KIỂM SOÁT HOẠT ĐỘNG CHUYỂN GIÁ CỦA CÁC CÔNG TY ĐA QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CH́ MINH



LÊ TH THANH THO



“KIM SOÁT HOTăNG CHUYN GIÁ

CAăCỄCăCỌNGăTYăAăQUC GIA TI VIT
NAM”

LUNăVNăTHCăSăKINHăT





TP. H Chí Minh – Nm 2012

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CH́ MINH


LÊ TH THANH THO

“KIM SOÁT HOTăNG CHUYN GIÁ
CAăCỄCăCỌNGăTYăAăQUC GIA TI VIT
NAM”

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201
LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC:
TS NGUYN TH THÚY VÂN



TP. H Chí Minh – Nm 2012


LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan tt c các ni dung ca lun vn này đc hình thành và
phát trin t quan đim ca chính cá nhân tôi, di s hng dn khoa hc ca cô

giáo TS Nguyn Th Thúy Vân.
Các s liu và kt qu trong lun vn là hoàn toàn trung thc, ni dung ca
lun vn này cha đc công b trong bt k công trình nghiên cu nào khác.
Tôi hoàn toàn chu trách nhim v tính pháp lý quá trình nghiên cu khoa
hc ca lun vn này.

Tp.HCM, ngày 19 tháng 9 nm 2012
Tác gi










LI CMăN

Tôi xin chân thành cm n các thy cô Trng i hc Kinh T TP.HCM đư
tn tình ging dy cho tôi trong sut quá trình hc tp ti trng.
Xin chân thành cm n cô giáo TS Nguyn Th Thúy Vân, ngi đư tn tình
hng dn tôi hoàn thành lun vn này.
Xin chân thành cm n các thy cô trong Hi đng chm lun vn tt nghip
đư đóng góp ý kin đ lun vn đc hoàn thin hn.

MC LC
LI CAM OAN
LI CM N
DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ CH VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH V
LI M U 1
CảNẢ 1 4
TNG QUAN V CÔNG ắY A ẬẰC GIA VÀ HOắ NG CHUYN GIÁ 4
1.1 Khái nim, mc tiêu và tác đng ca các công ty đa quc gia đi vi nn kinh
t 4
1.1.1 Khái nim 4
1.1.2 Mc tiêu và c cu t chc ca MNC 4
1.1.3 Tác đng ca MNC đi vi nn kinh t 5
1.2 Tng quan v hot đng chuyn giá ca MNC và các nghip v mua bán ni
b 7
1.2.1 Khái nim, hình thc, đng c và tác đng ca chuyn giá 7
1.2.2 Các nghip v mua bán ni b ca MNC 13
1.3 Kim soát hot đng chuyn giá ca các công ty đa quc gia: 14
1.4 Tình hình chuyn giá ca các MNC và xu hng kim soát chuyn giá trên

th gii - Bài hc kinh nghim 15
1.4.1 Tình hình chuyn giá ca các MNC trên th gii: 15
1.4.2 Hng dn xác đnh giá giao dch, giao dch liên kt ca OECD và T
chc Hi Quan Th gii (WCO) 16
1.4.3 Xu hng kim soát chuyn giá ca các c quan thu trên th gii: 24
1.4.4 Bài hc kinh nghim đi vi Vit Nam 27
KT LUN CảNẢ 1 29
CảNẢ 2 30
THC TRNG KIM SOÁT HOắ NG CHUYN GIÁ CA CÁC CÔNẢ ắY A ẬẰC
GIA TI VIT NAM 30

2.1 Thc trng hot đng ca các công ty đa quc gia ti Vit Nam 30
2.1.1 Các công ty đa quc gia đang có mt ti Vit Nam 30
2.1.2 Thu hút vn đu t nc ngoài vào Vit Nam thi gian qua 31
2.2 Hot đng chuyn giá ti Vit Nam 35
2.2.1 Các hình thc chuyn giá 35
2.2.2 Nguyên nhân thc hin chuyn giá ti Vit Nam: 38
2.3 Thc trng kim soát hot đng chuyn giá ca các công ty đa quc gia ti
Vit Nam 40
2.3.1 Các vn bn pháp lý v kim soát hot đng chuyn giá t nm 1997 đn
nm 2010 40
2.3.2 Các vn bn pháp lý v kim soát hot đng chuyn giá t nm 2010 đn
nay 41
2.3.2.1 Thông t 66/2010/TT-BTC ngày 22/04/2010 ca B tài chính 41
2.3.2.2 Thông t 205/2010/TT-BTC v xác đnh tr giá hi quan đi vi hàng
hoá xut nhp khu 46
2.3.2.3 Chun mc k toán 26 – Ch đ k toán Vit Nam 46
2.3.3 Thc trng kim soát hot đng chuyn giá theo Thông t 66/2010/TT-
BTC 47
2.3.3.1 Thc trng kim soát hot đng chuyn giá ti Vit Nam trong thi gian

qua 47
2.3.3.2 Kt qu điu tra kho sát kim soát hot đng chuyn giá ti Vit Nam49
2.4 Nhng thành công và hn ch trong quá trình kim soát hot đng chuyn giá
ca các công ty đa quc gia ti Vit Nam thi gian qua 53
2.4.1 Nhng mt thành công v kim soát hot đng chuyn giá đư đt đc 53
2.4.2 Nhng mt hn ch và nguyên nhân ca kim soát hot đng chuyn giá 
Vit Nam 54
KT LUN CảNẢ 2 56
CảNẢ 3 57
MT S GII PHÁP NHM KIM SOÁT HOắ NG CHUYN GIÁ  VIT
NAM TRONG THI GIAN TI 57
3.1 Gii pháp hoàn thin công tác qun lý thu 57

