Tác động của thâm hụt kép lên nợ nước ngoài tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH








N
N
G
G
U
U
Y
Y


N
N


T
T
H
H



T
T
H
H
U
U


T
T
R
R
A
A
N
N
G
G







TÁC NG CA THÂM HT KÉP LÊN N
NC NGOÀI TI VIT NAM

LUN VN THC S KINH T





.

TP.H CHÍ MINH – NM 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH








N
N
G
G
U
U
Y
Y


N
N


T
T
H

H




T
T
H
H
U
U


T
T
R
R
A
A
N
N
G
G

TÁC NG CA THÂM HT KÉP LÊN N
NC NGOÀI TI VIT NAM





CHUYÊN NGÀNH : KINH T TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

MÃ S : 60.31.12





LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC :
PGS.TS NGUYN TH NGC TRANG

TP.H CHÍ MINH – NM 2012
i

MC LC

…………………………………………………………………………………………………………………………… Trang

GII THIU CHUNG
1. Lý do chn đ tài………………………………………………………… 1
2. Mc tiêu nghiên cu………………………………………………………. 3
3. i tng nghiên cu…………………………………………………… 3
4. Phng pháp nghiên cu………………………………………………… 3
5. D liu nghiên cu……………………………………………………… 4
6. óng góp ca lun vn……………………………………………………. 4
7. B cc ca lun vn………………………………………………………. 5
CHNG I: TNG QUAN V N NC NGOÀI, THÂM HT NGÂN
SÁCH VÀ THÂM HT TÀI KHON VÃNG LAI  VIT NAM.
1.1 Mi quan h gia thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai và n
nc ngoài………………………………………………………… 6
1.2 Nhng nghiên cu thc nghim……………………………………………. 13
1.2.1 Tóm lc nhng quan đim ca nhà kinh t hc trên th gii v tác đng
ca thâm ht kép đi vi n nc ngoài…………………………… 13
1.2.2 Nhn xét chung v các quan đim…………………………………… 17
CHNG II: NGHIÊN CU NH LNG TÁC NG THÂM HT
KÉP I VI N NC NGOÀI  VIT NAM

2.1 Mô hình nghiên cu………………………………………………………… 19
2.2 D liu nghiên cu và phng pháp thc nghim…………………………. 20
2.3 Kt qu thc nghim……………………………………………………… 25
2.4 Kt lun……………………………………………………… 34
DANH MC TÀI LIU THAM KHO………………………………………37
PH LC 1, 2…………………………………………………………………. 39
ii

DANH MC BNG BIU

…………………………………………………………………………………………………………………………… Trang

Bng 2.1. D liu FD, GFCF, tính toán CAI ca tác gi………………………. 21
Bng 2.2. D liu thu, chi ngân sách và tính toán thâm ht ngân sách ca tác
gi………………………………………………………………………………. 22
Bng 2.3. D liu đu vào ……………………………………………………. 23
Bng 2.4. Kt qu kim đnh nghim đn v cho thy bin FD dng  phng sai
bc 1…………… …………………………………………………………… 24
Bng 2.5. Kt qu kim đnh nghim đn v cho thy bin BD dng  phng sai
bc 1…………………………………………………………………………… 25
Bng 2.6. Kt qu kim đnh nghim đn v cho thy bin CAI dng  phng
sai bc 1………………………………………………………………………… 26
Bng 2.7. Kt qu kim đnh nghim đn v cho thy bin GFCF dng  phng
sai bc 3………………………………………………………………………… 27
Bng 2.8: Kim đnh nghim đn v theo phng pháp ADF …………………28
Bng 2.9: Kim đnh nghim đn v theo phng pháp Phillips-Perron……….28
Bng 2.10: Kt qu kim đnh đng liên kt……………….………………… 28
Bng 2.11. Kt qu h s c lng…………………………………………… 29
Bng 2.12. Kt qu phân tích phng sai các bin…………………………… 49

DANH MC  TH

…………………………………………………………………………………………………………………………… Trang

Hình 2.13. Biu đ biu din kh nng gii thích s thay đi phng sai ca FD
và các yu t qua các giai đon………………………………………………… 33

1

GII THIU CHUNG
1. Lý do chn đ tài
Sau 25 nm đi mi và m ca kinh t, Vit Nam đã tng bc thoát ra khi
khng hong và tng bc thit lp các cân bng kinh t v mô. Vit Nam đã
tng bc dch chuyn t mt nc có nn nông nghip lc hu sang nn kinh
t vi công nghip và dch v. Công cuc đy mnh công nghip hóa, hin đi
hóa đt nc đòi hi phi huy đng rt nhiu ngun lc, trong khi đó Vit
Nam cng nh các nc đang phát trin khác có t l tit kim trong nc
thp và nhu cu đu t cao nên ngun vn trong nc là không đ đ đt nc
phát trin. Vì vy, s h tr t ngun vn bên ngoài là vô cùng cn thit.
Trong nhng nm qua kinh t Vit Nam tng trng ch yu da vào ngun
vn, tuy nhiên hiu qu s dng vn cha cao đã làm cho s tng trng này
cha bn vng t đó tim n nhiu ri ro. Nhng bin đng tiêu cc gn đây
ca kinh t th gii đã làm bc l nhiu bt n kinh t v mô trong nc nh
tng trng kinh t đã liên tc suy gim t mc trên 8.2% trong giai đon
2004-2007, xung còn xp x 6% trong giai đon 2008-2011. Trong khi đó, t
l lm phát liên tc  mc cao trung bình lên ti hn 14% trong vòng nm
nm qua. Thâm ht thng mi trm trng, thâm ht ngân sách tng cao, n
công và n nc ngoài liên tc gia tng. Bc tranh tng th v tài khóa cho

thy Vit Nam đã và đang theo đui nhng chính sách có đnh hng thâm ht
nhm thúc đy tng trng kinh t. Có th nói tình trng thâm ht ngân sách
kéo dài  Vit Nam đang là vn đ đáng báo đng vì thâm ht ngân sách có
tác đng đn nn kinh t v mô trên nhiu phng din khác nhau k c trc
tip và gián tip. V c bn tác đng ca thâm ht ngân sách đi vi các ch s
kinh t v mô đc phn ánh thông qua hai kênh chính. Kênh th nht là thông
qua cách thc s dng ngun thâm ht và kênh th hai là thông qua hình thc
bù đp cho thâm ht ngân sách. Theo kênh th nht, thâm ht ngân sách có th
tác đng đn các bin s nh: tng trng kinh t, lm phát, lãi sut, t giá và
2

