Luận văn thạc sĩ Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam

BăGIỄOăDCăVẨăẨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH





NGUYNăTHăKIMăCNG


HOẨNăTHINăHăTHNGăXPăHNG
TệNăDNGăDOANHăNGHIP
TIăNGỂNăHẨNGăNỌNGăNGHIPă
VẨăPHỄTăTRINăNỌNGăTHỌNăVITăNAM



LUNăVNăTHCăSăKINHăT




TP.ăHăCHệăMINH ậ NMă2013

BăGIỄOăDCăVẨăẨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH

NGUYNăTHăKIMăCNG

HOẨNăTHINăHăTHNGăXPăHNG
TệNăDNGăDOANHăNGHIP
TIăNGỂNăHẨNGăNỌNGăNGHIPă
VẨăPHỄTăTRINăNỌNGăTHỌNăVITăNAM

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mưăs:ă 60340201

LUNăVNăTHCăSăKINHăT


NGIăHNGăDNăKHOAăHC:ăPGS.TS.ăTRNăHOẨNGăNGỂN

TP.ăHăCHệăMINHăậ NMă2013


LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn nƠy lƠ công trình nghiên cu ca riêng tôi, cha
công b ti bt k ni nƠo. Mi s liu s dng trong lun vn nƠy lƠ nhng thông
tin xác thc.
Tôi xin chu trách nhim v li cam đoan ca mình.

Tác gi lunăvn

Nguyn Th KimăCng



MCăLC

LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC BNG BIU
DANH MC CÁC Kụ HIU, T VIT TT
LI M U
1. Lý do chn đ tƠi
2. Xác đnh vn đ nghiên cu
3. Mc tiêu nghiên cu ca đ tƠi
4. i tng vƠ phm vi nghiên cu
5. Phng pháp nghiên cu vƠ tip cn vn đ
6. Kt cu ca lun vn
7. ụ ngha khoa hc vƠ thc tin ca đ tƠi
CHNG 1: TNG QUAN V XP HNG TệN DNG DOANH NGHIP TI
NGÂN HÀNG THNG MI 1
1.1. Tng quan v xp hng tín dng 1
1.1.1. Khái nim xp hng tín dng 1
1.1.2. i tng ca xp hng tín dng 2
1.1.3. Tm quan trng ca xp hng tín dng 2
1.1.3.1. Xp hng tín dng phc v công tác qun tr ri ro 2
1.1.3.2. C s giúp các nhƠ qun tr ngơn hƠng đa ra quyt đnh chính
xác 4
1.1.3.3. C s đ xơy dng chính sách tín dng vƠ chính sách khách
hàng 4
1.1.3.4. Góp phn thc hin nguyên tc cho vay ca ngơn hƠng 4

1.1.4. Nguyên tc xp hng tín dng 5
1.1.5. Mô hình xp hng tín dng 5

1.1.6. Phng pháp xp hng tín dng theo mô hình đim s 6
1.1.7. Quy trình xp hng tín dng 6
1.2. Mt s nghiên cu vƠ kinh nghim v xp hng tín dng 7
1.2.1. Mô hình đim s tín dng doanh nghip ca Edward I.Altman 7
1.2.2. S tng đng gia mô hình đim s tín dng ca Edward I.Altman và
xp hng tín nhim ca Standard & Poor 10
1.2.3. Kinh nghim xp hng tín dng doanh nghip ti mt s NHTM vƠ t
chc kim toán  Vit Nam 11
1.2.3.1. H thng xp hng tín dng doanh nghip ca CIC 11
1.2.3.2. H thng xp hng tín dng doanh nghip ca BIDV 11
1.2.3.3. H thng xp hng tín dng doanh nghip ca Vietinbank 13
1.2.3.4. H thng xp hng tín dng doanh nghip ca E&Y 16
KT LUN CHNG 1 17
CHNG 2: THC TRNG XP HNG TệN DNG DOANH NGHIP TI
NGỂN HẨNG NÔNG NGHIP VẨ PHÁT TRIN NÔNG THÔN VIT NAM 18
2.1. Khái quát quá trình hình thƠnh vƠ phát trin ca ngơn hƠng Nông nghip vƠ
Phát trin nông thôn Vit Nam 19
2.1.1. Quá trình hình thƠnh vƠ phát trin ca Agribank 19
2.1.2. Nhng thƠnh tu đt đc ca Agribank trong thi gian qua 21
2.2. Nguyên tc chm đim tín dng ca h thng XHTD DN ti Agribank 23
2.3. S dng kt qu tính đim xp hng tín dng ti Agribank 24
2.4. Mô hình tính đim xp hng tín dng doanh nghip ca Agribank 26
2.5. Nghiên cu mt s tình hung xp hng tín dng doanh nghip thc t ti
Agribank 31
2.5.1. Nghiên cu trng hp th nht: doanh nghip đư đc xp loi BBB
nhng có xu hng phát sinh n xu 32
2.5.2. Nghiên cu trng hp th hai: doanh nghip đư đc xp loi A nhng

có xu hng phát sinh n xu 35
2.6. ánh giá h thng xp hng tín dng doanh nghip ti Agribank 38