3.1.1 Thành lp b phn chuyên trách v chuyn giá 57
3.1.2 Ci cách h thng thu 59
3.2 Gii pháp kim soát hot đng chuyn giá 63
3.2.1 Xác đnh giá giao dch liên kt, ban hành Lut chng chuyn giá 63
3.2.2 Áp dng phng pháp tho thun giá trc 66
3.2.3 Xây dng quy trình kim toán, kim soát đnh giá giao dch liên kt ca
doanh nghip, c quan thu 68
3.2.4 Xây dng b d liu giá chun 70
3.3 Các gii pháp h tr 71
KT LUN CảNẢ 3 73
KT LUN CHUNG 76
TÀI LIU THAM KHO
PH LC


DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ CH VIT TT

ALP: The Arm‟s length principle: Nguyên tc giá th trng
APA: Advance Pricing Agrrement: C ch tha thun giá trc
BOT: Built – Operation- Transfer: Xây dng vn hành và chuyn giao
BT: Build- Tranfer: Xây dng và chuyn giao
BTO: Built – Transfer – Operation: Xây dng, chuyn giao và vn hành
FDI: Foreign Direct Investment: Vn đu t trc tip
HMRC: Her Majesty‟s Revenue and Customs: C quan thu v Anh
IRS: the Internal Revenue Service: S thu v M
MNC: Multi National Corporations: Công ty đa quc gia
OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development: T chc hp
tác kinh t và phát trin
SAT: the State Administration of Taxation: Tng cc qun lý thu Trung Quc
TNDN: Thu nhp doanh nghip
WCO: World Customs Organization: T chc Hi quan th gii



DANH MC BNG BIU


Bng 2. 1: La chn phng pháp xác đnh giá da trên bn cht ca giao dch 43
Bng 2. 2: La chn phng pháp xác đnh giá da trên chc nng ca công ty là
sn xut 44
Bng 2. 3 La chn phng pháp xác đnh giá da trên chc nng ca công ty là
phân phi 45
Bng 2. 4: Nhng loi giao dch liên kt trong giai đon 2007-2011 49
Bng 2. 5: Ngun thông tin, d liu mà doanh nghip s dng đ xác đnh giá th
trng 51
Bng 2. 6: Các đi tng doanh nghip liên h đ h tr các vng mc đn vic
xác đnh giá th trng 51

Bng 2. 7: Ngng kê khai nên cn c theo các tiêu chí sau: 52
Bng 2. 8: Theo doanh nghip, các loi liên kt đc áp dng APA 52
Bng 2. 9: Theo doanh nghip Vit Nam thi hn có hiu lc ca mt APA là 53
Bng 3. 1 Quy trình thc hin APA ca Trung Quc 68


DANH MC HÌNH V


Hình 2. 1: Vn đu t trc tip nc ngoài vào Vit Nam tính đn ht nm 2011 31
Hình 2.2: Vn đu t nc ngoài vào Vit Nam nm 2011 theo hình thc đu t 32
Hình 2.3: Vn đu t nc ngoài vào Vit Nam tính theo ngành đn ht nm 201134



1

LI M U

1.t vn đ
Hot đng giao thng quc t ngày càng phát trin, vic trao đi hàng hóa
dch v gia các nc hu nh không có rào cn v đi lý và ngôn ng. Bên cnh
đó hot đng xut khu hàng hoá, dch v ca các MNC (th gii hin nay có
khong 82.000 MNC) vi các công ty con ca nó chim 1/3 giá tr xut khu toàn
cu. Chính vì vy khi lng giao dch trong ni b các MNCs cng nh hng ln
đn giao dch toàn th gii, và các MNC có quyn xác đnh giá giao dch ni b ca
h, đc gi là giá chuyn giao. Chính ph các nc rt lo lng vic xác đnh giá
chuyn giao trong ni b tp đoàn s nh hng đn tc đ phát trin quc gia, và
không ch chính ph mà chính bn thân các MNC cng bt đu quan tâm đn giá
chuyn giao, vào đu nhng nm 2000, mi ngi bt đu quan tâm đn vic gian

ln, li dng các hành vi tài chính, cách tính giá chuyn giao đ trình bày bng báo
cáo tài chính mt cách đp mt.
Vic hp tác quc t gia các công ty con ngày càng phát trin thì vn đ
chuyn giá cn đc xem xét thn trng hn. Các tp đoàn này có th da trên s
cnh tranh v ngun lc con ngi, vt liu đ chuyên môn hóa nghip v, h giá
thành sn phm. Tuy nhiên các công ty đa quc gia cng có th li dng mt s u
đưi ca nc nhn đu t nhm ti đa hóa li nhun, thc hin chin lc kinh
doanh, qun lý ca mình trên c s thông qua giá chuyn giao to ra môi trng
kinh doanh bt bình đng, mà Vit Nam đang là mt trong nhng nc hp dn đu
t trên th gii, do nn chính tr n đnh, th trng tiêu th ln, chính sách m ca
ca Chính ph, ngày càng có nhiu tp đoàn ln đu t vào Vit Nam. Chính vì l
đó tôi chn đ tài “Kim soát hotăđng chuyn giá caăcácăcôngătyăđaăquc gia
ti Vit Nam” vi hy vng bng kinh nghim thc tin ca bn thân trong quá trình
công tác và nhng kin thc nghiên cu đc, s có th ng dng cho vic lp h
s v chuyn giá ti đn v đang công tác mt cách hiu qu hn.

