Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM





TRN TH M HỂN




HOÀN THIN H THNG XP HNG TÍN

DNG NI B TI NGỂN HÀNG U T
& PHÁT TRIN VIT NAM






LUN VN THC S KINH T













TP. H CHÍ MINH ậ NM 2011

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM





TRN TH M HỂN




HOÀN THIN H THNG XP HNG TÍN
DNG NI B TI NGỂN HÀNG U T
& PHÁT TRIN VIT NAM



Chuyên ngƠnh: Kinh t TƠi chính – Ngân hàng
Mƣ s: 60.31.12

LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
GS-TS NGUYN THANH TUYN









TP. H Chí Minh – Nm 2011

LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan Lun vn “Hoàn thin H thng xp
hng tín dng ni b ti Ngơn HƠng u T & Phát Trin Vit
Nam” lƠ công trình nghiên cu ca bn thơn, đc đúc kt t quá
trình hc tp vƠ nghiên cu thc tin trong thi gian qua, di s
hng dn ca GS-TS Nguyn Thanh Tuyn.

Tác gi

Trn Th M Hơn
DANH MC NHNG T VIT TT

T vit tt
Din gii
Basel
Hip c v giám sát hot đng ngơn hƠng
BCTC
Báo cáo tài chính
BIDV
Ngơn hƠng u t vƠ Phát trin Vit Nam
BIDV.HCM
Chi nhánh Ngơn hƠng u t vƠ Phát trin Tp.HCM
CIC
Trung tơm Thông tin Tín dng ca Ngơn hƠng NhƠ nc
Vit Nam
DN
Doanh nghip
DNNN
Doanh nghip NhƠ nc
MTN
nh mc tín nhim
E&Y
Công ty Trách nhim hu hn Ernst & Young Vit Nam
Fitch’s
Công ty nh mc tín nhim
Moody’s
Công ty nh mc tín nhim Moody’s
NHNN

Ngơn hƠng NhƠ nc
NHTM
Ngơn hƠng thng mi
NHTM VN
Ngơn hƠng thng mi đang hot đng ti Vit Nam
Quyt đnh 493
Quyt đnh s 493/2005/Q-NHNN v vic ban hƠnh quy
đnh v phơn loi n, trích lp vƠ s dng d phòng đ x lý
ri ro tín dng trong hot đng ngơn hƠng ca t chc tín
dng
S&P
Công ty nh mc tín nhim Standard&Poor’s (Hoa K)
TCTD
T chc Tín dng
TP.HCM
ThƠnh ph H Chí Minh
VN
Vit Nam
WTO
T chc thng mi th gii
XHTD

XHTN
Xp hng tín nhim


DANH MC CÁC BNG BIU, S , HÌNH V

BNG

Bng 2.1
Bng 2.2
Bng 2.3
Bng 2.4
Bng 2.5
Bng 2.6
Bng 2.7
Bng 2.8
Bng 2.9
Bng 2.10
Bng 3.1
Bng 3.2

Bng 3.3
Bng 3.4
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:

:

:
Mt s kt qu đt đc ca BIDV.HCM giai đon 2008 – 2010
Tình hình huy đng vn ca BIDV.HCM giai đon 2008 – 2010
C cu ngun vn ca BIDV.HCM giai đon 2008 – 2010
Tình hình thu dch v theo dòng sn phm giai đon 2009 - 2010
Tình hình cho vay ca BIDV.HCM giai đon 2008 – 2010
T trng các ch tiêu theo loi hình doanh nghip
Các mc hng vƠ ý ngha h thng xp hng tín dng ca BIDV
Bng chm đim quy mô doanh nghip
T trng ch tiêu tƠi chính vƠ phi tƠi chính theo BCTC
Các mc xp hng vƠ nhóm n theo đim
Mc xp hng theo ma trn suy gim
Ý ngha, nhóm n các mc xp hng DN không đ điu kin xp
hng
H s ri ro theo lý lch t pháp ca lƣnh đo DN
H s ri ro theo các s kin bt thng

BIU 
Biu đ 2.1

Biu đ 2.2
Biu đ 2.3:

:

:
:

Ngun vn huy đng ca Chi nhánh qua các giai đon 2008 –
2010

C cu vn huy đng theo thƠnh phn kinh t
Thu nhp dch v ròng qua các giai đon 2008 – 2010
HÌNH V
Hình 1.1
Hình 2.1
Hình 3.2

:
:
:

S đ ri ro tín dng
S đ c cu t chc ca BIDV.HCM
S đ mô hình xp hng doanh nghip ca BIDV

i

MC LC

LI CAM OAN
DANH MC T VIT TT
DANH MC BNG BIU

LI M U 1
1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc đích nghiên cu 2
3. i tng và phm vi nghiên cu 2
4. Phng pháp nghiên cu 3
5. Ý ngha khoa hc và thc tin ca đ tài nghiên cu 3
6. Kt cu ca đ tài 3

CHNG 1 4
KHÁI QUÁT V HOT NG TÍN DNG NGÂN HÀNG VÀ
H THNG XP HNG TÍN DNG NI B
1.1 TÍN DNG NGÂN HÀNG 4
1.2 RI RO TÍN DNG NGÂN HÀNG 6
1.2.1 Khái nim ri ro 6
1.2.2 Ri ro tín dng 6
1.2.3 Nguyên nhân dn đn ri ro tín dng 8
1.2.4 Thit hi t ri ro tín dng 9
1.2.5 Qun tr ri ro tín dng bng h thng xp hng tín dng ni b 10
1.3 TNG QUAN V XP HNG TÍN DNG 11
1.3.1 Khái nim xp hng tín dng. 11
1.3.2 i tng xp hng tín dng 11
1.3.3 Vai trò ca xp hng tín dng 13
1.3.4 C s ca xp hng tín dng doanh nghip 14
1.3.5 Các phng pháp xp hng tín dng doanh nghip 16
1.3.6 Mô hình xp hng tín dng doanh nghip 19
1.3.7 Quy trình xp hng tín dng. 21
ii