2.6.1. Nhng kt qu đt đc ca h thng xp hng tín dng doanh nghip
ti Agribank 38
2.6.2. Nhng hn ch tn ti cn khc phc ca h thng xp hng tín dng
doanh nghip ti Agribank 39
KT LUN CHNG 2 40
CHNG 3:MT S  XUT NHM HOẨN THIN H THNG XP
HNG TệN DNG DOANH NGHIP TI NGỂN HẨNG NÔNG NGHIP VẨ
PHÁT TRIN NÔNG THÔN VIT NAM 41
3.1. Mc tiêu hoƠn thin xp hng tín dng doanh nghip ti Agribank 42
3.2.  xut sa đi b sung mô hình chm đim xp hng tín dng doanh nghip
ti Agribank 43
3.2.1. HoƠn thin mô hình chm đim xp hng tín dng doanh nghip ti
Agribank 43
3.2.1.1. Hng dn ca Ngơn hƠng NhƠ nc v mô hình chm đim xp
hng tín dng doanh nghip 43
3.2.1.2.  xut sa đi b sung mô hình chm đim xp hng tín dng
doanh nghip ti Agribank 45
3.3. Kim chng mô hình chm đim xp hng tín dng doanh nghip ti
Agribank sau điu chnh 48
3.3.1. Kim chng mô hình chm đim xp hng tín dng doanh nghip ca
Agribank sau điu chnh theo tình hung nghiên cu Cty TNHH A 48
3.3.2. Kim chng mô hình chm đim xp hng tín dng doanh nghip ti
Agribank sau điu chnh theo tình hung nghiên cu Cty CP B 50
3.4. Các bin pháp h tr cn thit đ h thng xp hng tín dng doanh nghip
ti Agribank phát huy hiu qu 52
KT LUN CHNG 3 53
KT LUN 54

TẨI LIU THAM KHO

PH LC 1: TIểU CHUN TệNH IM XHTD DOANH NGHIP THEO
HNG DN CA NHNN
PH LC 2: TIểU CHUN TệNH IM XP HNG TệN DNG DOANH
NGHIP CA AGRIBANK
PH LC 3: KT QU CHM IM CÁC CH TIểU PHI TẨI CHệNH CA
CÔNG TY TNHH A VÀ CÔNG TY CP B

DANHăMCăCỄCăBNGăBIU

BNG

TRANG
1.1
Tng quan gia ch s tín dng Z’’ ậ điu chnh ca
Altman vi h thng ký hiu xp hng ca S&P
10
1.2
im trng s các ch tiêu phi tài chính chm đim
XHTDDN ca BIDV
12
1.3
im trng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính chm
đim XHTD doanh nghip ca BIDV
13
1.4
H thng ký hiu xp hng doanh nghip ca BIDV
13
1.5

im trng s các ch tiêu phi tài chính chm đim XHTD
doanh nghip ca Vietinbank
14
1.6
im trng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính chm
đim XHTD doanh nghip ca Vietinbank
14
1.7
H thng ký hiu XHTD doanh nghip ca Vietinbank
15
1.8
Các ch tiêu chm đim tài chính doanh nghip ca E&Y
16
1.9
Ma trn XHTD kt hp gia tình hình thanh toán n và tình
hình tài chính ca E&Y
17
2.1
Bng Ủ ngha mc xp hng trong h thng XHTD ca
Agribank
24
2.2
Hng dn tính toán mt s ch tiêu phân tích tài chính trong
chm đim XHTD doanh nghip ca Agribank
28
2.3
Bng t trng các ch tiêu phi tài chính ca doanh nghip đư
có quan h tín dng vi Agribank theo h thng XHTD ca
Agribank
29

2.4
Bng t trng các ch tiêu phi tài chính ca doanh nghip
mi cha có quan h tín dng vi Agribank theo h thng
XHTD Agribank
29

2.5
im trng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính chm
đim XHTD doanh nghip ca Agribank
30
2.6
Bng tng hp xp hng, phân loi n và nhóm n theo h
thng XHTD ca Agribank
31
2.7
Tình hình xp loi và n xu ca nhóm đi tng nghiên
cu ti Agribank
32
2.8
Chm đim các tiêu chí đ xác đnh quy mô ca cty TNHH
A theo h thngXHTD ca Agribank
32
2.9
Tóm tt bng cơn đi k toán nm 2011 ca Cty TNHH A
33
2.10
Kt qu chm đim các ch tiêu tài chính ca Cty TNHH A
34
2.11
Chm đim các tiêu chí đ xác đnh quy mô ca cty CP B

theo h thng XHTD ca Agribank
35
2.12
Tóm tt bng cơn đi k toán nm 2011 ca công ty CP B
35
2.13
Kt qu chm đim các ch tiêu tài chính ca công ty CP B
36
3.1
Thang đim và trng s các ch tiêu chm đim xp hng
doanh nghip theo quyt đnh 57/2002/Q-NHNN
43
3.2
H thng ký hiu xp hng DN theo quyt đnh
57/2002/QNHNN
44
3.3
Chm đim các ch tiêu d báo nguy c khó khn tƠi chính
XHTD doanh nghip theo đ xut ca đ tài nghiên cu
46
3.4
Chm đim các ch tiêu d báo nguy c khó khn tƠi chính
XHTD doanh nghip theo đ xut ca đ tài nghiên cu
46
3.5
Bng t trng các ch tiêu phi tài chính ca doanh nghip đư
có quan h tín dng vi Agribank theo đ xut ca đ tài
nghiên cu
46
3.6

Bng t trng các ch tiêu phi tài chính ca doanh nghip
cha tng có quan h tín dng vi Agribank theo đ xut
ca đ tài nghiên cu
47
3.7
im trng s các ch tiêu tài chính và phi tài chính chm
48

đim XHTDdoanh nghip theo đ xut ca đ tài nghiên cu
3.8
Xác đnh ch s nguy c v n ca cty TNHH A bng hàm
thng kê Z-score ca Altman
49
3.9
Chm đim các ch tiêu d báo nguy c khó khn tƠi chính
ca Cty TNHH A bng mô hình sa đi theo đ xut ca đ
tài nghiên cu
50
3.10
Xác đnh ch s nguy c v n ca công ty CP A bng hàm
thng kê Z-score ca Altman
51
3.11
Chm đim các ch tiêu d báo nguy c khó khn tƠi chính
ca công ty CP Bbng mô hình sa đi theo đ xut ca đ
tài nghiên cu
51