2

2. Mc đích nghiên cu
-Kho sát và đúc kt kinh nghim ca th gii trong vic nhn din và kim
soát chuyn giá.
- Kho sát thc trng v hot đng chuyn giá, nhng quy đnh pháp lý v
chuyn giá, thành công và tn ti trong quá trình kim soát chuyn giá ti Vit Nam
-  xut gii pháp kim soát chuyn giá trong thi gian ti.

3. i tng và phm vi nghiên cu
• i tng nghiên cu: Tình hình kim soát chuyn giá ca các công ty đa quc
gia ti Vit Nam trong giai đon hin nay.
• Phm vi nghiên cu: Các doanh nghip có vn đu t nc ngoài ti Vit Nam (
các công ty 100% vn nc ngoài, liên doanh, liên kt…)

• Thi gian nghiên cu: Tình hình chuyn giá trên th gii theo kt qu kho sát ca
công ty kim toán đc lp Ernts & Young nm 2010 và thc trng ti Vit Nam
theo kt qu công b nm 2011 và kt qu kho sát ca tác gi thông qua bng câu
hi.

4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp phân tích và thng kê: da trên các d liu thu thp đc t
nhng nghiên cu chuyên ngành, các báo cáo, s liu v đu t, phân tích, so sánh,
thng kê li theo mc đích nghiên cu.
Phng pháp kho sát bng bng câu hi: lp bng câu hi và thc hin
phng vn các doanh nghip có vn đu t trc tip nc ngoài ti Vit Nam v các
quy đnh đ kim soát chuyn giá ca Chính ph Vit Nam.

5. Ý ngha khoa hc và thc tin ca đ tài:
Lun vn nêu lên thc trng v chuyn giá trong nhng nm gn đây, vi
nhng tn ti và khó khn mà c quan thu gp phi trong quá trình kim soát
chuyn giá. T đó phi có nhng ci cách phù hp trong c ch, bin pháp ch tài
thích đáng, đ có th gim đc các mt tiêu cc ca hot đng chuyn giá nh
hin nay.
3

6. im ni bt ca đ tài
Khi tác gi thc hin đ tài cng là lúc B tài chính ban hành quyt đnh
1250 ngày 21/05/2012 do Th trng  Hoàng Anh Tun đư ký, phê duyt
chng trình hành đng kim soát vn đ chuyn giá giai đon 2012-2015. ng
thi quc hi đang tho lun đ sa đi lut qun lý thu, có mt s thay đi v
chuyn giá cho thy s quyt tâm ca c quan thu trong vic chng chuyn giá.
iu đó cho thy tính cp thit ca đ tài, vic tìm ra các gii pháp chng chuyn
giá nhm nâng cao hiu qu đu t và cht lng đu t đang là nhim v bc xúc
đt ra cho các B, ngành và c quan qun lý.

7. Kt cu và tóm lc đ tài
Lun vn đc chia thành 3 chng vi ni dung nh sau:
Chng 1: Tng quan v công ty đa quc gia và hot đng chuyn giá
Chng 2: Thc trng kim soát hot đng chuyn giá ca các công ty đa
quc gia ti Vit Nam trong thi gian qua.
Chng 3: Mt s gii pháp nhm kim soát hot đng chuyn giá  Vit
Nam trong thi gian ti
Kt lun
Mc dù đư ht sc c gng và n lc nghiên cu thc hin đ tài này, tuy
nhiên s liu phi đc thu thp t nhiu ngun khác nhau nên chc chn lun vn
này s có mt s thiu sót, rt mong đc cô hng dn, các thy cô trong hi đng
chm lun vn, các bn đc góp ý đ lun vn này đc hoàn thin hn
Xin chân thành cm n
Trân trng
Ngi thc hin đ tài

4

CHNGă1
TNG QUAN V CỌNGăTYăAăQUC GIA VÀ
HOTăNG CHUYN GIÁ
1.1 Khái nim, mcătiêuăvƠătácăđng ca cácăcôngătyăđaăqucăgiaăđi
vi nn kinh t
1.1.1 Khái nim
Công ty đa quc gia – Multinational Corporations (MNC) hoc Multinational
Enterprises (MNC) là công ty có hot đng sn xut kinh doanh hoc cung cp dch
v không ch nm gói gn trong lãnh th ca mt quc gia mà tri dài ít nht  hai
quc gia và có công ty có mt lên đn hn trm quc gia khác nhau.
1.1.2 McătiêuăvƠăcăcu t chc ca MNC

Mc tiêu hot đng ca các MNC là tìm kim các ngun nguyên liu, nhân
công vi giá c so sánh, tìm kim th trng tiêu th mi, tìm kim nhng u đưi v
thu, u đưi v kinh t, nhm cho mc tiêu ti đa hóa li nhun và ti đa hóa giá tr
tài sn công ty.
Các MNC có th xp vào 3 nhóm theo cu trúc phng tin sn xut nh sau:
- Công ty đa quc gia “theo chiu ngang” là các công ty đa quc gia có hot
đng sn xut kinh doanh các sn phm cùng loi, hoc tng t ti các quc gia
mà công ty này có mt. Mt công ty đin hình vi cu trúc này là công ty Mc
Donalds.
- Công ty đa quc gia “theo chiu dc” là công ty có các c s sn xut hay
các chi nhánh, công ty con ti mt s quc gia sn xut ra các sn phm mà các sn
phm này li là đu vào đ sn xut ra sn phm ca các công ty con hay các chi
nhánh ti các quc gia khác. Mt ví d đin hình cho loi hình cu trúc công ty
“theo chiu dc” là công ty Adidas.
5