K lun chng 1 23
CHNG 2 24
THC TIN ÁP DNG H THNG XP HNG TÍN DNG NI B TI
CHI NHÁNH NGỂN HÀNG U T VÀ PHÁT TRIN TP.HCM
2.1 KHÁI QUÁT V CHI NHÁNH NGỂN HÀNG U T
VÀ PHÁT TRIN THÀNH PH H CHÍ MINH 24
2.1.1 Lch s hình thành và phát trin Chi Nhánh Ngơn HƠng u T VƠ Phát
Trin Thành Ph H Chí Minh 24
2.1.2 C cu t chc 25
2.1.3 Khái quát tình hình hot đng kinh doanh 26

2.2 THC TRNG CHT LNG TÍN DNG CA BIDV.HCMC: 32
2.3 THC TIN ÁP DNG H THNG XP HNG TÍN NHIM
NI B TI BIDV.HCM 34
2.3.1. Gii thiu v h thng xp hng tín nhim ti BIDV 34
2.3.2. Thc tin vn hành h thng xp hng tín nhim ni b ti BIDV.HCM 37
2.4 ÁNH GIÁ NHNG U IM VÀ HN CH CA H THNG
XHTD NI B CA BIDV 45
2.4.1. u đim 46
2.4.2. Hn ch 47
Kt lun chng 2 50
CHNG 3 51
GII PHÁP HOÀN THIN H THNG XP HNG TÍN DNG NI B
TI NGỂN HÀNG U T VÀ PHÁT TRIN VIT NAM
Mc tiêu hoàn thin h thng xp hng tín nhim ni b ca Ngân hàng
u t vƠ Phát Trin Vit Nam 51
3.1. iu chnh, b sung mt s ch tiêu tài chính và phi tài chính 52
3.1.1. Nhóm các ch s v lu chuyn tin t: 52
3.1.2. Tc đ tng trng doanh thu quý đánh giá so vi quý cùng k
nm trc ca doanh nghip 53
3.1.3. Ngun tr n ca khách hàng trong ngn hn (quý/6 tháng/nm ti) 54
3.1.4. Tính phù hp trong c cu t chc ca doanh nghip 54
3.1.5. ánh giá v khuynh hng chin lc ca Doanh nghip 55
iii

3.1.6. ánh giá nét vn hóa vƠ bn sc ca doanh nghip 55
3.1.7. Mc đ n đnh ca th trng đu ra 55
3.1.8. B sung mt s ch tiêu đánh giá mc đ ri ro ca ngành ngh
kinh doanh 55
3.1.9. B sung mt s ch tiêu đc trng ngƠnh 56
3.2. Xây dng b ch tiêu đánh giá các khách hƠng không đ điu kin xp hng

theo h thng XHTD ni b ca BIDV 57
3.2.1. Mc đích 57
3.2.2. i tng áp dng 57
3.2.3. Cn c đánh giá 57
3.2.4. Phng pháp đánh giá 57
3.2.5. Các ch tiêu đánh giá 59
3.3. Mt s kin ngh khác đi vi BIDV trong công tác vn hành h thng
XHTD 65
3.3.1. Công tác đƠo to ngun nhân lc 65
3.3.2. Xây dng h thng thông tin ni b 66
3.3.3. Chú trng công tác duy trì vn hóa tín dng 66
3.3.4. Hn ch ti đa tính ch quan, cm tính trong đánh giá xp hng tín dng 67
3.3.5. Nâng cao tin ích ca chng trình xp hng tín dng 67
3.4. Kin ngh đi vi các c quan ban ngƠnh 68
3.4.1. V vic ban hành và hoàn thin khung pháp lý liên quan
hot đng XHTD 68
3.4.2. V vic xây dng các ch tiêu trung bình ngành 69
3.4.3. Hoàn thin h thng k toán theo chun mc quc t, tng cng kim tra
vic tuân th pháp lut v k toán kim toán ca các doanh nghip. 70
3.4.4. Tng cng s h tr và kim soát ca NHNN 71
Kt lun chng 3 73
Kt lun 74

PH LC 1
PH LC 2
1

LI M U
Trên th gii, hot đng đnh mc tín nhim (MTN), hay còn gi lƠ thm
đnh tín nhim, xp hng tín nhim (XHTN) đi vi khách hƠng đƣ xut hin t

cui th k 19 vi các t chc MTN ni ting nh Moody’s, Standard&Poor’s
(S&P), Công ty MTN vƠ thông tin đu t R&I (Nht Bn), ầ Nhng kt qu
XHTN do các t chc nƠy đa ra không ch đc s dng trong phm vi quc gia
ni nó ra đi, mƠ còn đc nhiu nc trên th gii tha nhn lƠ có mc đ tin cy
rt cao vƠ đóng vai trò rt quan trng trong hiu qu hot đng ca các th trng tài
chính nói chung vƠ ca h thng ngơn hƠng nói riêng. Khu vc ông Nam Á cng
đc bit đn nh khu vc tham gia khá sm vƠo lnh vc nƠy, t nm 1982,
Philippines đƣ thƠnh lp trung tơm xp hng tín nhim ca mình, tip sau đó nm
1991 là Malaysia, 1993 lƠ Thái Lan vƠ nm 1995 lƠ Indonesia. Trong khi hot đng
XHTN đƣ xut hin trên th gii t rt lơu, thì đi vi Vit Nam, cách đơy hn
mi nm, XHTN vn còn lƠ mt khái nim khá mi m.
1. LỦ do chn đ tƠi
Trong nhng nm gn đơy, đc bit lƠ sau khi Vit Nam gia nhp WTO vƠ
thc hin l trình cam kt m ca th trng tƠi chính, hot đng ngơn hƠng đƣ có
nhng bin chuyn sơu sc c v lng vƠ cht. Nhng thay đi nƠy va đem đn
nhng tác đng tích cc va cha đng nhiu ri ro, điu đó đòi hi bn thân các
ngơn hƠng phi nơng cao hiu qu qun tr ri ro, đc bit lƠ trong mng cho vay,
mt hot đng mang li ngun thu nhp ch yu cho các TCTD nhng li cha
đng nhiu nguy c v n nu cht lng tín dng không đm bo. Mt trong
nhng k thut qun tr ri ro tín dng tiên tin đc nhiu nc trên th gii s
dng lƠ tin hƠnh phơn tích chm đim đ xp hng uy tín v mt tín dng ca mi
đi tng có nhu cu s dng vn vay bng mt h thng đánh giá chuyên bit
đc áp dng ti các ngơn hƠng, h thng đó còn đc gi lƠ h thng đnh mc tín
nhim khách hƠng.
Nhm tip cn các chun mc quc t trong qun tr ri ro vƠ giám sát hot
đng ca các NHTM theo phng pháp hin đi, đng thi, đ đm bo thc hin
2