DANHăMCăCỄCăKụăHIU,ăTăVITăTT

KỦăhiu Dinăgii
Agribank/Vbard Ngơn hƠng Nông nghip vƠ Phát trin nông thôn Vit Nam
ALC Công ty cho thuê tài chính
Basel Hip c v giám sát hot đng ngơn hƠng
BIDV Ngơn hƠng u t vƠ Phát trin Vit Nam
CBTD Cán b tín dng
CIC Trung tơm Thông tin tín dng ca Ngơn hƠng NhƠ nc Vit Nam
CP C phn
DNNN Doanh nghip nhƠ nc
E&Y Công ty TNHH Ernst & Young Vit Nam
FICO Fair Isaac Corp
KH Khách hàng
Moody’s Moody’s Investors Service
NHNN Ngơn hƠng NhƠ Nc
NHTM Ngơn hƠng thng mi
QTRRTD Qun tr ri ro tín dng
S&P Standard & Poor’s
TC Tài chính
TCKT T chc kinh t
TCTD T chc tín dng
TNHH Trách nhim hu hn
TSC TƠi sn c đnh
TSB TƠi sn đm bo
Vietinbank Ngơn hƠng Công thng Vit Nam
XHTDNB Xp hng tín dng ni b

LIăMăU

1.ăLỦădoăchnăđătƠi

Hot đng tín dng lƠ hot đng mang li ngun thu nhp ch yu cho các
ngơn hƠng thng mi (NHTM) nói chung vƠ ngơn hƠng Nông nghip vƠ Phát trin
Nông thôn Vit Nam (Agribank) nói riêng; nhng hot đng nƠy cng hƠm cha
nhiu ri ro. Ri ro trong hot đng tín dng lƠ không th tránh khi, nó tn ti
khách quan cùng vi s tn ti ca hot đng tín dng vƠ xy ra do các nguyên
nhơn ch quan cng nh khách quan. Vì vy, mi ngơn hƠng cn phi xơy dng cho
mình mt chính sách qun tr ri ro tín dng, nhm đt đc mc tiêu li nhun
tng ng vi mc ri ro chp nhn đc. Xp hng tín dng (XHTD) lƠ mt trong
nhng công c qun tr ri ro tín dng hiu qu mƠ các NHTM đư vƠ đang áp dng
khi cp tín dng cho khách hƠng. Vì vy, vn đ xơy dng vƠ hoƠn thin h thng
XHTD ni b đang đc các NHTM quan tơm nhm ngn nga vƠ hn ch ri ro
tín dng, gim bt t l n xu phi trích d phòng ri ro, đáp ng các yêu cu ca
Basel vƠ Ngơn hƠng NhƠ nc (NHNN).
Trong nhng nm qua, hot đng tín dng ca Agribank đt đc nhng
thƠnh tu không nh đóng góp vƠo s phát trin chung ca nn kinh t đt nc.
Agribank đư quan tơm hn ti vic kim soát t l tng trng tín dng, tp trung
vƠo hiu qu ca các hot đng tín dng. Quy trình tín dng đc thc hin gn hn
vi chun mc quc t. Tuy nhiên, t l n quá hn, n xu trong tng d n ca
Agribank vn còn  mc cao hn so vi nhiu Ngơn hƠng các nc trong khu vc
vƠ trên th gii.
 đm bo tng trng tín dng an toƠn, hiu qu vƠ bn vng; gn đơy,
Agribank đư xơy dng vƠ áp dng h thng xp hng tín dng ni b, c th lƠ h
thng xp hng khách hƠng vay vn. Agribank đư thc hin chm đim vƠ xp hng
đ lƠm cn c áp dng chính sách vi khách hƠng doanh nghip t đu nm 2012,
nhng đn nay tình trng n xu vn  mc cao, t l n xu ca Agribank cui

nm 2011 lƠ 5,2% (không tính ALC, Vinashin, Vinaline), nhng đn quỦ III nm
2012 t l n xu đư lên đn 7,34%.
Tình hình trên cho thy h XHTD ni b ca Agribank vn còn nhiu vn đ
dn đn sƠng lc khách hƠng cha hiu qu, vƠ h thng nƠy cn đc b sung

chnh sa nhm phù hp hn vi thc t điu kin kinh t xư hi vƠ kim soát ri ro
mt cách cht ch, phù hp vi thông l quc t vƠ yêu cu hi nhp. ó lƠ lỦ do
cn thiêt chn đ tƠi nghiên cu ắHoƠn thin h thng xp hng tín dng doanh
nghip ti ngơn hƠng Nông nghip vƠ Phát trin nông thôn Vit NamẰ.
2. Xácăđnhăvnăđănghiênăcu
 tƠi thc hin nghiên cu v thc trng xp hng tín dng doanh nghip ti
ngơn hƠng Nông nghip vƠ Phát trin nông thôn Vit Nam. ây là công tác mà các
NHTM trong đó có Agribank cn thc hin đnh k đ b sung, sa đi h thng
nhm theo kp vi nhng thay đi trong môi trng kinh doanh vƠ tng cng kh
nng d báo trong qun tr ri ro tín dng.
3.ăMcătiêuănghiênăcuăcaăđătƠi
 tƠi nghiên cu nƠy nhm kim tra, đánh giá li h thng XHTD DN ti
Agribank sau mt nm đi vƠo hot đng. T đó s cho thy nhng u đim cng
nh hn ch ca h thng XHTD DN đang đc s dng ti Agribank. Qua đó, đ
tƠi s đ xut nhng gii pháp góp phn hoƠn thin h thng XHTD DN ca
Agribank.
4.ăiătngăvƠăphmăviănghiênăcu
H thng XHTD DN ca Agribank đc xơy dng đ áp dng cho các đi
tng chm đim nh sau:
- Doanh nghip
- Cá nhân
- H nông dơn
- H kinh doanh
- Ngân hàng