- Công ty đa quc gia “nhiu chiu” là công ty có nhiu chi nhánh hay công
ty con ti nhiu quc gia khác nhau, mà các công ty này phát trin và hp tác vi
nhau c chiu ngang ln chiu dc. Mt ví d đin hình cho loi hình công ty đa
quc gia có cu trúc nh trên là Microsoft.
1.1.3ăTácăđng ca MNC đi vi nn kinh t
Vi nhng đc đim v qui mô hot đng, lng vn mà các MNC nm gi
thì các MNC này có vai trò nh hng ln đn kinh t, vn hóa và chính tr ca các
quc gia. Các công ty đa quc gia mang li li ích to ln cho các nc s ti nh
đóng thu, to công n vic làm, cung cp sn phm và dch v mà trc đó không
có, trên ht là ngun vn, công ngh và kin thc. Vi vai trò cung ng vn cho nn
kinh t, thì các MNC ngày càng th hin s nh hng ca nó đi vi nn kinh t
các nc mà nó có tr s. Chính s quc t hóa hot đng kinh doanh ca các công
ty đa quc gia là nguyên nhân ch yu tác đng đn s hình thành và phát trin ca
các lung vn đu t trc tip nc ngoài (FDI - Forgeign Direct Invesment).

u t trc tip nc ngoài là hình thc đu t mà ch s hu vn đu t s
trc tip qun lý và điu hành vn đu t. Trong các ch th ca đu t trc tip
nc ngoài, thì các công ty đa quc gia chim t trng cao nht, ri mi đn các t
chc chính ph và phi chính ph khác ( theo s liu thông kê cho thy, có hn 90%
vn đu t nc ngoài trên th gii là do các công ty đa quc gia). Trong bi cnh
kinh t hin nay, FDI đc xem là gii pháp h tr vn cho các nc nghèo và là
mt trong nhng thành phn không th thiu ca nn kinh t hin đi. Thông qua
hình thc đu t FDI đư chuyn cho nc tip nhn đu t k thut, công ngh, bí
quyt công ngh mi, nng lc qun lý marketing, kinh nghim qun lý và điu
hành, ngun nhân s vi trình đ cao qua các hp đng kinh t, các hp đng liên
doanh, liên kt hay các hp đng chuyn giao công ngh.
Các hình thc biu hin ca FDI qua cách đu t ca các MNC:
 Thành lp công ty 100% vn nc ngoài: đây là hình thc các MNC
đu t vn vào nn kinh t ca mt nc đ lp công ty 100% vn
6

nc ngoài. Các công ty này thuc quyn s hu và chu s qun lý
điu hành ca ch th là cá nhân hay t chc nc ngoài. Các công ty
này t chu trách nhim v kt qu hot đng sn xut kinh doanh ca
mình trc pháp lut ca nc s ti.
 Tham gia các hp đng kinh t, hp đng kinh doanh: là hình thc mà
mt ch đu t nc ngoài liên kt mt ch đu t ca nc s ti, đ
thc hin mt hay nhiu hot đng kinh doanh ti nc này, trên c
s qui đnh rõ v trách nhim ca tng bên cng nh quyn li trong
vic phân chia li nhun. i vi hình thc này thì không cn thành
lp công ty hay xí nghip, nói cách khác là không thành lp mt t
cách pháp nhân khác ti nc tip nhn đu t.
 Mua li mt phn hay toàn b doanh nghip đang hot đng ti nc
tip nhn đu t.
 Góp vn liên doanh liên kt vi nc ch nhà: các bên tham gia góp

vn liên doanh phi có trách nhim góp vn, đng thi phân chia li
nhun và ri ro theo t l góp vn.
 Hình thc xây dng-vn hành-chuyn giao (BOT) và mt s hình thc
tng t khác nh BTO, BT.
Ti Vit Nam cng tn ti đy đ các hình thc ca FDI nêu trên. T khi
thc hin m ca nn kinh t, lung vn FDI đ vào ngày càng nhiu, k c s
lng và cht lng. Vi s có mt ca nhiu công ty đa quc gia ti Vit Nam nh
Coca Cola, Pepsi, Intel, Microsoft, Unilever, P&G, Nestle, Metro, PWC, Kao,
Avon, Mercedes Benz… cùng vi s bành trng ra khi phm vi chính quc
(Home Country) bng ngun vn FDI. Các MNC s to ra mt mng li các công
ty con (Subsidaries) trên phm vi toàn cu, mà l đng nhiên là gia các công ty
con vi chính bn thân công ty m  chính quc s có các mi quan h ràng buc v
nhiu mt nghip v hot đng, trong đó s ràng buc v kinh t là quan trng và rõ
nht, nhm ti đa hóa li nhun ca toàn b MNC.
7

