Giải pháp quản lý rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH








TRN TH KIU DUNG


GII PHÁP QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG
THANH TOÁN XUT NHP KHU TI NGÂN HÀNG
THNG MI C PHN CÔNG THNG VIT NAM


LUN VN THC S KINH T








THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO

TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



TRN TH KIU DUNG


GII PHÁP QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG
THANH TOÁN XUT NHP KHU TI NGÂN HÀNG
THNG MI C PHN CÔNG THNG VIT NAM



Chuyên ngành: Kinh t tài chính - ngân hàng
Mã s: 60.31.12
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC:
TS. V TH THÚY NGA




THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2011

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan tt c nhng s liu s dng trong lun vn: “Gii pháp
qun lý ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu ti Ngân hàng Thng
mi c phn Công Thng Vit Nam” đc thu thp t ngun thc t. Các s liu
có ngun trích dn, kt qu trong lun vn là trung thc và cha tng đc công b

 các lun vn khác. Các gii pháp, ý kin đ xut là ca cá nhân tôi đúc kt t vic
nghiên cu, phân tích đánh giá và kinh nghim công tác thc t ti Ngân hàng
Thng mi c phn Công Thng Vit Nam.
Tp. H Chí Minh, ngày 16 tháng 12 nm 2011
Ngi cam đoan
















DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BCT : B chng t
B/L : Bill of Lading
CAR : Capital Adequacy Ratio
CN : Chi nhánh
CNTT : Cơng ngh thơng tin
DN : Doanh nghip
L/C : Thư tín dụng (Letter of Credit)

ICC : International Chamber of Commerce (Phòng Thương mại Quốc tế)
NK : Nhp khu
NH : Ngân hàng
NHCTVN : Ngân hàng Thng mi c phn Cơng thng Vit Nam
NHPH : Ngân hàng phát hành
NHNN : Ngân hàng Nhà nước
NHTB : Ngân hàng thơng báo
NHTM : Ngân hàng thương mại
NHXN : Ngân hàng xác nhn
ROA : Return on Assets
ROE : Return on Equity
SGD : S giao dch
TDCT : Tin dng chng t
TMCP : Thng mi c phn
TNHH : Trách nhim hu hn
TTQT : Thanh toán quốc tế
TTTM : Tài tr thng mi
TTXNK : Thanh tốn xut nhp khu
UCP : Uniform Customs and Practice for Documentary Credit (Quy tắc và
thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ)
Vietinbank : Ngân hàng Thng mi c phn Cơng thng Vit Nam
VN : Vit Nam
XNK : Xuất nhập khẩu
XK : Xut khu

DANH MUÏC CAÙC BNG BIU

Bng 1.1: Các dng ri ro đi vi các bên tham gia trong tng phng thc TTQT
Bng 2.1: Các ch tiêu c bn v kt qu hot đng kinh doanh (2007 – 2011)
Bng 2.2: Tình hình thanh toán xut nhp khu VietinBank (2007-2011)
Bng 2.3 Tình hình hot đng chuyn tin đi VietinBank (2007-2011)
Bng 2.4: Tình hình hot đng chuyn tin đn VietinBank (2007-2011)
Bng 2.5: Tình hình hot đng thanh toán nh thu xut khu VietinBank (2007-
2011)
Bng 2.6: Tình hình hot đng thanh toán nh thu nhp khu VietinBank (2007-
2011)
Bng 2.7: Tình hình hot đng thông báo và thanh toán L/C xut khu VietinBank
(2007-2011)

Bng 2.8: Tình hình hot đng phát hành và thanh toán L/C nhp khu Vietinbank
(2007-2011)



DANH MC CÁC HÌNH V,  TH

Biu đ 2.1: Doanh s thanh toán xut nhp khu VietinBank (2007-2011)
Biu đ 2.2: Tình hình hot đng chuyn tin đi VietinBank (2007-2011)
Biu đ 2.3: Tình hình hot đng chuyn tin đn VietinBank (2007-2011)
Biu đ 2.4: Tình hình hot đng thanh toán nh thu xut khu VietinBank (2007-
2011)
Biu đ 2.5: Tình hình hot đng thanh toán nh thu nhp khu VietinBank (2007-
2011)
Biu đ 2.6: Tình hình hot đng thông báo và thanh toán L/C xut khu
VietinBank (2007-2011)
Biu đ 2.7: Tình hình hot đng phát hành và thanh toán L/C nhp khu
VietinBank (2007-2011)



