MÔ HÌNH TỔ CHỨC TÍN DỤNG LÀ HỢP TÁC XÃ (QUỸ TÍN DỤNG NHÂN DÂN) TRONG BỐI CẢNH KINH TẾ XÃ HỘI VIỆT NAM, PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG HAY THOÁI TRÀO.PDF

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH





NGÔ TH MINH HIN


MÔ HÌNH T CHC TÍN DNG LÀ HP TÁC XÃ
(QU TÍN DNG NHÂN DÂN) TRONG BI CNH
KINH T XÃ HI VIT NAM,
PHÁT TRIN BN VNG HAY THOÁI TRÀO



LUNăVNăTHCăSăCHÍNH SÁCH CÔNG





TP. H Chí Minh,ănm 2013


B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH

CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT

NGÔ TH MINH HIN

MÔ HÌNH T CHC TÍN DNG LÀ HP TÁC XÃ
(QU TÍN DNG NHÂN DÂN) TRONG BI CNH
KINH T XÃ HI VIT NAM,
PHÁT TRIN BN VNG HAY THOÁI TRÀO

Ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC:
TS. TRN TH QU GIANG



TP. H Chí Minh,ănm 2013
i


LIăCAMăOAN
TôiăxinăcamăđoanălunăvnănƠyăhoƠnătoƠnădoătôiăthc hin.ăCácăđon trích dn và
s liu s dng trong lunăvnăđuăđc dn ngunăvƠăcóăđ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. LunăvnănƠyăkhôngănht thit phnăánhăquanăđim caăTrng
i hc Kinh t Thành ph H ChíăMinhăhayăChngătrìnhăGing dy Kinh t Fulbright.
TP. H Chí Minh, ngày 8 tháng 7 nmă2013
Tác gi lunăvn

Ngô Th Minh Hin

ii


LIăCMăN
Tôi xin chân thành cmă nă cácă thƠyă côă giáoă Chngă trìnhă Ging dy Kinh t
Fulbright đưăhng dn tôi thc hin lunăvnănƠy, đc bit ti cô Trn Th Qu Giang và
Thày NguynăXuơnăThƠnhăđưănhitătìnhăhng dnăđnhăhng cho tôi hoàn thành lun
vnănƠy.ă
Tôi rt cmănăs đóngăgópăvƠăđngăviênăgiúpăđ ca bn bè trongăChngătrìnhă
Ging dy Kinh t Fulbright, các bn bèăđng nghip ti Developpement International
Desjardins, QTDTW và Hip hi QTDND Vit Nam… đư chia s thông tin s liu v h
thng QTDND Vit Nam. Nu không có h thì lunăvnă ca tôi không th thc hin
đc.
Cui cùng, tôi vô cùng bitănăcácăthƠnhăviênătrongăgiaăđìnhătôiăđưăgiúpăđ tôi
hoƠnăthƠnhăchngătrìnhăhc này.

TP. H Chí Minh, ngày 8 tháng 7 nmă2013
Tác gi lunăvn


Ngô Th Minh Hin

iii


TịMăTT
 Vit Nam, tín dng nông nghipănôngăthônăđóngăvaiătròăquanătrng trong vic
phát trin kinh t trênăđa bàn nông thôn. Nhngănmăđu thp k 60, các hp tác xã tín
dng đu tiên đưăraăđi ti Vit Nam theo mô hình hp tác xã ca Liên Xô. Nmă1993,ă

NhƠănc Vit Nam đưăch trngăt chc li hotăđng tín dng hp tác xã vi vic
thành lp và phát trin h thng Qu tín dng nhân dân (QTDND) Vit Nam.
Mc dù triăquaăgiaiăđonăkhóăkhnăvƠăđ v trong nhngănmăthp k 90,ăđn
giaiăđon 2003 – 2012, h thng QTDND Vit Nam cóăxuăhng phát trin năđnh. Hot
đng ca h thng QTDND có nhng thun li trong phân khúc cho vay ca mình, đápă
ng mt phn nhu cu v vn cho sn xut kinh doanh, dch v vƠăđi sng ca các thành
viên. Tuy nhiên, bên cnh nhng thun liăđó,ăh thng QTDND cngăbc l nhng bt
li v quy mô, thiu các sn phm dch v nn tngăngơnăhƠng,ănngălc kim soát ri ro
yu và gây ra nhng bt cp cho cácăcăquanăqun lý nhƠănc trong thanh tra giám sát
h thng.
Chính ph đưă nhn thy s cn thit phiă tngănng lc thông qua tái cu trúc
ngƠnhăngơnăhƠngăđ tngăkh nngăchng li nhng cú sc do khng hong kinh t gây
ra,ăđc bit là khng hong kinh t th gii 2008 mà nguyên nhân chính xut phát t cho
vayădi chun ca ngành ngân hàng.ăTheoăđó,ăNgơnăhƠngăNhƠăncăđưăyêuăcu tt c
cácăngơnăhƠngăthngămi phiătngăvnăđiu l lên 3000 t đng vƠăđaăraăcácăquyăđnh
an toàn ngtănghèoăhn.
Lut Các t chc tín dngă2010ăđưăđc Quc hiăthôngăquaănmă2010ăđưăcóăquyă
đnh riêng v Ngân hàng Hp tác xã trong h thng các t chc tín dng là hp tác xã.
Cuiănmă2012,ăThôngătă31/2012/TT-NHNN caăNgơnăhƠngăNhƠănc Vit Nam ngày
26/11/2012ăraăđi, to khuôn kh pháp lý cho vic chuynăđi ca Qu tín dng Nhân
dơnăTrungăngăsangămôăhìnhăNgơnăhƠngăHp tác xã. Nmă2013,ăQu tín dng Nhân dân
TrungăngăđưăđcăNgơnăhƠngăNhƠănc Vit Nam cp giy phép hotăđngădi tên
gi là Ngân hàng Hp tác xã Vit Nam.
iv


S dng lý thuyt kinh t hc v thông tin bt cân xng và các h qu ca nó gm
la chnăngc, riăroăđoăđc và vnăđ ngi y quynăngi tha hành, và chcănngă
ca trung gian tài chính trongălnhăvc tài chính vi mô (TCVM), lunăvnăphơnătíchăsoă
sánh nhng thun li và bt li ca h thng QTDND vi các ngơnăhƠngăthngămi.