thâm ht thng mi. Theo kênh th hai, thâm ht ngân sách s tác đng đn
các vn đ nh lãi sut trên th trng và t giá, n công, trong đó có vic
thâm ht ngân sách kéo dài s dn đn s gia tng v n công.
Bên cnh đó, Vit Nam cng đang phi đi mt vi thâm ht cán cân thng
mi. Là mt quc gia đang trong quá trình công nghip hóa, vic cán cân
thng mi luôn  trng thái nhp siêu trong thi k đu có th đc xem là
cn thit. Tuy nhiên nhp siêu s tr thành vn đ đáng quan ngi khi kéo dài
quá lâu và liên tc tng nhanh. Cán cân thng mi thâm ht ngày càng ln
trong khi cán cân thu nhp dch v, chuyn giao ròng không đ bù đp đã tt
yu dn đn thâm ht cán cân vãng lai.
 đi phó vi tình trng thâm ht kép kéo dài, ngun lc trong nc không
đ bù đp cho nhu cu vn đu t ngày càng gia tng, vic huy đng ngun
lc bên ngoài thông qua vic đi vay n là điu cn thit. Thi gian gn đây,
khi n vay nc ngoài ti Vit Nam liên tc gia tng va có nh hng tích
cc nh : tng tim lc tài chính, tng ngun thu ngoi t đáp ng các nhu cu
v nhp khu hàng hóa, dch v li va to ra nhng tác đng tiêu cc nh
tng gánh nng n nn, tng nguy c khng hong, hot đng qun lý và kim
soát lung vn nht là lung ngoi t ra-vào quc gia phc tp hn, vn đ hn
ch tình trng đô la hóa cng tr nên khó khn hn, ngun ODA mang đc

trng yu t chính tr sâu sc cha đng tính u đãi cho các nc tip nhn và
li ích ca các nc vin tr…Mc dù theo các tiêu chí đánh giá ca t chc
quc t nh Qu tin t th gii, Ngân hàng th gii mc n ca Vit Nam
hin nay cha ti gii hn nguy him tuy nhiên nu không đc s dng có
hiu qu, n nc ngoài s có nguy c đe da tính bn vng ca s phát trin,
đ li gánh nng n nn cho th h mai sau. Thâm ht ngân sách, thâm ht tài
khon vãng lai, n nc ngoài, n công tng nhanh, bin đng lm phát, t giá
lãi sut là nhng vn đ kinh t v mô mà Vit Nam đang phi đi mt. Mt s
câu hi quan trng đc đa ra là nhng nguyên nhân nào gây ra tình trng
thâm ht kép  Vit Nam trong nhng nm gn đây. nh hng ca tình trng
3

thâm ht kép là gì? Liu tình trng thâm ht kép trong thi gian qua có phi là
mt trong nhng nguyên nhân làm gia tng trình trng n nc ngoài  Vit
Nam.
 có đc câu tr li cho nhng gi thuyt nêu trên, bài vit đã tin hành tìm
hiu s tác đng ca thâm ht kép lên n nc ngoài  Vit Nam trên c s
mt s bài nghiên cu ca các tác gi trên th gii đ t đó đa ra mt s các
khuyn ngh thích hp gim bt tình trng thâm ht kép, s dng có hiu qu
nht ngun lc bên ngoài đc bit là n vay nc ngoài góp phn thúc đy
tng trng kinh t, to ra ngun tit kim di dào, thu hp chênh lch gia
đu t và tit kim, kt qu là gim bt s ph thuc vào ngun vn bên
ngoài, tng kh nng t ch tài chính ca Vit Nam trong tng lai. ây cng
chính là lý do tác gi mnh dn thc hin đ tài:
“TÁC NG CA THÂM HT KÉP I VI N NC NGOÀI  VIT
NAM”
2. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu tác đng ca thâm ht ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai
đi vi n nc ngoài  Vit Nam.
3. i tng nghiên cu

Thâm ht ngân sách  Vit Nam
Thâm ht tài khon vãng lai  Vit Nam
N nc ngoài  Vit Nam giai đon 1990-2011.
4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp thu thp thông tin, tng hp và phân tích s liu t Internet, các
bài báo, các bài nghiên cu trong và ngoài nc.
Phng pháp phân tích kinh t lng: s dng kim đnh nghim đn v
phng pháp ADF, Phillip-Perron đ kim tra tính dng ca các bin, phân
4

tích đng liên kt Johansen Co và phân tích phng sai…đ kim đnh mi
quan h gia thâm ht kép và n nc ngoài  Vit Nam giai đon 1990-2011.
 tài nghiên cu nhm đt đc nhng mc tiêu sau:
Da vào nhng bài nghiên cu ca các tác gi trên th gii v vn đ tác đng
ca thâm ht kép lên n nc ngoài, bài vit cng tin hành thu thp b d
liu t Ngân hàng th gii (World bank), Qu tin t th gii (IMF), Ngân
hàng phát trin Châu Á (ADB), Tng cc thng kê Vit Nam… đ tin hành
thng kê mô t đn gin, tìm ra thc t tác đng ca thâm ht kép đi vi n
nc ngoài  Vit Nam.
Da trên mô hình hi quy tuyn tính trong bài nghiên cu ca Majed Bader,
i hc Hashemite, Jordan (2006) “The effect of twin deficits on the foreign
debt in Jordan” đ tìm hiu tác đng ca thâm ht kép lên n nc ngoài 
Vit Nam giai đon 1990-2011, đây là khong thi gian Vit Nam tri qua
nhng thay đi đáng k v mt kinh t ln xã hi, chuyn t nn kinh t k
hoch hóa tp trung sang nn kinh t th trng theo đnh hng xã hi ch
ngha, đy mnh hi nhp, toàn cu hóa nn kinh t.
5. D liu nghiên cu
S dng s liu đc thng kê trong:
 “ Key Economic Indicators for Asia and the Pacific 2011” trên trang
web ca Ngân hàng phát trin Châu Á:

<www.adb.org> [Ngày truy cp:
30/05/2012].