MC LC

Li m đu: …………………………….…………………………………………… 1
CHNG 1: C S LÝ LUN V QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG
THANH TOÁN XUT NHP KHU TI CÁC NGÂN HÀNG THNG MI… 5
1.1. Khái nim v hot đng thanh toán xut nhp khu ti các ngân hàng thng
mi……………………………………….…………………………………………… 5
1.2. Vai trò ca hot đng thanh toán xut nhp khu………….……………… 7
1.2.1. i vi nn kinh t………………………… …………………………….7

1.2.2. i vi các doanh nghip xut nhp khu……… ……………………… 8
1.2.3. i vi các NHTM…………………… …………………….…….…… 8
1.3. Tng quan v ri ro trong hot đng TTXNK trong tng phng thc
TTQT………………………………………………………………………………… 9
1.3.1. Khái nim ri ro và ri ro trong hot đng TTXNK………………… … 9
1.3.2. Ri ro trong các phng thc thanh toán quc t …………………… …10
1.4. Qun lý ri ro trong hot đng TTXNK ti các ngân hàng thng mi……18
1.4.1. S cn thit qun lý ri ro trong hot đng TTXNK ti các NHTM…… 18
1.4.2. Nguyên nhân ri ro trong hot đng TTXNK ca các NHTM Vit Nam 18
1.4.2.1. Nguyên nhân ch quan: …………………… ………… 19
1.4.2.2. Nguyên nhân khách quan……………………………… … …19
1.5. Vn dng phng pháp qun tr ri ro hot đng vào qun lý ri ro trong
hot đng TTXNK……………………………………………………………………21
Kt lun chng 1……………………………………………………………………22
CHNG 2: THC TRNG QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG
THANH TOÁN XUT NHP KHU TI NGÂN HÀNG THNG MI C
PHN CÔNG THNG VIT NAM………………………………………… …23
2.1. Gii thiu v Ngân hàng TMCP Công Thng Vit Nam……………………23
2.1.1. Lch s hình thành và phát trin……………………………………… …23




2.1.2. Nng lc cnh tranh trong hot đng TTXNK ti NHCTVN… …… …23
2.1.2.1. Nng lc tài chính ca NHCTVN…………….……………… …23
2.1.2.2. Nng lc v ngun nhân lc…………….…………….… …… …24
2.1.2.3. Nng lc v cung cp sn phm dch v TTXNK………………… 25
2.1.2.4. Nng lc v ng dng công ngh trong hot đng TTXNK …… 30
2.2. Thc trng hot đng thanh toán xut nhp khu ti NHCTVN……… …31
2.2.1. Thc trng hot đng xut nhp khu ti Vit Nam……… ……… 31

2.2.2. Thc trng hot đng thanh toán xut nhp khu ti NHCTVN…… … 31
2.3. Thc trng ri ro trong hot đng TTXNK ti NHCTVN……………… …33
2.3.1. Ri ro tín dng…………….…………….………………………… ……33
2.3.1.1. Ri ro khi cp tín dng thanh toán hàng xut khu………… … …33
2.3.1.2. Ri ro khi cp tín dng thanh toán hàng nhp khu……….…………35
2.3.2. Ri ro tác nghip…………………………………….………….…………36
2.3.3. Ri ro t phía đi tác nc ngoài………………….………………… ….37
2.3.4. Ri ro t phía các doanh nghip Vit Nam……….………….………… 40
2.3.5. Ri ro do chính sách qun lý ngoi hi và d tr ngoi t…….…………44
2.3.6. Các ri ro khác…………………………………….…………….……… 44
2.4. Thc trng qun lý ri ro hot đng TTXNK ti NHCTVN……………… 46
2.4.1. Chin lc qun lý ri ro ca NHCTVN 46
2.4.2. Mô hình x lý tp trung TTXNK ca NHCTVN 48
2.5. ánh giá công tác qun lý ri ro hot đng TTXNK ti NHCTVN…… …51
2.6. Mt s hn ch ca mô hình x lý tp trung TTXNK ca SGD – NHCTVN….53
2.6.1. V c cu t chc nhân s……………………….………………… … 53
2.6.2. V quy trình nghip v……………………….…………………… … 54
2.6.3. V bi cnh hot đng……………………….……………………… ….54
Kt lun chng 2…………………………………………………………………… ………………………………………….…………55