Lunăvnăcngăphơnătíchăvaiătrò ca Qu tín dngănhơnădơnăTrungăngă(QTDTW) trong
vicătngăcng sc mnh và gim thiu nhng bt li ca h thng QTDND. Lunăvnă
s dng các lý thuyt và mô hình thc nghim v t chc tài chính hp tác xã ca các
quc gia trên th giiăđ xem xét đánhăgiáăvic chuynăđi mô hình t QTDTW sang
ngân hàng Hp tác xã Vit Nam.
Trênăcăs các phân tích so sánh, lunăvnăđư nhn thy s cn thit phi tn ti
mô hình QTDND và vic chuynăđi t QTDTW sang Ngân hàng Hp tác xã k vng s
phát huy th mnh và gim thiu bt li ca h thng QTDND góp phnăđaăh thng
phát trin bn vngăvƠă đóngăgópăvƠoăphátătrin kinh t xã hi ca các cngăđngăđa
phng. Lunăvnăkhuyn ngh điăvƠoăbaănhómăchính,ăth nht là nhóm giiăphápătngă
cngănngălc cho Ngân hàng Hp tác xã nói riêng và c h thng t chc tín dng là
HTX nói chung. Th hai là nhóm giiă phápă tngăcng vai trò là ngân hàng ca các
QTDND và là t chc liên kt phát trin h thng; và cuiăcùngănhngăkhôngăphi là tt
c, là khuyn ngh v vic Ngân hàng Hp tác xã không nên kinh doanh cnh tranh vi
các QTDND trong cp tín dng mà cùng hp tác vi các QTDND.
v


MCăLC

CHNGă1. VNă CHÍNH SÁCH 1
1.1. Bi cnh chính sách 1
1.2. iătng, phmăvi,ăphngăphápănghiênăcu và ngun s liu 3
1.3. Cu trúc ca lunăvn 3
CHNGă2. KHUNG PHÂN TÍCH 5
2.1. Li th ca h thng t chc TCVM HTX so vi NHTM 5
2.1.1. Gii quyt vnăđ la chnăngc trong sàng lc khách hàng 6
2.1.2. Gii quyt vnăđ riăroăđoăđc và vnăđ thc thi trong vic giám sát
khách hàng vay vn 7
2.2. Bt li ca h thng TCTD HTX so vi NHTM 8

2.2.1. Chcănngăthanhătoánăca trung gian tài chính 8
2.2.2. Nngălc kim soát ni b 9
2.2.3. Thanh tra giám sát các t chc TCVM HTX 11
2.3. Vai trò ca t chc liên kt h thng 11
CHNGă3. PHÂN TÍCH H THNG QTDND VIT NAM 14
3.1. Gii thiu v h thng QTDND Vit Nam 14
3.2. Li th ca H thng QTDND 17
3.2.1. La chn, sàng lc thành viên - khách hàng 18
3.2.2. Giám sát thành viên - khách hàng 20
3.3. Bt li ca H thng QTDND 23
3.3.1. Thiu dch v thanh toán hinăđi 23
3.3.2. Nngălc kim soát ni b yu 24
3.3.3. Bt cp trong vai trò thanh tra giám sát h thng QTDND Vit nam 26
3.4. Ngân hàng HTX trong h thng QTDND Vit Nam 27
3.4.1. Vai trò ca QTDTW trong H thng QTDND 27
3.4.2. So sánh QTDTW vi NHTM 31
3.4.3. Khung pháp lý v vic chuynăđi QTDTW thành NHHTX 34
3.4.4. Vai trò ca NHHTX trong h thng QTDND Vit Nam 36
CHNGă4. KHUYN NGH VÀ KT LUN 38
vi


4.1. Khuyn ngh 38
4.1.1. Nơngăcaoănngălc ca h thng các t chc tín dng là HTX. 38
4.1.2. Nâng cao vai trò t chc Liên kt h thng ca NHHTX 39
4.1.3. NHHTX không nên cnh tranh vi các QTDNDCS trong cp tín dng 41
4.2. Kt lun 41

DANH MC CÁC BNG
Bng 2-1: Vai trò và trách nhim ca các cpănhơnăviên,ălưnhăđo trong mt t chc

TCVM trong công tác qun lý ri ro, kim soát và kim toán ni b 10
Bng 2-2:ăSoăsánhăcácăđcătrngăgia qu tín dng và NHHTX 12
Bng 3-1: S liu ROA và ROE bình quân ca QTDNDCS, QTDTW và NHTM. 22

DANH MC CÁC HÌNH
Hình 2-1: Mi quan h gia qun lý ri ro, kim soát ni b và kim toán ni b 9
Hình 3-1: Mô hình H thng QTDND Vit Nam 14
Hình 3-2:ăSăđ t chcăQTDNDăđin hình 15
Hình 3-3: S lng thành viên bình quân mt QTDNDCS 16
Hình 3-4:ăSăđ căcu t chc caăQTDTWănmă2012 17
Hình 3-5: T l n xuăquaăcácănmăca QTDNDCS, QTDTW và NHTM 22
Hình 3-6: Vn CSH bình quân mt QTDNDCS 23
Hình 3-7:ăTìnhăhìnhăhuyăđng và cho vay trong h thng ca QTDTW 28
Hình 3-8:ăCăcuădăn ca QTDTW 29
Hình 3-9:ăTìnhăhìnhăhuyăđng tit kimăvƠădăn cho vay ca các QTDNDCS 30
Hình 3-10: Tngădăn ca QTDTW 32
Hình 3-11: T l n xu ca QTDTW 33
Hình 3-12: ROA và ROE caăQTDTWăgiaiăđon 2006-2012 33

vii


DANH MC CÁC T VIT TT

CH VIT TT
ụănghaăting Anh
ụănghaăting Vit
BIDV

NgơnăhƠngăuătăvƠăPhátătrin Vit Nam

CSH

Ch s hu
HTX

Hp tác xã
NHHTX

Ngân hàng Hp tác xã
NHNN

Ngân hƠngăNhƠănc Vit Nam
NHTM

NgơnăhƠngăthngămi
QTDNDCS

Qu Tín dng Nhân dân Căs
QTDND

Qu Tín dng Nhân dân
QTDTW

Qu Tín dng Nhân dơnăTrungăng
ROA
Returns on Assets
Sut sinh li trên tng tài sn
ROE
Returns on Equity
Sut sinh li trên vn CSH