- Công ty chng khoán
- Cty tài chính/ Cty cho thuê tài chính
Do ti thi đim nghiên cu Agribank ch mi thc hin chm đim doanh
nghip nên trong đ tƠi nghiên cu nƠy ch xem xét xơy dng vƠ sa đi phn
XHTD cho doanh nghip; phn XHTD cho cá nhơn, h nông dơn vƠ h kinh doanh

cha thc hin chm đim; còn phn XHTD cho ngơn hƠng, công ty chng khoán
vƠ công ty tƠi chính/công ty cho thuê tƠi chính do ít ph bin vƠ hn ch v thi
gian nên tác gi xin không nêu ra trong đ tƠi nghiên cu nƠy.
i tng nghiên cu ca đ tƠi lƠ mô hình các ch tiêu đánh giá tính đim
XHTD khách hƠng doanh nghip đang áp dng ti Agribank t quỦ I đn quỦ III
nm 2012.
5. PhngăphápănghiênăcuăvƠătipăcnăvnăđ
Lun vn s dng phng pháp nghiên cu tình hung đ tip cn chuyên
môn v đi tng nghiên cu theo ni dung, phng pháp, vƠ k thut xp hng tín
nhim ca Agribank. Nghiên cu nƠy s dng thông tin th cp lƠ kt qu XHTD
quỦ I nm 2012 ca mt s khách hƠng đang có d n ti Agribank.
Lun vn s dng phng pháp phơn tích s liu đnh tính đ lƠm rõ hin
trng h thng XHTD ni b Agribank, vƠ s dng phng pháp so sánh vi các
tiêu chun đánh giá ph bin trên th trng xp hng tín nhim quc t vƠ trong
nc đ đa ra nhn đnh, đ xut gii pháp hoƠn thin h thng XHTD ca
Agribank.
6. Ktăcuăcaălunăvn
B cc ca đ tƠi chia lƠm các phn:
Li m đu nhm s lc lỦ do nghiên cu, xác đnh vn đ nghiên cu,
mc tiêu nghiên cu, đi tng nghiên cu, phng pháp s dng trong nghiên cu,
Ủ ngha vƠ tính thc tin ca đ tƠi.
Chng 1 trình bƠy các vn đ v h thng XHTD mt cách tng quan v
XHTD, nghiên cu v XHTD trên th gii, thc t XHTD ti Vit Nam.

Chng 2 trình bƠy thc trng h thng XHTD ni b ca Agribank, kt qu
thc t các tình hung nghiên cu XHTD ca h thng. T đó tin hƠnh phơn tích,
đánh giá, so sánh vƠ kim chng các ch tiêu đánh giá trong mô hình chm đim đ
rút ra nhng thƠnh tu cng nh nhng hn ch cn đc hoƠn thin, b sung nhm
tng cng hiu qu ngn nga vƠ gim thiu ri ro tín dng qua h thng sƠng lc
khách hàng.

Chng 3 trình bƠy các gii pháp thc tin góp phn hoƠn thin h thng
XHTD DN ti Agribank.
Phn kt lun ca đ tƠi nghiên cu.
7. ụănghaăkhoaăhcăvƠăthcătinăcaăđătƠi
Lun vn trình bƠy s cn thit phi hoƠn thin h thng XHTD ni b ca
Agribank. Nghiên cu tp trung vƠo phng pháp tính đim vƠ xp hng, đa ra
hng kim chng các ch tiêu nhm nơng cao hiu qu qun tr ri ro tín dng
bng công c tiên tin phù hp vi thông l quc t.
Lun vn cng góp phn hoƠn thin lỦ lun v qun tr ri ro tín dng ca
NHTM thông qua XHTD. Xơy dng đc mt h thng đánh giá, xp hng tín
nhim ni b đi vi khách hƠng không ch giúp NHTM phơn loi n trung thc
hn, mƠ còn lƠ công c t vn giúp các nhƠ qun tr NHTM có đnh hng chin
lc kinh doanh phù hp cho tng nhóm đi tng khách hàng.


1

CHNGă1: TNGăQUANăVăXPăHNGăTệNă
DNGăDOANHăNGHIPăTIăNGỂNăHẨNGă
THNGăMI

Mc tiêu nghiên cu ca chng trình nƠy nhm tip cn mt s c s lỦ
lun hin đi trong lnh vc XHTD doanh nghip, gii thiu công trình khoa hc có
liên quan ca các tác gi nc ngoƠi đư công b là mô hình ch s tín dng đa bin
ca Altman trong d báo nguy c v n ca doanh nghip. Trong chng trình nƠy,
đ tƠi nghiên cu cng c gng trình bƠy tng đi chi tit v h thng XHTD DN
ca mt s NHTM vƠ t chc kim toán trong nc. Qua đó, xem xét nhng thƠnh
tu ca các h thng XHTD DN ca nhng t chc nƠy nhm đ xut áp dng hoƠn
thin cho h thng XHTD DN ca Agribank.
1.1.ăTngăquanăvăxpăhngătínădng

1.1.1. Kháiănimăxpăhngătínădng
Hin nay có nhiu thut ng đc s dng đ ch vic thc hin đánh giá,
xp hng khách hƠng vay vn ti NHTM nh: xp hng ngi vay(borrower rating),
xp hng ri ro ngi vay (borrower risk rating), xp hng ri ro tín dng (Credit
risk rating), chm đim tín dng (Credit scoring)ầTuy nhiên t gc ting anh
ắcredit ratingẰ khi dch sang ting vit có nhiu ngha: xp hng ri ro, xp hn tín
nhim, xp hng doanh nghip, đôi khi gơy mt s nhm ln. Xp hng tín nhim vƠ
xp hng tín dng đu có ngha ting anh nh nhau nhng chúng không đng nht.
Xp hng tín nhim lƠ mt phm trù ln hn xp hng tín dng, mc dù chúng đu
có Ủ ngha lƠ cách đánh giá kh nng tr n trong tng lai. Xp hng tín nhim lƠ
vic đánh giá kh nng chi tr đúng hn ca khách hƠng đi vi mt ngha v n
hin ti vƠ tng lai, nó đc thc hin bi mt công ty xp hng tín nhim đc lp.
Trong khi đó xp hng tín dng lƠ đánh giá hin thi v cht lng tín dng đc
xem xét trong hoƠn cnh hng v tng lai, phn ánh s sn sƠng vƠ kh nng có
th thanh toán gc vƠ li khon vay đúng hn - công vic nƠy thng thc hin bi
2

