TÁI CẤU TRÚC DỰ ÁN B.O.T CẦU PHÚ MỸ HOÀNG VĂN THẮNG; NGƯỜI HƯỚNG DẪN DAVID O. DAPICE, NGUYỄN XUÂN THÀNH.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM












HOÀNG VN THNG



TÁI CU TRÚC D ÁN B.O.T
CU PHÚ M


Chuyên ngành : Chính sách công
Mã s : 60.34.04.02




LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN XUÂN THÀNH
TS. DAVID O. DAPICE





TP. H CHÍ MINH – NM 2013
i

LI CAM OAN

Tôi cam đoan Lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu
s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi
hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca trng i hc
Kinh t Thành ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Tác gi


HoƠng Vn Thng

ii

LI CM N

 hoàn thành lun vn này, tôi xin chân thành gi li cm n sâu sc đn Thy

David O. Dapice và Thy Nguyn Xuân Thành, Cô Trn Qu Giang, Thy  Thiên Anh
Tun đã tn tình hng dn tôi trong sut quá trình thc hin lun vn này;
Tôi xin chân thành cm n anh Phan Hng Quân, cu sinh viên Chng trình Ging
dy Kinh t Fulbright đã cung cp cho tôi nhng tài liu hu ích;
Tôi cng xin chân thành cm n bn Nguyn Th Thanh Hin, MPP4 và bn Trn
Vit Dng, i hc Lao ng Tin lng và các thành viên lp MPP4, đã h tr tôi trong
quá trình thc hin lun vn.
Tôi xin gi li cm n đn toàn th đi ng Ging viên Chng trình Ging dy
Kinh t Fulbright vì nhng kin thc và bài hc Quý báu mà Quý Thy Cô đã truyn đt
cho tôi trong sut quá trình hc tp ti Chng trình;
Và cui cùng tôi xin cm n Gia đình, B M, bn bè đã luôn  bên cnh và ng h
tôi trong sut quá trình làm lun vn;
Dù đã rt n lc và c gng, xong lun vn không th thiu nhng sai sót nht đnh,
rt mong nhn đc s góp ý, chia s t Quý Thy Cô.
Kính chúc tt c mi ngi thành công trong cuc sng ca mình.\

Tác gi


HoƠng Vn Thng

iii

TÓM TT

D án cu B.O.T Phú M đc đu t xây dng theo hình thc xây dng – kinh
doanh – chuyn giao gia y ban Nhân dân Thành ph H Chí Minh (UBND TP.HCM)
và Công ty C phn u t Xây dng Phú M (PMC). D án đc trin khai xây dng
vào tháng 02/2007 và chính thc đa vào khai thác thu phí t tháng 04 nm 2010. Tuy
nhiên sau hai nm vn hành khai thác qun lý thu phí, D án đã không tr đc n vay đn

hn. n tháng 9 nm 2011, ch đu t đ xut bàn giao li D án cho UBND TP.HCM do
TP không thc hin đúng các cam kt trong hp đng, nh hng đn hot đng kinh
doanh và kh nng tr n ca D án.
Lun vn đã xác đnh ba nguyên nhân chính làm cho D án không đm bo kh nng
tr n nh hin nay là: (i) D án đã không kh thi và không đm bo kh nng tr n ngay
t phng án tài chính ban đu nhng vn đc phê duyt; (ii) Lu lng xe thc t thp
hn d báo trong phng án tài chính ban đu do UBND TP.HCM không hoàn thành đu
t ng vành đai phía ông (hay còn gi là ng vành đai 2) đ kt ni vi Cu Phú
M nh d kin, đng thi phng án d báo lu lng xe ban đu là không chính xác;
(iii) Chi phí đu t ca D án b đi lên cao hn so vi chi phí đu t ban đu và phn chi
phí tng lên này đc tài tr bng tng thêm n vay trong khi vn ch s hu li gim so
vi t l cam kt ban đu.
Gii pháp tái cu trúc là UBND TP.HCM nhn li D án kèm theo ngha v n vay
ngoi t mà Nhà nc đã bo lãnh tr n. Lý do là vi chi phí vn huy đng bng trái
phiu chính quyn đa phng thp hn chi phí vn t nhân nên giá tr Cu Phú M trên
quan đim ngân sách s ch thp hn mt chút so vi giá tr tài chính mà UBND TP.HCM
phi hoàn tr cho ch đu t.
Kt qu phân tích D án B.O.T Cu Phú M cng đa ra mt s bài hc cho vn đ
hp tác công t (PPP) nh sau: (i) Cu trúc D án phi đm bo kh nng tr n ca D
án, trách nhim thm đnh phi đc quy đnh c th, quá trình thm đnh phi đánh giá
kh nng tr n ca D án bên cnh vic phân tích tính kh thi ca D án; (ii) Xây dng
hp đng cht ch cùng vi c ch giám sát hiu qu là điu kin tiên quyt đm bo cho
các bên thc hin cam kt và tin đn thành công; (iii) Các c quan đi din cho phía Nhà
nc ký kt hp đng PPP phi có đ nng lc thc hin cam kt và qun lý ri ro ca D
án.
iv

MC LC

LI CAM OAN i

LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC CÁC KÝ HIU, T VIT TT v
DANH MC CÁC BNG BIU vi
DANH MC CÁC HÌNH vii
CHNG 1 : GII THIU 1
1.1 D án B.O.T Cu Phú M 1
1.2 Bi cnh và vn đ chính sách 3
1.3 Mc tiêu nghiên cu và câu hi chính sách 5
1.4 Cu trúc ca lun vn 5
CHNG 2 : NGUYểN NHÂN D ÁN KHÔNG TR C N 6
2.1 Khung phân tích 6
2.1.1 ánh giá li công tác thm đnh mô hình tài chính ban đu 7
2.1.2 Lu lng xe thc t so vi d báo ban đu 8
2.1.3 Tng mc đu t ca D án B.O.T Cu Phú M 9
2.2 Phân tích li tính kh thi tài chính ban đu ca D án 10
2.2.1 Nhng bt hp lý ca phng án tài chính trong Hp đng B.O.T 12
2.2.2 iu chnh các bt hp lý ca mô hình ban đu  14
2.3 Phân tích lu lng xe thc t qua Cu Phú M 17
2.4 Chi phí đu t thc t ca D án B.O.T Cu Phú M 19
2.4.1 Khác bit v TMT theo tính toán ca các c quan khác nhau 19
2.4.2 TMT thc t 20
CHNG 3 : CÁC PHNG ÁN TÁI CU TRÚC D ÁN 26
3.1 Khung phân tích 26
3.2 Hoàn tr Cu Phú M cho UBND TP.HCM theo quy đnh trong Hp đng B.O.T 27
3.3 nh giá D án B.O.T Cu Phú M 30
3.4 Phng án bán li D án cho nhà đu t mi 31
3.5 UBND TP.HCM chuyn D án B.O.T Cu Phú M thành D án công và phát hành
trái phiu đ tài tr 33