S liu đc tham kho t n phm “Tình hình kinh t-xã hi Vit Nam
10 nm 1990-2000” ca Tng cc thng kê do nhà xut bn thng kê
xut bn  Hà Ni tháng 2/2001 và Quyt toán ngân sách nhà nc giai
đon 2001-2011 trên trang web ca B Tài chính:
<www.mof.gov.vn >
[Ngày truy cp: 30/05/2012].


5

6. óng góp ca lun vn
Lun vn khi đt đc nhng mc tiêu nghiên cu s đa ra góc nhìn tng
quát và có h thng v thc trng thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng
lai, n nc ngoài. a ra nhng khuyn ngh đ gim bt tình trng thâm ht
kép, tng cng hiu qu s dng và qun lý n vay nc ngoài trong bi
cnh hi nhp quc t  Vit Nam. Các khuyn ngh trong lun vn tuy không
mi nhng nu thc hin đng b s tác đng tích cc đn nn kinh t v mô,
nâng cao h s tín nhim, thay đi hình nh Vit Nam trên th trng th gii.
7. B cc ca lun vn
Ngoài phn m đu, kt lun và danh mc các tài liu tham kho, lun vn
chia làm 2 chng:
Chng I: Lý thuyt v mi quan h thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon
vãng lai, n nc ngoài  Vit Nam.
Chng II: Phân tích đnh lng tác đng ca thâm ht kép đi vi n nc
ngoài  Vit Nam giai đon 1990-2011.

6


CHNG I
TNG QUAN MI QUAN H THÂM HT NGÂN SÁCH, THÂM HT
TÀI KHON VÃNG LAI, N NC NGOÀI  VIT NAM
1.1 Mi quan h gia thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai, n
nc ngoài
Nn kinh t th gii đang phi đi mt vi nhiu bin đng ln và điu này
làm nh hng đáng k đn quá trình phát trin, mc tiêu n đnh  hu ht
các quc gia. Trong mt giai đon mà khng hong n đc ví nh là “bóng
ma” ám nh nn kinh t toàn cu, các nguyên nhân gây ra tình trng khng
hong n đc xem xét k lng. Trong phm vi ca bài lun vn này, ch tp
trung phân tích là thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai có nh
hng đn n nh th nào? Dng nh tn ti các mi quan h gia thâm ht
ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai, thâm ht ngân sách và n nc
ngoài, thâm ht tài khon vãng lai và n nc ngoài cn đc kim chng.
Các nhà kinh t hc vn không ngng nghiên cu bn cht ca s thâm ht và
h đã tìm thy mt mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht thng
mi (mt b phn chính ca tài khon vãng lai)  nhiu nc trên th gii. C

s lý gii cho mi quan h trên đc gii thích thông qua mô hình Mundell-
Fleming cho nn kinh t m. Da theo mô hình này thì s gia tng v thâm ht
ngân sách s dn đn thâm ht thng mi tng. Thâm ht ngân sách xy ra
khi chi tiêu Chính ph vt quá ngun thu. Vic chi tiêu chính ph quá tay s
dn đn ngun tit kim quc gia b suy gim tc ngun cung ng vn cho
đu t suy gim. Nhu cu vn không đi s dn đn lãi sut trong nn kinh t
tng, t giá hi đoái gim. Kt qu là hn ch xut khu khuyn khích nhp
khu và là nguyên nhân ca thâm ht thng mi. Tuy nhiên có mt s lý
thuyt li không ng h quan đim trên, theo trng phái Ricardo thâm ht
ngân sách s không có tác đng đn tit kim và đu t. Khi thâm ht ngân
7

sách tng do gim thu thì thu nhp kh dng ca ngi dân tng lên, hn na
ngi dân ý thc rng ct gim thu trong hin ti s dn đn tng thu trong
tng lai, do vy h s tit kim nhiu hn. Trong khi đó, tit kim khu vc
nhà nc suy gim, kt qu là tit kim quc gia bao gm tit kim khu vc t
nhân và nhà nc không đi. Do vy thâm ht ngân sách s không tác đng
đn tit kim, đu t, tng trng t đó không nh hng đn thâm ht thng
mi. Lý thuyt Ricardo đã ph nhn quan đim cho rng thâm ht ngân sách
có tác đng đn thâm ht thng mi. Lý thuyt ca Keynes v thâm ht kép
cho rng s gia tng chi tiêu ngân sách s nh hng đn s cân bng ngân
sách và làm suy gim tit kim quc gia.  tài tr cho ngân sách thâm ht,
Chính ph thc thi chính sách lãi sut cao hn đ thu hút nhà đu t nc
ngoài và điu này dn đn vic đng ni t b đánh giá cao. Kt qu là hn ch
xut khu khuyn khích nhp khu dn đn thâm ht thng mi. Da trên lý
thuyt này đã có mt lot các nghiên cu v mi quan h gia thâm ht
thng mi và thâm ht ngân sách đc tóm tt trong bài nghiên cu “An
Empirical Investigation of twin deficits hypothesis for six Emerging
countries” ca hai tác gi Sadullah Celik and Pinar Deniz (2007) nh: “Islam
(1998) khi nghiên cu mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht

thng mi  Brazil giai đon 1973-1991 thông qua vic s dng kim đnh
nhân qu Granger đã kt lun là có mi quan h nhân qu hai chiu gia
thâm ht ngân sách và thâm ht thng mi; Piersanti (2000) khi nghiên cu
mi quan h gia thâm ht ngân sách và thâm ht thng mi  các nc
OECD đã đa ra kt lun rng thâm ht thng mi cao có liên quan đn
thâm ht ngân sách cao bng cách s dng kim đnh nhân qu. Nghiên cu
ca Pahlavani & Saleh (2009) cho Philipine giai đon 1970-2005 cho rng có
mi quan h cht ch hai chiu gia thâm ht ngân sách và thâm ht tài
khon vãng lai.”
Theo cm nang thng kê tài chính Chính ph GFS, thâm ht ngân sách đc
xác đnh bng mc chênh lch gia tng s vay mi và s chi tr n gc ca
8