nguyên tc 8 theo tiêu chun Basel 2, NHNN đƣ ban hƠnh Quyt đnh s
493/2005/Q-NHNN ngƠy 22/04/2005, trong đó yêu cu các NHTM VN phi xơy

dng h thng xp hng tín dng ni b đ phơn loi n, trích lp vƠ s dng d
phòng x lý ri ro tín dng trong hot đng ngơn hƠng ca TCTD.
H thng xp hng tín nhim Doanh nghip ca BIDV đc hình thƠnh
nhm h tr công tác phơn loi n, trích lp d phòng ri ro đc hiu qu vƠ tin
gn hn vi các chun mc quc t. Tuy lƠ mt trong nhng ngơn hƠng tiên phong
trong nghiên cu vƠ đc NHNN cho phép áp dng sm nht, nhng h thng
XHTD ca BIDV cng còn tn ti không ít hn ch. Xut phát t vn đ trên, vic
nghiên cu, tham kho vƠ tìm ra gii pháp đ hoƠn thin hn na chng trình đánh
giá khách hƠng ca mình lƠ mt trong nhng mc tiêu hƠng đu ca BIDV, đó cng
lƠ lý do tác gi chn vic nghiên cu gii pháp “HoƠn thin H thng xp hng tín
dng ni b ti Ngân hƠng u T & Phát Trin Vit Nam” lƠm đ tƠi cho
Lun vn thc s ca mình.
2. Mc đích nghiên cu
Qua nghiên cu khái quát v tín dng, ri ro tín dng, tng quan v xp
hng tín dng, đánh giá thc tin áp dng H thng xp hng tín nhim doanh
nghip ti Chi nhánh Ngơn hƠng u T & Phát Trin TP.HCM t đó nêu ra nhng
mt còn u đim vƠ hn ch, tác gi đ xut mt s gii pháp nhm hoƠn thin H
thng xp hng tín nhim doanh nghip ca Ngơn hƠng u T & Phát Trin Vit
Nam nói riêng vƠ h thng ngơn hƠng nói chung.
3. i tng vƠ phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca lun vn là các ch tiêu và phng pháp xp hng
tín dng đi vi khách hƠng doanh nghip ti Chi nhánh Ngân hàng u T vƠ Phát
Trin Vit Nam TP.HCM.
Do hn ch v mt thi gian cng nh kin thc nên trong khuôn kh ca
đ tƠi, tác gi tp trung nghiên cu các ch tiêu trong đánh giá, xp hng doanh
nghip. Ngoài ra, đ tƠi không th đi sơu tìm hiu vƠ phơn tích ht các khía cnh có
liên quan đn vic đánh giá nh: b ch tiêu chun dùng đ so sánh, cách thc đánh
3

giá, thang đim chun, ầ Nhng vn đ nƠy cn phi mt rt nhiu thi gian đ

nghiên cu, kho sát mƠ trong phm vi đ tƠi nƠy không th thc hin đc.
4. Phng pháp nghiên cu
Lun vn đc nghiên cu trên c s lý thuyt tƠi chính hin đi, lý thuyt
qun tr ri ro tƠi chính, cùng vi phng pháp thng kê, mô t, phơn tích vƠ tng
hp d liu đ khái quát hóa lên bn cht ca các vn đ cn nghiên cu.
5. Ý ngha khoa hc vƠ thc tin ca đ tƠi nghiên cu
Trên c s nghiên cu vƠ đ ra các gii pháp nhm hoƠn thin, b sung cho
H thng xp hng doanh nghip hin nay ca BIDV, tác gi tin rng h thng xp
hng theo lun vn khá hoƠn thin vƠ đy đ, có th thc hin trin khai vƠ áp dng
ngay trong toƠn h thng BIDV hoc đ tham kho áp dng cho các t chc tín
dng khác ti Vit Nam.
6. Kt cu ca đ tƠi
Vi phm vi nghiên cu nh trên, ni dung chính ca Lun vn đc kt
cu gm 03 chng
- Chng 1: Khái quát v hot đng tín dng ngơn hƠng vƠ h thng xp hng
tín dng ni b
- Chng 2: Thc tin áp dng h thng xp hng tín dng ni b ti Chi Nhánh
Ngơn HƠng u T VƠ Phát Trin Tp.HCM
- Chng 3: Gii pháp hoƠn thin h thng xp hng tín dng ni b ti Ngơn
hƠng u t vƠ Phát trin Vit nam


4

CHNG 1
KHÁI QUÁT V HOT NG TÍN DNG NGỂN HÀNG
VÀ H THNG XP HNG TÍN DNG NI B
1.1 TÍN DNG NGÂN HÀNG
Tín dng lƠ mt giao dch v tƠi sn (tin hoc hƠng hoá) gia bên cho vay
(ngơn hƠng vƠ các đnh ch tƠi chính khác) vƠ bên đi vay (cá nhơn, doanh nghip vƠ