TCVM

Tài chính vi mô
TCTD

T chc tín dng
TTGS

Thanh tra Giám sát
Agribank

Ngân hàng Nông nghip và Phát trin Nông
thôn Vit Nam
Vietcombank

Ngân hàng C phn NgoiăThngăVit
Nam
Vietinbank

Ngân hàng C phnăCôngăThngăVit
Nam
WB
World Bank
Ngân hàng Th gii

1


CHNGă1. VNă CHÍNH SÁCH
Nmă2013,ăngƠnhăngơnăhƠngăVit Nam chng kin s raăđi ca mt ngân hàng

mi - Ngân hàng Hp tác xã Vit Nam (NHHTX) vi mc tiêu ch yu là liên kt,ăđm
bo an toàn h thng qu tín dng nhân dân (QTDND) Vit Nam thông qua h tr tài
chính và giám sát hotăđng trong h thng này. Vy h thng QTDND Vit Nam có
nhng li th và bt li gì so viăngơnăhƠngăthngămi (NHTM) và vic chuynăđi ca
Qu tín dngăNhơnădơnăTrungăngă(QTDTW)ăsangăNHHTX đóngăvai trò gì trong vic
phát huy nhng th mnh và gim thiu nhng bt li ca h thng QTDND Vit Nam.
1.1. Biăcnhăchínhăsách
H thngăQTDNDăđc thành lp  Vit Nam t đu thp k 1990 gm có các
QTDNDă că s (QTDNDCS), QTDTW và Hip Hi QTDND Vit Nam (Ph lc 1).
QTDNDCS là loi hình t chc tín dng hp tác xã (HTX) đc nhngăngi dân 
trongăđaăphngăgópăvn thành lp nên, hotăđngătrongălnhăvc tài chính ngân hàng
nhm mcăđíchăch yuălƠătngătr gia các thành viên thc hin có hiu qu các hot
đng sn xut, kinh doanh, dch v và ci thinăđi sng. S mnh ca QTDNDCS là to
điu kin thun li cho miăngi dân gia nhp qu đcăhng các dch v tài chính ti
ch vi nhngăđiu kin tt nht, ci thinăđiu kin sng ca thành viên, giáo dc v
tinh thnătngăthơn,ătngăáiătrong cngăđng và tngăcng sc mnhăđoƠnăkt và dân
ch.
QTDTWăđc NgơnăhƠngăNhƠănc (NHNN) và các NHTM nhƠănc góp vn
thành lp nên nhm điu hòa vnăchoăcácăQTDNDCSăđm bo hotăđng an toàn lành
mnh ca c h thngăvƠătngăcng mi liên kt h thng và gia h thng QTDND vi
các t chc,ă cáănhơnătrongă nc và quc t. Thành viên ca QTDTW ch yu là các
QTDNDCS.
Hip hi QTDND Vit Nam (2006) là mt t chc xã hi ngh nghip t nguyn
ca các QTDND nhm mcăđíchătp hp,ăđng viên các hi viên hp tác, h tr nhau
trong hotăđng. Hip hi QTDND Vit Nam không cung cp các sn phm tài chính
ngân hàng.
2


Các QTDNDCS hotăđng tri rng khp 56/63 tnh thành, cùng có chung lô gô,

biuătng, d nhn din, mô hình t chc hotăđngătngăđng viăđiăngăcánăb nhân
viên va là thành viên ca QTDNDCS đc tuyn dng tiăđaăphng.ăQuyămôăca c
h thng QTDND (gm c QTDTW) hin nay tuy ch bng vi mt NHTM c phn nh,
vi tngădăn tín dng ch chim 1,1% tngădăn ca toàn h thng t chc tín dng
(TCTD) (Thu Hà, 2013) nhngăđưăcóătácăđng lên khong trên 1,7 triu thành viên ch
yu là cá nhân và h giaăđìnhă khu vc nông thôn.
Các QTDNDCS vì quy mô nh nên chaăth cung cp dch v thanh toán hin
đi. Khi nn kinh t phát trinăđn mtăngng nhtăđnh, nhu cuăđiăli, giaoăthngă
cƠngăngƠyăcƠngătng vƠăđc bit khi Lut Phòng, Chng Tham Nhngă(2005,ăđiu 58) điă
vào cuc sng, thay vì thanh toán bng tin mt, nhu cu thanh toán chuyn tin s là mt
đòiăhi cp thit mà h thng QTDND cnăđápăng.
Kim soát ni b nhmăđm bo hiu qu hotăđng và tuân th cácăquyăđnh
pháp lut và giám sát nhng riăroătrc và sau hotăđng là mt trong nhng vnăđ
quan trng ca các QTDND. Các QTDND không min nhim vi nhng v laăđo, lp
h s tín dng gi đưăxy ra  mt s đaăphng do kim soát ni b yu kém.
Vic thanh tra giám sát h thng QTDND Vit Nam nhm đm bo s lành mnh,
gim thiu nhng ri ro ca h thng là trách nhim ca NHNN Vit Nam, c th là các
chi nhánh NHNN cp tnh. Do s lng các qu nhiu, phm vi hotăđng nh l, dàn
tri nên gây ra nhng bt cp cho NHNN trong công tác thanh tra giám sát h thng.
Thc thi Lut các T chc Tín dngă2010ă(iu 4.7), ngày 22/3/2013, QTDTW
đưăt chcăđi hi thành viên thông qua vic chuynăđi sang mô hình NHHTX. Tháng
6/2013, NHHTX đc cp giy phép thành lp và hotă đng. Mc tiêu ch yu ca
NHHTX đc k vng nhm tngăcng tính liên kt ca h thng, h tr tài chính và
điu hòa vn,ăđm bo an toàn ca h hng các QTDND.
Choăđn nay, lunăvnăchaăthy có mt nghiên cu thc nghim nƠoăđc thc
hinăđ đánhăgiáăv vic chuynăđi này.
3


