Luận văn thạc sĩ Vấn đề rủi ro thanh khoản của hệ thống ngân hàng Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




N
N
G
G
U
U
Y
Y


N
N


T
T
Ú
Ú


M
M
A

A
I
I





VN  RI RO THANH KHON CA
H THNG NGÂN HÀNG VIT NAM


LUN VN THC S KINH T

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FUBRIGHT

CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG
MÃ S: 60.31.14


NGI HNG DN: TS TRN TH QU GIANG








TP.H CHÍ MINH – NM 2012

i

LI CAM OAN
Tôi cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s dng
trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit ca
tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t thành ph
H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
TP. H Chí Minh, ngày 25 tháng 4 nm 2012
Tác gi lun vn


Nguyn Tú Mai
ii

LI CM N
Lun vn này đã đc hoàn thành bng s n lc ca bn thân và s giúp đ quý báu ca Tin
s Trn Th Qu Giang. Tôi xin bày t lòng cm n sâu sc vì s đóng góp ý kin và hng
dn tn tình ca Cô. Trân trng cm n các Thy, Cô đã truyn cho tôi nhng kin thc và
phng pháp hc tp tt nht đ tôi có th thc hin các nghiên cu ca mình. Cng xin gi
li cm n ti các cán b, các anh ch và các bn hc viên đã giúp đ tôi trong sut thi gian
qua đ tôi có th vt qua nhng khó khn th thách.
Tác gi lun vn


Nguyn Tú Mai

iii

TÓM TT NGHIÊN CU
Tính kém thanh khon  mt s ngân hàng đn l có th gây ra nhng nh hng xu đn c
h thng ngân hàng. Trong nhng nm gn đây, cng thng v thanh khon ca h thng ngân
hàng Vit Nam đc biu hin rõ qua các cuc đua lãi sut ca các ngân hàng thng mi
trong giai đon 2008 – 2011 đ huy đng vn t khu vc dân c và trên th trng liên ngân
hàng. Mt h qu kéo theo đó là s khó khn ca các ngân hàng trong vic đáp ng nhu cu
vn cho doanh nghip sn xut kinh doanh cng nh toàn b nn kinh t.
Giai đon 2006 – 2010, cùng vi s tng trng ca nn kinh t, h thng Ngân hàng thng
mi phát trin vi đc đim là nhiu ngân hàng qui mô nh, tín dng tng trng vi tc đ
cao do đó tim n ri ro n xu và s s hu vn chng chéo tn ti  nhiu ngân hàng. Da
trên đánh giá hot đng qun lý ri ro thanh khon ca h thng ngân hàng Vit Nam trong
giai đon 2008 – 2011, nghiên cu đã ch ra rng nguyên nhân dn đn tình trng kém thanh
khon ca các ngân hàng trc ht là do s bt cp trong chính sách v mô. Giai đon 2006 –
2010, các chính sách v mô đc ni lng nhm đt đc mc tiêu tng trng GDP t 7,5% –
8%/nm, trong khi đó s phi hp không nht quán gia chính sách tin t và chính sách tài
khóa đã làm tng áp lc thanh khon cho h thng ngân hàng.  n đnh th trng tin t,
Ngân hàng nhà nc đã thc hin nhiu bin pháp can thip, tuy nhiên do các công c mang
tính hành chính đã làm cho thanh khon ca mt s ngân hàng càng khó khn hn. Ngoài ra,
qun lý thanh khon ca bn thân các Ngân hàng thng mi còn nhiu bt cp, do đó không
đi phó đc vi các vn đ v thanh khon.
Trên c s phân tích thc trng ca h thng ngân hàng, xác đnh các nguyên nhân nh hng
ti ri ro thanh khon, nghiên cu đ xut các chính sách đi vi chính ph đ tng cng s
phi hp nht quán gia chính sách tài khóa và chính sách tin t phù hp vi mc tiêu tng
trng. i vi Ngân hàng nhà nc cn tng cng vic s dng công c th trng, làm
lành mnh h thng ngân hàng bng vic loi b s hu chéo, đng thi phân loi các ngân
hàng yu kém v thanh khon, minh bch thông tin trong hot đng ngân hàng đ có các chính
sách giám sát thích hp. Sau cùng gii pháp đi vi ngân hàng thng mi là nâng cao cht
lng qun lý tài sn đ đm bo mc tiêu hot đng an toàn và hiu qu.

iv

MC LC
LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT NGHIÊN CU iii
MC LC iv
DANH MC CÁC T VIT TT vi
DANH MC BNG BIU viii
DANH MC HÌNH ix
CHNG 1. GII THIU 1
1.1 Bi cnh nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu và câu hi nghiên cu 2
1.3 Phng pháp, đi tng, phm vi nghiên cu 3
1.4 Kt cu ca nghiên cu 4
CHNG 2. LÝ THUYT RI RO THANH KHON NGÂN HÀNG 5
2.1 Thanh khon ca ngân hàng 5
2.1.1 Khái nim tính thanh khon 5
2.1.2 o lng thanh khon 5
2.2 Ri ro thanh khon trong h thng ngân hàng 7
2.2.1 Khái nim ri ro thanh khon 7
2.2.2 H qu ca mt thanh khon trong h thng ngân hàng 8
2.2.3 Qun lý ri ro thanh khon 9
2.3 Các nghiên cu v thanh khon h thng ngân hàng 10
CHNG 3. THC TRNG THANH KHON H THNG NGÂN HÀNG THNG MI
VIT NAM 12
3.1 S lc v h thng Ngân hàng Vit Nam 12
3.2 Tình trng thanh khon ca h thng NHTM 15
3.2.1 Các NHTM đua tng lãi sut huy đng vn 15
3.2.2 Các ngân hàng khó đáp ng nhu cu vay vn 17