Chng 3: GII PHÁP QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG THANH
TOÁN XUT NHP KHU TI NGÂN HÀNG THNG MI C PHN
CÔNG THNG VIT NAM………………………………………………… …56
3.1. Phng hng phát trin hot đng TTXNK ti NHCTVN…………… …56
3.2. Các gii pháp qun lý ri ro trong hot đng TTXNK ti NHCTVN………56
3.2.1. Qun lý ri ro trong tng phng thc TTQT……………………… …56
3.2.1.1 Qun lý ri ro trong phng thc ghi s……………………….………56

3.2.1.2. Qun lý ri ro trong phng thc chuyn tin……………….……… 57
3.2.1.3. Qun lý ri ro trong phng thc nh thu………………… ……… 57
3.2.1.4. Qun lý ri ro trong phng thc TDCT…………………… ………58
3.2.2. Hoàn thin chin lc qun tr ri ro tng th ti NHCTVN…… ……64
3.2.3. Hoàn thin mô hình và quy trình nghip v TTXNK hin hành… ………66
3.2.4. a dng hoá các sn phm TTQT& TTTM……………………… … 66
3.2.5. Phát trin dch v kinh doanh ngoi hi nhm qun lý ri ro t giá… …67
3.2.6. Tp trung đu t v c s vt cht, h thng công ngh thông tin… …68
3.2.7. u t đào to ngun nhân lc, nâng cao cht lng t vn TTXNK cho
khách hàng……………………… ……………………… …………………… … 69
3.2.8. Phi hp cht ch vi mng bo him, xây dng phng án, tin ti liên kt
và thc hin vic thuê tàu ch hàng đ kim soát ri ro……………………… …… 70
3.2.9. Tng cng hp tác quc t trong hot đng TTXNK, cng c mi quan h
đi ngoi vn có và m rng quan h ngân hàng đi lý vi các ngân hàng trên th
gii……………………… ……………………… ……………………… … ……71
3.3. Gii pháp phi hp t phía khách hàng……………………………… ……72
3.4. Gii pháp h tr t Chính ph, NHNN và các b ngành liên quan…… …74
3.4.1. Nâng cao cht lng điu hành v mô v chính sách tin t, tín dng……74
3.4.2. Không ngng hoàn thin môi trng lut pháp v TTXNK………………74
3.4.3. Nâng cao vai trò qun lý ca NHNN đi vi các NHTM v hot đng
TTXNK……………………… ……………………… …………………………… 75





3.4.4. Hoàn thin và phát trin th trng ngoi t liên ngân hàng  VN… … 76
3.4.5. Chính ph h tr các DN v chi phí phòng nga, hn ch ri ro…… ….78
3.4.6. M rng và nâng cao hiu qu kinh t đi ngoi theo đnh hng đa
phng hoá, đa dng hoá……………………… ……………………… ………… 78

Kt lun chng 3…………………………………………………………………… …………………………………………….……79
KT LUN…………………………………………………………………… …………………………………….…………………………79
Tài liu tham kho
Ph lc


1



1. Ý ngha thc t ca đ tài:
Vit Nam là nc đang phát trin nn kinh t th trng, m ca, hp tác, hi
nhp trong xu th kinh t th gii ngày càng đc quc t hoá thông qua chic cu
ni là thng mi quc t, do đó các nghip v ngân hàng quc t tr thành công c
thit yu và quan trng, đó là: thanh toán quc t, tài tr xut nhp khu, kinh doanh
ngoi hi, bo lãnh ngân hàng
Vt qua không gian và thi gian, nhng lung chu chuyn hàng hoá, dch v
và tin t đã to ra s gn kt vng bn gia cung và cu  nhng nc có trình đ
kinh t khác nhau và ngày càng tr nên phong phú, đa dng kéo theo hot đng thanh
toán quc t không ngng đc đi mi và hoàn thin nhm đáp ng yêu cu an toàn,
thun tin và nhanh chóng ca các giao dch thng mi.
Phát trin hot đng kinh t đi ngoi giúp cho Vit Nam s dng có hiu qu
hn ngun nhân lc, tài nguyên, ngun vn t có ca mình và to đc v trí thích
hp trong dây chuyn hp tác và phân công lao đng quc t. Thanh toán quc t nói
chung và thanh toán xut nhp khu nói riêng là mt dch v quan trng đi vi các
ngân hàng thng mi Vit Nam, tr thành mt nghip v ngoi bng đc trng và là
mt trong nhng lnh vc hot đng kinh doanh quan trng, mang li nhiu li
nhun thông qua các khon phí dch v ngày càng tng và có tác đng h tr, thúc
đy hot đng kinh doanh xut - nhp khu ca các doanh nghip cng nh thúc đy
các hot đng kinh doanh khác ca ngân hàng cùng phát trin.