Trong bi cnhănhăvy, lunăvnăla chnăđ tài “Mô hình t chc tín dng là

hp tác xã (qu tín dng nhân dân), trong bi cnh kinh t xã hi Vit Nam, phát trin
bn vng hay thoái trào” nhm mcăđíchătr li hai câu hi sau: So sánh mô hình t chc
tín dng là hp tác xã viăNgơnăhƠngăthngămiă(NHTM)ăđ thyăđcăđâu là li th và
bt li ca h thng QTDND so vi NHTM  Vit Nam? Vic chuynăđi mô hình ca
QTDTW sangăNHHTXăđóngăvaiătròăgìătrongăvic phát huy th mnh và gim thiu nhng
bt li ca h thng QTDND?
1.2. iătng,ăphmăvi,ăphng phápănghiênăcuăvƠăngunăsăliu
iătng và phm vi nghiên cu ca Lunăvn là các QTDNDCS và QTDTW
trong h thng QTDND Vit Nam so sánh vi các ngơnăhƠngăthngămi c phn Vit
Nam. S liu trong thi gian t 31/12/2005ăđn 31/12/2012.
Tác gi s dngăphngăphápăphơnătíchăđnh tính và s liu thng kê mô t đ
thc hin nghiên cu này.
 tr li câu hi th nht, lunăvnăs dng lý thuyt kinh t hc v thông tin bt
cân xng và các h qu ca nó gm vnăđ la chnăngc, riăroăđoăđc, y quyn tha
hành và các chcănngăca trung gian tài chính ngân hàng đ so sánh li th và bt li
ca các QTDND so viăNHTM.ă tr li câu hi th hai, lunăvnăda vào các mô hình
thc nghim v t chc tín dng là hp tác xã trên th giiănhăRaiffeisenăbankă(c),
Desjardins (Canada), RaboBank (Hà Lan), hoc Ngân hàng HTX Vân Nam (Trung
Quc)…ăđ phân tích v vai trò, chcănngăca ca t chcăđu mi liên kt h thng đi
viăcácăQTDNDăcăs nhm gim thiu bt li và phát huy kh nngăphátătrin bn vng
vƠătácăđng tích ccăđn kinh t xã hiăđaăphng.
Lunăvnăs dng ngun d liu t NHNN, QTDTW, Hip hi QTDND và các
thông tin chính thc khác trong lunăvnănƠy.
1.3. Cuătrúcăcaălunăvn
Kt cu ca lunăvn ch yu gm 4 chng.ăChngă1ănêuăbi cnh chính sách,
nhng vnăđ trc trc v chính sách liênăquanăđn h thng QTDND Vit Nam, câu hi
4


chính sách và mc tiêu nghiên cu, điă tng và phm vi nghiên cu, phngă phápă

nghiên cu và ngun d liu và cu trúc ca Lunăvn.ăChngă2ătrình bày khung phân
tích.ăChngă3ăs dng s liu thng kê và thc tin hotăđng ca h thng QTDND và
NHTM đ làm rõ khung phân tích vƠăđánhăgiáăs chuynăđi t QTDTW sang NHHTX.
Trênăcăs đó, chngă4ăs đaăraăcácăkhuyn ngh chính sách và kt lun.

5


CHNGă2. KHUNG PHÂN TÍCH
NhăđưătrìnhăbƠyătrongăChngă1,ăđiătng nghiên cu ca lunăvnălƠăhotăđng
ca các QTDNDCS và QTDTW so vi NHTM. Trongăđó,ăQTDNDCSăđc coi là các t
chcătƠiăchínhăviămôă(TCVM)ăđc t chc theo mô hình HTX,ăvƠăQTDTWăđc coi là
t chc liên kt h thng các t chc TCVM HTX.
S dng lý thuyt v thông tin bt cân xng đc phát trin bi George Akerlof,
Michael Spence và Joseph Stigliz, Chngă2 soăsánhăcăch sàng lc và giám sát khách
hàng trong hotăđng cho vay gia t chc TCVM vƠănngălc kim soát ni b và s
thanh tra giám sát ca các nhà chcă tráchăđi vi các t chc TCVM so vi NHTM.
Ngoài ra các chc nngă khác nhă chcă nngă thanhă toán ca hai h thng TCVM và
NHTMăcngăđc phân tích so sánh t đóălƠmărõăvaiătròăca t chcăđu mi liên kt h
thng trong vic phát trin bn vng ca h thng các t chc TCVM là HTX.
Phân tích so sánh gia h thng các t chc TCVM HTX so viăNHTMădiăđơyă
s làm rõ li th và bt li ca hai h thng trong hotăđng tín dng ngân hàng.
2.1. LiăthăcaăhăthngătăchcăTCVM HTXăsoăviăNHTM
Ngiăchoăvayăthngăkhôngăcóăthôngătinăđyăđ v mcăđ riăroăcngănhătínhă
kh thi ca d án vay vn, lch s và uy tín vay vn caăngiăđiăvayăbng bn thân
ngiăđiăvay.ăBt cân xng thông tin s dnăđn s la chnăngc.ăTheoăđó,ătínădng có
th đc cp cho các d án không kh thi, hoc quá ri ro hocăđc cp cho mtăngi
vay vn có th đưăpháăsn. Hu qu là vn vay s khôngăđc hoàn tr c gc và lãi. Nu
mcăđ tn thtăgiaătng,ăngi cho vay s đi mt viănguyăcăkhóăkhnăv thanh khon,
thm chí có th dn ti phá sn.

 hn ch tácăđng tiêu cc ca vnăđ s la chnăngc,ăngi cho vay s thc
hin vic sàng lcăkháchăhƠng.ăTheoăđó,ăngi cho vay s thc hin vic thmăđnh d án
đuăt,ăyêuăcu có tài sn th chp hoc bo lãnh phù hp,ăđánhăgiáănhơnăthơnăcaăngi
vay vn.
6