NSNN trong nm.  góc đ này có th thy quan h gia thâm ht ngân sách
và n công là rõ nét nht. Thâm ht ngân sách tng cng đng ngha vi s gia
tng trong n công thông qua vay n trong nc hoc vay n nc ngoài tr
trng hp Chính ph in thêm tin. Tuy nhiên, vic trang tri thâm ht ngân
sách bng vay trong nc hay nc ngoài đu có nhng nh hng ít nhiu
đn nn kinh t v mô.  các nc đang phát trin, thâm ht ngân sách thng
đc tài tr bng mt gii pháp hn hp gia vay trong nc và vay nc
ngoài. Khi thâm ht ngân sách đc tài tr bng vn vay trong nc, mt
phn ngun lc tài chính ca nn kinh t s đc chuyn dch t khu vc t
nhân sang khu vc nhà nc thông qua kênh trái phiu chính ph. Vic huy
đng này s tác đng đn th trng vn, làm tng cu tín dng, đy lãi sut
lên cao. Lãi sut tng s làm tng chi phí đu t, gim nhu cu đu t ca nn
kinh t, có th dn đn “hiu ng chèn ln đu t” (crowding-out effect). Nu
vay nc ngoài đ tài tr thâm ht ngân sách, tác đng chèn ln đu t có th
đc hn ch và làm gim bt cng thng trên th trng tín dng trong nc,
qua đó gim nh các yu t bt n trong nn kinh t nhng vay nc ngoài li
có nhng tác đng khác nguy hi đn nn kinh t. Theo đánh giá ca Ayadi

(1999) và Ayadi et. Al. (2003) đc trích dn trong bài nghiên cu: “The
impact of external debt on economic growth: a comparative study of Nigeria
and South Africa” ca hai tác gi Folorunso S.Ayadi, Felix O Ayadi (2008),
Texas Southern University cho rng “Gánh nng n nc ngoài đã gii hn s
tham gia ca các quc gia đang phát trin vi nn kinh t toàn cu và kèm
theo đó là nhng ngha v n đã gây tr ngi đn tng trng và phát trin
kinh t. Thi gian đu, mt dòng ngoi t ln chy vào trong nc s làm
gim sc ép cân đi ngoi t. Tuy nhiên, trong trung và dài hn, vic chính
ph phi cân đi ngun ngoi t tr n gc và lãi s đy nhu cu ngoi t
tng cao, làm gim giá đng ni t, tng chi phí nhp khu máy móc thit b
và nguyên liu, tng chi phí đu vào ca nn kinh t, dn ti các nguy c lm
phát”
9

Theo quan đim ca Cohen (1993) và Clements et al (2003) đc đ cp trong
bài nghiên cu s 1237 “ The impact of high and growing goverment debt on
economic development” ca Ngân hàng Châu Âu tháng 8/2010 đc thc
hin bi hai tác gi Cristina Checherita và Philipp Rother cho rng “Tác đng
tiêu cc ca n lên tng trng không ch thông qua s tn đng ca n mà
còn thông qua dòng chi tr n, điu này ging nh gim bt chi tiêu cho đu
t ca Chính ph khi ngân sách nhà nc b thu hp, trong khi chi tiêu Chính
ph đc xem là yu t quyt đnh ch yu cho các hot đng kinh t”. Xét v
mt này, vay trong nc an toàn hn vay nc ngoài, vì chính ph vn còn
mt phng sách cui cùng là phát hành tin đ trang tri các khon n và
chp nhn các ri ro v tng lm phát, trong khi không th làm nh vy đi
vi các khon n nc ngoài. Riêng v mi quan h gia n nc ngoài và
thâm ht tài khon vãng lai có th gii thích là s gia tng ca n nc ngoài
do thâm ht thng mi (mt b phn chính ca tài khon vãng lai) đc th
hin bng mô hình “thâm ht kép” chênh lch gia xut khu và nhp khu
(M-X) và chênh lch gia đu t và tit kim (I-S). Nu thâm ht (M-X) ln

hn (I-S) thì cn có nhng khon vay nc ngoài đ bù vào khon thiu ht
ngoi t. Còn theo mô hình hai l hng (two-gap model), thâm ht tài khon
vãng lai ln và kéo dài phn ánh t l đu t quá mc so vi tit kim trong
nc, s thiu ht ngun vn đu t đc tài tr bng các khon vay mn
(n) t nc ngoài. Do vy, da trên lý thuyt này, khi ngun lc trong nc
thiu ht không đ bù đp cho tình trng thâm ht, vay n nc ngoài là mt
trong nhng gii pháp đc la chn. Vay n nc ngoài bao gm vay n
di hình thc vay vn h tr phát trin chính thc (ODA) có tính cht u đãi
và vay thng mi theo các điu kin th trng. Chính ngun vn b sung t
bên ngoài đã giúp nhiu quc gia đang phát trin trong đó có Vit Nam khc
phc tình trng chm phát trin và chuyn sang phát trin bn vng. Vì vy,
n nc ngoài là ngun vn b sung cc k quan trng cho quá trình phát
10

trin kinh t  các quc gia, tài tr cho thâm ht ngân sách, bù đp khong
cách gia đu t và tit kim đc bit là các quc gia đang phát trin.
Mt vn đ đt ra là thâm ht ngân sách có tác đng tích cc hay tiêu cc đn
nn kinh t. Rõ ràng chúng ta thông thng ng h quan đim thâm ht s gây
ra tác đng tiêu cc. Nhng thc t không hn là nh vy, khi thâm ht ngân
sách là do chi đu t phát trin, Nhà nc da vào nhiu ngun vn nc
ngoài nh ODA, FDI đ đáp ng đ nhu cu chi tiêu thì trng thái thâm ht đó
là tt, vì đó là đng thái ch đng ca Chính ph da vào ngun lc bên ngoài
đ phát trin kinh t nc nhà. Ngc li, nu thâm ht ngân sách là do không
đáp ng đ nhu cu chi thng xuyên, hoc chi đu t vào nhng d án không
hiu qu gây lãng phí ngun lc quc gia thì trng thái này không tt, kt qu
là Chính ph phi đi vay n nc ngoài, t đó làm gia tng gánh nng n nc
ngoài và không có ngun thu trong tng lai đ trang tri cho khon n này.
Do đó, xét v mt bn cht vn đ thâm ht ngân sách chính ph không hoàn
toàn tt hay xu. Thâm ht ngân sách tng cao ch thc s tr thành vn đ
nghiêm trng khi theo sau đó là các cuc khng hong thanh toán, khng