3.2.3 Lãi sut trên th trng liên ngân hàng tng cao 18
v

3.3 Hot đng qun lý thanh khon ca các NHTM 19
3.3.1 Tài sn thanh khon chim t l thp 20
3.3.2 Tc đ tng trng tín dng cao 22
3.3.3 T l cho vay so vi ngun vn huy đng cao 23
3.3.4 Vn huy đng t khu vc dân c chim t trng thp 25
3.3.5 Mc đ ph thuc vào th trng LNH 26
3.3.6 Ngun vn ngn hn chim t trng ln trong c cu ngun vn 27
CHNG 4. NGUYÊN NHÂN RI RO THANH KHON NGÂN HÀNG 30
4.1 Ri ro do chính sách kinh t v mô 30
4.2 Ri ro do hn ch trong hot đng giám sát ca NHNN 32
4.3 Ri ro do bt cp trong hot đng qun lý thanh khon ca các NHTM 34
CHNG 5. KT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 36
5.1 Kt lun 36
5.2 Khuyn ngh chính sách 38
5.2.1 i vi chính ph và NHNN 38
5.2.2 i vi các NHTM 39
TÀI LIU THAM KHO 41

vi

DANH MC CÁC T VIT TT
ABB Ngân hàng TMCP An Bình
ACB Ngân hàng TMCP Á Châu
BIDV Ngân hàng TMCP u t và phát trin
BVB Ngân hàng TMCP Bo Vit
DN Doanh nghip
i Á Ngân hàng TMCP i Á

EIB Ngân hàng TMCP Xut Nhp khu (Eximbank)
GP bank Ngân hàng TMCP Du Khí toàn cu
HBB Ngân hàng TMCP Nhà Hà Ni
HDB Ngân hàng TMCP Phát trin TP HCM
LNH Liên ngân hàng
MSB Ngân hàng TMCP Hàng hi
MB Ngân hàng TMCP Quân đi
MDB Ngân hàng TMCP Phát trin Mêkông
NH TMCP Ngân hàng thng mi c phn
NHLD Ngân hàng liên doanh
NHNN Ngân hàng nhà nc
NHNNg Ngân hàng nc ngoài
NHTM Ngân hàng thng mi
NHTMNN Ngân hàng thng mi nhà nc
NVB Ngân hàng TMCP Nam Vit
OCB Ngân hàng TMCP Phng ông
OceanBank Ngân hàng TMCP i Dng
PGB Ngân hàng TMCP Xng du Petrolimex
SeAbank Ngân hàng TMCP ông Nam Á
SGB Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công thng
vii

SHB Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Ni
STB Ngân hàng TMCP Sài Gòn thng tín
TCB Ngân hàng TMCP K thng
TCTD T chc tín dng
TPCP Trái phiu Chính ph
VCB Ngân hàng TMCP Ngoi thng Vit Nam
VIB Ngân hàng TMCP Quc t
Vietinbank Ngân hàng TMCP Công thng Vit Nam

Westernbank Ngân hàng TMCP Phng Tây
viii

DANH MC BNG BIU
Trang
Bng 3.1: T l n xu ca các NHTM nm 2010 – 2011
14
Bng 3.2: Ch s tài sn thanh khon ca các NHTM nm 2011
21
Bng 3.3: Tc đ tng trng d n các NHTM giai đon 2009 – 2011
22
Bng 3.4: T l cho vay so vi huy đng vn ca các NHTM
24
Bng 3.5: T l tin gi so vi vay trên th trng LNH nm 2011
27
Bng 3.6: Lãi sut áp dng ti mt s NHTM tháng 9/2011
28
Bng 3.7: Lãi sut huy đng không k hn tháng 3/2011 áp dng ti mt s NHTM
29
Bng 4.1: Phi hp chính sách tin t và chính sách tài khóa giai đon 2006 - 2011
30

ix

DANH MC HÌNH
Trang
Hình 3.1: S lng các ngân hàng trong h thng giai đon 2001 – 2011
12
Hình 3.2: Tc đ tng trng tín dng ca h thng NH giai đon 2004 – 2011
13

Hình 3.3: Lãi sut trên th trng LNH nm 2011
18
Hình 3.4: T l nm gi TPCP so vi Tng tài sn có ca các NHTM nm 2011
21
Hình 3.5: Tc đ tng trng huy đng vn và cho vay ca NHTM nm 2011
23
Hình 3.6: T l huy đng tin gi t khách hàng so vi tng vn huy đng ca các
NHTM giai đon 2008 – 2011
25
1