CHNG 4 : KT LUN VÀ KIN NGH 35
TÀI LIU THAM KHO 37
PH LC 40


v

DANH MC CÁC KÝ HIU, T VIT TT

BBBH:
BCTC:
B.O.T:
CTCP:
CII:
CPI:
DSCR:
ECB:
EPC:

GTGT:
HIFU:
HFIC:
IMF:
IRR:
KTXD:
NPV:
PCU:
PMC:
PPP:
Sacombank:

TP.HCM:
UBND:
TGXD:
TMT:
TNDN:
TNHH:
VAT:

Bilfinger & Baulderstone Hornbook / Liên danh 2 nhà thu c – Áo
Báo cáo tài chính
Build – Operate – Transfer / Xây dng – Vn hành – Chuyn giao
Công ty c phn
Công ty c phn u T H tng K thut TP.HCM
Consumer Price Index / Ch s giá tiêu dùng
Debt Service Coverage Ratio/ H s an toàn tr n
European Central Bank / Ngân hàng Trung ng Châu Âu
Engineering – Procurement and Construction Contrast / Hp đng Thit
k - Cung cp thit b công ngh và thi công xây dng công trình.
Giá tr gia tng
Qu u t Phát trin H tng ô th Thành Ph H Chí Minh
Công ty u t Tài chính Nhà nc H Chí Minh
International Monetary Fund / Qu tin t Quc t
Internal Rate Return / Sut sinh li ni ti
Kinh t Xây dng
Net Present Value / Giá tr hin ti ròng
Passenger Car Unit / n v xe con quy đi
Công ty C phn u t Xây dng Phú M
Public – Private – Partnerships / i tác Công – T
Ngân hàng Thng mi C phn Sài Gòn Thng tín
Thành ph H Chí Minh

y ban Nhân dân
Thi gian xây dng
Tng mc đu t
Thu nhp Doanh nghip
Trách nhim hu hn
Value Added Tax / Thu giá tr gia tng

vi

DANH MC BNG BIU

Bng 2.1 Phng án tài chính theo Hp đng B.O.T Cu Phú M 11
Bng 2.2 Kt qu phân tích tính kh thi và kh nng tr n ca D án cn c vàoPhng
án tài chính ca Hp đng B.O.T 11
Bng 2.3 Lch n vay tóm tt theo phng án tài chính trong Hp đng B.O.T 13
Bng 2.4 Kt qu phân tích tính kh thi và kh nng tr n ca D án trong mô hình tài
chính điu chnh 16
Bng 2.5 Lu lng xe và doanh thu d báo so vi thc t kho sát nm 2012 18
Bng 2.6 TMT D án B.O.T Cu Phú M theo các ngun khác nhau 20
Bng 2.7 Ngân lu chi phí đu t thc t theo các loi tin t (giá danh ngha theo thc t
chi tr) 21
Bng 2.8 Tài tr chi phí đu t bng n vay và vn ch s hu 23
Bng 2.9 Kt qu tính kh thi và kh nng tr n ca D án trong mô hình thc t 24
Bng 3.1 Tính toán mc hoàn tr theo các TMT khác nhau 28
Bng 3.2 Bng ngân lu rút gn ca D án theo quan đim ngân sách 31
Bng 3.3 Bng ngân lu rút gn ca D án theo quan đim ch đu t mi 32



vii

DANH MC HÌNH

Hình 1.1: Bn đ v trí Cu Phú M 1
Hình 1.2 S đ cu trúc D án B.O.T Cu Phú M 2
Hình 2.1 S đ phân tích nguyên nhân làm D án không có kh nng tr n 6
Hình 2.2 Khung phân tích xác đnh tính kh thi ca D án ban đu 8
Hình 3.1 Xác đnh giá tr D án B.O.T Cu Phú M 26

viii

DANH MC CÁC PH LC

Ph lc 2.1 Lu lng xe d báo trong hp đng B.O.T 40
Ph lc 2.2 Mc giá thu phí d báo trong hp đng B.O.T 41
Ph lc 2.3 Bng báo cáo ngân lu trong phng án tài chính
đính kèm hp đng B.O.T 42
Ph lc 2.4 Lch n vay theo phng án tài chính đính kèm hp đng B.O.T 43
Ph lc 2.5.1 Bng thông s trong mô hình điu chnh 44
Ph lc 2.5.2 Chi phí đu t trong mô hình điu chnh 45
Ph lc 2.5.3 Lch n vay trong mô hình điu chnh 46
Ph lc 2.5.4 Lch khu hao trong mô hình điu chnh 47
Ph lc 2.5.5 Chi phí vn hành trong mô hình điu chnh 47
Ph lc 2.6 Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh trong mô hình điu chnh 48
Ph lc 2.7 Báo cáo ngân lu trong mô hình điu chnh 49
Ph lc 2.8 Bng đm xe trc tip ti cu Phú M 50
Ph lc 2.9 Lu lng xe thc t qua cu Phú M 51
Ph lc 2.10 Chi phí đu t thc t 53
Ph lc 2.11.1 Thông tin lch n vay ngoi t thc t 54
Ph lc 2.11.2 Thông tin lch n vay BIDV thc t 57