1.2 Tng quan v hotăđng chuyn giá ca MNC và các nghip v
mua bán ni b
1.2.1 Khái nim, hình thc,ăđngăcăvƠătácăđng ca chuyn giá
1.2.1.1ăKháiănimăvăchuynăgiá
Chuyn giá đc hiu là vic thc hin chính sách giá đi vi hàng hóa, dch
v và tài sn đc chuyn dch gia các thành viên trong tp đoàn qua biên gii
không theo giá th trng, nhm ti thiu hóa s thu phi np ca các công ty đa
quc gia (MNC).
Nói mt cách đn gin chuyn giá là vic đnh giá quá cao hoc quá thp
trong hot đng thng mi gia ni b công ty ca các công ty đa quc gia, hoc
gia các bên liên kt nhm chuyn thu nhp và li nhun t nc có thu sut cao
sang nc có thu sut thp.
Chuyn giá là hot đng mang tính ch quan, áp đt giá c mua bán lên các
giao dch ni b không cn c trên giá c th trng, quy lut cung cu gia công ty

m và công ty con, hay gia các công ty con vi nhau trong cùng mt MNC.
1.2.1.2 Cácăhìnhăthcăchuynăgiá
Chuyn giá thông qua vic mua bán nguyên vt liu sn xut, bán thành
phm hay thành phm. Các thành viên ca MNC, có tr s ti các quc gia có thu
sut thu TNDN cao, s mua vào các nguyên vt liu, bán thành phm hay thành
phm vi giá cao và bán ra cho các công ty thành viên vi giá thp nhm ti thiu
hóa thu TNDN.
Chuyn giá thông qua các TSC hu hình nh đnh giá tht cao, các TSC
chuyn giao cho các công ty thành viên ti các quc gia có thu sut cao. Giá
chuyn giao đc xác đnh cao hn nhiu ln so vi giá tr tht ca tài sn đó.
8

Chuyn giá thông qua vic mua các TSC vô hình vi giá tht cao hay chi
tr các chi phí bn quyn, các chi phí đ xây dng thng hiu sn phm, các chi
phí nghiên cu và phát trin sn phm.
1.2.1.3 ngăcăthcăhinăchuynăgiá
 ngăcăbênăngoƠi
Khi phát hin ra thu sut, thu thu nhp doanh nghip, gia hai quc gia có
s khác bit ln, vi mc tiêu luôn mun ti đa hóa li nhun ca mình, các MNC
s tin hành thc hin hành vi chuyn giá nhm mc đích gim thiu ti đa khon
thu mà các MNC này phi np, cng nh ti đa hóa li nhun sau thu ca MNC.
Th thut chuyn giá mà các MNC thng s dng đó là nâng giá mua đu vào các
nguyên, vt liu, hàng hóa và đnh giá bán ra hay giá xut khu thp, ti các công ty
con đóng trên các quc gia có thu sut, thu thu nhp doanh nghip cao, bng cách
này thì MNC đư chuyn mt phn li nhun t quc gia có thu sut, thu thu nhp
doanh nghip cao sang quc gia có thu sut thu thu nhp doanh nghip thp và
nh vy mc tiêu ti đa hóa li nhun đư đc thc hin thành công. Vy  đây có
s khác bit v thu sut, thu thu nhp doanh nghip ( tham kho ph lc 1: T
sut thu thu nhp doanh nghip ca các quc gia nm 2012)
Da trên các d báo v tình hình t giá mà các MNC có th thc hin các

khon thanh toán ni b sm hn hay mun hn nhm gim thiu ri ro v t giá.
Các khon công n có th đc thanh toán sm hn nu d báo cho rng đng tin
ca quc gia mà MNC có công ty con s b mt giá. Và ngc li các khon thanh
toán s b trì hoãn nu d báo cho rng đng tin ca quc gia đó có xu hng
mnh lên.
Chi phí c hi cng là mt đng lc đ các MNC thc hin hành vi chuyn
giá. Các MNC nhn ra rng các khon li nhun ca h ch có th chuyn v nc
sau khi kt thúc nm tài chính, đư qua kim tra ca c quan thu và chu s kim
soát ngoi t ca c quan qun lý ngoi hi. Vì các c hi đu t có th s b b l
9

đó, các MNC s tin hành vic chuyn giá nhm thu hi nhanh vn đu t và nm
bt c hi đu t khác.
Trong các hot đng liên doanh liên kt vi các đi tác trong nc, thì các
MNC s đnh giá tht cao các yu t đu vào mua t công ty m, nhm tng cng
t l góp vn và nm quyn qun lý. Ngoài ra, các MNC có th cu kt vi các công
ty nc ngoài khác, làm lng đon th trng trong nc.
 ngăcăbênătrongă
Ngoài nhng yu t bên ngoài đư nêu trên, thì hot đng chuyn giá còn đc
thc hin do các yu t thúc đy t bên trong:
- Khi các hot đng sn xut kinh doanh ca MNC ti chính quc b thua l
hay ti các công ty thành viên  các quc gia khác.  to ra mt bc tranh
tài chính ti sáng cho công ty khi đng trc các c đông và các bên hu
quan khác, thì chuyn giá nh là mt cu cánh đ thc hin ý đ trên.
Chuyn giá giúp cho các MNC san s thua l gia các thành viên vi nhau,
t đó làm gim các khon thu phi np và to nên bc tranh kt qu kinh
doanh gi to vi phm pháp lut ca các quc gia.
- Các MNC khi thâm nhp vào mt th trng mi, điu quan trng là phi
chim lnh th trng, th phn, nhm xây dng nn móng ban đu cho các
hot đng kinh doanh. Vì vy mà các MNC trong giai đon này s tng

cng hot đng qung cáo, qung bá sn phm, làm cho MNC s b l nng
và kéo dài. Trong các mi liên kt hay hp tác kinh doanh thì các MNC s
da vào tim lc tài chính hùng hu ca mình mà thc hin các hành vi
chuyn giá bt hp pháp đ làm cho hot đng kinh doanh thua l kéo dài,
chim ly quyn qun lý và kim soát công ty. Ti t hn là đy các đi tác
ra khi hot đng kinh doanh, chim toàn b quyn kim soát và chuyn
quyn s hu công ty. Tình trng này thng xy ra ph bin ti các quc
gia đang phát trin nh Vit Nam khi mà trình đ qun lý còn yu kém. Sau
khi đánh bt các đi th và các bên liên kt kinh doanh ra khi th trng, thì
10