CHNG 1. GII THIU
1.1 Bi cnh nghiên cu
Thanh khon ca ngân hàng đc hiu là kh nng đáp ng ngun vn cho vic tng tài sn có
và thanh toán các khon n khi đn hn, do đó thanh khon đc xem là yu t quan trng đi
vi s an toàn trong hot đng ca mt ngân hàng cng nh s phát trin lành mnh ca c h
thng. Khi mt ngân hàng (NH) không có kh nng đáp ng các nhu cu thanh toán ti mt
thi đim nào đó hoc phi huy đng ngun vn vi chi phí cao, ri ro thanh khon s xy ra
và khi đó vic st gim kh nng thanh khon ca NH s có nh hng đn c h thng. Chính
vì vy qun lý ri ro thanh khon có mt vai trò quan trng đm bo s n đnh cho tng NH
riêng l và cho toàn b h thng tài chính.
Nn kinh t Vit Nam giai đon 2006 – 2010 đã đt ra mc tiêu tng trng cao t 7,5% –
8%/nm, các chính sách v mô đc ni lng nhm đt đc mc tiêu tng trng GDP, trong
khi đó s phi hp không nht quán gia chính sách tin t và chính sách tài khóa đã làm tng
áp lc thanh khon cho h thng ngân hàng.  n đnh th trng tin t, Ngân hàng nhà
nc đã thc hin nhiu bin pháp can thip, tuy nhiên do các công c mang tính hành chính
đã làm cho thanh khon ca mt s ngân hàng càng khó khn hn. Nói riêng đi vi h thng
ngân hàng trong giai đon 2008 – 2011, ri ro thanh khon đang là vn đ nh hng nghiêm
trng đn th trng tài chính, đng thi cn tr vic điu hành chính sách tin t ca Ngân
hàng nhà nc (NHNN). H thng NHTM Vit Nam hin nay đã có s gia tng nhanh v s

lng, mng li các NH đc m rng vi hn 100 NHTM và các Chi nhánh NH nc ngoài
(NHNNg). Tuy nhiên, s phát trin ch yu là m rng v s lng trong khi mt s ngân
hàng thng mi c phn (NH TMCP) không đc nâng cao v cht lng dch v cng nh
cha quan tâm tt đn vn đ qun tr ri ro, đc bit là ri ro thanh khon. Theo đánh giá ca
Moody’s phát hành nm 2011, mt trong nhng thách thc ca NH Vit Nam đó là đm bo
thanh khon trong bi cnh tng trng tín dng quá nhanh trong quá kh
1
. Hot đng trên th
trng tin t các nm 2008 – 2011 đã có nhiu biu hin cng thng v thanh khon, đin

1
Thy Triu (2011)
2

hình là các cuc đua lãi sut ca các NHTM đã làm cho lãi sut huy đng và cho vay trên th
trng tng cao. Nm 2011 các doanh nghip VN khó tip cn đc vn NH hoc phi chu
chi phí vn cao gp 3 – 4 ln so vi các nc trong khu vc
2
. Trong khi đó, th trng liên
ngân hàng (LNH) tng cao c v lãi sut và doanh s hot đng. Mt s NHTM đã gp khó
khn v thanh khon, c th là vào tháng 12/2011, NHNN đã phi h tr cho 3 NHTM mt
thanh khon tm thi là NHTMCP Tín Ngha, NH TMCP Sài Gòn, NHTMCP  Nht, và
thc hin sáp nhp đ đm bo an toàn cho h thng.
ng sau nhng yu kém trong vic qun lý thanh khon ca các NHTM tim n nguy c xy
ra ri ro thanh khon đi vi h thng NH, đng thi làm cn tr tác đng ca chính sách tin
t. Do đó đ đm bo cho h thng NH lành mnh và phát trin n đnh, cn thit phi xem xét
vn đ qun lý ri ro thanh khon ca các NHTM cng nh hot đng qun lý giám sát ca
NHNN đ xác đnh các yu t nh hng đn thanh khon ca các NHTM.
1.2 Mc tiêu và câu hi nghiên cu
Xut phát t thc tin, đ tài: “Vn đ ri ro thanh khon ca h thng ngân hàng Vit

Nam” đc thc hin nhm đa ra các gii pháp chính sách đm bo thanh khon cho h
thng NH. Qua nhng phân tích v ri ro thanh khon trong NH, nghiên cu s tìm ra nhng
nguyên nhân gây ri ro thanh khon cho h thng NH Vit Nam, bao gm c các yu t bên
trong hot đng qun lý ni b ca NHTM và các yu t chính sách có th nh hng đn
thanh khon NH.
Nghiên cu chính sách s tp trung vào tr li câu hi:
1. Ri ro thanh khon ca h thng ngân hàng Vit Nam xut phát t nhng nguyên
nhân nào?
2. Cn có gii pháp chính sách nào đ hn ch ri ro thanh khon đi vi h thng
ngân hàng?

2
Phng vn TS. V Thành T Anh ( Bch Hng, 2011)
3

 đt đc mc đích nghiên cu, các ni dung phân tích s bao gm (i) xem xét đánh giá vn
đ thanh khon ca h thng NH hin ti và hot đng giám sát ca NHNN đi vi vn đ
thanh khon; (ii) xác đnh nhng nguyên nhân nh hng đn thanh khon ca NH bao gm
các yu t bên trong hot đng qun lý tài sn và các yu t bên ngoài có th dn ti ri ro v
thanh khon; (iii) tìm các gii pháp chính sách đ hn ch ri ro thanh khon có th xy ra.
1.3 Phng pháp, đi tng, phm vi nghiên cu
Nghiên cu thc hin các phân tích đánh giá da trên thông tin v hot đng ca NHNN và
các NHTMVN trong giai đon 2008 - 2011, là giai đon có nhng biu hin cng thng v
thanh khon. S liu thu thp thông qua h thng Báo cáo thng niên và các Báo cáo tài
chính đã đc kim toán ca các NHTM, Báo cáo thng niên và Báo cáo kt qu hot đng
thng k ca NHNN trên các lnh vc hot đng tín dng, th trng LNH trong giai đon
2008 đn nay. Ngun s liu tng hp ca các t chc đánh giá, báo cáo ngành NH hàng nm
ca công ty chng khoán Ngân hàng Ngoi thng (VCBS), s liu phân tích t B phn qun
lý ri ro ca các NHTM cng đc s dng đ phân tích. Ngoài ra nghiên cu còn thc hin
tham kho ý kin chuyên gia tài chính trong vn đ thanh khon ca h thng NHTM VN đ