hong tin t hay thm chí là khng hong n công.
V phía Tài khon vãng lai, nu xét mt cách tng quát thì tài khon vãng lai
bao gm xut khu, nhp khu, thu nhp yu t ròng t nc ngoài và chuyn
nhng ròng nhng phn ln thâm ht tài khon vãng lai là do thâm ht
thng mi gây ra, tình trng này xut hin khi xut khu bé hn nhp khu.
Khi xut hin thâm ht tài khon vãng lai, điu này cho thy rng quc gia đó
đang tiêu dùng nhiu hn mt lng ca ci vt quá kh nng sn xut và
đ đáp ng nhu cu nhp khu, quc gia này nht thit phi tìm ra ngun tài
tr đ bù đp cho phn thâm ht trong tài khon vãng lai. Mt trong các
ngun tài tr thng xuyên nht cho thâm ht cán cân tài khon vãng lai là
ngun thng d t cán cân tài khon vn do s chy vào ca các ngun vn
nh ngun vn đu t trc tip FDI, ngun vn đu t gián tip (FII), ngun
kiu hi, vay ngn hn, vay dài hn nc ngoài và ngun tài tr ODA. Nu
11

trng hp các ngun tài tr này không đ bù đp cho s tng lên trong thâm
ht tài khon vãng lai hoc thâm ht cán cân thng mi, c th là quc gia đó
không có kh nng đáp ng các ngha v thanh toán cho các khon nhp khu,
các quc này phi s dng đn qu d tr ngoi hi đ can thip. Chính điu
này là nguyên nhân trc tip làm suy yu qu d tr ngoi hi ca các quc
gia và là nguyên nhân gián tip dn đn các cuc khng hong tin t khi
qu d ngoi hi ca quc gia không đ đ gi vng mc t giá hi đoái hin
hành, buc phi th ni đng ni t khi xut hin các cuc tn công tin t
ca các nhà đu c.
Thâm ht tài khon vãng lai kt hp vi mt s nguy c tim n khác trong
nn kinh t nh t giá hi đoái thc tng cao, vay n nc ngoài không kim
soát và không có c ch phòng nga, t l n ngn hn trên GDP cao, hiu
qu đu t ca khu vc công thp và thc hin t do hóa dòng vn, có th to
ra mt cuc khng hong n. Vy vn đ thâm ht tài khon vãng lai là tt
hay là xu? Câu tr li là tùy thuc vào tình hình kinh t v mô, cng nh ph

thuc vào tình hình tài khon vn. Có mt đim cn nhn mnh là bn thân
vic thâm ht tài khon vãng lai v nguyên tc là không tt và cng không xu.
 đa ra mt nhn xét v mc đ thâm ht tài khon vãng lai ca mt quc
gia, chúng ta cn phi xem xét tng trng hp c th, không th ch nhìn vào
con s thâm ht/thng d thng mi (hay thâm ht/thng d Tài khon vãng
lai) đ ri cho rng thâm ht đó là xu hay là tt.
Bên cnh vai trò n nc ngoài đi vi tng trng kinh t ca mt quc gia,
vic lm dng và ph thuc quá mc vào ngun vn này đã to ra mt s h
ly, nn kinh t s d tn thng khi tng trng ca mt quc gia da quá
nhiu vào ngun tài tr t bên ngoài. Trong điu kin hi nhp kinh t quc t
ngày càng sâu rng, khng hong tin t luôn đe da các nn kinh t, vic vay
n nc ngoài luôn gn vi các ri ro tài chính qua các yu t t giá, chi phí
s dng n, lm phát,… đây là vn đ mà nhiu nhà kinh t đã cnh báo. Khi
nn kinh t ri vào tình trng lm phát cao, giá tr đng ni t ngày càng suy
12

gim so vi ngoi t vay n thì quy mô n và gánh nng tr n ngày càng ln.
Thc t các nc cho thy, vic vay n và s dng n kém hiu qu đã dn
nhiu nc đn tình trng “v n”, chìm đm trong khng hong n. ã có
mt s bng chng thc nghim cho thy rng gia tng n nc ngoài s dn
đn suy gim trong tng trng kinh t, lý do đc đa ra là gia tng n nc
ngoài s làm gia tng gánh nng n nn ca các quc gia. Khi ngha v tr n
có xu hng gia tng, s có ít c hi cho s tng trng kinh t. Ti sao vic
gia tng n quá cao li có th dn đn tng trng kinh t thp hn? iu này
có th đc gii thích da vào lý thuyt “debt overhang”.
Lý thuyt “debt overhang” đc đa ra trong bài nghiên cu “Maket based
debt reduction schemes” ca Krugman tháng 5/1988 cho rng nu nh n
trong tng lai vt quá kh nng tr n ca mt nc thì các chi phí d tính
chi tr cho các khon n s kìm hãm đu t trong nc và đu t nc ngoài,
t đó nh hng xu đn tng trng.  mc n hp lý, vay n tng lên s có

tác đng tích cc đn tng trng. Ngc li, tng n tích ly ln s dn đn
vic đu t không hiu qu cn tr tng trng. Lý thuyt” debt overhang”
còn đi đn mt kt qu rng hn, đó là mc n nc ngoài quá cao s làm
gim các u đãi ca chính ph cho các ci t c cu và tài khóa do vic cng
c tình hình tài khóa quc gia có th làm gia tng áp lc tr n cho nc ngoài,
to gánh nng n cho các th h tng lai. c bit, mt khi lng ln n
nc ngoài không ch làm tng nhng chi phí dch v n mà còn làm gim
tit kim quc gia, không ci thin đc tài khon vãng lai.
Trong nhng nm gn đây, tng trng kinh t ca Vit Nam ph thuc nhiu
vào s m rng đu t, trong đó đu t công và đu t qua các doanh nghip
nhà nc đóng vai trò cn bn. Tc đ tng trng ca đu t luôn cao hn
tc đ tng trng ca tit kim, do đó l hng tit kim – đu t  Vit Nam
vn  mc cao khong 9% GDP. Do hiu qu đu t không cao, cht lng
đu t công thp là nguyên nhân khin khong cách tit kim-đu t ca nn
kinh t ngày càng m rng mà ct lõi là khong cách tit kim-đu t trong
13