Ph lc 2.11.3 Thông tin lch n vay Sacombank thc t 58
Ph lc 2.12 Báo cáo ngân lu trong mô hình thc t 59
Ph lc 3.1 Phng thc xác đnh các khon phi hoàn tr cho nhà đu t
theo quy đnh trong hp đng B.O.T 60
Ph lc 3.2 Mc bù chênh lch t giá 61
Ph lc 3.3 Báo cáo ngân lu theo quan đim ngân sách 62
Ph lc 3.4 Báo cáo ngân lu theo quan đim Ch đu t mi 63
Ph lc 3.5 Phng pháp tính Chi phí vn ca CII 64
Ph lc 3.6 Lch gii ngân phát hành trái phiu ô th 65


1

CHNG 1: GII THIU

1.1 D án B.O.T Cu Phú M
D án Cu Phú M đc đu t theo hình thc hp đng xây dng – kinh doanh –
chuyn giao (B.O.T) gia y ban Nhân dân Thành ph H Chí Minh (UBND TP.HCM) và
Công ty C phn B.O.T Cu Phú M (PMC).
1
ây là cây cu dây vng qua sông Sài Gòn,
4 làn xe, dài 2,4 km ni Qun 2 và Qun 7 ca TP.HCM. Theo báo cáo ban đu, D án kh
thi v mt tài chính, giúp tit kim thi gian chi phí đi li ca các phng tin giao thông
theo trc vành đai 2; gim ách tc khu vc ni ô Thành ph (TP); phát trin kinh t khu
vc Qun 2, Qun 9, Qun 7 và các vùng lân cn.
2

Hình 1.1: Bn đ v trí Cu Phú M

Ngun: Bn đ Google, ti v t đa ch

vào ngày 30/4/2013.
D án đc UBND TP.HCM đ xut vào tháng 02/2002. Tri qua nhiu th tc và
quy trình nh lp báo cáo nghiên cu tin kh thi, trình chính ph và các b ngành xem
xét, chn ch đu t, lp và thm đnh báo cáo nghiên cu kh thi, Hp đng B.O.T Cu


1
i din Ch đu t. Hin nay đã đi tên thành Công ty C phn u t xây dng Phú M.
2
PMC (2004), T trình s 121/TT-KT.
Cng Cát Lái
Cu Phú M
L. Nguyn Vn Linh
2

Phú M đã chính thc đc ký kt vào tháng 02/2005. Theo d kin ban đu, D án s
đc tin hành xây dng vào tháng 12/2005 và đi vào khai thác s dng trong vòng 26
nm (bt đu t tháng01/2009) trên c s thu phí giao thông, bàn giao li cho UBND
TP.HCM vào nm 2034. Hình 1.2 trình bày cu trúc D án theo thit k ban đu.
Hình 1.2: S đ cu trúc D án B.O.T Cu Phú M

Ngun: Tác gi v t thông tin tng hp ca D án.
Bão lãnh khon vay ngoi t
Qun lý thu phí giao thông
Công ty u t và
Phát trin Xây dng
(Investco)
CTCP u t H tng
K thut TP.HCM
(CII)
Tng công ty
Xây dng
Hà Ni
CTCP Beton 620
Châu Thi (Beton 6)
Công ty TNHH
Xây dng và Thng
mi Thanh Danh
T hp thu BBBH

Billinger và
Baulderstone Hornbook
Các nhà thu Vit Nam
Ngân hàng Societe
Generale
Ngân hàng Calyon
Qu đu t phát trin
h tng đô th (HFIC)
Ngân hàng BIDV
Ngân hàng Sacombank
y ban Nhân dân
Thành ph H Chí Minh
B tài Chính

Công ty C phn
B.O.T Cu Phú M
(PMC)
Cho vay ngoi t
Vn vay
1265 t VND
Vn ch s hu
542 t VND
Cho vay
trong
TGXD
Hp đng
B.O.T
Ch tch Hi
đng qun tr
Tng giám đc

Hp đng EPC
Xây dng cu chính
Xây dng
đng dn
Xây dng
công trình ph
Các nhà thu Vit Nam
3

Theo c tính ban đu, D án B.O.T Cu Phú M có tng mc đu t (TMT)
1.807 t VND, không k thu giá tr gia tng (GTGT) và lãi vay trong thi gian xây dng
(TGXD). Ch đu t s tài tr 30% TMT bng vn ch s hu và phn còn li bng vn
vay ngân hàng. S đ cu trúc  Hình 1.2 cho thy bn nhóm đi tng chính liên quan
đn D án B.O.T Cu Phú M. Th nht, PMC là công ty D án vi c đông sáng lp là
Công ty TNHH & Thng mi Thanh Danh cùng vi các công ty xây dng c s h tng
mà sau này s tr thành các nhà thu ph ca D án. Th hai, nhóm đi din cho Nhà nc
là UBND TP.HCM, c quan có thm quyn đng ra ký kt hp đng B.O.T và B Tài
chính là c quan đng ra bo lãnh cho khon vay nc ngoài. Th ba, các t chc tài chính
cho vay gm hai ngân hàng ca Pháp là Societe Generale và Calyon. Qu u t Phát trin
C s H tng và ô th (HIFU), nay là Công ty u t Tài chính Nhà nc TP.HCM
(HFIC) đng ra vay nc ngoài di s bo lãnh ca B Tài chính ri sau đó cho PMC
vay li. Ngoài ra, vic tài tr cho D án còn có hai ngân hàng trong nc là Ngân hàng
u t và Phát trin Vit Nam (BIDV) và Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thng tín
(Sacombank). Th t, PMC s ký hp đng tng thu EPC vi t hp hai nhà thu nc
ngoài Bilfinger ca c và Baulderstone Hornibrook ca Australia (liên danh nhà thu
đc vit tt là BBBH).