làm t liu cho vic phân tích đánh giá.
Phng pháp đc s dng trong nghiên cu là phng pháp đnh tính da trên vic thng kê
mô t s liu có đc t các ngun thông tin đáng tin cy.
Nghiên cu s đi t vic phân tích thc trng qun lý thanh khon ca h thng NHTM Vit
Nam đ ch ra s bt n v mô do h qu ca ri ro thanh khon trong NH đem li. Da trên c
s đó NHNN cn thit phi có các chính sách can thip đ gii quyt các vn đ thanh khon
ca h thng NH. Mt khác nghiên cu cng thc hin vic đánh giá các tác đng t chính
sách đó đi vi tính thanh khon ca các NHTM, đ thy đc nhng tht bi v mt chính
sách ca nhà nc là nguyên nhân ca tình trng thanh khon NH hin nay. Qua vic xem xét
đánh giá, nghiên cu s đa ra nhng kt lun v s thay đi chính sách cn phi có đ đm
bo s n đnh cho h thng NH và th trng tin t.
4

1.4 Kt cu ca nghiên cu
Ni dung nghiên cu ngoài phn th nht (Chng 1) gii thiu tng quan v đ tài nghiên
cu, bao gm 4 phn chính. Chng 2 đ cp đn khái nim và các vn đ lý thuyt v ri ro
thanh khon, cách đo lng thanh khon cng nh khung chính sách qun lý thanh khon ca
mt NHTM. Tip đó, Chng 3 s khái quát thc trng thanh khon ca h thng NHVN,
trong đó phân tích nhng biu hin ri ro thanh khon ca h thng NHTM VN, và đánh giá
hot đng qun lý ca NHNN trong vai trò giám sát vic qun lý thanh khon. Chng 4 xác
đnh các nguyên nhân có th dn đn ri ro thanh khon ca h thng NHTM VN bao gm các
yu t xut phát t bi cnh v mô, t hot đng giám sát ca NHNN và vic xây dng chính
sách qun lý ri ro thanh khon ca các NHTM. Trên c s các phân tích đánh giá  các phn
trc, Chng 5 s đa ra các kt lun và kin ngh các nhóm gii pháp chính sách nhm đm
bo thanh khon cho h thng NH.
5

CHNG 2. LÝ THUYT RI RO THANH KHON NGÂN HÀNG
2.1 Thanh khon ca ngân hàng
2.1.1 Khái nim tính thanh khon

Theo đnh ngha ca y ban Basel v giám sát NH: “Thanh khon ca ngân hàng là kh nng
ca ngân hàng đó đ tng thêm tài sn và đáp ng các ngha v n khi đn hn mà không b
thit hi quá mc”
3
. Nh vy thanh khon ca mt NH liên quan đn tin mt và các dòng lu
chuyn tin t đ thc hin các ngha v thanh toán ti mt thi đim. C th hn thanh khon
ca mt NH có th đc đnh ngha là: “Thanh khon đi din cho kh nng thc hin tt c
các ngha v thanh toán khi đn hn đn mc ti đa bng đn v tin t đc quy đnh”
4
. Theo
đó, vic không thc hin đc các ngha v thanh toán s dn đn thiu kh nng hoc mt
thanh khon ca mt NH. Mt NH có thanh khon tt nu nh NH đó nm gi nhiu tài sn
thanh khon, d dàng chuyn sang tin mt hoc có kh nng huy đng thêm ngun vn vi
thi gian và chi phí thp đ đáp ng nhu cu v vn khi cn thit.
Tính thanh khon có s khác bit vi kh nng thanh toán ca NHTM đó là tính cht thi
đim. NH vn còn kh nng thanh toán trong điu kin có vn đ trang tri các khon chi phí.
Tuy nhiên, nu không có kh nng thanh toán các khon n vào thi đim đn hn thì NH s
ri vào tình trng thiu thanh khon. Nh vy, mt NH có th mt thanh khon trong khi vn
có kh nng thanh toán, hay nói cách khác vn là điu kin cn nhng cha đ đ mt NH
đm bo kh nng thanh khon.
2.1.2 o lng thanh khon
Theo lý thuyt v qun tr NHTM ca Peter S.Rose, trng thái thanh khon ca NH đc xác
đnh thông qua mô hình cung – cu v thanh khon. i vi các NH, cu v thanh khon gm
các yêu cu chính v vn đ đáp ng khi khách hàng rút tin ra khi NH và các khách hàng
mun vay vn t NH. Ngun vn mà các NH có th s dng đ đáp ng nhu cu v thanh