các ch th khác), trong đó bên cho vay chuyn giao tƠi sn cho bên đi vay s dng
trong mt thi hn nht đnh theo tho thun, bên đi vay có trách nhim hoƠn tr vô
điu kin vn gc vƠ lƣi cho bên đi vay khi đn hn thanh toán.
Tín dng ngân hàng là quan h tín dng gia ngân hàng, t chc tín dng
và các t chc kinh t, cá nhân theo nguyên tc hoàn tr. Ngơn hƠng thng mi
(NHTM) là mt trung gian tài chính ra đi đ gii quyt nhu cu phân phi vn,
nhu cu phát trin sn xut kinh doanh ca các t chc kinh t, cá nhân vi đc thù
kinh doanh trên lnh vc tin t. Trc tiên, NHTM s huy đng vn nhàn ri trong
nn kinh t, sau đó cho các t chc kinh t, cá nhân vay li vi lãi sut cao hn lãi
sut huy đng đ thu li nhun.
Cp tín dng lƠ vic t chc tín dng tha thun đ khách hƠng s dng
mt khon tin trong mt khon thi gian nht đnh vi nguyên tc có hoƠn tr bng
các nghip v cho vay, chit khu, cho thuê tƠi chính, bo lƣnh ngân hàng và các
dch v khác, c th:
- Cho vay (loans)
Là vic ngơn hƠng s cp cho ngi đi vay mt s vn đ sn xut kinh
doanh, đu t hay tiêu dùng. Khi đn hn ngi đi vay phi hoƠn tr vn gc vƠ tin
lãi.
- Chit khu (discount)
ây lƠ nghip v cho vay gián tip mƠ ngơn hƠng s cung ng vn tín dng
cho mt ch th nhng mt ch th khác s thc hin vic tr n cho ngơn hƠng.
5

Các đi tng trong nghip v nƠy gm hi phiu, k phiu, trái phiu vƠ các giy
n có giá khác.
- Cho thuê tài chính (financial leasing)
ây lƠ loi hình tín dng trung, dƠi hn, trong đó các công ty cho thuê tƠi
chính dùng vn ca mình hay vn do phát hƠnh trái phiu đ mua tƠi sn thit b
theo yêu cu ca ngi đi thuê vƠ cho thuê trong mt thi gian nht đnh. Ngi đi
thuê phi tr cho công ty cho thuê tƠi chính tin thuê mi quý hoc mi tháng mt

ln, hoc tùy theo tha thun trong hp đng thuê tài chính. Khi kt thúc hp đng
ngi đi thuê có quyn mua hoc kéo dƠi thi hn thuê, hoc tr li thit b cho
công ty cho thuê tài chính.
- Bo lãnh ngân hàng (Bank Guarantee)
Là loi hình nghip v mƠ Ngơn hƠng s cp bo lƣnh cho khách hàng, nh
đó khách hƠng s đc vay vn Ngơn hƠng khác hoc đc tham gia d thu, đc
ký kt hp đng kinh t, đc ng vn đ thc hin hp đng, ầ
- Các hình thc khác
NgoƠi các loi hình cp tín dng k trên ngơn hƠng còn có nhiu loi hình
cp tín dng khác nh: tƠi khon thu chi, th tín dng ầ
Hot đng cp tín dng không nhng có ý ngha đi vi bn thơn ngơn hƠng
thng mi bi vì nh cho vay to ra ngun thu nhp ch yu cho ngơn hƠng đ t
đó hoƠn tr đy đ c gc ln lƣi tin gi cho khách hƠng, bù đp các chi phí kinh
doanh vƠ to ra li nhun cho ngơn hƠng, mƠ nó còn có ý ngha đi vi toƠn b hot
đng nn kinh t xƣ hi thông qua s chuyn hóa t vn tin gi nhƠn ri thƠnh vn
tín dng đ b sung cho các nhu cu sn xut kinh doanh đang thiu ht vn trong
nn kinh t.
Tuy nhiên hot đng cho vay lƠ hot đng mang tính ri ro ln. Vì vy, cn
phi qun lý các khon vay mt các cht ch thì mi có th ngn nga hoc gim
thiu ri ro.
6

1.2 RI RO TÍN DNG NGÂN HÀNG
1.2.1 Khái nim ri ro
Ri ro (risk) lƠ mt s không chc chn hay mt tình trng bt n. Nhng
không phi s không chc chn nƠo cng lƠ ri ro. Ch có nhng tình trng không
chc chn nƠo có th c đoán đc xác xut xy ra mi đc xem lƠ ri ro. Còn
tình trng không chc chn nƠo không th c đoán đc xác xut vƠ cha tng xy
ra ch đc xem nh lƠ s bt trc ch không phi lƠ ri ro.
 có th đo lng đc, ri ro đc đnh ngha nh lƠ s khác bit gia

giá tr thc t vƠ giá tr k vng. Nói đn ri ro tc lƠ nói đn quan h gia giá tr
mt bin nƠo đó so vi k vng ca nó. Giá tr k vng chính lƠ giá tr trung bình có
trng s ca mt bin nƠo đó vi trng s chính lƠ xác sut xy ra giá tr ca bin
đó. S khác bit gia giá tr thc t so vi giá tr k vng đc đo lng bi đ lch
chun. Do vy, đ lch chun hay phng sai, bình phng ca đ lch chun,
chính lƠ thc đo ca ri ro.
Công thc đo lng ri ro :
n
i
PiRERi
1
2
)()]([

Trong đó R
i
lƠ t sut li nhun ng vi bin c I; P
i
lƠ xác sut xy ra bin
c i vƠ n lƠ s bin c có th xy ra; E(R) là li nhun k vng, đc xác đnh theo
công thc nh sau: E(R) =
n
i
RiPi
1
))((

1.2.2 Ri ro tín dng
Ri ro trong hot đng ngơn hƠng lƠ nhng bin c không mong đi khi xy
ra dn đn nhng tn tht v tƠi sn cho ngơn hƠng, gim sút li nhun thc t so

vi d kin hoc phi b ra thêm mt khon chi phí đ có th hoƠn thƠnh đc mt
nghip v tƠi chính nht đnh.
Trong hot đng ca các công ty, ri ro tín dng phát sinh khi công ty bán
chu hƠng hóa vƠ khách hƠng mua chu không có kh nng tr n. Trong hot đng
7