chính các ngơn hƠng (hoc các trung tơm thông tin tín dng) vƠ thng không đc
đng ti công khai, do đó, nu xét v kt qu xp hng khó có th ngang tm vi
kt qu đc thc hin bi các t chc xp hng tín nhim đc lp.
Tuy vy, bn cht xp hng tín nhim hay xp hng tín dng đu gm 2 công
đon chính: phơn tích, đánh giá chm đim vƠ xp hng khách hƠng tín dng. Trong
phm vi nghiên cu ca lun vn thì thng nht thut ng Xp hng tín dng đ gi
thay cho quá trình đánh giá phơn tích vƠ đnh hng ri ro ca khách hƠng trong quan
h tín dng vi NHTM.
XHTD lƠ vic đa ra nhn đnh v mc đ tín nhim đi vi trách nhim tƠi
chính; hoc đánh giá mc đ ri ro tín dng ph thuc các yu t bao gm nng lc
đáp ng cam kt tƠi chính, kh nng d b v n khi các điu kin kinh doanh thay
đi, Ủ thc vƠ thin chí tr n ca ngi đi vay.
1.1.2. iătngăcaăxpăhngătínădng

i tng ca XHTD lƠ các yu t có liên quan đn ri ro tín dng, bao gm
các thông tin tài chính và thông tin phi tài chính ca khách hƠng.
Các NHTM s dng kt qu XHTD khách hƠng đ đa ra Ủ kin hin ti da
trên các nhơn t ri ro, t đó có chính sách tín dng vƠ gii hn cho vay phù hp.
Mt s xp hng cao ca mt khách hƠng đi vay cha phi lƠ chc chn trong vic
thu hi đy đ các khon n gc vƠ lưi vay, mƠ ch lƠ c s đ đa ra quyt đnh
đúng đn v tín dng đư đc điu chnh theo d kin mc đ ri ro tín dng có liên
quan đn khách hƠng lƠ ngi đi vay vƠ tt c các khon vay ca khách hƠng đó.
1.1.3. Tmăquanătrngăcaăxpăhngătínădng
H thng XHTD giúp NHTM qun tr ri ro tín dng bng phng pháp tiên
tin, giúp kim soát mc đ tín nhim khách hƠng, thit lp mc lưi sut cho vay
phù hp vi d báo kh nng tht bi ca tng nhóm khách hƠng. NHTM có th
đánh giá hiu qu danh mc đư đc xp hng, qua đó điu chnh danh mc theo
hng u tiên ngun lc vƠo nhng nhóm khách hƠng an toƠn.
1.1.3.1. Xpăhngătínădngăphcăv côngătácăqunătrăriăro
3

Tng trng tín dng đi đôi vi vic đo lng ri ro phát sinh đ có các gii
pháp kim soát luôn lƠ nhim v quan trng ca ngơn hƠng. Công tác xp hng tín
dng có vai trò quan trng trong vic phơn tích đánh giá thng xuyên khách hàng
c trc vƠ sau khi cp tín dng.
Xp hng khách hƠng trc khi cp tín dng: khi khách hƠng đ ngh vay
vn, ngơn hƠng da vƠo ngun thông tin thu thp đc v khách hƠng, thc hin
phơn tích các yu t đnh lng vƠ đnh tính đ đo lng kh nng tr n vƠ thin
chí tr n ca khách hƠng. S liu phơn tích lƠ c s xp hng tín dng khách hƠng
vay vn vƠ kt qu xp hng lƠ mt trong nhng cn c quan trng đ quyt đnh
cho vay hay t chi cho vay. Nu cho vay theo cn c vƠo xp hng nƠy đ đnh giá
khon vay, áp dng chính sách tín dng thích hp khác đ gim thiu ri ro tín dng
trong quá trình cho vay sau này.
Tái xét đánh giá vƠ XHTD khách hƠng theo đnh k: trong thi hn hp đng

có hiu lc, đnh k ngơn hƠng phi tin hƠnh phơn tích kh nng tr n gc vƠ li
ca khách hƠng cho các khon đ cho vay, da vƠo ngun thông tin thu thp đc
v khách hƠng đi vay t lúc gii ngơn cho đn thi đim tái xp hng, nhm đánh
giá vic thc hin các cam kt ca khách hƠng trong hp đng tín dng, chú trng
đn nhng vi phm hp đng, t đó so sánh đánh giá s thay đi ri ro tín dng so
vi ban đu. Qua đó điu chnh mc hng ca khách hƠng. ng thi, đó lƠ c s
đ đa ra gii pháp x lỦ các khon n có vn đ, nhm gim thiu nguy c ri ro
tín dng. Nu ri ro tín dng thay đi theo chiu hng tng, ngơn hƠng có th yêu
cu khách hƠng đi vay b sung vn t có hoc tƠi sn th chp hoc yêu cu bo
lnh lƠm tng kh nng tr n ca khách hƠng.
Nh vy, tái xp hng khách hƠng đi vay theo đnh k đ xem xét s thay đi
ri ro so vi ban đu, nhm có bin pháp thích hp có hiu qu gim thiu nguy c
gơy ri ro tín dng. T đó to điu kin m rng vƠ đa dng hoá hình thc tƠi tr,
ầ điu nƠy đc bit có Ủ ngha trong xu hng cho vay tín chp ngƠy cƠng tng,
giúp ngơn hƠng la chn nhng khác hƠng tt đ cho vay.
4