3
Basel (2008)
4

R.Duttweiler (2009)
6

khon là t các khon tin gi ca khách hàng và các khon vay trên th trng LNH. Trong
trng hp ngun cung thanh khon không đ đ đáp ng nhu cu, NH s ri vào trng thái
thiu ht v thanh khon và phi tìm cách huy đng đ b sung vn thanh khon
5
.  đm bo
kh nng chi tr tc thi ti mi thi đim, các ngân hàng phi giám sát hàng ngày d tr
thanh khon ca mình. D tr thanh khon bao gm c d tr s cp bng tin (tin mt ti
qu, tin gi NHNN, tin gi các t chc tín dng khác) và d tr th cp (giy t có giá có
đ điu kin đ tái cp vn hoc tái chit khu, hn mc tín dng đc cp bi t chc tài
chính khác…). ng thi các NH cn xây dng chính sách qun lý tài sn đ đm bo duy trì
ngun vn n đnh và có tính thanh khon cao trong dài hn.
Theo b ch s lành mnh tài chính ca IMF đã đc nhiu nc áp dng, các ch s đánh giá
s lành mnh v thanh khon ca NH bao gm:
Ch s tài sn thanh khon trên tng tài sn – h s tài sn thanh khon (Liquid assets to total
asset – Liquid asset ratio): đo lng mc thanh khon ca NH cho bit kh nng đáp ng nhu
cu rút tin mt theo d tính và bt thng ca khách hàng.
Tài sn thanh khon trên ngun vn ngn hn (Liquid asets to shortterm liabilities): cho bit
kh nng đáp ng vic rút vn ngn hn ca khách hàng mà không nh hng đn thanh
khon ca NH.
Tng tin gi ca khách hàng so vi tng d n (Customer deposit to total (noninterbank)
loans): dùng đ phát hin nhng vn đ thanh khon, t l này thp cho thy nguy c cng
thng trong h thng NH và có th là du hiu dn đn s suy gim nim tin ca ngi gi
tin vào h thng NH.


Chênh lch gia lãi sut LNH cao nht và thp nht (Spead between hihgest and lowest
interbank rate):  đánh giá các vn đ thanh khon và ri ro ca h thng NH, nu chênh

lch càng ln cho thy mt vài NH đang gp vn đ v thanh khon
6
.




5
Peter S.Rose (2004)
6
B ch s lành mnh tài chính theo tiêu chun IMF (NHNN, 2011)
7

2.2 Ri ro thanh khon trong h thng ngân hàng
2.2.1 Khái nim ri ro thanh khon
Theo A.Vento, ri ro thanh khon là mt loi ri ro ca NH khi NH không có đ các ngun tài
chính đ thanh toán các ngha v n vào thi đim đn hn, hoc là phi s dng nhng ngun
tài chính vi chi phí cao mc dù NH vn có kh nng thanh toán
7
.
Nh vy, ri ro thanh khon s xy ra khi NH không có đ lng tin mt đ đáp ng các nhu
cu tc thì v vn đ đáp ng các nhu cu rút tin gi và gii ngân các khon tín dng đã cam
kt vi khách hàng. Trong trng hp đó, các NH s phi tng vn bng cách chuyn đi tài
sn sang tin mt, hoc vay mn trên th trng đ có đ vn thc hin các yêu cu thanh
toán, do vy NH có th ri vào tình trng thiu vn thanh toán hoc phi chu mc chi phí cao
đ vay đc vn.
Hot đng ca các NH thc cht là s dng các khon vn huy đng vi thi hn ngn đ cho
vay vi k hn dài hn nên luôn có s chênh lch v k hn ca dòng vn, do vy mà ri ro
thanh khon luôn luôn tim n đi vi các NH và có th xy ra bt c thi đim nào. Mt
khác, các loi ri ro nh ri ro lãi sut, ri ro tín dng, ri ro hot đng, ri ro th trng đu

có nh hng đn trng thái thanh khon ca NH và khi mt trong các loi ri ro xy ra đu
kéo theo ri ro thanh khon.
Tình trng kém thanh khon ca các NH có th xut phát t phía tài sn n do s st gim v
ngun vn huy đng, hoc t phía tài sn có do các khon n xu không thu hi đc, t đó
nh hng lan truyn đn c h thng NH làm cho th trng tin t b bóp méo và và gây ra
nhng trc trc đi vi toàn b nn kinh t. Trên th trng tin t, tình trng kém thanh khon
ca h thng NH đc biu hin  vic tng lãi sut đ huy đng vn do đó lãi sut th trng
luôn  mc cao. Mt khác, do thiu thanh khon các NH đu có xu hng ct gim cho vay,
làm cho khách hàng rt khó tip cn vi ngun vn tín dng NH hoc nu có thì phi chu
mc lãi sut vay cao. Tình trng thiu thanh khon khin cho các NH phi tng cng vay
mn trên th trng LNH, trong khi đó các NH khác không mun cho vay đi vi các NH có
vn đ, hoc đòi hi mc lãi sut cao đi kèm vi các yêu cu v đm bo tài sn. Tình trng đó


7
A.Vento (2009)
8

gây ra nhng trc trc trên th trng LNH, lãi sut LNH tng cao đng thi dòng vn không
lu thông thông sut do đó các NH càng thêm khó khn trong vic ci thin thanh khon.
2.2.2 H qu ca mt thanh khon trong h thng ngân hàng
H thng NHTM đóng vai trò c bn nh là ngi to thanh khon cho nn kinh t thông qua
các hot đng ch yu là nhn tin gi, cho vay, và nhiu hot đng tài chính khác, do đó ri
ro thanh khon ca mt NH s có nh hng đn c h thng và toàn b nn kinh t. Theo
R.Duttweiler, “ri ro thanh khon là nguy c không th thc hin đc các ngha v thanh
toán, theo đó vic không th thc hin đc này s kéo theo nhng hu qu không mong
mun”
8
. Ri ro thanh khon có th dn đn phá sn NH ti mt thi đim mc dù kh nng tài
chính ca NH đó vn đm bo kinh doanh có li nhun. Do vy xy ra tình trng thiu kh