ngân hàng, ri ro tín dng xy ra khi khách hƠng mt kh nng tr n mt khon
vay nƠo đó.
Ri ro tín dng hay còn đc gi lƠ ri ro mt kh nng chi tr vƠ ri ro sai
hn, lƠ kh nng xy ra tn tht trong hot đng cp tín dng ca t chc tín dng
do khách hƠng không thc hin hoc không có kh nng thc hin ngha v ca
mình theo nh đƣ cam kt. Ri ro tín dng phát sinh trong trng hp ngân hàng
không thu đc đy đ hoc thu không đúng k hn c gc ln lãi ca khon vay.
Vic hoƠn tr đc n gc trong tín dng ngân hàng có ngha là vic thc
hin đc giá tr hàng hoá trên th trng, còn vic hoàn tr đc lãi vay trong
tín dng là vic thc hin đc giá tr thng d trên th trng. Do đó, có th xem
ri ro tín dng cng lƠ ri ro kinh doanh nhng đc xem xét di góc đ ca ngân
hàng. Ri ro tín dng không ch gii hn  hot đng cho vay, mà còn bao gm
nhiu hot đng mang tính cht tín dng khác ca NHTM nh bo lãnh, cam kt,
chp thun tài tr thng mi, cho vay  th trng liên ngân hàng, tín dng thuê
mua, cho vay đng tài tr.
Ri ro tín dng bao gm hai loi chính sau đơy:
- Ri ro giao dch: lƠ ri ro liên quan đn tng khon vay hoc tng
khách hƠng c th. ơy lƠ ri ro có th phát sinh liên quan đn quá trình thm đnh
xét duyt cho vay, kim soát sau khi cho vay hoc do s h trong vic thc hin bo
đm tin vay vƠ nhng cam kt rƠng buc trong hp đng tín dng.
- Ri ro danh mc tín dng: lƠ ri ro phát sinh liên quan đn s kt hp
nhiu khon tín dng trong danh mc tín dng ca ngơn hƠng do sn phm không
phù hp hoc quá tp trung cho vay vƠo mt ngƠnh, lnh vc.
8

Hình 1.1: S đ ri ro tín dng

1.2.3 Nguyên nhân dn đn ri ro tín dng
Có hai đi tng tham gia trong quan h tín dng, đó là ngân hàng cho vay
và ngi đi vay. Ri ro xut phát t ngi đi vay và ngân hàng cho vay gi là ri
ro do nguyên nhân ch quan.
V phía khách hàng: nguyên nhơn ch quan có th do trình đ qun lý ca
khách hƠng yu kém dn đn s dng vn vay kém hiu qu hoc tht thoát nh
hng đn kh nng tr n.
V phía ngân hàng: nguyên nhơn ch quan dn đn ri ro tín dng có th
xut phát t quá trình phơn tích vƠ thm đnh tín dng không k lng dn đn
nhng sai lm trong quyt đnh cho vay. Mt khác, cng có th quyt đnh cho vay
đúng đn nhng do thiu kim tra kim soát sau khi cho vay dn đn khách hƠng s
dng vn vay không đúng mc đích nhng ngơn hƠng vn không phát hin đ ngn
chn kp thi.
9

Tuy nhiên ngi đi vay s dng tin vay trong mt không gian, thi gian c
th, tuân theo s chi phi ca nhng điu kin nht đnh mà ta gi là môi trng
kinh doanh. Ri ro tín dng xut phát t môi trng kinh doanh gi là ri ro do
nguyên nhân khách quan. Có th do khách hƠng gp phi nhng thay đi môi
trng kinh doanh không th lng trc đc, chng hn s thay đi v giá c hay
nhu cu th trng, s thay đi v môi trng pháp lý hay chính sách ca chính ph
khin doanh nghip lơm vƠo trình trng khó khn tƠi chính không th khc phc
đc. T đó doanh nghip dù có thin chí nhng vn không có điu kin đ tr n.
1.2.4 Thit hi t ri ro tín dng
Tín dng lƠ hot đng mang li ngun thu nhp ch yu vƠ cng lƠ hot
đng cha đng nhiu yu t ri ro nht cho các ngơn hƠng thng mi. Cho dù ri

ro xut phát t nguyên nhơn ch quan hay khách quan, t phía khách hƠng hay ngơn
hƠng, thì khi ri ro tín dng xy ra, đu dn đn hu qu khó lng. Trc tiên lƠ s
nh hng trc tip đn hiu qu kinh doanh ca ngơn hƠng bi đng vn đa ra
không đc thu hi c gc ln lƣi do khách hƠng không tr đc n. ng thi, uy
tín ca Ngơn hƠng cng b gim sút nghiêm trng, lòng tin ca ngi gi tin b tác
đng lƠm cho kh nng thanh toán gp tr ngi. ó lƠ điu lo lng nht ca các t
chc tín dng.
VƠ nh hng không ch dng  phm vi ngơn hƠng, ri ro tín dng gơy
tơm lý hoang mang lo s cho ngi gi tin vƠ có th h s  t rút tin lƠm cho
toƠn b h thng ngơn hƠng gp khó khn. S hong lon nƠy nh hng rt ln đn
toƠn b nn kinh t, lƠm cho sc mua gim, giá c tng, xƣ hi mt n đnh. c
bit trong trng hp quc gia có nn kinh t m ca hi nhp thì ri ro tín dng
trong nc cng nh hng đn các nc liên quan do có s gn cht trong mi liên
h v tin t vƠ đu t gia các quc gia. Cuc khng hong tƠi chính toƠn cu xy
ra nm 2007 mƠ hu qu ca nó đn nay còn cha th khc phc đc lƠ mt minh
chng rõ rƠng nht cho thit hi đn t ri ro tín dng.
Do đó, ngoƠi vic trích lp qu d phòng đ bù đp ri ro, thông thng các
ngơn hƠng thng phi s dng các bin pháp đm bo nh: th chp, cm c tài
10

sn, bo lƣnh ca bên th baầ đng thi phi thng xuyên hoƠn thin, ci tin các
bin pháp nghip v đ có th hn ch ti đa ri ro có th xy ra trong hot đng tín
dng.
Vì vy, vic tìm ra bin pháp qun tr ri ro tín dng phù hp có ý ngha
sng còn đi vi hu ht các ngơn hƠng, trong đó vic s dng h thng xp hng
tín dng đ đánh giá khách hƠng lƠ mt trong nhng bin pháp đc t chc tín
dng quan tơm hƠng đu.
1.2.5 Qun tr ri ro tín dng bng h thng xp hng tín dng ni b
Qun tr ri ro lƠ vic nhn din, đánh giá, đo lng đng thi đ ra các
bin pháp qun lý nhm hn ch s xut hin ca ri ro vƠ nhng thit hi khi