XHTD khách hàng khi không hoƠn tr n đúng hn: khách hƠng không hoƠn
tr n gc vƠ li cho ngơn hƠng nh đúng cam kt, tc lƠ xut hin khon n quá
hn. Vic XHTD khách hƠng không hoƠn tr n đúng hn lƠ c s đ xác đnh mc
tn tht tín dng hoc đa ra các bin pháp gim tn tht.
1.1.3.2. CăsăgiúpăcácănhƠăqunătrăngơnăhƠngăđaăraăquytăđnhăchínhăxác
Trong nn kinh t th trng s cnh tranh chim lnh th trng  các ngơn
hàng din ra gay gt, dù có lƠ ngi đi vay nhng khách hƠng luôn đc to mi
điu kin gii quyt đc th tc vay nhanh chóng, đ ngơn hƠng có c hi m rng
quy mô tín dng. Vy mun có quyt đnh tín dng nhanh vƠ chính xác, đng thi
d đoán tng đi chính xác v kh nng vƠ thin chí tr n ca khách hƠng, ngơn
hƠng cn có h thng thông tin v khách hƠng trong quá kh vƠ hin ti, yêu cu
khách quan lƠ ngơn hƠng phi có h thng thông tin đáng tin cy đ nhn bit các
du hiu đó qua mt quá trình ch không phi mt thi đim vƠ kt qu XHTD qua

mt chui thi gian s đáp ng nhu cu k trên.
1.1.3.3. CăsăđăxơyădngăchínhăsáchătínădngăvƠăchínhăsáchăkháchăhƠng
Trên c s đnh hng khách hƠng, ngơn hƠng có th xác đnh mt cách hp
lỦ, chính xác  mc đ cao nht lng tn tht tín dng theo tng sn phm hoc
lnh vc, ngƠnh kinh t, phơn tích đc li nhun ca các dòng sn phm, kt hp
vi vic áp dng chính sách khách hƠng v li sut cho vay, hn mc vay, thi hn
tín dng phù hp t đó hình thƠnh lên mt chin lc trong hot đng tín dng đt
cht lng cao. C th, đi vi khách hƠng có đ tín nhim cao, đnh hng cao ngơn
hƠng s áp dng chính sách u đi, cho vay vi li sut thp, s lng vay nhiu,
điu kin cho vay ni lng ầNgc li, đi vi khách hƠng có đ tín nhim thp,
đnh hng thp cng đng ngha vi nhng khon tín dng n cha nhiu ri ro,
ngơn hƠng s áp dng chính sách cho vay vƠ bin pháp chc ch hn, nhm hn ch
kh nng ri ro tín dng xy ra.
1.1.3.4. Gópăphnăthcăhin nguyênătcăchoăvayăcaăngơnăhƠng
Hai nguyên tc trong hot đng tín dng lƠ khách hƠng s dng vn đúng
mc đích đ tho thun vƠ hoƠn tr n gc vƠ li đúng hn theo hp đng tho
5

thun. Vic XHTD khách hƠng vay vn đc tin hƠnh trc khi hp đng tín dng
kỦ kt, vƠ tái xét xp hng đc tin hƠnh đnh k (sau khi hp đng dng đ đc
kỦ kt), da trên c s phơn tích kh nng vƠ thin chí tr n ngơn hƠng, vi mc
đích hn ch ri ro tín dng. ơy lƠ bin pháp ắphòng bnhẰ nhm thc hin tt các
nguyên tc cho vay ca ngơn hƠng, đc bit lƠ nguyên tc ắHoƠn tr n gc vƠ li
đúng hn đ tho thun trong hp đng tín dngẰ.
1.1.4.ăNguyênătcăxpăhngătínădng
Khái nim hin đi v XHTD đc tp trung vƠo các nguyên tc ch yu bao
gm phơn tích tín nhim trên c s Ủ thc vƠ thin chí tr n ca ngi đi vay; đánh
giá ri ro dƠi hn da trên nh hng ca chu k kinh doanh vƠ xu hng kh nng
tr n trong tng lai; đánh giá ri ro toƠn din vƠ thng nht da vƠo h thng kỦ
hiu xp hng.

Trong phân tích XHTD cn thit s dng phơn tích đnh tính đ b sung cho
nhng phơn tích đnh lng. Các d liu đnh lng lƠ nhng quan sát đc đo
lng bng s, các quan sát không th đo lng bng s đc xp vƠo d liu đnh
tính. Các ch tiêu phơn tích có th thay đi phù hp vi s thay đi ca trình đ
công ngh vƠ yêu cu qun tr ri ro.
1.1.5. Môăhìnhăxpăhngătínădng
Mô hình đn gin nht đc s dng trong XHTD lƠ mô hình mt bin s.
Ch tiêu đánh giá phi đc thng nht trong mô hình. T sut tƠi chính đc s
dng trong mô hình mt bin s bao gm các ch tiêu thanh khon, các ch tiêu hot
đng, ch tiêu li tc, ch tiêu vay n vƠ chi phí tr lưi. Các ch tiêu phi tƠi chính
thng đc s dng bao gm thi gian hot đng ca doanh nghip, s nm kinh
nghim vƠ trình đ ca nhƠ qun tr cp cao, trin vng ngƠnh. Nhc đim ca mô
hình mt bin s lƠ kt qu d báo khó chính xác nu thc hin phơn tích vƠ cho
đim các ch tiêu đánh giá mt cách riêng bit, hn na, mi ngi có th hiu các
ch tiêu đánh giá theo mt cách khác nhau.  khc phc nhc đim nƠy,các nhƠ
nghiên cu đư phát trin nhng mô hình kt hp nhiu bin s thƠnh mt giá tr đ
6

d báo s tht bi ca doanh nghip nh mô hình phơn tích hi quy, phơn tích
lôgarich, phơn tích xác xut có điu kin, phơn tích phơn bit nhiu bin s.
NHTM áp dng các mô hình khác nhau tùy theo đi tng xp loi lƠ cá
nhơn, doanh nghip hay t chc tín dng. Trong đ tƠi nghiên cu nƠy ch đ cp
đn nhóm khách hƠng đc xp hng lƠ doanh nghip. Các mô hình nƠy đc s
dng n đnh vƠ có th điu chnh sau vƠi nm s dng khi thy có nhiu sai sót ln
gia xp hng vi thc t.
1.1.6. Phngăphápăxpăhngătínădngătheoămôăhìnhăđimăs
Mc đích ca XHTD lƠ đ d đoán nhng khách hƠng có ri ro cao ch
không nhm lỦ gii ti sao h phá sn, hay tìm cơu tr li cho gi thuyt v mi
quan h gia kh nng phá sn vi các bin s kinh t xư hi. Các phng pháp
XHTD hin đi bao gm phng pháp nghiên cu thng kê da trên s hi quy vƠ