nng thanh khon đc xem là loi ri ro nghiêm trng nht đi vi các NH.
Ri ro thanh khon có th làm cho các NH thiu ht tm thi v thanh khon, khi đó các NH
phi tìm các ngun b sung thanh khon bng cách vay mn t các NH khác hoc vay
NHTW đ gii quyt các nhu cu đt bin v vn. Nghiên cu v ri ro ca h thng NH cho
thy, tình trng thiu ht tm thi v thanh khon có th dn đn thanh khon ca NH nhanh
chóng cn kit và NH s ri vào tình trng mt kh nng chi tr. Khi đó, vic h tr thanh
khon ca NHTW cho các NH này s làm tng thêm ri ro h thng và tng chi phí cu tr.
i vi mt NH, ri ro thanh khon có nguy c làm gim uy tín ca NH đó và đc bit
nghiêm trng khi các thông tin b rò r ra bên ngoài. Do bt cân xng thông tin trong các giao
dch gia khách hàng và NH, khi các biu hin thiu thanh khon xut hin s nhanh chóng
dn đn hin tng khách hàng rút tin hàng lot đ bo toàn vn. iu này làm cho các NH
tr nên cn kit v thanh khon, và thm chí buc phi đóng ca.
Trong trng hp xy ra ri ro thanh khon, các NH thng la chn các gii pháp hoc là
nâng mc lãi sut cao đ huy đng thêm vn, hoc thu hi hoc hn ch bt các khon cho
vay mi, hoc bán tài sn đ chuyn sang tin mt. Tuy nhiên, khi các NH đu c gng s
dng các gii pháp cùng lúc vi nhau s không đt đc hiu qu, chng hn nh vic tht


8
R.Duttweiler (2009)
9

cht tín dng, hoc bán các loi tài sn th chp đ thu hi n s làm tài sn b gim giá do đó
càng làm tng ri ro tín dng và tình trng cng thng thanh khon s lan rng ra th trng.
Ri ro thanh khon ca NH có hiu ng lan truyn và gây đ v trong toàn h thng do các
NH thng thc hin các khon vay mn ln nhau. Khi mt NH không đ kh nng chi tr
các khon vay n, s làm nh hng đn các NH khác và t đó kéo theo s sp đ ca toàn b
h thng.
2.2.3 Qun lý ri ro thanh khon
Ri ro thanh khon luôn luôn tn ti trong hot đng NH, đòi hi các NH phi đánh đi gia

vic đm bo kh nng thanh khon và kh nng sinh li. Do đó vic qun lý thanh khon phi
đc thc hin thng xuyên đ đm bo cân bng gia hai mc tiêu an toàn và hiu qu.
Theo thông l tt nht v qun lý kh nng thanh khon ca các NH, chính sách thanh khon
cn đc xây dng bi các nhà qun lý  cp cao nht (Basel, 2000), trong đó xác đnh trng
thái thanh khon thông qua các ch s phn ánh mc thanh khon ca tng NH.
Ngoài ra, đ duy trì ngun vn n đnh, chính sách thanh khon cn đm bo qui mô, cu trúc
ca ngun vn và s đa dng các loi vn huy đng. Qui mô ngun vn ln s to cho các NH
có th d dàng đi phó vi nhng bin đng trong hot đng huy đng vn và thc hin cho
vay mt cách an toàn. Cu trúc ca ngun vn huy đng phân theo k hn, đi tng khách
hàng gi tin, hay các hình thc huy đng khác nhau s là yu t quyt đnh s bn vng ca
ngun vn và có nh hng đn nhu cu thanh khon ca các NH. Thông thng, da vào các
đi tng khách hàng gi tin hoc hình thc huy đng, các NH có th d báo đc bin đng
ca ngun vn huy đng. i vi các khon tin gi huy đng t khách hàng cá nhân thng
d bin đng hn so vi ngun vn huy đng t các doanh nghip, hoc huy đng vn tp
trung mt vào mt vài khách hàng s làm ngun vn b st gim mnh khi khách hàng đó rút
tin. Do đó các NH cn có s đa dng v ngun vn huy đng t dân c đ đáp ng tt hn
nhu cu v thanh khon.
Mc đ ph thuc vào ngun vn vay trên th trng LNH cng là yu t quan trng trong
chính sách thanh khon ca NH quyt đnh kh nng vay mn ca các NH đ bù đp thiu
ht thanh khon tm thi. Tuy nhiên, kh nng vay mn s thay đi qua các giai đon, các
10

NH gp vn đ v thanh khon s khó tip cn vn hoc là phi chu mc lãi sut cao, do đó
càng làm cng thng thêm tình trng thanh khon.
Theo khung phân tích v ri ro hot đng ngân hàng “qun lý thanh khon liên quan đn các
yu t th trng nhiu hn là các quy đnh v đm bo kh nng thanh khon”
9
. Do đó, ngoài
vic đo lng và qun lý các yêu cu v vn, đ đi phó vi các vn đ v thanh khon đòi hi
các nhà qun lý ri ro phi thc hin vic đánh giá th trng, d báo các trng hp có th

