ăNhómăyuătăphnăánhătìnhăhìnhătƠiăchínhăcaăDN.
Tình hình tƠi chính ging nh mt bc tranh tng th phn ánh rõ nét kt
qu vƠ hiu qu ca toƠn b các hot đng mƠ DN đang tin hƠnh trong k, c
th gm hot đng tƠi chính, hot đng kinh doanh vƠ hot đng đu t. Kt
qu vƠ hiu qu ca hot đng kinh doanh, hot đng tƠi chính vƠ hot đng
đu t ca DN cƠng ln, kh nng thanh toán ca DN cƠng di dƠo, vn ch s