Thanh toán quc t có thông sut, kp thi, an toàn và chính xác thì thng
mi quc t mi tn ti và phát trin đc. Do phm vi hot đng rng ln và bao
gm nhiu đi tng tham gia, chu s chi phi bi nhng lut l và tp quán đa
phng và c nhng lut l và tp quán quc t, thng mi quc t và thanh toán
xut nhp khu cha đng khá nhiu phc tp và phát sinh nguy c ri ro xut hin
ti nhiu thi đim, tn tht trc tip cho đt nc, cho ngân hàng, cho doanh nghip
hot đng kinh doanh xut nhp khu. ó là thit hi xy ra do không thu hi đc

2


vn, phát sinh nhng khon chi phí không cn thit hay là nhng yu t làm gim uy
tín ca ngân hàng. Do đó, tt yu phát sinh nhiu vn đ đòi hi các bên tham gia
phi hiu rõ v tng phng thc thanh toán quc t khi áp dng.
Vì vy, vic nghiên cu mt cách có h thng các phng thc thanh toán quc
t hin hành, thông l, tp quán đa phng và quc t và đc bit là các bin pháp
qun lý, giám sát ri ro là mt nhu cu khách quan cp thit.  tài: “Gii pháp
qun lý ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu ti Ngân hàng TMCP
Công Thng Vit Nam” hy vng s đóng góp phn nào cho vic hn ch ri ro,
đm bo an toàn cng nh nâng cao hiu qu hot đng thanh toán xut nhp khu
ti Ngân hàng TMCP Công Thng Vit Nam nói riêng và cho các Ngân hàng
thng mi Vit Nam nói chung.
2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài:
H thng hoá nhng vn đ lý lun c bn v thanh toán xut nhp khu và ri
ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu ti các NHTM.
H thng hoá, phân tích, thng kê thc trng hot đng xut nhp khu ti mt
NHTM c th, đa ra mt s tình hung ri ro, rút ra mt s tn ti và nguyên nhân
dn đn ri ro đ có c s đ xut gii pháp qun lý ri ro trong hot đng thanh toán
xut nhp khu ti các NHTM nói chung và ti NH TMCP Công Thng Vit Nam

nói riêng, góp phn thúc đy s phát trin hot đng thanh toán quc t ca Vit
Nam hin nay và trong tng lai.
3. i tng và phm vi nghiên cu:
Hot đng thanh toán quc t rt rng ln, bao trùm nhiu lnh vc nghip v
khác nhau. Trong gii hn đ tài nghiên cu, lun vn tp trung nghiên cu và gii
quyt các vn đ liên quan đn hot đng thanh toán xut nhp khu trong quan h
tài chính ti ngân hàng thng mi nh:
Nghiên cu c s lý lun v thanh toán xut nhp khu (thanh toán quc t mu
dch), ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu và nguyên nhân ri ro trong
hot đng thanh toán xut nhp khu ti các NHTM;

3


Nghiên cu nhng vn đ chung nht v thc trng và công tác qun lý ri ro
trong hot đng thanh toán xut nhp khu ti Ngân hàng TMCP Công Thng Vit
Nam, t đó đ xut nhng gii pháp và nhng kin ngh v qun lý ri ro trong hot
đng thanh toán xut nhp khu nói chung và trong các phng thc thanh toán quc
t nói riêng.
Mc thi gian nghiên cu t nm 2007-2011.
4. Phng pháp nghiên cu:
Bng phng pháp mô t, đ tài đã gii thiu đc c bn v lnh vc thanh
toán xut nhp khu, thng kê kt hp gii thích, so sánh đi chiu ri ro trong tng
phng thc TTQT, t đó nhn dng, phân tích, tng hp các nguyên nhân gây ra ri
ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu. Phân tích, đánh giá thc trng qun lý
ri ro ti Ngân hàng TMCP Công Thng Vit Nam da trên nhng lun gii có tính
h thng, mà ch yu là trong phng thc tín dng chng t, t đó nêu ra mt s
gii pháp thc hin qun lý ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu.
5. Nhng đóng góp ch yu ca lun vn:
- H thng hoá nhng vn đ lý lun, thc tin, phân tích v thanh toán xut