MNC s chim lnh th trng và nâng giá sn phm đ bù li phn chi phí
trc đây đư b ra.
- Do đc hng các đc quyn, đc li trong quá trình kêu gi đu t ca
nc ch nhà và nm trong tay các quyn v kinh t chính tr và xã hi, mà
MNC xem công ty con đt trên quc gia này nh là trung tâm li nhun ca
c MNC và thc hin hành vi chuyn giá đ li hu qu đáng k cho nc
tip nhn đu t.
Ngoài ra, chuyn giá còn đc thc hin do vic chuyn giao các sn phm và
dch v có tính đc thù, đc quyn và tính bo mt cao nh trong các ngành công
ngh thông tin, công ngh sinh hc, du khí, y dc… nhm gim thiu ri ro khi
giao dch các sn phm này thì chuyn giá là phng pháp đc các MNC la chn.
1.2.1.4 Cácătácăđngăcaăchuyn giá:
 i vi MNC:
Hot đng chuyn giá di góc đ ca MNC s đc nhìn nhn theo hai
hng khác nhau, đó là có th giúp cho MNC d dàng thc hin k hoch và mc
tiêu kinh doanh ca mình v li nhun và thu. Nhng mt khác, chuyn giá mang
li nguy c MNC phi gánh chu nhng hình pht nng n ca quc gia s ti và
các quc gia có liên quan.
Da vào li th v tim lc tài chính, nhng u đưi mà các quc gia đc cách

cho các MNC khi kêu gi thu hút đu t nh thu sut, hn ngch, lnh vc đu
t… thì các MNC có th thc hin vic chuyn giá nhm gim thiu ngha v v
thu đi vi quc gia mà mình đt tr s.
Vic chuyn giá còn giúp các MNC nhanh chóng chim lnh th trng ni
đa, đánh bt và thâu tóm các công ty nh l trong nc da vào ngun lc tài chính
di dào ca mình. Khi thc hin xâm chim th trng, thì chi phí đc chia s cho
các công ty con khác và c công ty m. Do đó đng trên phng din tài chính, thì
MNC s không b áp lc nhiu v tình trng thua l.
11

Các MNC s xây dng mt k hoch v thu trên qui mô tng th sao cho có
li nht, t đó da vào s chênh lch v biên đ lãi sut gia các quc gia đ thc
hin vic mua bán ni b, chuyn giá nu cn thit nhm đt mc tiêu v thu.
Thông qua vic bán tài sn, thit b li thi giá cao, mt mt giúp các công ty
ti chính quc thay đi đc công ngh vi chi phí thp, mt mt thu hi vn đu t
nhanh ti các quc gia tip nhn đu t.
Thông qua vic mua bán qua li thì các MNC có th tránh đc ri ro trong
hot đng nghiên cu và phát trin sn phm, vì các hot đng này thng tn
nhiu chi phí và kh nng thành công cng không cao. Các MNC s gim đc mt
s các ri ro v t giá, ri ro v th trng tiêu th sn phm, ri ro v tính n đnh
ca nhà cung cp nguyên vt liu, cht lng nguyên vt liu và mt s ri ro khác.
Bên cnh nhng li ích ca vic chuyn giá mang li cho MNC thì MNC s
phi gánh chu nhng hình pht rt nghiêm khc nu vic chuyn giá b c quan
thu ca các quc gia mà các MNC có mt phát hin đc. Các MNC s b pht
mt s tin rt ln, có kh nng b rút giy phép kinh doanh và chm dt mi hot
đng sn xut kinh doanh ti quc gia đó, uy tín ca MNC trên thng trng quc
t cng s b nh hng nghiêm trng, và là tâm đim chú ý ca các c quan thu
ca các quc gia khác mà MNC có tr s.
 i vi nn kinh t quc gia
Hot đng chuyn giá không ch có tác đng tiêu cc đn quc gia tip nhn

đu t mà còn nh hng nghiêm trng đi vi quc gia xut khu đu t. Vi mc
tiêu ti đa hóa li nhun, các MNC có th thc hin mi phng thc chuyn giá
đng thi gây ra hu qu nghiêm trng lâu dài, đi vi nn kinh t ca c hai quc
gia xut khu và tip nhn đu t.
i vi quc gia tip nhn dòng vn đu t
Thông qua hot đng chuyn giá, các MNC đnh giá cao các yu t đu vào,
t đó các MNC này rút ngn thi gian thu hi vn. Vì vy mà các lung vn có xu
12