khu vc công (thâm ht ngân sách). iu này tt yu đi lin vi thâm ht cán
cân vãng lai, dn đn hin tng thâm ht kép kinh niên, đây là nhn đnh
đc đa ra trong báo cáo thng niên (2011) “Nn kinh t trc ngã ba
đng” ca nhóm tác gi trng i hc Quc Gia Hà Ni. Tình trng thâm
ht kép nh hng nh th nào đn vic vay n nc ngoài ca Vit Nam?
Mi quan h gia tình trng thâm ht kép và n nc ngoài dng nh là mi
quan h hai chiu: khi thâm ht kép xut hin, n nc ngoài s là ngun vn
b sung cho khong chênh lch gia đu t và tit kim.  chiu ngc li,
vic s dng n nc ngoài có hiu qu, mc vay n hp lý s có tác đng
tích cc đn hot đng đu t trong nc, nâng cao hiu qu đu t công t đó
góp phn tng trng kinh t, tit kim quc gia cng s gia tng, gim bt
tình trng thâm ht kép.
1.2 Nhng nghiên cu thc nghim

1.2.1 Tóm lc nhng quan đim ca nhà kinh t hc trên th gii v tác
đng ca thâm ht kép đi vi n nc ngoài.
Có nhiu nghiên cu khác nhau đo lng tác đng ca thâm ht kép đi vi
n nc ngoài, nhng kt qu ca dng nh không nht quán, các nghiên
cu này mang tính đnh tính, rt ít nghiên cu phân tích đnh lng nghiên
cu tác đng ca thâm ht kép đi vi n nc ngoài. Di đây tác gi tóm
lc mt vài nghiên cu đin hình v mi quan h thâm ht ngân sách, thâm
ht tài khon vãng lai và n nc ngoài ca mt s quc gia trên th gii làm
c s nn tng nghiên cu thc nghim cho trng hp ca Vit Nam. Các
quan đim đã đc trích dn trong bài nghiên cu“ The effect of the twin
deficits on the foreign debt in Jordan: An econometrical study” (2006) ca
Majed Bader nh sau:
 Theo Edgmand (1983), cho rng tài tr cho thâm ht ngân sách bng
cách phát hành n chính ph s dn đn s gia tng lãi sut t đó tác
dng thu hp đu t.
14

 Sachs và Larrain (1993), ch ra vai trò ca thâm ht tài khon vãng lai
trong vic gia tng n công. H nói rng “thâm ht tài khon vãng lai
trong nm 1980 đã làm thay đi Hoa K t mt quc gia ch n quc t
ln tr thành con n ln nht th gii”.
 Alshara et al. (1991), phân tích đ ln và thành phn ca n nc ngoài
và xem xét nó có th nh hng đn các bin kinh t c th nh: chi tiêu
t nhân, chi tiêu công, tng đu t, tng thu thu, doanh thu thu trc
tip, doanh thu thu gián tip, nhp khu, tng sn phm quc gia (GNP)
nh th nào? Ông cho rng vay n nc ngoài nh hng tích cc đn
chi tiêu, đu t, nhp khu và GNP. Almomani (1995) cho rng s gia
tng ca n nc ngoài  Jordan trong giai đon 1970 – 1990 đn
khong cách gia đu t và tit kim trong nc, s gia tng lãi sut,
gim thi gian ân hn, thâm ht kinh niên trong cán cân thng mi và

s gia tng ca giá du trong na đu ca nm 1970. N nc ngoài tác
đng tiêu cc xut khu và thu nhp quc gia thay vì kích thích tng
trng kinh t, tng tit kim trong nc và gim thâm ht cán cân
thng mi.
 Colander và Gamber (2002), đã tìm thy mt liên kt mnh m gia
thâm ht ngân sách tng cao và nhanh chóng tng trong các khon n
công ti M trong nhng nm 1980. Dornbusch và Fisher (1990:593-
594), khng đnh vai trò quan trng ca thâm ht ngân sách trong tích
ly n công.
 Trong bài nghiên cu ca Baharumshah et al (2004:2) và các cng s
nghiên cu 4 nc Asean: Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái Lan,
h chn 4 nc này vì thâm ht kép có liên quan đn nn kinh t ca 4
nc này và tài tr cho đu t bng ngun vn vay nc ngoài. Tt c 4
nc đu chu tác đng ca khng hong tài chính 1997 và có mt s
điu chnh sau khng hong, kt qu nghiên cu cho thy: thâm ht
ngân sách và thâm ht tài khon vãng lai khá ln  các nc này, khi
15

thêm hai bin t giá và lãi sut vào thì thâm ht kép tng quan 2 chiu.
Kt qu cng đã tìm thy mi quan h nhân qu gián tip mà t thâm ht
ngân sách đn lãi sut cao hn và lãi sut cao hn dn đn s đánh giá
cao t giá hi đoái và chính điu này đã m rng thâm ht tài khon
vãng lai “, cui cùng có ngha là n nc ngoài cao hn.
 Mt nghiên cu thc nghim  các nc đang phát trin cho thy nhng
nm cui thp niên 70, đ tài tr cho chi tiêu chính ph dn đn thâm
ht ngân sách nng n. Bin pháp bù đp thâm ht ca các nc này là
vay n nc ngoài. Vic gia tng thâm ht ngân sách đã kéo theo thâm
ht tài khon vãng lai và tích ly n nc ngoài. Nhiu quc gia đã rt
khó khn đ hoàn tr gc và lãi và lâm vào tình trng mt kh nng
thanh toán. ó là lý do dn đn khng hong n vào đu thp niên 80,

mt khác vic dòng vn nc ngoài đ vào dn ti thâm ht tài khon
vãng lai tng. Tuy nhiên đó là điu cn thit cho mt nc chp nhn
tình trng thâm ht tài khon vãng lai đ tài tr đc cho các khon đu
t trong mt thi gian nht đnh.
 Alfaidi (2002) ch ra rng gia tng n nc ngoài ti các nc đang phát
trin là do các yu t bên trong và bên ngoài. Xu hng đu t đ kích
thích phát trin kinh t và xã hi, s dng vn vay không hiu qu, di
chuyn vn, và thâm ht cán cân thanh toán là nhng yu t ni b
chính. Các yu t bên ngoài bao gm lãi sut cao, và gim ca giá du
và các nguyên liu khác. Ông cng cho rng gia tng n nc ngoài  Ai
Cp đ bù đp thâm ht ngân sách ngày càng tng.
 Tarawneh và Abdalrazaq (2002) trong nghiên cu ca h mc đích đ
xác đnh xu hng tng lai ca n nc ngoài và c tính thi gian cn
thit đ da ngun lc t có đ thanh toán các dch v n đã tìm thy
rng n nc ngoài có xu hng đc tng lên do tit kim trong nc
gim và vic s dng vn không hiu qu.
16