nhp khu, các ri ro ca các bên tham gia trong các phng thc TTQT, làm rõ
nguyên nhân ri ro trong điu kin kinh t ngoi thng hin nay.
- úc kt kinh nghim hot đng thc tin ca NHCTVN và mt s NHTM
Vit Nam khác.
-  ra mt s gii pháp qun lý ri ro hot đng thanh toán xut nhp khu
nhm nâng cao cht lng hot đng thanh toán xut nhp khu và nâng cao nng
lc cnh tranh ca NHCTVN phù hp vi đng li phát trin kinh t đi ngoi
nc ta hin nay.
- T vic tìm hiu, khc phc nhng hn ch, ri ro trong các phng thc
TTQT s m ra vic nghiên cu phát trin thêm mt s nghip v liên quan nh: tài
tr xut nhp khu, kinh doanh ngoi hi
6. Ni dung, b cc lun vn:
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn đc trình bày trong 3 chng:

4

Chng 1: C s lý lun v qun lý ri ro trong hot đng thanh toán xut
nhp khu ti các ngân hàng thng mi.
Chng 2: Thc trng qun lý ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp
khu ti Ngân hàng TMCP Công Thng Vit Nam.
Chng 3: Các gii pháp qun lý ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp
khu ti Ngân hàng TMCP Công Thng Vit Nam.
Do ri ro trong hot đng thanh toán xut nhp khu ht sc phc tp, đa dng,
vi thi gian nghiên cu và trình đ ngi vit còn hn ch nên lun vn s không
tránh khi nhng thiu sót nht đnh. Em rt mong nhn đc s đóng góp ý kin
ca Quý Thy Cô đ đ tài đc hoàn thin hn.

5


CHNG 1
C S LÝ LUN V QUN LÝ RI RO TRONG HOT NG
THANH TOÁN XUT NHP KHU TI CÁC NGÂN HÀNG
THNG MI
1.1. Khái nim v hot đng thanh toán xut nhp khu ti các ngân hàng
thng mi
Bt c quc gia nào mun phát trin kinh t, không ch da vào sn xut trong
nc mà còn giao dch, quan h kinh t vi các nc khác. Mi quan h kinh t ln
nhau gia các nc chính là tng th các mi quan h kinh t đi ngoi gia các
quc gia. Trong mi quan h này bao gm nhiu lnh vc: kinh t, chính tr, ngoi

giao, vn hóa, hp tác khoa hc k thut , trong đó quan h v kinh t chim v trí
quan trng, nó là c s cho các quan h quc t khác. Quá trình tin hành các hot
đng nêu trên tt yu ny sinh nhng nhu cu chi tr, thanh toán tin hàng gia các
ch th  các quc gia khác nhau, t đó ny sinh nhu cu thc hin các hot đng
thanh toán quc t.
Thanh toán quc t là vic thc hin các ngha v chi tr và quyn hng li
v tin t phát sinh trên c s các hot đng kinh t và phi kinh t gia các t chc,
cá nhân nc này vi t chc, cá nhân nc khác, hay gia mt quc gia vi t chc
quc t, thông qua quan h gia các ngân hàng ca các nc liên quan.
Di góc đ kinh t, các quan h quc t đc phân chia thành hai loi: quan
h mu dch và quan h phi mu dch. Do đó TTQT cng bao gm: thanh toán mu
dch và thanh toán phi mu dch.
Thanh toán phi mu dch là quan h thanh toán không liên quan đn hàng hóa
cng nh cung ng lao v, không mang tính cht thng mi. ó là nhng chi phí
ca các c quan ngoi giao, ngoi thng  nc s ti, chi phí v vn chuyn, đi li
ca các đoàn khách Nhà nc, t chc, cá nhân, các ngun tin quà biu, tr cp ca
cá nhân ngi nc ngoài cho cá nhân ngi trong nc, các ngun kiu hi, các
ngun tr cp ca mt t chc t thin nc ngoài cho mt t chc, đoàn th trong
nc