chúng phát sinh, đng thi xác đnh tng quan hp lý gia vn t có ca ngơn
hƠng vi mc đ mo him có th trong s dng vn ca ngơn hƠng
 qun tr ri ro tín dng, trong thi gian dƠi, các ngơn hƠng ch yu da
vào vic phơn tích tín dng truyn thng. Theo cách nƠy, quyt đnh cp tín dng
ph thuc khá nhiu vƠo tƠi sn đm bo. NgƠy nay, phng pháp qun tr ri ro
thông qua h thng xp hng tín dng ni b đc nhiu ngơn hƠng  các nc phát
trin áp dng, hu ht các đnh ch tƠi chính trên th gii đu s dng kt qu xp
hng tín dng ca mt t chc xp hng tín dng đc lp, có uy tín hoc t mình
xơy dng mt h thng xp hng tín dng riêng đ lƠm c s quyt đnh cho vay,
đánh giá mc đ ri ro ca khon cho vay. Các ngơn hƠng thng mi Vit Nam
cng không nm ngoƠi xu th đó, đc bit trong bi cnh đt nc đang trong tin
trình hi nhp kinh t, m ca th trng tƠi chính vi tc đ ngƠy cƠng sôi đng thì
vic s dng h thng XHTD trong qun tr ri ro, kim soát cht lng tín dng,
phù hp hn vi thông l quc t lƠ điu tt yu.
Thêm vƠo đó, t sau giai đon đi mi chính sách qun lý ca NhƠ nc,
nhu cu v vn trên th trng lƠm gia tng s tham gia ca nhiu loi hình TCTD
khác nhau nh ngơn hƠng thng mi c phn, ngơn hƠng liên doanh hoc ngơn
hƠng nc ngoƠi. Trong bi cnh đó, đ có th thu hút đc nhiu ngun vn nhƠn
ri trong dơn c, cng nh đánh giá đc nng lc tr n ca doanh nghip vay
11

vn, các TCTD buc phi t xơy dng mt h thng XHTD hoc tìm đn nhng ý
kin đánh giá khách quan ca bên th ba vi mc đích nơng cao cht lng hot
đng to u th trong môi trng cnh tranh.
Thông qua vic tin hƠnh XHTD khách hƠng, các t chc tƠi chính có th
qun lý vƠ kim soát đc ri ro mƠ h có th phi gánh chu trong hot đng kinh
doanh ca mình, đc bit lƠ công tác tín dng bng cách phơn loi vƠ qun lý mc
đ tín nhim ca ngi đi vay cng nh cht lng ca các khon vay.
XHTD lƠ c s đ NHTM đánh giá chính xác hn v tình hình tƠi chính,
kh nng tr n đ đa ra quyt đnh v vic cp tín dng đi vi mt khách hƠng

vƠ lƠ c s đ NHTM xơy dng chính sách tín dng, phơn loi n vƠ trích lp d
phòng ri ro đi vi nhng khon n đc đánh giá di tiêu chun nhm nơng cao
cht lng ca hot đng tín dng. XHTD còn lƠ công c h tr NHTM trong vic
xơy dng phng thc qun lý danh mc tín dng, hoch đnh chin lc kinh
doanh hp lý, hiu qu theo hng có li nht cho Ngơn hƠng.
1.3 TNG QUAN V XP HNG TÍN DNG
1.3.1 Khái nim xp hng tín dng.
Xp hng tín dng khách hƠng vay vn ca ngơn hƠng thng mi lƠ vic
ngơn hƠng thng mi s dng h thng xp hng tín dng ni b ca mình đ đánh
giá kh nng tr n ca khách hƠng vay, mc đ ri ro ca khon vay, lƠm c s đ
đa ra quyt đnh cp tín dng, qun lý ri ro, xơy dng các chính sách khách hƠng
phù hp đi vi tng loi khách hƠng theo kt qu xp hng.
1.3.2 i tng xp hng tín dng
H thng xp hng ni b đc các ngơn hƠng dùng đ xp hng cho hai
đi tng: xp hng ngi vay, da trên kh nng chi tr ca ngi vay, bao gm
khách hƠng lƠ t chc kinh t, t chc tín dng, cá nhơn; vƠ xp hng khon vay,
da trên mc đ ri ro ca tng khon vay.
Xp hng ngi vay tp trung vƠo ri ro tín dng ca ngi đi vay, nói
cách khác lƠ đánh giá xem ngi đi vay có th b mt kh nng thanh toán (v n)
hay không. Xp hng ngi đi vay ch yu d báo nguy c v n theo ba cp đ c
12

bn lƠ nguy him, cnh báo vƠ an toƠn da trên xác sut không tr đc n PD
(Probability of Default). Trên c s phân tích d liu v các khon n trong quá
kh, thng lƠ trong vòng 5 nm gn nht ca khách hƠng, gm các khon n đƣ
tr, khon n trong hn vƠ khon n không thu hi đc. Có ba nhóm d liu chính,
gm: (i) nhóm d liu tƠi chính liên quan đn các h s tƠi chính ca khách hƠng
cng nh các đánh giá ca các t chc xp hng; (ii) nhóm d liu đnh tính phi tƠi
chính liên quan đn kh nng nghiên cu vƠ phát trin sn phm mi, các d liu v
kh nng tng trng ca ngƠnh, trình đ qun lý; và (iii) nhóm d liu mang tính