 Gordon (2003:36-37) xác nhn rng thâm ht ngân sách  M cho giai
đon (1980-1997) đã hoàn toàn tài tr bng vay nc ngoài và đu t
vt quá so vi tit kim ni đa cng đc tài tr bi cùng mt cách.
 Trong phân tích ca ông v mi quan h gia thâm ht ngân sách và n
công Gartner (2003:95-96) lp lun rng t l thâm ht (B / Y), trong
đó B là thâm ht ngân sách hoc thay đi trong n công, và Y là thu
nhp, liên quan đn mc đ n công. Nói cách khác, ông khng đnh
rng t l thâm ht liên quan đn t l n (b) và kt lun rng các t l
n/thu nhp (b) và B / Y đc đi din bi mt đng dc tích cc khi
B / Y trên trc thng đng và (b) trên trc ngang.
 Mankiw (2003:414), cho rng thâm ht ngân sách có ngha là chi tiêu
cao hn và tit kim quc gia thp hn dn đn vic tài tr cho đu t

bng cách vay t nc ngoài dn đn thâm ht thng mi. Ngoài ra,
thâm ht ngân sách gây ra mt s đánh giá cao đng ni t đã nh hng
tiêu cc đn xut khu và gây ra thâm ht tài khon vãng lai ln hn.
Fanek (2005) nhn mnh s tn ti ca mt mi quan h tích cc và trc
tip gia thâm ht ngân sách và s gia tng n nc ngoài, thâm ht
ngân sách đc chuyn sang n, tr khi có mt khon n b xóa hoc s
dng tin thu t nhân đ tr n.
Bài nghiên cu ca Majed Bader (2006) v tác đng ca thâm ht kép lên n
nc ngoài  Jordan giai đon 1977-2004 bng cách s dng kim đnh
nghim đn v ADF và Phillips-Perron, c hai kim đnh này du cho kt qu
các bin không có cùng trt t liên kt. Kt qu ca kim đnh đng liên kt
Johanson khng đnh mi quan h s tn ti mi quan h dài hn gia các bin
đc lp và bin ph thuc. Kt qu ca bài nghiên cu cho thy tác đng ca
thâm ht ngân sách lên n nc ngoài cao hn nhiu so vi tác đng ca thâm
ht tài khon vãng lai bng hai cách:
Thâm ht ngân sách có ngha là tit kim quc gia thp hn dn đn tài tr
đu t bng cách đi vay nc ngoài gây ra thâm ht tài khon ln hn hin ti.
17

Thâm ht ngân sách gây ra mt s đánh giá cao tin t quc gia mà nh hng
tiêu cc đn xut khu và gây ra thâm ht thng mi ln hn.
Kt qu nghiên cu cng đa ra chính sách khuyn ngh vic gim n nc
ngoài  Jordan bng cách đt đc tc đ tng trng cao trong GDP, trong
khi vn gi n di s kim soát. Hn na các chính sách khác đc thc
hin đ gim gánh nng n nc ngoài nh: ct gim chi tiêu chính ph trung
ng không cn thit, thúc đy tit kim t nhân và vay n ni đa đ tr n
nc ngoài bng cách phát hành tín phiu trung hn, và cui cùng là khai thác
tin ca t nhân đ tr n nc ngoài.
1.2.2 Nhn xét chung v các quan đim
T nhng quan đim ca các nhà kinh t v mi quan h thâm ht ngân sách,

thâm ht tài khon vãng lai và n nc ngoài, ta có th thy đim tng đng
ca các quan đim là thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon vãng lai có tác
đng lên n nc ngoài  các nc. Tuy nhiên s tác đng ca thâm ht kép
đi vi n nc ngoài thông qua nhng kênh truyn dn đc đa ra trong
mi quan đim là khác nhau và đó cng chính là s không tng đng ca các
quan đim nêu trên.
Mt s các quan đim cho rng thâm ht ngân sách tác đng lên n công, đó
là khi huy đng ngun vn đ bù đp thâm ht, n công s ngày càng tng. N
công tng lên kéo theo lãi phi tr tng. Khi áp lc tr gc và lãi tng s làm
cho thân ht ngân sách tng. Vòng lun qun này s trm trong hn trong bi
cnh lãi sut cao, tng trng thp, hiu qu s dng ngun vn vay thp.
Ngoài ra khi n công tng thì chi phí vay n cng tng theo (đin hình là
trng hp ca M trong nhng nm 1980). Các nhà kinh t cng cho rng
trong giai đon này thâm ht ngân sách M đã hoàn toàn đc tài tr bng vay
nc ngoài và khi đu t vt quá tit kim ni đa cng đc tài tr bng n
vay nc ngoài. Kt qu là “thâm ht tài khon vãng lai trong nhng nm
1980 đã làm thay đi Hoa K t mt quc gia là ch n quc t ln thành con
n ln nht th gii”
18

Mt s các nghiên cu  các nc đang phát trin đã cho thy mt trong
nhng nguyên nhân gia tng đáng k n nc ngoài  các quc gia có nn
kinh t đang phát trin đ tài tr cho thâm ht ngân sách. Vic gia tng thâm
ht ngân sách đã kéo theo thâm ht tài khon vãng lai và tích ly n nc
ngoài. Thâm ht ngân sách gây ra mt s đánh giá cao đng ni t t đó đã
nh hng tiêu cc đn xut khu và m rng thâm ht tài khon vãng lai. Tác
đng ca thâm ht ngân sách lên n nc ngoài là ln hn so vi tác đng ca
thâm ht tài khon vãng lai.
Phn ln các nghiên cu ca các tác gi nc ngoài cho rng s gia tng n
nc ngoài ca các quc gia đu có liên quan ít nhiu đn thâm ht tài khon

vãng lai và thâm ht ngân sách. Trong các nghiên cu thì nghiên cu ca
Majed Bader (2006) đã phân tích rt k v mt đnh tính và đnh lng tác
đng ca thâm ht kép lên n nc ngoài  Jordan. Chính vì vy, tác gi đã
mnh dn da vào mô hình nghiên cu này đ kim đnh tác đng ca thâm
ht kép lên n nc ngoài  Vit Nam.