6


Thanh toán mu dch là quan h thanh toán da trên c s trao đi hàng hóa
và các dch v thng mi theo giá c quc t. Các bên mua bán chu s ràng buc
bi các điu khon và điu kin ký kt trong hp đng thng mi đc gi là hp
đng ngoi thng. Mi hp đng phi quy đnh rõ vai trò, trách nhim ca mi bên,
phng thc thanh toán, đng tin thanh toán, điu kin thng mi, chng t yêu
cu khi thanh toán Do phm trù TTQT rt rng, đ tài ch xin tp trung vào hot
đng TTQT mu dch hay còn gi là hot đng thanh toán xut nhp khu.

ng tin dùng thanh toán trong hp đng ngoi thng có th là đng tin
ca nc ngi bán hoc nc ngi mua, hoc cng có th là đng tin ca nc
th ba. Do đó, vic la chn đng tin thanh toán phi đc hai bên mua, bán bàn
bc thng nht và ghi c th trong hp đng.
Các chng t s dng ph bin trong thng mi quc t bao gm chng t
tài chính và chng t thng mi. Chng t tài chính gm hi phiu, k phiu, séc.
Chng t thng mi bao gm: hóa đn, chng t bo him, chng t vn ti (vn
đn đng bin, vn đn đa phng thc, chng t vn ti hàng không ), và các
chng t khác (phiu đóng gói, bng kê trng lng, giy chng nhn s lng và
cht lng, giy chng nhn xut x ).
Trong thng mi quc t, hàng hóa đc vn chuyn t nc này sang nc
khác bng nhiu phng thc khác nhau và vic thanh toán gia các quc gia cng
có các phng thc khác nhau. Chính khong chênh v thi gian gia dòng lu
chuyn hàng hóa và thanh toán t nc này sang nc khác có th s to ra ri ro,
phát sinh nhiu bt trc trong quá trình chuyên ch cng nh thanh toán. Vì vy,
nghiên cu các ri ro có th xy ra đi vi các bên liên quan trong tng phng thc
TTQT đ có bin pháp qun lý và hn ch ri ro trong hot đng TTXNK luôn đc
c doanh nghip xut nhp khu và các NHTM quan tâm.
Trong hot đng TTXNK, các bên tham gia ch yu vào quá trình lu thông
hàng hoá – tin t bao gm:
- Nhà nhp khu, nhà xut khu, ngi sn xut hàng hóa và các đi lý
- Các ngân hàng phc v nhà nhp khu, nhà xut khu

7


- Ngi chuyên ch, vn ti hàng hóa t nc này sang nc khác
- Công ty bo him
- Chính ph và các t chc thng mi (Phòng Thng mi hay các c quan
giám đnh quc t, hi quan…)

Tùy thuc vào phng thc TTQT và giai đon giao dch mà có rt nhiu tên
gi khác nhau cho các bên tham gia vào giao dch. Và ri ro ca các bên liên quan s
tu thuc vào tng phng thc TTQT mà các bên la chn.
1.2. Vai trò ca hot đng thanh toán xut nhp khu
Hot đng TTXNK đc bt ngun t hot đng ngoi thng nhm h tr
và phc v cho hot đng xut nhp khu gia các quc gia din ra mt cách suông
s và hiu qu. ng thi, hot đng ngoi thng và hot đng TTXNK gn lin
vi nhau và gn lin vi nhiu lnh vc hot đng khác, mà mi lnh vc là mt mt
xích không th thiu trong dây chuyn hot đng kinh t đi ngoi ca mi quc gia
nói riêng và trên toàn th gii nói chung.
1.2.1. i vi nn kinh t
Trc xu hng kinh t th gii ngày càng đc quc t hoá, các quc gia
đang ra sc phát trin kinh t th trng, m ca và hi nhp, TTXNK tr thành
chic cu ni kinh t trong nc vi kinh t th gii; bôi trn và thúc đy xut nhp
khu hàng hoá và dch v; thúc đy đu t nc ngoài trc tip và gián tip; thu hút
kiu hi và các ngun lc tài chính khác; thúc đy th trng tài chính hi nhp quc
t và m rng hot đng sn xut ra th trng th gii, đy nhanh tin đ toàn cu
hóa, hi nhp hóa. Vì vy, ngày nay các quc gia đu chú trng đn hot đng kinh
t đi ngoi, xem đây là cách thc chin lc đ phát trin kinh t.
TTXNK đc ny sinh t các hot đng thng mi, mua bán, trao đi gia
các ch th trên th gii. Ngày nay, ngoi tr nhng hot đng mua bán nh, mt s
giao dch hn ch ti biên gii đc chi tr bng tin mt, hu nh các hot đng
kinh doanh hp pháp trên th gii đu đc thc hin bng nhng PTTT hin đi,
nhanh chóng hn thông qua các đnh ch tài chính trung gian. iu này đã to điu