1.2 Bi cnh và vn đ chính sách
Sau mt quá trình đ xut, làm th tc, đàm phán và chun b đu t kéo dài 5 nm,
D án B.O.T Cu Phú M đc khi công xây dng vào tháng 02/2007. Sau đó, D án

đc xây dng mt cách nhanh chóng trong vòng 2 nm ri (trc thi hn d kin 4
tháng) vi cht lng đc đánh giá là tt trong các công trình tng t trong giai đon
2005-2010 nh cu Th Thiêm, Rch Miu, Cn Th, hm Th Thiêm.
3
ây chính là
thành công ln nht ca D án. Sau khi D án đc khánh thành vào ngày 2/09/2009 và
thông xe ngày 9/09/2009, đn tháng 04/2010, PMC mi chính thc thu phí qua cu sau khi
đc UBND TP.HCM chp nhn mc phí.
4

Tuy nhiên, nhiu trc trc đã xy ra đi vi D án. Th nht, so vi d toán, TMT
ca D án đã tng lên rt ln. Thay đi thit k, trt giá và lãi vay cao trong TGXD là
nhng lỦ do đc ch đu t đa ra. T TMT 1.807 t VND vào tháng 02/2005, UBND


3
Kiên Cng (2009).
4
UBND (2010), Quyt đnh 943/Q-UBND.
4

TP.HCM điu chnh lên 2.077 t VND vào tháng 04/2007.
5
n tháng 07/2011, ch đu t
đ ngh TMT ca D án là 3.408 t VND nhng không đc UBND TP.HCM chp
thun.
6
Bên cnh đó, theo tính toán ca Vin Kinh t Xây dng – B xây dng vào tháng
03/2011, TMT là 3.293 t VND và theo tính toán ca S Xây dng TP.HCM vào tháng
09/2011, con s này là 2.941 t VND.

7
Trc tình hình đó, UBND TP.HCM đã quyt đnh
cho kim toán li TMT xây dng Cu Phú M vào tháng 09/2012 (thông tin chi tit v
đn v kim toán và kt qu vn cha đc công b).
Th hai, c cu vn ca D án đã thay đi nhiu so vi t l 30% vn ch s hu và
70% n vay ban đu. Tng giá tr n vay trên thc t bao gm ba khon: vay nc ngoài
có bo lãnh ca chính ph, vay BIDV và vay Sacombank. Toàn b khon vay nc ngoài
đc dùng đ tài tr cho hp đng tng thu EPC. Khon vay trong nc đc tài tr cho
chi phí xây dng đng dn và các hng mc khác. Trong khi đó, s liu v gii ngân vn
ch s hu cho chính D án li không rõ ràng.
Th ba, lu lng xe đi qua cu thc t không đúng nh d báo. Ch đu t cho rng
nguyên nhân làm cho lu lng xe thp là do UBND TP.HCM đã không thc hin đúng
các cam kt trong Hp đng B.O.T là phân lung giao thông đ u tiên cho xe qua Cu
Phú M và đu t ng vành đai 2. Vì chm tr hoàn thành D án ng vành đai 2,
lng xe tim nng đi qua Cu Phú M, kt ni vi ng vành đai 2 đ đi v hng
ông Bc đã không tr thành hin thc. Tuy nhiên, ch đu t không đa ra nhng bng
chng v lu lng xe thc t so vi lu lng xe trc đây.
Ngay t khi đi vào hot đng, D án đã gp khó khn v mt tài chính. Trong hai
nm đu vn hành, D án đã ba ln không tr đc n. UBND TP.HCM phi cho ch đu
t vay đ tr n vào tháng 07/2010, tháng 01/2011 và tháng 07/2011. n tháng 09/2011,
PMC đ xut vi UBND TP.HCM ba phng án gii quyt khó khn: (i) giãn khon n
nc ngoài t 10 nm lên thành 15 hoc 20 nm; (ii) xin ân hn 5 nm đu hoc đ ngh
UBND TP.HCM cho vay u đãi 1.000 t VND đ tr n; (iii) ch đu t s bàn giao D án
Cu Phú M li cho UBND.TP.HCM vào tháng 09/2012 nu UBND TP.HCM không đm
bo các cam kt trong hp đng B.O.T.
8



5

UBND (2007), Quyt đnh 1386/Q-UBND.
6
Công ty PMC (2011), Công vn 128/CV_PMC.
7
S Xây dng TP.HCM (2011), Công vn 7099/SXD-QLKTXD.
8
PMC (2011), Công vn s 160/CV-PMC.
5

Vi bi cnh nh trên, vic gii quyt vn đ D án B.O.T Cu Phú M là nhim v
cp thit ca UBND TP.HCM. Các quyt đnh đc UBND TP.HCM đa ra phi có c s
và có tính thuyt phc. Mt khác, đây là mt trong nhng D án c s h tng trng đim
đu tiên ca TP.HCM thc hin theo hình thc hp hp tác công t (PPP) vi s tham gia
ca khu vc t nhân, vic gii quyt vn đ ca D án giúp ch ra mt s bài hc kinh
nghim cho vic thc hin PPP các D án c s h tng khác trong tng lai.

1.3 Mc tiêu nghiên cu và câu hi chính sách
T vn đ chính sách  trên, lun vn đt mc tiêu phân tích tài chính D án B.O.T
Cu Phú M da vào vic đi điu tra kho sát lu lng xe thc t và cp nht s liu tài
chính, kinh t mi nht đ xác đnh các nguyên nhân gây ra trc trc cho D án. Lun vn
không thm đnh li tính kh thi tài chính ca D án mà hng đn vic tìm ra các gii
pháp tái cu trúc D án B.O.T Cu Phú M.
 đt đc các mc tiêu này, lun vn s tr li hai câu hi chính sách nh sau:
Th nht, đâu là nhng nguyên nhân chính dn đn vic mt kh nng tr n ca D
án B.O.T Cu Phú M?
Th hai, UBND TP.HCM nên tái cu trúc D án B.O.T Cu Phú M theo hình thc
nào: điu chnh li hp đng B.O.T, nhn li D án hay chuyn D án cho nhà đu t mi?

1.4 Cu trúc ca lun vn
Lun vn bao gm bn chng. Chng 1 gii thiu D án, mô t bi cnh và vn

đ chính sách, đt ra mc tiêu và câu hi chính sách ca lun vn. Chng 2 trc tip phân
tích các nguyên nhân dn đn tht bi ca D án nh hin nay. ây là c s đ tác gi xây
dng khung phân tích và các điu chnh c th cho vn đ tái cu trúc D án đc trình
bày trong chng 3. Các gii pháp c th đc nêu ra giúp gii quyt vn đ ca D án
hin ti cng nh trong tng lai. Cui cùng, trong chng 4, các kt lun c th đ tr li
cho hai câu hi chính sách nêu trên đc trình bày. Bên cnh đó, các bài hc kinh nghim
rút ra t D án B.O.T Cu Phú M cng nh các hàm Ủ chính sách cng đc nêu lên.
6