cnh báo liên quan đn các hin tng báo hiu kh nng không tr đc n tình
hình s d tin gi, hn mc thu chi. Các nhóm d liu nƠy đc đa vƠo mt mô
hình đnh sn nh mô hình tuyn tính hay mô hình probit đ x lý, t đó tính đc
xác xut không tr đc n ca khách hƠng.
Xp hng khon vay tp trung vƠo nhng ri ro th hin  mi giao dch,
có tính đn các yu t nh các tƠi sn th chp hoc bo lƣnh đi vi s tin đi vay
cng nh thi hn thanh toán. Bên cnh đó, xp hng khon vay cng xem xét đn
kh nng chi tr ca ngi vay. Vi cách xp hng nƠy thì tùy thuc vƠo mc đ ri
ro th hin  mi giao dch, các khon vay khác nhau ca cùng mt khách hƠng có
th s có các mc xp hng tín nhim khác nhau. Ri ro ca khon vay đc đo
lng bng xác sut ri ro d kin EL (Expected Loss). Xác xut nƠy đc tính
theo công thc EL = PD x EAD x LGD. Trong đó, EAD (Exposure at Default) lƠ
tng d n ca khách hƠng ti thi đim khách hƠng không tr đc n), LGD
(Loss Given Default) lƠ t trng tn tht c tính.
Xp hng khon vay thng có hai loi: xp hng mt chiu vƠ xp hng
hai chiu. Xp hng mt chiu ly th hng ngi đi vay lƠm c s cho vic xp
hng, t vic xác đnh đc th hng ca ngi đi vay, ngi phân tích tin hƠnh
điu chnh tng hoc gim tùy theo mc đ ri ro ca giao dch tín dng đ phn
ánh các đc đim có liên quan đn khon cho vay, ví d nh mc đ ri ro ca các
khon vay da trên t l tƠi sn th chp hoc bo him cho khon vay đó. H thng
13

xp hng hai chiu kt hp xp hng ngi vay vi đánh giá đc đim ca tng giao
dch tín dng ca ngi đi vay, ví d nh xp hng da trên t l tn tht khi v n.
 kt qu xp hng đc chính xác vƠ hiu qu, v nguyên tc thì phi
thc hin vic xp hng cho c ngi đi vay vƠ tng giao dch tín dng. Tuy nhiên,
điu nƠy khó thc hin bi vic xp hng đi vi tt c các khon vay thng s rt
tn kém, đng thi xp hng khon vay phc tp hn hn xp hng ngi đi vay.
i vi các khon vay theo hn mc, các t chc tín dng thng ch yu s dng
phng pháp xp hng ngi vay đ phơn tích, đánh giá khách hƠng. Trong mt s

trng hp nh các khon vay món, vay đu t d án, đu t bt đng sn, ầ ngân
hƠng s s dng thêm phng pháp xp hng khon vay nhm đánh giá mc đ ri
ro ca giao dch.
1.3.3 Vai trò ca xp hng tín dng
Vic s dng h thng xp hng tín dng khách hƠng, các t chc tín dng
s có đc nhiu li ích, c th:
- Bng cách xp hng tín dng, ngân hàng cng có th tính toán đc
mc đ ri ro bng cách c tính kh nng ngi đi vay không tr đc n, t đó
có th kim soát mc đ tín nhim tín dng ca ngi đi vay vƠ hiu qu giao dch
tín dng.
- Da vƠo h thng đnh mc ni b s cho phép các ngơn hƠng đa ra
quyt đnh cho vay có hiu qu hn do đƣ chn lc nhng đi tng khách hƠng
phù hp.
- Bng mt h thng tiêu chun thng nht, nhng phơn tích mang tính
nht quán, toƠn din vƠ khách quan nƠy lƠm nn tng cho vic qun tr ngơn hƠng
mt cách khoa hc.
- Vic xơy dng mt h thng xp hng tín dng không ch mang li li
ích trong vc ci thin công tác qun tr ri ro tín dng mà còn mang đn cho các t
chc tƠi chính nhng c s nht quán trong chin lc qun tr ngơn hƠng, ví d
nh: da trên mc đ tín nhim ca ngi đi vay đ thit lp mc lƣi sut vay tng
ng nht trên c s tính toán, cơn đi gia ri ro có kh nng xy ra vƠ li nhun
14

thu đc hoc thc hin chính sách m rng đi tng khách hƠng mc tiêu, các
khách hƠng mang li nhiu nhun hay thu hp, gim dn d n đi vi nhng đi
tng khách hƠng có mc đ tín nhim yu, kém, có kh nng mang đn nhiu ri
ro cho hot đng tín dng ca ngơn hƠng.
- NgoƠi ra, h thng xp hng tín dng khách hƠng còn h tr ngơn
hƠng trong mc đích phơn loi vƠ giám sát danh mc tín dng bng cách giám sát s
thay đi ca s tin cho vay vƠ s lng ngi vay trong mi mc hng, t chc tƠi

chính có th đánh giá hiu qu ca các khon cho vay trong toƠn b danh mc cho
vay. Vic xp hng tín dng khách hƠng lƠm c s cho vic phơn loi vƠ giám sát
danh mc tín dng nhm đt ti 4 mc đích ch yu sau:
(1) Cho phép có mt nhn đnh c th v danh mc tín dng ca ngơn hƠng;
(2) Phát hin sm các khon tín dng có kh nng b tn tht hay đi chch
hng khi chính sách tín dng ca ngơn hƠng;
(3) Có mt chính sách đnh giá tín dng chính xác hn;
(4) Xác đnh rõ khi nƠo cn s giám sát hoc có các hot đng điu chnh
khon tín dng vƠ ngc li;
1.3.4 C s ca xp hng tín dng doanh nghip
Kinh nghim thc t trên th gii cho thy vic xp hng tín dng có th
da trên nhiu phng pháp đánh giá khác nhau. iu đó có ngha lƠ không có mt
khuôn thc chung cho tt c các mô hình đánh giá. Tuy nhiên, dù s dng phng
pháp nƠo thì vic xp hng tín dng cng đu có nhng c s chung nht, đó lƠ kt
hp gia (i) phơn tích đnh tính mƠ ni dung c bn ca nó lƠ đánh giá v ngƠnh
ngh, lnh vc hot đng, tình hình hot đng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip vƠ (ii) phơn tích đnh lng tc lƠ phơn tích, đánh giá các h s tƠi chính ca
doanh nghip.
1.3.4.1 Phân tích đnh lng
Phơn tích đnh lng thng đc s dng đ đánh giá ngi vay riêng l
thông qua vic phơn tích các ch s tƠi chính da vào báo cáo tài chính, bao gm:
Bng cơn đi k toán, Báo cáo kt qu kinh doanh, Thuyt minh báo cáo tƠi chính,
15

Báo cáo lu chuyn tin t vƠ mt s ngun thông tin khác (s lng lao đng, bng
thanh toán lng/nhơn công ầ). Các ch s nƠy phi có mi liên h thng kê vi
kh nng v n ca ngi vay.
1.3.4.2 Phân tích đnh tính
Trong phân tích XHTD, ngoài vic s dng các ch tiêu đnh lng phn
ánh kt qu hot đng kinh doanh thông qua báo cáo tƠi chính, thì bt buc phi