xy ra s suy gim v thanh khon, xây dng kch bn đi phó trong tình hung xy ra khng
hong.
Hn na, thanh khon NH có nh hng vt ra khi phm vi ca mt NH, do đó qun lý
thanh khon đòi hi phi có s giám sát thng xuyên ca Ngân hàng trung ng (NHTW).
Vai trò quan trng ca các c quan giám sát th hin trong vic kim tra tính tuân th các
nguyên tc qun lý ri ro, đng thi đánh giá hiu qu ca chính sách đo lng, theo dõi ri ro
thanh khon ca các NHTM. Trên c s thu thp thông tin đy đ và kp thi, c quan giám
sát cn đánh giá mc đ ri ro ca tng NH đ có các chính sách phù hp, ngn nga s suy
gim kh nng thanh khon có th lan truyn ti c h thng.
2.3 Các nghiên cu v thanh khon h thng ngân hàng
y ban Basel đã đa ra Thông l tt nht v qun lý kh nng thanh khon ca các NH bao
gm các nguyên tc đi vi công tác qun lý thanh khon ca NH. Trc ht, vic xây dng
c cu cho vic qun lý thanh hon cn đc thc hin  cp qun lý cao nht ca mt NH.
i vi vic phân tích kh nng thanh khon ca NH đòi hi phi đo lng mt cách liên tc
các ch s đm bo thanh khon đng thi xem xét kh nng thanh khon trong nhiu tình
hung khác nhau. i vi các c quan giám sát, cn thc hin vic đánh giá các chính sách
liên quan đn thanh khon ca các NH mt cách đc lp.
A.Vento (2009) đã thc hin phân tích các k thut qun lý và giám sát thanh khon ti mt s
nc Châu Âu đ tìm ra các yu t nh hng đn hiu qu qun lý và giám sát thanh khon
NH. Nghiên cu cng chng t rng không có mt công c đy đ và chính xác đ chng li
ri ro thanh khon nhng các yu t c bn không th thiu đi vi các NH là phi có nhng


9
Hennie & Sonja (2009)
11

nguyên tc qun tr rõ ràng đ xây dng mt chin lc v qun lý ri ro thanh khon, áp dng
các phng thc đánh giá v trí thanh khon thng xuyên và các k hoch v thanh khon
cn đc xây dng trong c trng hp khng hong. i vi vn đ thanh khon, các NH có

mc đ vn hóa càng cao thì chc chn s d dàng tng vn thông qua th trng LNH, tuy
nhiên, đó cng cha hn là gii pháp ti u khi các NH phi đi mt vic thanh khon b cn
kit. Nghiên cu này cng đánh giá cao vai trò ca các t chc đánh giá xp hng trong vic
cung cp thông tin và đa ra nhng cnh báo cho th trng tài chính.
V.Acharya và các đng tác gi (2009) trong mt nghiên cu bng mô hình v nhng tác đng
do các chính sách can thip ca chính ph đn s la chn mc thanh khon ca các NH đã
ch ra rng, chính sách h tr vô điu kin ca chính ph v thanh khon cho các NH yu kém
s làm gim s khuyn khích các NH nm gi tài sn thanh khon.
Mt nghiên cu khác ca Shen (2009) đã s dng mô hình đnh lng cho 12 nc trong giai
đon 1994 – 2006 đ tìm nguyên nhân ca ri ro thanh khon. Trong đó, các nguyên nhân
chính bao gm các yu t đc thù ca tng NH, các yu t liên quan đn hot đng giám sát
và các yu t chính sách v mô.
Các nghiên cu v vn đ thanh khon ca h thng NH VN đã đc thc hin ch yu tp
trung vào khía cnh qun tr ri ro trong ni b NH. Nguyn Duy Sinh (2009) đã đa ra nhng
đc đim ca hot đng qun lý thanh khon trong các NHTM thông qua phng pháp tip
cn các ch s đm bo kh nng thanh toán đ đa ra đánh giá chung v s yu kém trong
qun lý ri ro thanh khon ti các NHTM.
Nghiên cu v tng cng vai trò ca tính thanh khon trong n đnh h thng tài chính, nhóm
nghiên cu ca trng H Kinh t TP HCM (2010) đã khái quát thc trng thanh khon và
các yu t nh hng đn thanh khon ca c h thng tài chính. Trong đó đã ch ra vic qun
lý thanh khon ca khu vc NH cha đáp ng đc nhng thay đi ca th trng là do các
NH đã đánh giá thp vai trò ca qun lý thanh khon và do nng lc qun lý yu kém ca bn
thân các NH.
12

CHNG 3. THC TRNG THANH KHON H THNG
NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM
3.1 S lc v h thng Ngân hàng Vit Nam
Trong quá trình đi mi và hi nhp, h thng NHTM Vit Nam đã có nhiu thay đi c v s
lng và cht lng. S lng các NH gia tng, mng li các chi nhánh và phòng giao dch

đc m rng, đng thi các NH phát trn đa dng v hình thc s hu. Theo s liu thng kê
ca NHNN, nm 2006 c h thng có 78 NH đn nm 2011 đã tng lên 94 NH gm 5 NHTM
ca nhà nc (NHTMNN) (4 NHTMNN đã đc c phn hóa nhng vn nhà nc vn chim
đa s), 35 NH TMCP, 50 Chi nhánh NH nc ngoài (NHNNg) và 4 NH liên doanh (NHLD)
(Hình 3.1).

Hình 3.1: S lng các ngân hàng trong h thng giai đon 2001 – 2011
5
5
5
5
5
5
5
5
39
37
37
34
40
39
37
35
26
29
31
41
44
45
53

50
4
4
5
5
5
5
5
4
0 204060801001
2001
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
20
NH TMNN NH TMCP NHNN NH LD

Ngun: NHNN, Báo cáo ngành NH ca Công ty chng khoán NH Ngoi thng (VCBS)
13

S lng NH đã tng t nm 2006 do ch trng ca NHNN m rng h thng các NHTM
nhm phc v cho mc tiêu tng trng kinh t. Các quy đnh thành lp NHTM đc ni
lng, trc tháng 6/2007 yêu cu v vn điu l ti thiu đi vi các NH đô th là 70 t đng.
ng thi, NHNN đã ban hành Quyt đnh s 1557/Q-NHNN thc hin đ án
c cu li
NHTMCP nông thôn, theo đó cho phép chuyn đi các NHTMCP nông thôn có đ điu kin

lên thành NH đô th. Do đó nhiu NH mi đc thành lp cùng vi hu ht các NH nông thôn
đc chuyn đi thành NH đô th vi qui mô nh. Mt khác, trong nhng nm 2006 – 2007,
s phát trin mnh ca th trng chng khoán đã tr thành đng c khuyn khích các nhà đu
t và các tp đoàn kinh t xin thành lp NH mi hoc mua li các NH nông thôn, sau đó
chuyn đi thành NH đô th. H thng NH phát trin nhanh vi s tham gia ca các doanh
nghip trong vic s hu c phn đã to ra mt mng li s hu vn chng chéo gia các
NH vi doanh nghip và NH vi NH (xem Ph lc 3).