8


kin ht sc thun li cho các quc gia phát trin và m rng các mi quan h kinh
t đi ngoi, trong đó thng mi quc t đóng vai trò quan trng.

Vi chc nng trung gian thanh toán, hot đng TTXNK ca NHTM đã tr
thành mt dch v không th thiu và đóng mt vai trò quan trng trong nn kinh t
hàng hóa. Trong quá trình chi tr, đ an toàn, tính chính xác, s bo mt, chi phí ca
nghip v thanh toán s tác đng mnh và thúc đy quan h thng mi ngày càng
m rng và phát trin. Thông qua mng li TTXNK, các NHTM góp phn nâng
cao tc đ chu chuyn vn trên toàn th gii, phân b ngun vn gia các th trng,
các vùng, lãnh th trên toàn cu ngày càng hiu qu, gim bt nhng ri ro liên quan
ti s bin đng ca tin t, ti kh nng thanh toán, to điu kin cho phát trin và
m rng hot đng ngoi thng.
1.2.2. i vi các doanh nghip xut nhp khu
Vi vai trò là trung gian thanh toán, các NHTM vi mng li chi nhánh và
đi lý rng rãi trên khp th gii s giúp cho bên mua và bên bán thc hin vic
thanh toán khi phát sinh giao dch thng mi quc t. TTXNK là mt xích không
th thiu trong quá trình mua bán hàng hoá, dch v gia các cá nhân, t chc  các
quc gia khác nhau. Hot đng TTXNK có nhanh chóng, an toàn và chính xác thì
mi làm cho hàng hoá, tin t lu thông trong hot đng ngoi thng, nhà XK thu
đc tin, nhà NK tr đc tin, thúc đy dòng tin và tính thanh khon, t đó quyt
đnh cht lng ca mt chu k kinh doanh, thúc đy tc đ thanh toán, giúp các DN
thu hi vn nhanh, phn ánh hiu qu kinh t và tài chính trong hot đng ca DN.
Các DN xut nhp khu s đc các NHTM t vn, hng dn các PTTT phù
hp, an toàn và bo đm quyn li cho c hai bên mua bán, hn ch ri ro và góp
phn to nên uy tín ca các DN đi vi các bn hàng  nc ngoài. Mt khác, trong
quá trình thc hin TTXNK, nhng DN không đ nng lc v vn s đc NH tài
tr xut nhp khu vi các dch v tài chính và cung cp các k thut h tr DN thc
hin hot đng thng mi quc t, qua đó m rng quan h gia các quc gia trên
th gii.
1.2.3. i vi các NHTM