Khách hàng ca t chc TCVM HTX phn nhiu là nông dân hoc doanh nghip
nh. Thc tin hotăđng tín dng cho thy,ăđơyăthng là các khách hàng khó tip cn
vn vay t các NHTM do tài sn th chp giá tr thp hoc không có hoc giy t s hu
khôngăđápăngăquyăđnh. Các món vay caăcácăkháchăhƠngănƠyăthng có giá tr không
ln. Vic khách hàng  xa tr s caăcácăNHTM,ăthng nm  các thành ph, th trn,
dn ti vic các NHTM không hào hng vi phân khúc khách hàng này.
2.1.1. GiiăquytăvnăđălaăchnăngcătrongăsƠngălcăkháchăhƠng
La chn, sàng lc khách hàng là yêu cu bt bucăđi viăngi cho vay nhm
gimătácăđng ca s la chnăngc. Tuy nhiên, khách hàng  khu vcănôngăthônăđt ra
nhng thách thc cho NHTM trong vic sàng lc, la chn.
Các t chc TCVM HTX nh đt tr s ti nhng khu vc nông thôn, ngoi ô,
viăđiăngănhơnăviênăsinhăsngăthng gnăđaăbƠnăkinhădoanh,ăniăcătrúăcaăngi vay
vnănênăcóăđc li th tit kimăchiăphíăđiăli, thu thpăđc nhiu thông tin v khách
hƠngăhnăNHTM.ăiu này giúp h la chn và sàng lc khách hàng ttăhnăvƠăvi chi
phí thpăhnăNHTM.
Kt qu các nghiên cuătrcăđơyăca Armedariz và Morduch (2005, tr. 140) cho
thy t chc TCVM HTX caăc trong th k th 19 yêu cuăngi xin vay vn phi có
mtăđm bo vay vn t mtăngi hàng xóm. Nhiu t chc TCVM yêu cu các nhân
viên tín dng ca mình phi dành nhiu thiăgianăđnăthmătrc tip và nói chuyn vi
nhngăngi hàng xóm và bn bè caăngi vay tim nngătrc khi ra quytăđnh cho
vay.
Theo Zeitinger (1996) trích trong Armedariz và Morduch (2005), mt t chc
TCVM  Nga ch ra quytăđnh cho vay da trên nhân viên ca t chc TCVM trc tip

đnăthmăcăs kinhădoanhăvƠăgiaăđìnhăcaăngi vay vnăhn là da vào các h sătƠiă
liu doanh nghip.
Còn  Indonesia, theo Churchill (1999) trích trong Armedariz và Morduch (2005)
cho rngăcácăđnăv Ngân hàng Rakyat Indonesia ch yu daătrênătăcáchăcaăngi vay
vn ch không da trên tài snăđm bo. Các quytăđnh t chiăchoăvayăđcăđaăraăkhiă
7


nhân viên tín dng bităngi npăđnăkhôngătônătrng cngăđng hoc khai báo sai v
bnă thơnă trongăđnăxinăvayă vn. Các quytă đnhă choă vayă cngă daă trênă đánhă giáă ca
nhngăngi hàng xóm v tăcáchăcaăngi npăđnăđ d đoánăv hành vi tr n trong
tngălaiăca h.
Nhăvy, nh có li th v đaăbƠnăvƠăđiăngănhơnăviênătiăđaăphng,ăcácăt chc
TCVM HTX có th sàng lc tt các khách hàng  khu vc nông thôn.
2.1.2. GiiăquytăvnăđăriăroăđoăđcăvƠăvnăđăthcăthiătrongăvicăgiám sát khách
hƠngăvayăvn
Hu qu khác ca thông tin bt cân xng là riăroăđoăđc và vnăđ tha hành.
Riăđoăđoăđc caăngiăđiăvayăcóăth xy ra sau khi h đc vay vn,ăngi cho vay
không th giámăsátăđyăđ hotăđng sau khi gii ngơnănênăngi vay có th hƠnhăđng
gây tn hiăchoăngi cho vay bng vic s dng vn vay sai mcăđích,ăthc hin các d
án ri ro cao hoc thc hinăđúngăd ánănhngăvi mcăđ cn trng và n lc thpăhnă
d kinăbanăđu.
 hn ch riăroăđoăđc,ăngi cho vay s thc hin mt quy trình tín dng cht
ch đ giám sát vic vn vay sau giiăngơn.ăiu này vaăđm bo vnăvayăđc s dng
đúngămcăđíchăva làm h tr khách hàng kp thiătrongăkinhădoanh.ăng thi nu ri
ro xyăra,ăngi cho vay s có gii pháp phù hp kp thi.
i vi nhngăkháchăhƠngăđt chun mc vay vnăthôngăthng, vic công b
thông tin v báoăcáoătƠiăchínhăgiúpăngi cho vay giám sát khách hàng s dng vn vay
đúngămcăđích, hiu qu và tit kim chi phí.
Tr tin mua thông tin t trung tâm tín dngăcngăgiúpăngi cho vay sàng lc

trcăkhiăchoăvayăđng thi giám sát khách hàng sau khi gii ngân ttăhnănh bităđc
lch s tín dng, tình hình vay n hin ti caăngi vay trong toàn h thng tín dng nu
h đangăvayăn  nhiu TCTD.
TheoăArmedarizăvƠăMorduchă(2005),ăcácăcăch khuynăkhíchănhăchoăvayătngă
dn, la chn hình thc tr góp linh hot (ngày, tun,ătháng…),ăgiámăsátătrc tip ca các
8


nhân viên tín dngăđnăthmăgiaăđìnhăvƠădoanhănghip thành viên vay vnăcngănhăbn
bè,ăngi thân, hàng xóm góp phn làm gimătácăđng tiêu cc t riă roăđoăđc ca
ngi vay vn.
Tuyănhiên,ăđi vi khách hàng là cá nhân, h giaăđìnhăvƠăcácădoanhănghip nh,
vic giám sát tr nênăkhóăkhnăhnăvìăthôngătinăkhôngăcóăsn, không chính xác, không có
cácăbáoăcáoătƠiăchínhăđc kim toán. Món vay li nh hn,ătn sutăđiăthmăkháchăhƠngă
vay vn nhiuăhnădnăđnăchiăphíătng.ăVìăvy, phân khúc khách hàng này không mang
li li nhunăđ hp dnăchoăcácăNHTM,ătrongăkhiăđó,ănh s gnăgiăvi khách hàng, và
ngiăchoăvayăvƠăngiăđiăvayăcùngăsinhăsng và làm vicătrênăcùngăđa bàn nên d hiu
nhauăhn,ăphơnăkhúcăkháchăhƠngănƠyăđ hp dn các t chc TCVM HTX.
2.2. BtăliăcaăhăthngăTCTDăHTXăsoăviăNHTM
Bên cnh các li th đ cp trên, các t chcăTCVMăHTXăđangăđi mt vi thách
thc t h thng NHTM.
2.2.1. Chcănng thanh toán caătrungăgianătƠiăchính
Hotă đng thanh toán là mt hotă đng truyn thng ca trung gian tài chính.
Theo Summers (2012, trang 3), mt h thng thanh toán là mt mngăli hotăđng kt
ni các tài khon ca trung gian tài chính ngân hàng và cung cp chcănngătraoăđi tin
s dng các khon tin ký thác vi ngân hàng. Mt h thng thanh toán hinăđi s giúp
cho các trung gian tài chính phc v khách hàng tt nh mang li tin ích cho khách
hàng.
Trong khi các t chc TCVM HTX vn còn yu trong cung cp dch v thanh
toán thì đơyălƠămt th mnh ca các NHTM. Nh đápăng tt nhu cu thanh toán ca