CHNG 2: NGUYÊN NHÂN D ÁN KHÔNG TR C N

2.1 Khung phân tích
D án B.O.T Cu Phú M không tr đc n có th xut phát t mt hay nhiu
nguyên nhân khác nhau. Xem xét quá trình hình thành, xây dng và vn hành D án t
2003 đn nay, có ba nguyên nhân v mt lý thuyt có th dn đn vic D án không tr
đc n vay: (i) ngay t đu tính kh thi ca D án đã không đm bo; (ii) lu lng xe
thc t thp hn d báo làm nh hng đn kh nng tr n ca D án; (iii) chi phí đu t
tng cao làm nh hng kh nng tr n ca D án.
Hình 2.1: S đ phân tích nguyên nhân làm D án không có kh nng tr n

Ngun: Tng hp ca tác gi

Lu lng thc t
qua cu
NPV
tài chính

IRR
tài chính
DSCR
tài chính

C cu vn:
 VCSH
 N vay
Thc t
≥
D báo
Thc t
<
D báo
D án
không
kh thi

t đu
Không
nh hng
tính kh thi
tài chính
Có
nh hng
tính kh thi
tài chính
Thành ph
không
thc hin
cam kt
D báo
không chính
xác lu
lng
Không
tng
Tng
D án
không
kh thi
t đu

Không
nh hng
tính kh thi
tài chính

Có
nh hng
tính kh thi
tài chính

C ch
kim soát
chi phí
theo PPP
N vay
quá nhiu
sovi
VCSH
ánh giá li công tác
thm đnh ban đu
Tng mc đu t
ca D án
D án không đm bo
kh nng tr n

7

2.1.1 ánh giá li công tác thm đnh mô hình tài chính ban đu
Cn c phng án tài chính đính kèm hp đng B.O.T Cu Phú M, tác gi lp li
mô hình tài chính, xác đnh giá tr hin ti ròng ca D án, sut sinh li ni ti ca D án
(theo quan đim tng đu t và ch đu t), xác đnh h s an toàn tr n (DSCR) t nm
bt đu thu phí (nm 2009). So sánh phng án tài chính đính kèm hp đng B.O.T vi
phng pháp thm đnh D án đc ging dy ti Chng trình Ging dy Kinh t
Fulbright
9

, t đó ch ra các đim bt cp ca mô hình ban đu và gii thích ti sao phng
án tài chính ban đu li đc cho là kh thi. Tin hành điu chnh li các bt cp trên, tác
gi lp li Mô hình điu chnh, phân tích các tiêu chí NPVtài chính, IRRtài chính, DSCR
đ đánh giá li tính kh thi ca D án ngay t đu. Có 3 kh nng có th xy ra: (i) nu D
án vn kh thi và đm bo kh nng tr n, có th kt lun đây không phi là nguyên nhân
làm cho D án tht bi nh hin nay; (ii) nu D án kh thi nhng không đm bo kh
nng tr n, xem xét li t l c cu vn gia vn ch s hu và n vay và đi đn kt lun
D án không tr đc n có phi do t l n vay quá cáo hay không; (iii) nu D án không
kh thi và không tr đc n, xem xét li vai trò và trách nhim ca các đn v thm đnh
ban đu và kt lun ngay t đu, tính kh thi và kh nng tr n ca D án đã không đc
đm bo. (Xem Hình 2.2).


9
Jenkins and Harberger (1995)
8

Hình 2.2: Khung phơn tích xác đnh tính kh thi ca D án ban đu

Ngun: Tng hp ca Tác gi theo khung phân tích thm đnh

2.1.2 Lu lng xe thc t so vi d báo ban đu
Ch đu t cho rng, vic UBND TP.HCM không hoàn thành ng vành đai 2 nh
cam kt (ti đa 3 nm k t ngày khánh thành D án Cu Phú M) đã làm gim lu lng
xe qua cu, gim doanh thu t thu phí và nh hng đn kh nng tr n ca D án. ây
có thc s là nguyên nhân khin D án không tr đc n? Câu tr li nm  vic tin
hành kho sát lu lng xe thc t qua Cu Phú M, sau đó so sánh vi lu lng xe d
Tính kh thi tài chính ban đu
Mô hình tài chính trong
Hp đng B.O.T
Các bt cp trong mô hình
ban đu
Mô hình tài chính điu chnh
các bt cp trên
IRR_tài chính
NPV_tài chính
DSCR
D án kh thi và đm bo
kh nng tr n

D án kh thi nhng không
đm bo kh nng tr n
D án không kh thi và không
đm bo kh nng tr n
Tính kh thi ban đu không
phi là nguyên nhân
Xem xét li c cu Vn ch s
hu và N vay
Vai trò và trách nhim ca các
đn v thm đnh
Chuyn sang nhóm nguyên
nhân th 2
Ngay t đu, D án đã không
đm bo kh nng tr n
Tính kh thi ngay t đu đã
không đm bo
9

báo. Phng pháp đm xe ca Vin Giao thông, i hc IOWA State đc s dng.
10
Nu
lu lng xe thc t bng hoc cao hn so vi phng án tài chính, có th kt lun lu
lng xe thc t không phi là nguyên nhân khin D án không tr đc n, lý do mà ch
đu t đa ra là không chính xác. Nu lu lng xe thc t thp hn so vi d báo, tính
kh thi tài chính ca D án đã b nh hng. Lý do mà ch đu t đa ra là hp lý, tuy
nhiên cn phân tích thêm đ xác đnh vic lu lng xe thc t thp hn là do TP không
thc hin đúng cam kt hay do D báo lu lng xe ban đu không chính xác hay c hai.
Phân tích lu lng tng loi xe, đc đim xu hng lu thông qua Cu Phú M đ xác
đnh vn đ trên. Trong trng hp này không cn thit phi thay lu lng xe thc t vào
mô hình vì lu lng xe gim chc chn s làm gim tính kh thi và tr n ca D án.