hng chy ngc ra khi quc gia tip nhn đu t. Các hành đng chuyn giá
nhm thu hi vn nhanh hn, so vi k hoch đu t ban đu s làm thay đi c cu
vn ca nn kinh t các nc tip nhn đu t. Hu qu là to ra s phn ánh sai
lch kt qu hot đng sn xut kinh doanh ca nn kinh t không trung thc.
Trong mt s trng hp, quc gia tip nhn đu t có thu sut, thu thu
nhp doanh nghip thp hn, nên tr thành ngi đc hng li t hot đng
chuyn giá ca các MNC. Vì vy mà các quc gia này c ý làm l đ các MNC tha
h thc hin hành vi chuyn giá, và không sn lòng hp tác vi chính quc đ ngn
chn hành vi chuyn giá. V lâu dài, khi mà có s chuyn bin ca môi trng kinh
doanh quc t thì các quc gia này tng đc xem là “thiên đng v thu” s đn
lt gánh chu nhng hu qu do vic th lng và th  trong công tác qun lý trc
đây gây ra. By gi các quc gia này s phi đng đu vi khó khn v tài chính,
do các ngun thu không bn vng đư phn ánh không chính xác sc mnh ca nn
kinh t và khng hong tài chính s xy ra.
Thông qua hot đng chuyn giá, các MNC s thc hin k hoch thôn tính
các doanh nghip trong nc. Vi tim lc tài chính mnh, các MNC s tin hành
liên kt vi các doanh nghip trong nc bng t l vn góp cao đ nm quyn qun
lý và s thc hin hành vi chuyn giá nhm làm cho kt qu kinh doanh thua l kéo
dài. T đó bt buc phi tng vn góp lên, nu các đi tác trong nc không đ
tim lc tài chính s phi bán li phn vn góp ca mình, và nh vy là t công ty
liên doanh chuyn thành công ty 100% vn nc ngoài và k hoch thôn tính doanh

nghip trong nc đư thành công.
i vi quc gia xut khu đu t
Xét trong quá trình thc hin hành vi chuyn giá thì chúng ta có th nhn ra
là các MNC là ngi đc hng li nhiu nht, vì đư ti thiu khon thu phi
np. Quc gia nào có thu sut thp hn s đc hng li, chính quc là nc b
thit thòi nht và cng là quc gia xut khu đu t. Chuyn giá làm tht thu thu
ca quc gia xut khu đu t, nu thu sut  quc gia này cao hn thu sut ca
13

quc gia tip nhn đu t, làm mt cân đi k hoch thu ca quc gia này. Trong
mt s trng hp nghiêm trng hn thì các quc gia này còn b các MNC “móc
túi” tin thu thu đc t các công ty làm n lng thin khác đư np.
Hot đng chuyn giá s làm cho dòng vn đu t dch chuyn không theo ý
mun qun lý ca chính ph quc gia xut khu đu t, vì vy mc tiêu qun lý
kinh t v mô s gp nhiu khó khn.
Tuy hành vi chuyn giá ca MNC mang li nhng tác đng không tt c cho
nc tip nhn đu t và nc xut khu đu t, nhng có mt s quc gia vì li ích
riêng ca mình mà to điu kin thun li cho các MNC thc hin hành vi chuyn
giá nhm chuyn li nhun ca MNC ti các quc gia khác v. Các quc gia này
xây dng các mc thu sut tht thp, thm chí bng không và to thành các “thiên
đng v thu” đ các MNC thc hin chuyn giá thông qua vic thành lp chi
nhánh ti nhng quc gia này, và mang nhng tài sn có giá tr nh bí quyt công
ngh, bng phát minh sáng ch, nghiên cu phát minh sn phm mi, chi phí qung
cáo và khai li nhun phát sinh ti đây cao nht.
i vi các nhà đu t
Trong ngn hn nhà đu t có th thc hin đc chin lc kinh doanh ca
mình, nhng nu giá chuyn giao không đc xác đnh đúng thì có th to ra môi
trng kinh doanh không bình đng. Ngoài ra mc ch tài  các nc s rt nng,
nu có chuyn giá s nh hng đn hình nh danh ting ca công ty, cng nh là
các u đưi mà nhà đu t đc hng ti nc nhn đu t.

1.2.2 Các nghip v mua bán ni b ca MNC
Nghip v mua bán ni b là hot đng mua bán qua li gia công ty m và
công ty con hoc gia các công ty con vi nhau hoc các bên liên kt trên c s
tha thun giá c hàng hóa, dch v trao đi và
đc phân thành các loi sau:

- Các giao dch ni b mua bán thành phm.
14

- Các giao dch ni b mua bán nguyên vt liu, đc bit là nguyên vt liu
mà quc gia có li th và đc thù.
- Các giao dch ni b v mua bán máy móc, chuyn giao công ngh cao.
- Các giao dch ni b v chuyn giao các tài sn vô hình nh bn quyn, chi
phí ch to, th nghim…
- Các giao dch ni b phát sinh chi phí tài chính, lãi ca vic vay n gia các
công ty vi nhau
Nghip v mua bán ni b gia các công ty liên kt đóng vai trò rt quan trng,
không ch v mt khi lng và giá tr mà còn nh nhng tính cht u vit ca nó
so vi vic trao đi vi các công ty đc lp. Vic trao đi hàng hóa ni b giúp gii
quyt các vn đ đu ra và đu vào gia các công ty. Khi hai công ty liên kt tham
gia giao dch ni b, xét riêng r tng công ty, li ích rõ ràng nht là mt bên đáp
ng kp thi các ngun lc sn xut, giá c hp lý ( ch
a bàn đ
n vn đ chuyn
giá ) đ vic sn xut kinh doanh đc din ra suôn s, bên còn li s ghi nhn
đc doanh thu nh bán hàng hóa, dch v, góp phn làm đp hn bn báo cáo kt
qu hot đng kinh doanh cho c đông nc s ti.
Trong giao dch ni b, không ch dng li  nghip v mua bán ni b, mà các
công ty đa quc gia còn thc hin các nghip v chuyn vn, góp vn qua li gia
các công ty con nhm ti đa hóa nhng u đưi mà các công ty con đc hng ti