khách hàng nên cácăNHTMăhng li nhun phi ri ro ngƠyăcƠngătngăt dch v này.
Thách thc vi h thng các t chcăTCVMăHTXălƠăđ cung cp dch v thanh toán này
cn thit phiăđuătămt khon chi phí vào công ngh thôngătin,ăcăs h tng cng và
mmăđ có th cung cp dch v này mt cách cnhătranh.ăơyălƠămt khon chi phí quá
ln vi mt t chcăTCVMăHTXăđnăl.
9


Ngoài h thngăthanhătoánăđc công ngh thông tin h tr mnh, nh vào mng
liăđim thanh toán rng khp c nc và h thngăthanhătoánăđaăbiênăhiu qu mà các
NHTMăđápăng tt nhu cu thanh toán ca khách hàng.
Xét v tăcáchăphápănhơn,ăNHTMăhi s chính và các chi nhánh ca mình là mt
pháp nhân và có quan h lut pháp ràng buc cht ch.ăTrongăkhiăđó,ăh thng các t
chc TCVM HTX gm các pháp nhân riêng bită(nhătrng hp TpăđoƠnăDesjardins-
Canada, hoc h thng các ngân hàng hp tác xã Raiffeisen – c hoc mô hình HTX tín
dng Vân Nam – Trung Quc), vic thành lp mngăli thanh toán s khóăkhnăhn,ădoă
nhng yêu cu kht khe t quyăđnh ca lut pháp.
2.2.2. Nngălcăkimăsoátăniăb
Theo nghiên cu v ngi y quynăngi tha hành ca Jensen và Meckling
(1976),ădoăxungăđt liăích,ăngi tha hành thngăkhôngăhƠnhăđng vì li ích ti cao
caăngi y quyn.ăTheoăđó,ătrong hotăđng cho vay, thì nhân viên ca TCTD có th
không tuân th cácăquyăđnh ca pháp lut v vay vn hocăthôngăđng viăngiăvayăđ
thu li ích cá nhân. Thmăchíăgiámăđc,ăhayăngi có thm quyn ca TCTD vì li ích
riêng mà có th c tìnhălƠmătráiăcácăquyăđnh hinăhƠnh.ăCácăhƠnhăđng ri ro này làm
gim kh nngăthuăhi n caăngi choăvay.ă hn ch vnăđ nƠy,ătheoăquyăđnh hin
hành các TCTD luôn phi thc hin vic kim soát ni b.
Hình 2-1: Mi quan h gia qun lý ri ro, kim soát ni b và kim toán ni b
Ngun: Campion (2000), Hình 1, trang 2)
Theo Campion (2000), Kim soát ni b bao gm các c ch ca t chc nhm
giám sát nhng ri ro trc và sau hot đng. Kim toán ni b là mt s đánh giá thm

Qun lý ri ro
Kim soát ni b
Kim toán ni
b
10


đnh có h thng các hot đng và báo cáo tài chính ca t chc. Mi quan h gia qun
lý ri ro, kim soát ni b và kim toán ni b đc th hin qua hình 2-1. Vai trò trách
nhim ca các cpălưnhăđoăđi vi công tác qun lý ri ro, kim soát ni b và kim toán
ni b đc th hin trong bng 2-1.
Bng 2-1: Vai trò và trách nhim ca các cpănhơnăviên,ălưnhăđo trong mt t chc
TCVM trong công tác qun lý ri ro, kim soát và kim toán ni b
Ngun: Dch t Ledgerwood, Earne và Nelson (2013), Bng 15.1, trang 365 và Campion (2000), Bng 1,
trang 7
NHTM có li th hnăcácăt chc TCVM v h thng kim soát ni b và kim
toán ni b, b phn qun lý ri ro vi nhngănhơnăviênăcóăchuyênămônăcaoătrongălnhă
vc này. NHTM có nn tng công ngh thông tin hinăđi viăđyăđ các chính sách và
quyătrìnhăđc lp thành tài liuăvƠăluătr, các h thng giao dch t đngăvƠăđc chun
hóa hinăđiăhnăcácăt chc TCVM, toăđiu kin d dƠngăhnăchoăNHTMătrongăvic
phân quyn, gii hn cpăđ tip cn thông tin, các h săđc lp, lu tr vƠăsaoăluăană
toàn. NHTM có các trung tâm d phòng riăro,ăsaoăluăvƠăkhôiăphc d liuăđcăđt bên
ngoài tr s chính.ăTrng hp ha hon xy ra, h có th khôi phc li s liu ngay.
Vai trò
Trách nhim
Thành viên Hi
ng
Phê duyt các chính sách và giám sát s tuân th
Ban Tng Giám
c

Phát hin ri ro và xây dng chính sách, quy trình, h thng, và các
quyăđnhăhng dn gim ri ro
Giámăđc chi
nhánh/Phòng
Giao Dch
Thc thi chính sách, quy trình, h thngăvƠăquyăđnh, kim soát ri ro;
aăraănhng ý kin góp ý và binăphápăthayăđi và kim soát nhng
ri ro phát sinh hoc ri ro mi phát hin
Nhân viên ban
kim soát
Giám sát tuân th,ăđm bo các chính sách, quy trình th tc phi
đc tuân th
Nhân viên kim
toán ni b
Kim tra và xác minh vic tuân th các chính sách, quy trình th tc,
đm bo vic qun lý gim ri ro phi thaăđáng,ăđyăđ,ăxácăđnh
mcăđ ri ro vn còn có th xy ra mƠăchaăkimăsoátăđc.