19

CHNG II
NGHIÊN CU NH LNG TÁC NG THÂM HT KÉP I VI
N NC NGOÀI  VIT NAM
2.1 Mô hình nghiên cu
Nhm đo lng tác đng ca thâm ht kép đi vi n nc ngoài  Vit Nam,
tác gi thc hin mô hình nghiên cu vi gi đnh là n nc ngoài chu nh
hng ca các bin kinh t v mô nh: thâm ht ngân sách, thâm ht tài khon
vãng lai, tng tích ly tài sn c đnh. Mô hình đc tác gi s dng da trên
mô hình đc nghiên cu bi Majed Bader đã s dng đ nghiên cu tác đng
ca thâm ht kép đi vi n nc ngoài  Jordan nm 2006 cho giai đon
1977-2006. Mô hình này theo tác gi là phù hp vi hoàn cnh nghiên cu v

tình trng thâm ht kép và n nc ngoài  Vit Nam hin nay vì tình trng
kinh t v mô ca Jordan cng có nhiu đim tng đng vi Vit Nam nh:
Jordan là nc đang phát trin, tit kim ni đa thp, nhu cu đu t tng cao,
nhp khu là cn thit đ tng thêm ngun lc trong nc, thâm ht tài khon
vãng lai và thâm ht ngân sách din ra thng xuyên, chính ph Jordan phi
nh đn s vin tr và vay n nc ngoài đ tài tr cho nhu cu phát trin ca
đt nc. Ngoài ra s liu thng kê ca các bin trong mô hình có th tìm thy
trong khi các mô hình khác rt khó tìm đc đ s liu thng kê. Mô hình c
th nh sau:
FD = 
1
+ 
2
BD + 
3
CAI + 
4
GFCF + 
Trong đó:
FD (outstanding foreign debt): là bin ph thuc đi din cho tng d n nc
ngoài
Các bin gii thích sau:
 BD (Budget deficit): Thâm ht ngân sách kt qu ca chênh lch thu ngân
sách và chi ngân sách, đây là thâm ht ngân sách tng th thc đo đc s
20

dng nhiu nht, cng là thc đo mà IMF khuyn ngh các quc gia s dng
đ xác đnh tình trng mt cân đi tài khóa.
 CAI (Current account index): ch s tài khon vãng lai (%), tình trng thâm
ht tài khon vãng lai din ra hu nh liên tc trong sut giai đon nghiên cu.

Do đó, ch s tài khon vãng lai đc đo lng bng cách ly tng giá tr
nhn đc/tng giá tr chi tr trong các giao dch tài khon vãng lai. Ch s
này đc s dng nhm mc tiêu tránh bt du tr gây ra s sai lch trong kt
qu.
 GFCF (Gross fixed capital formation): Tng tài sn c đnh to thành đo
lng mc đu t vào h tng, t đó xác đnh tim nng tng trng tng lai
ca nn kinh t.

1,

2,

3,

4:
các tham s cn c tính
Mô hình trên đc s dng nhm mc đích tìm hiu tác đng ca thâm ht
kép đi vi n nc ngoài  Vit Nam.
2.2 D liu nghiên cu và phng pháp thc nghim
Trong quá trình phân tích và tìm kim d liu cho bài nghiên cu ca mình,
tác gi có tham kho mt s d liu trong các báo cáo ca các t chc có uy
tín nh:
 GSO (Tng cc thng kê Vit Nam)
 ADB (Ngân hàng phát trin Châu Á)
 EIU (B phn phân tích thông tin kinh t ca Tp chí Economist)
 WB (Ngân hàng th gii)
 B tài chính
Tuy nhiên đ đm bo s thng nht và chính xác cho chui d liu trong quá
trình x lý, tác gi quyt đnh chn các ngun d liu sau:
 D liu n nc ngoài, tài khon vãng lai, GFCF đc ly t ngun d

liu thng kê trong “ Key Economic Indicators for Asia and the Pacific
21

2011” đc ly t trang web ca Ngân hàng phát trin Châu Á):
< [ngày
truy cp: 30/05/12].
Bng 2.1: D liu FD, GFCF, tính toán CAI ca tác gi
Nm
FD
(t đ)
GFCF
(t đ)
Total
receipts
(trieu
USD)

Total
payments
(trieu USD)

CAI
(Current
account
index) (%)
(Total
receipts/total
payments)
1990 154,745.89

5,495

1952 2211
88.28
1991 297,584.93

10,499

2556 2968 86.11
1992 260,837.31

18,406

2768 3084
89.74
1993 261,856.02

30,635

3249 4016 80.90
1994 274,033.4

43,325

4356 5522 78.88
1995 280,722.9

58,187

5825 7693 75.72

1996 290,381.05

71,597

10838 12858 84.29
1997 243,352.47

83,734

12736 14264 89.29
1998 276,076.06

97,551

13226 14300 92.49
1999 322,605.78

102,799

15356 14179 108.30
2000 178,227.52

122,101

19213 18106 106.11
2001 185,223.86

140,301

19405 18723 103.64

2002 203,280.49

166,828

21742 22345 97.30
2003 246,736.91

204,608

25785 27716 93.03
2004 282,373.74

237,868

33633 34540 97.37
2005 301,199.85

275,841

40367 40927 98.63
2006 297,118.18

324,949

49643 49807 99.67
2007 368,876.02

437,702

62187 69201 89.86

2008 423,722.99

513,987

78394 89181 87.90