sự nảy mầm của hạt

Trường Đại học Sư phạm Tp.HCM
Khoa Sinh học
Môn Sinh lý học Thực vật
GV: TS. Lê Thị Trung
SỰ NẢY MẦM
CỦA HẠT
NỘI DUNG
1. Hạt – các đặc điểm của hạt
1.1. Hạt
1.2. Các đặc điểm của hạt
2. Sự nảy mầm của hạt
2.1. Sự nảy mầm
2.2. Sinh lý học nảy mầm
1. Hạt – các đặc điểm của hạt
1.1. Hạt
Hạt là sản phẩm hình thành sau sự
thụ tinh kép, gồm các thành phần:
- Phôi
- Chất dinh dưỡng dự trữ
- Vỏ hạt: phát triển từ vỏ của noãn
1.2. Các đặc điểm của hạt
Hạt ở trạng thái tiềm sinh
Trạng thái tiềm sinh của hạt thể hiện qua các
đặc điểm:
Chứa nhiều chất dự trữ: protein, polysaccaride, lipid.
Hàm lượng nước thấp: 12-14%, giới hạn các quá trình
vận chuyển và biến dưỡng.
Giảm trao đổi chất: hô hấp giảm xuống mức thấp
nhất, chỉ đủ duy trì cấu trúc tế bào, mô
Có thể hoạt động trở lại: khi điều kiện môi trường trở
nên thuận lợi,, hạt lại tăng cường trao đổi chất và sự

tổng hợp diễn ra mạnh mẽ, chuẩn bị cho sự nảy mầm.
Hạt có tính nhạy sáng
Hạt có các nhóm nhạy sáng:
- Dương: cần ánh sáng để nảy mầm.
- Âm: cần giai đoạn tối để nảy mầm.
- Bất định: không chịu a/h của ánh sáng.
Sự nhạy sáng chỉ còn ý nghĩa khi vỏ hạt còn
nguyên và nhiệt độ không quá thấp.
Ngủ - gỡ ngủ ở hạt
Sự ngủ của hạt do vỏ Vỏ không thấm nước
Họ Sen - Nympheaceae Họ Cẩm quỳ -
Malvaceae
Vỏ không thấm oxygen
Dẻ Ấn (do lớp
sáp)
Xanthium
Sự ngủ của hạt do vỏ
Táo (do chất
nhầy)
Vỏ quá cứng
Amaranthus
Alisma plantago
Sự ngủ của hạt do vỏ
Vỏ quá cứng, tạo sức kháng cơ
học, không cho phép phôi tăng
trưởng hay cây mầm lú ra.
Vỏ quá cứng
Chenopodium album
Lepidium sativum
Sự ngủ của hạt do vỏ

Vỏ (hạt và trái) chứa chất cản
Rosaceae (acid cyanhidric )
Sự ngủ của hạt do vỏ
Vỏ (hạt và trái) chứa chất cản
Cải củ (do amoniac)
Sự ngủ của hạt do vỏ
đậu Hà Lan, bắp
(aldehyde và acid
hữu cơ)
Lúa mì (acid abcisic)
Vỏ (hạt và trái) chứa chất cản
Sự ngủ của hạt do vỏ
Gỡ trạng thái ngủ của hạt do vỏ Trong thiên nhiên
- Khi các vỏ bị nứt;
- Do khô hạn, các xen kẽ khô / ẩm hay lạnh /
ấm;
- Do hoạt động của vi khuẩn và nấm trong đất.
- Các chất cản dễ bay hơi sẽ bốc hơi dần theo
thời gian; các chất khác bị rửa trôi dần bởi các
trận mưa.
gỡ trạng thái ngủ của hạt do vỏ Trong thiên nhiên
Hạt dẻ nứt vỏ
Gỡ trạng thái ngủ của hạt do vỏ Nhân tạo
-
Rạch vỏ, bóc vỏ, dát mỏng vỏ, đập nứt hạt;
-
Xử lý bằng các chất hóa học làm mềm vỏ
nhưng không gây tổn hại cho phôi (ngâm hạt
trong một thời gian ngắn với ete, ancol hay
nước nóng)

Ngâm hạt giống
Xử lý hạt giống bằng thuốc trước khi gieo
Ủ hạt giống
Gỡ trạng thái ngủ của hạt do vỏ Nhân tạo
Tuy nhiên đơn giản và ít nguy hiểm nhất cho
phôi, và rất thường được áp dụng trong
trồng trọt, là sự vùi hạt 1 – 2 tháng ở trong
than bùn ẩm, ở nhiệt độ thấp 1 – 10oC (xử lý
lạnh - ẩm). Kỹ thuật này có hiệu quả ở
ngũ cốc, thông, tùng và các cây thủy sinh như
cỏ lận Butomus, Scirpus.
Sự ngủ do phôi
Sự ngủ do phôi có nguồn gốc trong
chính phôi, không thể gỡ bởi các xử lý
trên vỏ. Trong trường hợp này, phôi
cô lập không nảy mầm in vitro trên các
môi trường dinh dưỡng thông thường.
Sự ngủ do phôi Không thật
Sự ngủ do phôi Không thật
- Sự ngủ nhạy sáng (được gỡ bởi ánh sáng), và sự ngủ
nhạy tối (được gỡ bởi một giai đoạn tối) không phải là
sự ngủ do phôi, vì phôi cô lập tái tăng trưởng dễ dàng.
- Sự ngủ nhạy khô ở cọ dầu Impatients, được gỡ bởi
một thời gian dài trong khí quyển khô, liên quan tới
sự loại các chất cản dễ bay hơi của vỏ, mặt khác giai
đoạn hậu trưởng thành trong khí quyển khô hạ thấp
thế nước của phôi và do đó làm tăng sự tái thu nước
trong sự nảy mầm.
Sự ngủ do phôi Thật
Sự ngủ do phôi Thật

Sự ngủ nhạy lạnh (được gỡ bởi sự lạnh - ẩm) thật sự
là sự ngủ do phôi (táo, hồng, Fraxinus), vì xảy ra ở
phôi cô lập in vitro. Cơ chế gỡ sự ngủ do lạnh chưa
được hiểu rõ, có thể nhiệt độ lạnh giúp tạo các chất
kích thích (như giberelin) hay các loại chất gây cản,
gây nên những biến đổi trong hệ thống enzyme, trong
sự biến dưỡng acid nucleic, hay trong cấu trúc chất
keo (làm tăng sự thích nước).
Sự ngủ do phôi Thật
Nói chung sự gỡ trạng thái do lạnh trong thiên nhiên
(khiến sự nảy mầm xảy ra trong mùa đông) không có
lợi (trừ các thích ứng đặc biệt như trong trường hợp
các ngũ cốc mùa đông), vì sự lạnh sau đó là điều kiện
bất lợi cho cây mầm còn yếu đuối.