2.1.3 Tng mc đu t ca D án B.O.T Cu Phú M
Thc tin qun lỦ đu t công  Vit Nam cho thy chi phí đu t thc t tng cao so
vi d toán ban đu (ch yu do điu chnh chm tin đ) là mt trong nhng nguyên nhân
quan trng là gim hiu qu đu t và tng gánh nng ngân sách.
11
Thc hin D án theo
hình thc B.O.T nói riêng và c ch PPP nói chung có mt u đim quan trng là ch đu
t s có đng c qun lỦ chi phí đu t mt cách cht ch vì phi b vn ch s hu ca
mình ra đu t và li ích tài chính sau này s ph thuc vào chính kh nng kim soát chi
phí.
12
iu này còn đc cng c bi c ch xây dng theo hp đng tng thu EPC. ây
là hp đng chìa khóa trao tay trong đó ch đu t và nhà thu cam kt mt mc giá c
đnh cho toàn b hot đng xây dng chính ca công trình.
Trong Hp đng B.O.T Cu Phú M, UBND TP.HCM và PMC cam kt TMT c
đnh là 1.807 t VND (nm 2004). Trong hp đng EPC gia PMC và liên danh nhà thu
BBBH, giá thu đc c đnh  mc 101 triu USD (nm 2006).
Da vào điu tra thc t, xem xét h s D án và các chng t quyt toán, các hng
mc liên quan đn D án s đc phân b li theo thc t phát sinh và theo khung phân
tích thm đnh. ây là c s đ tính toán li chi phí đu t chi tit ca các hng mc theo
thc t phát sinh đ gii thích vì sao có s khác bit v TMT gia quan đim ca PMC là


10
Insititute for Transportation (2013).
11
V Thành T Anh (2012, tr. 15-16)
12
Yescombe (2007)

10

ch đu t, S Xây dng là c quan tham mu cho UBND TP.HCM và Vin Kinh t Xây
dng là c quan t vn. Bng cách thay th TMT thc t vào mô hình tài chính, tác đng
ti vic tng huy đng vn đ tài tr cho chi phí đu t tng lên và kh nng tr n ca D
án s đc phân tích.

2.2 Phân tích li tính kh thi tƠi chính ban đu ca D án
Theo Hp đng B.O.T Cu Phú M, ch đu t PMC s tài tr 1.807 t VND tng
chi phí đu t D án bng cách huy đng 542 t VND vn ch s hu và vay ngân hàng
1.265 t VND.  hoàn vn, PMC s đc thu phí  mc 10.000 VND/ xe du lch 4 ch -
30.000 VND/xe container trong giai đon 2009-2011, tng lên 14.000-75.000 VND giai
đon 2012-2016 và 15.000-100.000 VND t 2017 đn 2034. Lu lng xe đc d báo s
tng t gn 7.000 PCU (đn v xe con quy đi) khi D án đi vào hot đng lên mc công
sut ti đa ca cu là 30.000 PCU vào nm th 13. Ph lc 2.1 và 2.2 trình bày mc phí
giao thông và d báo lu lng theo phng án tài chính trong Hp đng B.O.T.
Cn c vào các thông s trên, Hp đng B.O.T tha thun PMC có quyn thu phí
trong 26 nm vì tng doanh thu t thu phí (10.149 t VND) va đ đ hoàn vn ch s
hu, hoàn tr n gc và lãi vay, bù đp chi phí hot đng, np thu thu nhp doanh nghip,
và li nhun ch đu t (chi tit ti Bng 2.1).

11

Bng 2.1: Phng án tƠi chính theo Hp đng B.O.T Cu Phú M
Mc
Hng mc
Tng giá tr trong 26 nm
(t VND)
I

Phí giao thông

1
Tng phí giao thông trong 26 nm
13.134,00
2
Gim thu 15% do bán vé tháng
1.970,00
3
Thu GTGT
1.015,00

Doanh thu hoàn vn
10.149,00
II
S dng ngun thu
10.149,00
1
Chi phí qun lỦ
1.097,00
2
Tr vn gc vay
1.265,00
3
Tr lãi vay (k c bù chênh lch giá)
5.967,00
4
Tr vn ch s hu tham gia đu t (vn gc)
542,00
5

Tr lãi bo toàn vn
887,00
6
Thu TNDN
428,00
7
Gim ngun thu tng ng trong 7 tháng thu phí
(280,00)
8
Lãi đu t B.O.T
243,00
Ngun: Hp đng B.O.T Cu Phú M, Biu B
Nu theo đúng các gi đnh do ch đu t đa ra và đc cam kt trong Hp đng
B.O.T thì D án có NPVtài chính dng, IRRtài chính ln hn chi phí vn (theo c quan
đim tng đu t và ch đu t), h s an toàn tr n (DSCR) trung bình trong 26 nm là
1,37 và không có nm nào DSCR nh hn 1. Kt qu c th đc trình bày trong Bng 2.2
di đây. Chi tit v ngân lu D án, đc trình bày trong Ph lc 2.3.
Bng 2.2: Kt qu phân tích tính kh thi và kh nng tr n ca D án cn c vào
Phng án tƠi chính ca Hp đng B.O.T
Ch tiêu
C cu vn
(t VND)
T l
(%)
Chi phí vn
(%)
IRR
(%)
NPV
(t VND)

Vn ch s hu
541,66
29,98
7,25
8,91
91,98
Vn vay
1.264,86
70,02
10,00


Tng đu t
1.806,52
100,00
9,18
9,93
149,90
DSCR bình quân (2009-2034)
1,37; DSCR > 1 (trong tt c các nm)
Ngun: Tác gi tính toán t Phng án tài chính đính kèm hp đng B.O.T
12

2.2.1 Nhng bt hp lý ca phng án tƠi chính trong Hp đng B.O.T
Theo phng án tài chính đính kèm hp đng B.O.T ban đu, D án hoàn toàn kh
thi v mt tài chính và đm bo kh nng tr n trong sut vòng đi vn hành D án t
nm 2009 đn nm 2034. UBND TP.HCM đã đng ý th hin qua vic ký kt vào Hp
đng. Các c quan qun lỦ Nhà nc  cp Trung ng cng cho Ủ kin đng ý v tính
kh thi ca D án, vi NPV tài chính là 243,38 t VND và IRRtài chính là 10,23% nhng
không đ cp đn kh nng tr n ca D án.