nc s ti.
1.3 Kim soát hotăđng chuyn giá caăcácăcôngătyăđaăquc gia:
Các công ty đa quc gia hot đng trên toàn cu có quyn t quyt đnh phân
chia các hot đng cng nh ngun lc tài chính sao cho có li nht và tn dng
đc c hi  nhng th trng khác nhau. Do vy càng ngày hot đng chuyn giá
ngày càng tr nên phc tp và ri ro hn. Kim soát hot đng chuyn giá là làm
sao đ gii quyt s không cân xng gia phân chia li nhân và ri ro phân phi,
gia tài sn và chc nng hot đng tính trên c tp đoàn. Kim soát chuyn giá đòi
15

hòi các MNCs tính giá các hot đng mua bán ni b hay vi các bên liên kt và li
nhun t các nghip v này phi tng đng vi giao dch đc lp.
 có th kim soát đc hot đng chuyn giá ca các MNC, chúng ta cn phi
- Nhn din và đánh giá ri ro chuyn giá mt cách có hiu qu: đây là bc quan
trng đ các nc có th l chn đúng đi tng đ thanh tra chuyn giá.  có
th nhn din ri ro v chuyn giá, c quan thu thông qua báo cáo v chuyn giá
ca doanh nghip, da vào c s d liu v qun lý và chuyên gia v chuyn giá đ
có s hiu bit v doanh nghip cng nh nghip v đc xem xét.
- Thit lp mt h thng pháp lut hoàn chnh: h thng pháp lut hoàn chnh đm
bo cho vic thanh tra và nghi ng v chuyn giá là đúng đi tng và h thng
pháp lât rõ ràng minh bch cng đm bo có s thng nht trong cách tip cn v
chuyn giá ca c quan thu và tình hình kinh doanh ca doanh nghip.
- Ngun lc, k nng và chuyên gia: Hu ht các c quan thu đu có kinh nghim
trong thanh tra chuyn giá, tuy nhiên do s phc tp trong vic ghi chép các nghip
v s hiu bit nht đnh v ngành ngh, đ kim soát chuyn giá hiu qu cn phi
nâng cao kin thc qun lý, hun kuyn các nhân viên thu.Bên cnh đó, chuyên gia
bên ngoài cng đóng vai trò quan trng trong vic kim soát chuyn giá d vào
kinh nghim và c hi làm vic ca h vi doanh nghip, ví d nh kt qu kim
toán, t vn thu…
1.4 Tình hình chuyn giá ca các MNC vƠăxuăhng kim soát chuyn giá trên

th gii - Bài hc kinh nghim
1.4.1 Tình hình chuyn giá ca các MNC trên th gii:
Quy mô ca các MNC và các bên liên kt có tác đng ln đn nn kinh t
toàn cu. Hin nay trên th gii có trên 82.000 MNC và trung bình mi MNC có 10
chi nhánh  nc ngoài. Nm 2009, giá tr tng thêm to ra t các MNC chim 11%
tng giá tr quc ni trên toàn th gii ( ngun UNCTAD, 2010, trang 16). Nm
2010, 41 trong s 100 nn kinh t mnh nht th gii là các MNC ch không phi là
16

quc gia. Tng li nhun ca 5 MNC ln nht ln hn c tng sn phm quc ni
ca 110 quc gia nghèo nht trên toàn cu ( Ngun : EDEN-SMITH-ETHICS-OF-
TP-AOS-UK-FINAL, 2011, trang 2)
Các MNC cng chim mt t trng ln trong giao thng quc t. Xut khu
hàng hóa và dch v ca các MNC đn các chi nhánh chim 1/3 tng hot đng xut
khu trên th gii ( ngun UNCTAD, 2010, trang 16)
Theo c tính ca phòng thng mi M nm 2010, giao dch ni b ca các
MNC M là 48% cho xut khu và 40% cho nhp khu.
Theo c tính s b ca OECD nm 2010, giao dch ni b ca các MNC
chim t 7% đn 12% giao dch toàn cu, trong khi tt c các thành viên ca OECD
chim t 8% đn 15% ( ngun OECD, 2010, trang 21)
Gi đây, gii hn v đa lý, khác bit v vn hóa không còn là rào cn cho
các hot đng giao thng quc t , nht là các giao dich ni trong cùng MNC. S
gia tng v thng mi quc t dn đn s gia tng v phân b thu thu nhp trên
toàn cu. Nm mi công ty có li nhun ln nht  M chim 38% tng li nhun
ca M nm 2010, thì 50% trong s li nhun này đn t nc ngoài và ch riêng
50 MNC này đư đóng góp 681 t USD li nhun gi li cha phân phi. Theo thng
kê, 60% tt c các giao dch thng mi trên th gii đc thc hin bi các MNC.
T nhng s liu trên đư cho thy, chính hot đng chuyn giá làm cho nn
kinh t th gii hàng nm b thit hi nng. Do đó, vic ban hành các bin pháp
nhm kim soát hành vi chuyn giá đư tr thành u tiên hàng đu trong chính sách

kinh t ca nhiu quc gia.
1.4.2 Hng dn xácăđnh giá giao dch, giao dch liên kt ca OECD và T
chc Hi Quan Th gii (WCO)
Trong xu th hin nay, chuyn giá là điu tt yu tác đng ti mi nn kinh
t. Chng chuyn giá ngày càng tr thành vn đ quan trng trong chính sách thu
ca các quc gia. n nay, hu ht các nc phát trin nh M, Úc, c, Nht Bn,