Hình 3.2: Tc đ tng trng tín dng ca h thng NH giai đon 2004 – 2011
41.65%
31.04%
25.44%
53.89%
25.43%
37.53%
41.17%
13.10%
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ngun: Báo cáo thng niên ca NHNN, Tng cc Thng kê.
14

i vi hot đng tín dng, doanh s cho vay ca h thng NH tng vi tc đ cao do vic ni

lng chính sách tin t và chính sách tài khóa nhm kích thích tng trng kinh t. Theo s
liu báo cáo ca NHNN, tc đ tng trng tín dng NH trung bình ca giai đon 2000 – 2011
là 29,4%, và giai đon 2006 – 2011 tng trung bình khong 33%
10
, qui mô tín dng so vi
GDP tng lên gn 140% vào cui nm 2010.
Vic tng trng tín dng cao nh vy đã làm tng áp lc lm phát, đng thi do các điu kin
cho vay d dãi làm t l n xu tng kéo theo nguy c ri ro cho h thng NH tng cao. Theo
s liu báo cáo tài chính ca các NHTM nm 2011, t l n xu ca nhiu NH đã tng hn so
vi nm 2010 (Bng 3.1), tính chung c h thng t l n xu trung bình nm 2011 là 3,3%,
cao hn nhiu so vi mc 2,14% ca nm 2010
11
, và theo đánh giá ca Fitch Ratings, n xu
thc t 2011 ca các NH VN có th cao gp 4 ln.
12

Bng 3.1: T l n xu ca các NHTM nm 2010 – 2011
NGÂN HÀNG T l n xu nm 2011 T l n xu nm 2010
BIDV 2.84% 2.47%
Vietinbank 0,74% 0.66%
VCB 2,01% 2.83%
Eximbank 1,58% 1.42%
STB 0,56% 0.52%
ACB 0,86% 0.34%
MB 1,61% 1.35%
Techcombank 2,83% 2.29%
SHB 2,13% 1,4%
Ngun: Báo cáo ngành NH nm 2011 (VCBS), tính toán ca tác gi



10
Phng vn Thng đc Nguyn Vn Bình (Hà Anh, 2012)
11
Nguyn Minh Cng (2011)
12
Bích Dip (Trang thông tin dantri.com.vn, 2012)
15

H thng NH đã phát trin đa dng v các loi hình s hu, ngoài các NHTM NN, các
NHTMCP đã tng trng nhanh, nhiu chi nhánh NHNNg và NHLD đc cp phép hot
đng, tuy nhiên th phn ca các NHTMNN vn chim t trng ln trong hot đng huy đng
và cho vay. Bn trong s 5 NHTMNN đã đc c phn hóa (VCB, BIDV, Vietinbank, MHB)
nhng phn vn nhà nc vn chim đa s, do vy hot đng tín dng ca các NH vn b chi
phi thông qua vic nhà nc trc tip can thip hoc bo lãnh cho vay đi vi các d án và
doanh nghip trong mt s lnh vc, ngành ngh và nhng tp đoàn kinh t ca nhà nc kém
hiu qu do đó làm gim cht lng ca các khon tín dng.
Tóm li, giai đon t 2006 đn nay, h thng NHTM đã phát trin nhanh v s lng nhng
đang tim n nhiu ri ro trong hot đng kinh doanh, nhiu NH có qui mô nh, s hu chng
chéo trong khi đó t l n xu gia tng. S phát trin không bn vng nh vy đã làm hn ch
nng lc cnh tranh ca khu vc NH, đng thi làm cn tr vic điu hành chính sách tin t
ca NHNN, gây nh hng ln đn hot đng ca th trng tài chính và toàn b nn kinh t
nói chung.
3.2 Tình trng thanh khon ca h thng NHTM
Trong giai đon 2008 – 2011, NHNN đã thc hin tht cht chính sách tin t vi nhiu bin
pháp mnh đ ngn nga lm phát, do đó đim yu v thanh khon ca các NHTM đã dn dn
bc l thông qua tình trng cng thng trên th trng LNH và các cuc đua lãi sut ca nhiu
NHTM đ huy đng vn.
3.2.1 Các NHTM đua tng lãi sut huy đng vn
Nhng cuc đua lãi sut din ra trong giai đon 2008 – 2011 cho thy thanh khon ca h
thng NHTM cng thng đã nh hng xu đn th trng tin t và các doanh nghip. u

nm 2008, NHNN đã thc hin các bin pháp tht cht tin t nh tng t l d tr bt buc và
các loi lãi sut ch cht, phát hành tín phiu bt buc do đó làm tng nhu cu v tin mt đi
vi các NHTM.  đm bo kh nng thanh khon các NHTM đã phi liên tc tng mc lãi
sut tin gi đ huy đng vn. Tháng 1/2008 lãi sut huy đng trung bình  mc 8,5%/nm,
đã tng cao nht vào tháng 6/2008, nhiu NH đã công b lãi sut huy đng  mc 18% –