13

Tuy nhiên, phng án tài chính trên có mt s bt cp c th, có th là nguyên nhân
làm cho D án kh thi và đm bo kh nng tr n nh báo cáo ban đu.
Giá thc và giá danh ngha
Phng án tài chính không đ cp và phân bit đâu là giá thc và đâu là giá danh
ngha. Do vy, mô hình tài chính không đ cp đn lm phát VND, lm phát USD mc dù
mt phn đáng k chi phí đu t đc tr bng USD và vay n cng ch yu là vay ngoi
t. C th, chi phí đu t gii ngân t nm 2003 đn nm 2008 là chi phí c đnh nm
2003. Chi phí đu t bng ngoi t đc quy đi sang ni t theo t giá c đnh nm 2003
là 15.550 VND/USD. Trong khi doanh thu và mc giá thu phí đc tính theo giá danh
ngha t 2009 đn 2034. Phí qun lý là giá danh ngha, đc tính theo t l ca doanh thu.
Thay vào đó, Hp đng mc đnh mc phí bù trt giá là 0,4%/nm và dùng t l
này va làm cn c đ điu chnh lm phát va đ chuyn đi gia ni t và ngoi t. Vào
nm 2004, thi đim tính toán ban đu, ch s giá tiêu dùng (CPI) ca Vit Nam và Hoa
K tng ln lt là 8,71% và 3,4%.
14
T l trt giá 0,4% rõ ràng là quá thp.
Chi phí vn ch s hu và chi phí n vay
Chi phí n vay đ ra trong Hp đng là 9,6% nhng không nói rõ là chi phí vay ni
t hay ngoi t. Khi tính lch n vay, chi phí n vay đc tính chung cho c khon vay ni
t và ngoi t là 10% (chi phí n vay 9,6% cng phí bù trt giá 0,4%). Nu ch cn c vào
lãi bo toàn vn, sut sinh li yêu cu ca ch đu t là 7,25%/nm (danh ngha) và cn c
vào đó thì NPVtài chính dng và D án kh thi theo quan đim ch đu t. Ngoài lãi bo
toàn vn, ch đu t còn yêu cu mc lãi đu t B.O.T là 13,47% trên TMT ban đu
(1.807 t VND) cho c 26 nm, tc là 1,73%/nm trên vn ch s hu. Vy, ta có th coi
sut sinh li yêu cu ca ch đu t là 8,98%. Nhng ngay c  t l này thì chi phí vn


13

Liên B Tài chính – u T (2004), Công vn s 9579/TC-T.
14
Tng cc Thng k Vit Nam (2013) và B Lao đng Hoa K (2013).
13

ch s hu vn thp hn so vi chi phí n vay. ây là điu không hp lỦ đi vi mt ch
đu t trong khu vc t nhân, ngoi tr khi ch đu t ch quan tâm ti vic xây dng D
án, ch không phi là khai thác D án đ hoàn vn.
Lch n vay
Bng 2.3 trình bày lch n vay tóm tt theo đúng nh phng án tài chính ca Hp
đng B.O.T. (Ph lc 2.4 trình bày lch n vay chi tit). Theo phng án tr n ca D án,
toàn b lãi vay không phi thanh toán bng tin mt mà đc nhp gc. Hàng nm, n gc
đc tr dn cho đn khi chuyn giao D án cho Nhà nc, nhng vn không tr ht n.
ây là mt lch tr n mà không mt t chc tài chính nào (trong hay ngoài nc) chp
nhn trên thc t. Nhng phi lp lch tr n nh th này thì D án mi có kh nng tr n.
Khi đi chiu vi doanh thu còn li đ tr n (sau khi loi tr thu GTGT và phí qun lý
thu phí) vi lãi vay (cha tính n gc) cho thy D án không th tr lãi vay trong 8 nm
đu (t nm 2009 đn nm 2016).
15

Bng 2.3: Lch n vay tóm tt theo phng án tƠi chính trong Hp đng B.O.T
VT: t VND
Nm
D đu k
Gii ngơn
Lƣi nhp gc
Tr gc
D cui k
2005
0

526
26

552
2006
552
340
72

964
2007
964
283
111

1.358
2008
1.358
116
142

1.616
2009
1.616

162
19
1.758
2010
1.758

176
23
1.911
2015
2.445

245
126
2.564
2020
2.800

280
300
2.780
2025
2.577

258
311
2.523
2030
1.721

172
431
1.462
2034
588

59
367
280
Ngun:Hp đng B.O.T Cu Phú M



15
Mt đim bt hp lý na là trong mô hình tài chính ca Hp đng B.O.T, c chi phí lãy vay ln lãi bo
toàn vn ch s hu đu đc khu tr đ tính thu nhp chu thu và thu TNDN. Theo nguyên lý k toán,
ch có chi phí lãy vay mi đc khu tr thu TNDN còn lãi trên vn ch s hu thì không đc.
14

Phng án kinh doanh thu phí
Theo mô hình ban đu, mc qun lỦ thu phí đc c đnh hng nm là 9,83% trên
doanh thu sau khu tr thu GTGT, nhng không có chi phí bo trì và duy tu cu. T l
này là quá thp đ có th trang tri cho c chi phí bo trì hng nm và chi phí duy tu đnh
k. Thông tin t Báo cáo tài chính (BCTC) hp nht đã đc kim toán ca Công ty C
phn u t H tng K thut TP.HCM (CII), mt đn v đang trc tip thu phí các c s
h tng quan trng ca TP.HCM nh Trm thu phí Xa l Hà Ni, Trm thu phí cu Bình
Triu, Trm thu phí Kinh Dng Vng, chi phí qun lý thu phí trung bình t nm 2009
đn 2012 là 11,79% so vi doanh thu t hot đng thu phí. Do vy, t l 9,83% trong
phng án tài chính ban đu ch nên xem là chi phí qun lý thu phí. Chi phí bo dng
đnh k và chi phí duy tu, đi tu 8 nm/ln s tính theo tiêu chun ca Tng cc đo lng
Vit Nam áp dng cho đng b.