cơy phơn loi còn đc gi lƠ thut toán đ quy phơn đnh; hoc phng pháp vn
trù hc da trên toán hc đ gii quyt các bƠi toán tƠi chính bng quy hoch tuyn
tính, qua đó nhƠ qun tr có đc quyt đnh hp lỦ cho các hƠnh đng trong hin
ti vƠ tng lai.
XHTD theo mô hình đim s lƠ phng pháp khoa hc kt hp s dng d
liu nghiên cu thng kê vƠ áp dng mô hình toán hc đ phơn tích, tính đim cho
các ch tiêu đánh giá trong mô hình mt bin hoc đa bin. Các ch tiêu s dng
trong XHTD đc xác lp theo nhóm bao gm phơn tích ngƠnh, phơn tích hot đng
kinh doanh vƠ phơn tích hot đng tƠi chính. Sau đó da vƠo mô hình đ tính đim
theo trng s vƠ quy đi đim nhn đc sang mt biu tng xp hng tng ng.
1.1.7.ăQuyătrìnhăxpăhngătínădng
Cn c vƠo chính sách tín dng vƠ các quy đnh có liên quan ca tng ngơn
hƠng nhm xác lp quy trình XHTD. Mt quy trình XHTD bao gm các bc nh
sau:
Bc 1: thu thp thông tin liên quan đn các ch tiêu s dng trong phơn tích
đánh giá, thông tin xp hng ca các t chc tín nhim khác liên quan đn đi tng
xp hng.
7

Bc 2: phơn tích bng mô hình đ kt lun v mc xp hng. Mc xp hng
cui cùng đc quyt đnh sau khi tham kho Ủ kin Hi đng. Trong XHTD ca
các NHTM thì kt qu xp hng không đc công b rng rưi.
Bc 3: theo dõi tình trng tín dng ca đi tng xp hng đ điu chnh
mc xp hng các thông tin điu chnh đc lu gi. Tng hp kt qu xp hng so
sánh vi thc t ri ro xy ra, vƠ da trên tn sut phi điu chnh mc xp hng đư
thc hin đi vi khách hƠng đ xem xét điu chnh mô hình xp hng.
1.2. MtăsănghiênăcuăvƠăkinhănghimăvăxpăhngătínădng
Nhm tip cn nhng c s lỦ lun hin đi trong lnh vc XHTD doanh
nghip, đ tƠi nghiên cu s ln lt gii thiu mô hình ch s tín dng đa bin ca
Altman áp dng cho doanh nghip vƠ nhng tham kho v các h thng XHTD ca

mt s NHTM vƠ t chc kim toán trong nc.
1.2.1. MôăhìnhăđimăsătínădngădoanhănghipăcaăEdwardăI.Altman
Mt lỦ thuyt rt ni ting ca Altman v ch s kh nng v n đi vi
doanh nghip, đơy lƠ mô hình toán hc v ch s tín dng gm nhiu bin s có th
d báo tng đi chính xác trên 90% các trng hp v n trên th trng tƠi chính
 nhng nc phát trin nh M vƠ Anh, qua đơy đ tƠi nghiên cu đ xut hng
nghiên cu vn dng nhm b sung cho mô hình tính đim xp hng tín dng mt
bin s đang s dng ti các t chc tín nhim vƠ các NHTM Vit Nam.
Các ch s tƠi chính riêng bit thng đc s dng trong chm đim XHTD
không th d báo chính xác xu hng kh nng xy ra khó khn v tƠi chính ca
doanh nghip vì ph thuc vƠo nhn thc riêng ca tng ngi.
Nhm tng cng tính d báo nguy c v n ca doanh nghip trong các mô
hình chm đim XHTD, các NHTM có th s dng nhng mô hình d báo nhiu
bin s. Có nhiu phng pháp d báo nguy c v n ca doanh nghip đư đc
xơy dng vƠ công b. Tuy nhiên, ít có phng pháp đc kim tra k lng vƠ chp
nhn rng rưi nh hƠm thng kê Z-score ca Altman.
Mô hình đim s tín dng phơn bit nhiu bin s do Altman (1981) phát
trin đu tiên. Dng tng quát ca mô hình lƠ Z = c + ∑c
i
r
i
(Trong đó: c lƠ hng s,
8

r
i
lƠ các t sut tƠi chính vƠ ch tiêu phi tƠi chính đc s dng nh nhng bin s,
c
i
lƠ các h s ca mi bin s trong mô hình). Các bin s trong hƠm thng kê Z-

Score ca Altman bao gm:
CA = TƠi sn lu đng
TA = Tng tƠi sn
SL = Doanh thu thun
IN = Lãi vay
TL = Tng n
CL = N ngn hn
MV = Giá th trng ca vn ch s hu
BV = Giá tr s sách ca vn ch s hu
ET = Thu nhp trc thu
RE = Thu nhp gi li
Mô hình đim s d báo nguy c v n ca doanh nghip đc Altman xơy
dng áp dng cho doanh nghip c phn thuc ngƠnh sn xut nh sau:
Z = 1,2X
1
+ 1,4X
2
+ 3,3X
3
+ 0,6X
4
+ 0,999X
5.
Tr s Z cƠng cao, thì ngi vay có xác sut v n cƠng thp. Vy tr s Z
thp s lƠ cn c xp KH vƠo nhóm cnh báo hay có nguy c v n cao.
Z < 1,8 : khu vc nguy him có nguy c v n (Khách hƠng có kh
nng ri ro cao)
1,8 < Z < 2,99 : khu vc cnh báo có nguy c v n (Khách hƠng có nguy c
v n)
Z > 2,99 : khu vc an toƠn (Khách hƠng không có kh nng v n)