11


Mt t chcăTCVMăđnăl đu không th đuătăvƠoăb phn kim soát ni b
chuyên sâu và hinăđi nhămtăNHTM,ănhngămt mngăli các t chc TCVM HTX
có th khc phcă đcă đim yu này, chng hnă Liênă oƠnă Qu tín dng (QTD)
Desjardins – Canadaăđaăraăcácăchun mc chính sách, quy trình qun lý ri ro, kim soát
ni b, và t chcăđƠoătoăchoăcácăQTDăcăs.ăLiênăđoƠnăcngăcungăcp dch v qun lý
ri ro và dch v kimătoánăđc lpăcácăQTDăcăs (BáoăCáoăThng Niên TpăoƠnă
Desjardins, 2010).
2.2.3. Thanh tra giám sát cácătăchcăTCVM HTX
Theo nghiên cu ca Jensen và Meckling (1976), các t chc nhn tin gi ca

dơnălƠăcácăđnh ch có chi phí y quyn ca n rt cao, cho nên các NHTM và t chc
TCVM có nhn tin gi cn phiăđc giám sát cht ch  mi quc gia biăcácăcăquană
qunălýănhƠănc. Mcăđíchăca thanh tra giám sát là nhmăthúcăđy s an toàn và lành
mnh ca các t chc tài chính và bo v nhngăngi gi tin.
Vic giám sát tuân th cácăquyăđnh an toàn gmătheoădõiăđánhăgiáăkt qu hot
đng thông qua các báo cáo tài chính, các báo cáo thng kê ca t chc.ăCácăquyăđnh an
toƠnăquyăđnh v gii hn cho vay, t l đ vn, t s kh nngăchiătr, kh nngăthanhă
khon, d phòng riăroăvƠăcácăquyăđnh v qun tr điu hành t chc… Vic thanh tra
giámăsátăthng đc thc hin bi các Căquanăchc nngăcóăthm quyn caănhƠănc
ví d CăquanăThanhătraăgiámăsátăcaăNgơnăhƠngăNhƠăNc.
Vì quy mô ca các t chc TCVM là nh, s lng li nhiu và phn ln có tr s
nm ri rác ti các cngăđng nông thôn, v h săchng t huyăđngăvƠăchoăvayăcngărt
nhiuăvƠăchaăcóăphn mm chun hóa, nên chi phí nhân s dành cho thanh tra giám sát
các t chc TCVM lnăhnăsoăvi vic thanh tra giám sát các NHTM lnăthng có tr
s ti các thành ph ln.
2.3. Vaiătròăcaătăchcăliênăktăhăthng
Trên th gii có nhiu cách gi khác nhau cho các t chc tài chính là HTX.
Chng hn  Canada là Qu Nhân Dân (Caisse Populaire),  HƠăLanăvƠăcăđu gi là
NHHTX,  Trung quc là HTX tín dng,  M gi là Hip hi tín dng hoc qu tín
12


dngă(CredităUnion)…ăTuyănhiên,ătheoăthi gian, các chuyên gia trên th gii có nhng
so sánh v s ging nhau và khác nhau gia qu tín dng và NHHTX.
Bng 2-2:ăSoăsánhăcácăđcătrngăgia qu tín dng và NHHTX
Ngun: Lun vn tóm tt theo Hettiarachchi (2011)
 mt s nc, Chính ph đưăcóănhng chính sách khuyn khích s phát trin ca
các t chc TCVM, tài chính HTX nhm mcăđíchăgimănghèoăđói,ăgim s phân cách
giàu nghèo, duy trì trt t an ninh xã hi…ăbng cách thành lp mt t chcăđu mi ca
t chc này. Các kt qu các nghiên cuăđu cho thy mô hình ca các qucăgiaăđu phi

có mt t chc liên kt h thng  cpătrungăngă- t chc Apex đ đngăraălƠmăđu mi
gii quyt nhng bt li ca các t chcăTCVMăHTXăcăs. LiênăđoƠnăQu tín dng
Desjardins là T chc Apex ca h thng qu tín dng Desjardins-Canada; Ngân hàng
RabobankăTrungăngăcóăchcănngălƠăt chc Apex ti Hà Lan; Hip hi các Ngân hàng
HTXăcăvƠăNgơnăhƠngăHTXăTrungăngăc có vai trò là T chc Apex ca các Ngân
cătrng
Qu tín dng
NHHTX
Ging
nhau
Nhm mcăđíchătngătr thành viên.
Thành viên va là ch s hu, va là cán b nhân viên, va là kháchă hƠng.ă i hi
thành viên buăraăHQTăvƠăBanăKimăsoátătrênăcăs dân ch,ăbìnhăđng mi thành
viên mt phiu bu. Bt k vn góp là ít hay nhiu.
Khác
nhau
Quy mô nh
quy mô ln
Sn phm dch v ít
Sn phm dch v đaădng
Các qu tín dng không cnh tranh vi nhau
Các NHHTX cnh tranh vi nhau
CácăthƠnhăviênăthngăđòiăhi có cùng chung mt
điu kin ràng bucănƠoăđóăchng hn, h cùng 
trên mtăđa bàn, hoc h làm vic trong cùng mt
t chc, hoc h cùng chung tôn giáo
Không gii hn
Hotăđng trên mtăđa bàn nhtăđnh
Hotă đng trên phm vi rng
trongă nc và quc t, không b

bó buc trong mtăđa bàn.
Ngun vn t huyăđng ti ch đ cho vay thành
viênă(tránhăvayămn t bên ngoài)
D dàng tip cn các ngun ca
NHNN, các t chc khác ca
chính ph và quc t.