2.2.2 iu chnh các bt hp lý ca mô hình ban đu đ đánh giá li kh nng tr n
Thông s v mô
i vi các D án c s h tng thng có thi gian dài, yu t lm phát nh hng

rt ln đn phng án đu t, qun lý và vn hành D án. Do vy, mô hình điu chnh s
đc b sung thêm bng thông s v mô, vi lm phát d kin VND là 6%/nm, lm phát
USD là 2%/nm, mc lm phát VND và USD đc gi đnh là không đi trong sut vòng
đi ca D án.V t giá, t giá trong phng án tài chính ban đu (15.550 VND/USD) là
t giá nm 2003, sau đó đc điu chnh theo nguyên lý ngang bng sc mua.
Chi phí đu t
Chi phí đu t cho D án đc phân b bt đu t nm 2003 đn nm 2009, chi phí
đu t đc phân tách theo VND và USD qua các nm bao gm 5 hng mc chi phí sau:
xây lp công trình chính; xây lp công trình ph; kin thit c bn khác; đn bù gii ta và
d phòng.
Chi phí đu t theo phng án tài chính ban đu đc phân tách theo giá c đnh
nm 2003. Kt hp vi bng ch s giá, chuyn các hng mc chi phí đu t theo c ni t
và ngoi t sang giá danh ngha, đng thi quy v đng tin chung đ phân tích là VND.
Kt qu, TMT D án tính theo giá danh ngha vào cui nm 2008 vào khong 2.150 t
VND (so vi 1.807 t VND trong phng án ban đu).

15


Tài tr vn vay
i vi khon vay tài tr cho D án bao gm c khon vay USD và VND, do vy
chi phí vay n ca 2 khon vay này phi khác nhau. Trong mô hình ban đu, mc lãi sut
10%/nm đc tính chung cho c hai khon vay khi chuyn sang đng ni t. Do vy, mc
lãi sut 10%/nm đc xem là chi phí lãi vay danh ngha ca đng ni t. Mt khác, lm
phát ca VND và USD là khác nhau nên lãi sut danh ngha ca USD đc c tính là
5,85%/nm theo nguyên lỦ cân bng lãi sut. C hai khon vay đc gi đnh lãi vay nhp
gc trong TGXD, n gc đc tr đu trong vòng 10 nm t nm 2009 (nm bt đu thu
phí).
Khu hao
Vi vic điu chnh chi phí đu t theo giá danh ngha (khong 2.150 t VND) và chi

phí lãi vay trong TGXD (khong 230 t VND). Tng chi phí cu thành tài sn c đnh
đc khu hao tính đn cui 2008 là 2.380 t VND. Chi phí đu t đc khu hao đu
trong vòng 26 nm, mc khu hao trung bình hng nm là khong 91,56 t VND.
Chi phí vn hành D án
Ngoài chi phí qun lỦ thu phí 9,83%/nm ph thuc vào doanh thu thu phí sau khu
tr thu GTGT, còn có chi phí bo dng hng nm (1.500 USD/km) và chi phí duy tu, đi
tu (250.000 USD/km) ly theo tiêu chun ca Cc ng b Vit Nam.
16
Chi phí duy tu
đc thc hin 8 nm/ln bt đu t nm 2017, chiu dài ca Cu Phú M là 2,031 km.
ây là mc giá nm 2007 nên s đc điu chnh theo lm phát tng nm.
Doanh thu t hot đng thu phí và phng án kinh doanh
Trong mô hình điu chnh, lu lng xe và mc giá thu phí vn đc gi nguyên
nh mô hình ban đu. Doanh thu phí giao thông là tng doanh thu ca tng loi xe. Doanh
thu sau đó đc gim tr mt phn do s dng vé tháng và khu tr thu GTGT.
Vn lu đng
Do hn ch v mt thông tin trong thi đim nhy cm nh hin nay và ngay trong
phng án tài chính ban đu không đ cp, vn lu đng ca D án đc gi đnh là
không đáng k.



16
Nguyn Xuân Thành và các cng s (2010)
16

C cu vn và chi phí vn
i vi c cu vn, vn ch s hu đc xác đnh bng tng ngân lu ch s hu t
nm 2003 đn nm 2008. N vay đc xác đnh bng tng mc gii ngân hàng nm ca c
hai khon vay ngoi t và ni t. TMT D án (không bao gm lãi vay trong TGXD) bng

tng ca hai ngun vn trên.
Chi phí vn ch s hu theo hp đng B.O.T đc xem là chi phí vn thc
(7,25%/nm), và do vy, chi phí vn ch s hudanh ngha là 13,69%. Chi phí n vay
danh ngha bình quân ca ba khon vay là 10% theo VND. Ph lc 2.5 trình bày chi tit
bng thông s ca mô hình tài chính điu chnh. Ph lc 2.6 và 2.7 trình bày báo cáo kt
qu hot đng kinh doanh và ngân lu tài chính theo mô hình điu chnh. Vi nhng điu
chnh bt cp trên, kt qu tính toán mô hình v tính kh thi và kh nng tr n ca D án
đc th hin trong Bng 2.4.
Bng 2.4: Kt qu phân tích tính kh thi và kh nng tr n ca D án trong mô
hình tƠi chính điu chnh
Ch tiêu
C cu vn
(t VND)
T l
(%)
Chi phí vn
(%)
IRR
(%)
NPV
(t VND)
Vn ch s hu
642,62
29,88
13,69
7,62
(516,24)
Vn vay
1.508,29
70,12

10,00


Tng đu t
2.150,91
100,00
11,10
8,37
(472,45)
DSCR bình quân
(2009 - 2018)
0,58; DSCR < 1 (8 trong 10 nm tr n)
Ngun: Tác gi tính toán t Bng Ngân lu tài chính điu chnh ti Ph lc 2.7
Kt qu tính toán cho thy, tính kh thi ca D án và kh nng tr n ca D án đã
thay đi theo chiu ngc li. D án không kh thi theo c hai quan đim tng đu t khi
NPVtài chính âm, IRRtài chính ca tng quan đim nh hn chi phí vn. D án không
đm bo kh nng tr n đn 8 trong 10 nm đu tr n. H s DSCR bình quân là 0,58
cho thy kh nng tr n ca D án là rt thp.
Vy, D án ngay t đu đã không có kh nng tr n theo phng án tài chính
đc phê duyt vi nhng thông s đa ra. Bài hc rút ra là c cu vn ban đu, công
tác thm đnh D án phi đm bo và xem xét kh nng tr n ca D án. ng thi,
phi phân công nhim v và trách nhim c th cho đn v thm đnh. Nu ngay t đu,
D án đc thm đnh mt cách hiu qu thì D án có th đã không đc thc hin.