đánh giá thêm các yu t đnh tính khác nhm đánh giá đc tng th tình hình hot
đng ca doanh nghip di tác đng ca môi trng bên trong ln bên ngoƠi, cng
nh đ xác đnh đc v th hin ti ca doanh nghip. Các d liu đnh lng lƠ
nhng quan sát đc đo lng bng s, các quan sát không th đo lng bng s
đc xp vƠo d liu đnh tính. Các ch tiêu phơn tích có th thay đi phù hp vi
s thay đi ca trình đ công ngh vƠ yêu cu qun tr ri ro. Cách thc thu thp vƠ
x lý các thông tin đnh tính hay còn gi lƠ thông tin phi tƠi chính rt đa đng vƠ tùy
thuc vƠo mc tiêu đánh giá mƠ các s lng, mc đ nh hng ca các ch tiêu
nƠy s khác nhau. V c bn chúng gm các nhóm ch tiêu sau:
 V môi trng v mô:
- Môi trng kinh t, vn hoá, xƣ hi, chính tr, pháp lut;
- Môi trng t nhiên;
- Môi trng công ngh.
 V ngƠnh hot đng ca Doanh nghip:
- Kh nng gia nhp ngƠnh ca các đi th;
- Chính sách bo h ca chính ph, nhƠ nc;
- Trin vng phát trin ngƠnh;
- Mc đ cnh tranh trong ngƠnh;
 V th trng vƠ sn phm ca Doanh nghip:
- Cht lng, công ngh sn xut sn phm ca Doanh nghip;
- Ngun nguyên liu đu vƠo, th trng đu ra;
- Th phn ca Doanh nghip.
 Yu t bên trong Doanh nghip:
16

- Pháp lý Doanh nghip.
- Quy mô, c cu t chc, môi trng nhơn s ni b Doanh nghip.
- Nng lc, uy tín ca b máy qun tr điu hƠnh.
- Tm nhìn, chin lc kinh doanh ca doanh nghip.
 đm bo tính khách quan, nht quán thì vic phân tích đnh tính cn phi

có các tiêu chí, tiêu chun đánh giá c th và phi đc lp thƠnh vn bn tht chi
tit đ tránh nhng nhn đnh mang tính ch quan.
Mt lu ý khác là trong xp hng khon vay, thông tin đnh lng vƠ đnh
tính ca mi giao dch cn b sung thêm vƠo nhng thông tin đƣ đc s dng trong
xp hng ngi vay.  đánh giá ri ro đi vi các khon vay ca doanh nghip, có
th s dng nhng thông tin có s liên h vi mc đ tn tht khi v n ca khon
nh: tui n, k hn thanh toán, mc đ vƠ loi tƠi sn th chp, bo lƣnh, ầ
1.3.5 Các phng pháp xp hng tín dng doanh nghip
1.3.5.1 Phng pháp xp hng theo đim
Phng pháp xp hng theo đim thng s dng các s liu phn ánh đc
đim ca ngi vay đ tính toán xác sut ca ri ro tín dng hoc đ phơn loi
khách hƠng cn c vƠo mc đ ri ro đc xác đnh. Phng pháp nƠy mang tính
đnh lng nhiu hn nên thng đc dùng đ đánh giá toƠn din kt qu hot
đng ca doanh nghip. Phng pháp xp hng theo đim thng áp dng theo 4
mô hình sau:
- Mô hình xác sut tuyn tính
Mô hình nƠy s dng s liu quá kh, chng hn các s liu k toán, lƠm d
liu đu vƠo đ gii thích quá kh chi tr cho các khon đƣ vay vƠ t đó d đoán
xác sut chi tr cho các khon vay mi (pi).
Gi s các khon vay c (i) đc chia lƠm hai nhóm : nhóm có ri ro mt
vn (Zi=1) vƠ nhóm không có ri ro (Zi=0). Ta thit lp mi quan h gia các nhóm
nƠy vi các nhơn t nh hng tng ng (Xij) phn ánh đc đim ca ngi vay
th i theo mô hình đng thng tuyn tính vi công thc sau:
Z
i
=
j
X
ij
+ sai s

17

Trong đó:

j
phn ánh mc đ quan trng ca ch tiêu th j trong vic gii thích quá
kh chi tr ca ngi vay.
 Z
i
phn ánh xác sut bình quơn ri ro mt vn ca ngi vay E(Z
i
)=(1-p
i
);
p
i
lƠ xác sut tr n ca khon vay.
- Mô hình Logit
Mô hình này gii hn xác sut ly k ca ri ro mt vn đi vi mt khon
tín dng nm trong khong t 0 đn 1 vƠ gi s xác sut nƠy đc phơn b theo
dng hƠm s : F(Z
i
) =
)e1(
1
Zi

Trong đó :
 e lƠ c s t nhiên.
 F(Zi) lƠ xác sut ly k ca mc ri ro đi vi mt khon vay.

 Zi đc tính toán theo mô hình đng thng tng t mô hình trên.
- Mô hình Probit
Mô hình Probit gi thit rng xác sut v n đi vi mt khon tín dng có
dng phơn phi chun theo hƠm s sau:
Y= Pr( defaul|X:B) =
dze
z
BXf
2
):(
2
2
1

Vi : f (X;B) =
0 + 1X1 + 2X2 + ầ + nXn
Trong đó :
 Xi (i =1, n) lƠ các ch tiêu phn ánh ri ro kinh doanh vƠ ri ro tƠi chính
ca doanh nghip.
 i (i =1, n) lƠ các trng s th hin tm quan trng ca ch tiêu Xi (i=1,n)
HƠm s Y đo lng xác sut v n ca doanh nghip. Giá tr hƠm s Y giao
đng t 0 đn 1 vƠ đng bin vi giá tr hƠm f ( X;B)
- Mô hình phơn bit tuyn tính
Mô hình nƠy phơn loi ngi vay cn c vƠo mc đ ri ro có liên quan đn
các ch tiêu (Xj) phn ánh các đc đim tƠi chính vƠ kinh doanh ca ngi vay.