13


hàng HTX c. Ngân hàng HTX Tín dng tnh Vân Nam có chcănngălƠăt chc Apex
trong mô hình HTX tín dng  Trung Quc (Tham kho Ph lc 2).
T chc Apex phiăđtăđc hai mcătiêuălƠătngătr các thành viên ca mng
li và phi t vng v mt th ch và tài chính. Chcănngăca t chc Apex là phát huy
tinh thn hpătácăvƠăđ cao ý thcătngătr gia các qu thành viên; ng cu các qu
gpăkhóăkhn;ăthng nht v chinălcăvƠăhƠnhăđng gia các qu thành viên; nâng cao
v th và uy tín ca h thng và đm bo s phát trin hài hòa, an toàn và bn vng ca
c h thng.
 tngăcng tính liên kt thông qua hotăđng, T chcăApexălƠmăđu miăđiu
hòa vn ca h thng; t chc xây dng và vn hành h thng thanh toán cho toàn b h
thng; choăvayăđng tài tr vi các thành viên; t chc xây dng h thng thông tin hin
đi cho c h thng; cung cp các sn phm dch v đaădngăkhácănhăbo him,ăđuătă
chng khoán, kimătoán,ătăvn, h tr k thut, công ngh thôngătin…
T chc Apex s là căquanăđi din ca h thng, bo v quyn li ca h thng.
Thông qua các t chcăđc thành lpănênănhăKim toán, Qu đm bo an toàn có chc
nngăphòngănga hoc khc phc nhng tn ti,ăkhóăkhnăv tài chính hocănguyăcăđ
v ca t chc thành viên và TrungătơmăđƠoăto chung ca h thngăđ đƠoăto cán b…
đ nâng cao tính liên kt ca t chc.
Nhătrênăphơnătíchă trên, các t chc TCVM HTX tuy có mt s bt li so vi
cácăNHTM,ănhngăđưăđápăng tt nhu cu vay vn ca khách hàng  khu vc nông thôn

và ngoi ô. ChngănƠyăcngăchoăthy vai trò cn thit ca t chcăđu mi liên kt h
thng trong vic phát trin bn vng ca h thng các t chc TCVM HTX. Chngă3ăs
s dng Khung phân tích  chngă2ăvƠăvi các s liu thng kê ca h thng QTDND
và các NHTM  VităNamăđ làm rõ v thc tin hotăđng ca h thng QTDND Vit
Nam vƠăđánhăgiáăs chuynăđi mô hình ca QTDTW sang NHHTX.
14


CHNGă3. PHÂN TÍCH HăTHNGăQTDND VITăNAM
Chng 3 s xem xét h thng QTDND Vit Nam theo khung phân tích 
Chngă2.
3.1. GiiăthiuăvăhăthngăQTDNDăVităNam
H thng QTDND VităNamăđc thành lp theo mô hình t chc tín dng là
HTX và bao gm các QTDNDCS, QTDTW và Hip hi QTDND Vit Nam. Hình 3-1
đim qua mô hình h thng QTDND Vit Nam.
Hình 3-1: Mô hình H thng QTDND Vit Nam

CácăQTDNDCSăđc thành lp, t chc và hotăđng ti cpăcăs (xã/ phng)
và tuân th cácăquyăđnh ca Lut các t chc tín dng hp tác, lut Hp tác xã và các
quyăđnh khác caănhƠănc (tham kho Ph lc 3), chu s kim tra giám sát ca Ngân
15


hƠngăNhƠănc Vit Nam (NHNN). MôăhìnhăQTDNDCSăđinăhìnhăđc minh ha trong
hình 3-2.
Vnăđiu l caăQTDNDCSăđc hình thành t ngunăđóngăgópăcaăngi dân
đaăphngăbng vnăgópăthng xuyên (chim t trngăchínhătrongăcăcu vnăđiu l)
và vn góp xác lpătăcáchăthƠnhăviênă(ti thiu 50,000 đng/thành viên). Nhng cá nhân,
h giaă đìnhă vƠă phápă nhơnă sauă khiă gópă vn s tr thành thành viên ca t chc.
QTDNDCS cho vay đi vi thành viên, nhng h nghèo không phi là thành viên và

nhng khách hàng có tin gi tiăQTDNDCSădi hình thcăđm bo bng s tin gi do
chínhăQTDNDCSăđóăphátăhƠnh. QTDNDCSăđcăhuyăđng vn ca t chc, cá nhân và
các t chc tín dngăkhácădi hình thc tin gi không k hn, có k hn và tin gi tit
kim;ăQTDNDăđc vay vn ca QTDTW và các t chc tín dng khác.
Hình 3-2:ăSăđ t chcăQTDNDăđin hình





















Ngun: Hip Hi QTDND Vit Nam (2013)
Kiêm nhim
Chuyên trách
CH S HU

THÀNH VIÊN
i hi Thành viên
HIăNG QUN TR
Giámăđc
Tín dng
K toán
Ngân qu
BAN
KIM
SOÁT
KHÁCH HÀNG

THÀNH VIÊN

Chú thích:
- Quan h tngăđng
- Quan h bu
- Quan h điu hành
- Quan h tngătác
- Quan h kim soát
16


Tínhăđn 31/12/2012, h thng QTDNDCS có mngăli gm 1132 QTDCS và
QTDTW vi 27 chi nhánh, khong 70 phòng giao dch hotăđng ti 56 tnh/thành Vit
Nam, vi s lng thành viên khong 1,7 triu. So vi các NHTM, mngăli ca h
thng QTDND Vit Nam lnăhnăcácăNHTMăc phnănhăNgơnăhƠngăACB hay thm chí
Vietinbank (Tham kho Ph lc 4).
Hình 3-3: S lng thành viên bình quân mt QTDNDCS

Ngun: Tác gi tính toán t s liu ca C quan TTGS – NHNN (2005-2012)
QTDTWăđc thành lp và hotăđng theo Pháp lnhăNgơnăhƠngă(sauănƠyăđc
điu chnh theo Lut các T chc tín dng) và Lut HTX. Tính đn 31/12/2012, ch s
hu chính ca QTDTW vnă lƠă NHNNă vƠă 4ă NHTMă nhƠă nc gm Ngân hàng Nông
nghip và PTNT Vit Nam (Agribank), Vietcombank, NgơnăhƠngăuătăvƠăPhátătrin
Vit Nam (BIDV) và Vietinbank, chim 99,4% tng vnăđiu l. Các QTDNDCS góp
0,6% vnăđiu l (Tham kho Bng 5-1, Ph lc 1). Mt s chi nhánh QTDTW hot
đng m rng trong 3-4 tnh/thành. iăngănhơnăviênăcaăQTDTWăcngătngătrng
mnh v quyămôăvƠăđc nâng cao v trìnhăđ chuyên môn nghip v. S lng nhân
viênătínhăđn 31/12/2012 là 1970ăngiătngă77% so vi nmă2007ă(1110ăngi).
Căcu t chc caăQTDTWăđc minh ha bngăsăđ trong hình 3-4.