Trong đó :
X
1
=
CA - CL
TA
: H s vn lu đng/tng tƠi sn dùng đ đo lng t trng
tƠi sn lu đng ròng ca doanh nghip trong tng tƠi sn. CA ậCL lƠ vn lu đng.
X
2
=
RE
TA
: H s lưi cha phơn phi/tng tƠi sn dùng đo lng kh
nng sinh li.
9

X
3
=
ET + IN
TA
: H s li nhun trc thu vƠ lưi/tng tƠi sn. ơy lƠ h s
quan trng nht, li nhun lƠ mc tiêu hƠng đu vƠ lƠ đng lc xác đnh s sng còn
ca doanh nghip. Lưi vay đc cng vƠo vì chi phí nƠy cng th hin kh nng to
thu nhp ca doanh nghip.
X
4
=
MV

TL
: H s giá th trng ca tng vn s hu/giá tr hch toán ca
tng n. H s nƠy cho bit kh nng chu đng ca doanh nghip đi vi nhng st
gim trong giá tr tƠi sn.
X
5
=
SL
TA
: H s doanh thu/tng tƠi sn. H s nƠy cho bit kh nng to
doanh thu ca tƠi sn. Cn lu Ủ rng các h s ln hn 3:1 có th lƠm sai lch kt
qu d báo vì doanh nghip đang s dng quá ít vn ch s hu trong mi tng
quan vi doanh thu đt đc. Ngi phơn tích có th hn ch giá tr cao nht ca h
s nƠy lƠ 3:1 nu doanh nghip có đim Z-Score quá cao trong mi tng quan vi
các ch báo khác.
i vi doanh nghip cha c phn hóa thuc ngƠnh sn xut thì Z’=
0,717X
1
+ 0,847X
2
+ 3,107X
3
+0,42X
4
+ 0,998X
5
. Nu Z’>2,9 lƠ khu vc an toƠn,
1,23 <Z’<2,9 lƠ khu vc cnh báo có nguy c v n; Z’<1,23 lƠ khu vc nguy him
có nguy c v n cao. Các bin s X
1,

X
2 ,
X
3
, X
5
tính nh trên, riêng X
4
=
BV
TL
.
i vi các doanh nghip không thuc ngƠnh sn xut, do s khác nhau khá
ln ca X
5
gia các ngƠnh, nên X
5
đư đc b ra. Công thc tính ch s Z’’ nh sau:
Z’’= 6,56X
1
+3,26X
2
+6,72X
3
+1,05X
4.
Nu Z’’>2,6 lƠ khu vc an toƠn; 1,1 <Z’’<2,6
lƠ khu vc cnh báo có nguy c v n; Z’’<1,1 lƠ khu vc nguy him có nguy c v
n cao. Các bin s X
1,

X
2 ,
X
3
tính nh trên, riêng X
4
nu doanh nghip đư c phn
thì tính theo công thc X
4
=
MV
TL
; nu doanh nghip cha c phn thì X
4
=
BV
TL
.
Ch s Z (hoc Z’ vƠ Z’’) cƠng cao, thì ngi vay có xác sut v n cƠng
thp.  tng đc ch s nƠy đòi hi phi nơng cao nng lc qun tr, rƠ soát đ
gim nhng tƠi sn không hot đng, tit kim chi phí hp lỦ, xơy dng thng
10

hiu. ó chính lƠ s kt hp gián tip ca nhiu yu t tƠi chính vƠ phi tƠi chính
trong mô hình mi to đc ch s an toƠn. Cn lu Ủ trng hp doanh nghip ghi
tng vn ch s hu đng thi ghi tng n phi thu hoc ghi tng khon đu t dƠi
hnầđiu nƠy có th lƠm tng ch s Z nên cn điu chnh s liu bt thng nƠy
ti bng cơn đi trc khi tính toán các ch tiêu.
1.2.2. SătngăđngăgiaămôăhìnhăđimăsătínădngăcaăEdwardăI.AltmanăvƠă
xpăhng tín nhimăcaăStandardă&ăPoor

Da trên phơn tích hi quy, Edward I. Altman đư phát minh tip h s Z’’-
điu chnh bng cách tng vùng cnh báo nguy c v n ca doanh nghip 3,25
đim nhm mc đích xp hng ri ro tín dng. Z’’- điu chnh = 3,25 + 6,56X
1
+
3,26X
2
+ 6,72X
3
+ 1,05X
4
. Các bin s X
1,
X
2,
X
3,
X
4
tính nh trên. S tng đng
gia ch s Z’’- điu chnh vi h thng kỦ hiu xp hng tín nhim ca S&P đc
Altman trình bƠy nh trong bng 1.1. Theo kt qu nghiên cu ca giáo s Altman
thì s tng đng nƠy lƠ khá cao nhng điu đó không có ngha lƠ tuyt đi, vƠ có
đ lch chun nm trong khong cho phép.
Bng 1.1:ăTngăquanăgia ch s tín dngăZ’’- điu chnh ca Altman vi h
thng ký hiu xp hng ca S&P.

im s Z’’ăđiu chnh
Xp hng ca Standard & Poor
Vùng an toàn

>8,15
AAA
7,60-8,15
AA+
7,30-7,60
AA
7,00-7,30
AA-
6,85-7,00
A
6,65-6,85
A-
6,40-6,65
BBB+
5,85-6,25
BBB
Vùng cnh báo, có
th có nguy c v
n
5,65-5,85
BBB-
5,25-5,65
BB+
4,95-5,25
BB
4,75-4,95
BB-
4,50-4,75
B+
4,15-4,50

B
Vùng nguy him,
nguy c v n cao
3,75-4,15
B-
3,20-3,75
CCC+
2,50-3,20
CCC