9

Ngày nay hot đng TTXNK tr thành mt dch v quan trng ti các NHTM,
đã và đang đc quan tâm đu t phát trin v công ngh thanh toán, trình đ cán b,
mng li đi lý trên toàn th gii Hot đng này giúp NH có th cung cp tài
chính cho khách hàng ca mình trong môi trng kinh t nhiu thách thc, kh nng
thu li cao hn do qun lý và kim soát tài sn khách hàng cht ch hn. Các NH
hin đi hot đng đa nng nhm tng thu nhp t các nghip v truyn thng và m
rng các nghip v ngoi bng nh kinh doanh TTXNK, ngoi hi, bo lãnh…
Dch v TTXNK tr thành dch v mang li li nhun cao, đc các NHTM
đc bit chú trng và đem li ngun thu đáng k di dng phí. Nghip v TTXNK
có mi quan h tng h và to điu kin phát trin các hot đng kinh doanh khác
ca NH nh: kinh doanh ngoi t, tài tr xut nhp khu, bo lãnh, đu t, ngân qu,
thu hút thêm khách hàng v giao dch, tng quy mô hot đng, m rng hot đng tín
dng, tng cng ngun vn huy đng (đc bit là ngun vn ngoi t)… Hot đng
TTXNK giúp NHTM m rng vn, đa dng hóa các dch v, m rng phm vi giao
dch, nâng cao v th, kh nng cnh tranh, uy tín trên th trng tài chính quc t.
Nh vy, vai trò ca ngân hàng trong hot đng TTXNK là rt cn thit, là
cu ni quan trng gia doanh nghip, thng nhân trong và ngoài nc, là điu kin
đm bo an toàn cho các bên tham gia hot đng xut nhp khu cng nh tài tr cho
h trong hot đng sn xut kinh doanh.
1.3. Tng quan v ri ro trong hot đng TTXNK trong tng phng thc
TTQT
1.3.1. Khái nim ri ro và ri ro trong hot đng TTXNK
Ri ro là s kin bt ng xy ra gây tn tht. Ri ro là kh nng gp nguy
him có th phát sinh t mt vài tin trình hay t mt vài s kin. Ri ro là mt tình
trng trong đó các bin c xy ra trong tng lai có th xác đnh đc. Có th nói ri
ro tn ti  khp mi lnh vc trong cuc sng, hin din  hu ht trong mi hot
đng ca con ngi.
Trong kinh doanh xut nhp khu, ri ro là s bt trc có th đo lng đc,
nó có th to ra nhng tn tht, mt mát, thit hi hoc làm mt đi nhng c hi sinh

li, nhng cng có th đem đn nhng li ích, nhng c hi thun li trong lnh vc

10


hot đng này. Nhà XK hay nhà NK là nhng khách hàng mà ngân hàng phc v, do
đó ri ro ca h cng liên quan đn các ngân hàng.
Ri ro trong TTXNK là nhng ri ro v kinh t phát sinh trong quá trình thc
hin hot đng TTXNK do các nguyên nhân phát sinh t quan h gia các bên tham
gia TTXNK (nhà XK, nhà NK, ngân hàng, các t chc, cá nhân và các tác nhân
trung gian ) hoc do nhng nhân t khách quan khác gây nên.
Ri ro trong hot đng TTXNK ca NHTM là vn đ xy ra ngoài ý mun
trong quá trình tin hành hot đng TTXNK và nh hng xu đn hot đng kinh
doanh ca NHTM. Trong quá trình tin hành hot đng TTXNK, ri ro xy ra khi
quyn li ca mt bên tham gia b vi phm. Ri ro không ch đc hiu theo ngha
hp là vic chng t không đc thanh toán, mà còn đc hiu rng ra là bt k mt
s chm tr nào trong các khâu ca quá trình TTXNK. Vi ngi bán, ri ro xy ra
khi bán hàng không thu đc tin hoc chm thu đc tin, ri ro v th trng, ri
ro không nhn hàng, ri ro không thanh toán Vi ngi mua, ri ro xy ra khi
ngi bán giao hàng không đúng vi các điu kin ca hp đng (không đúng s
lng, chng loi…), ri ro không giao hàng, ri ro trong quá trình vn chuyn hàng
hoá Vi các NH có liên quan, ri ro xy ra khi ngi mua hoc ngi bán thiu
trung thc, không thc hin đúng cam kt đã ghi trong hp đng, ri ro do t giá
bin đng…
S cách bit v đa lý, ngôn ng, h thng lut pháp, tp quán kinh doanh
làm cho hot đng TTXNK nói riêng và nghip v NH đi ngoi nói chung cha
đng nhiu ri ro tim n. Bên cnh các ri ro vn có ca hot đng NHTM nh: ri
ro tín dng, ri ro thanh khon, ri ro lãi sut, ri ro hot đng, ri ro th trng
hot đng TTXNK còn cha đng nhiu ri ro đc thù, trong tng phng thc
TTQT.

1.3.2. Ri ro trong các phng thc thanh toán quc t
Trong thc t, mi PTTT đu có u đim và nhc đim nht đnh, nhng
nhc đim trong tng PTTT có th phát sinh ri ro cho các bên liên quan. Các dng
ri ro này đc khái quát qua bng 1.1 di đây.

11



Bng 1.1: Các dng ri ro đi vi các bên tham gia trong tng phng thc TTQT
Ri ro
Phng
thc thanh
toán
i vi nhà xut khu i vi nhà nhp khu
i vi các ngân hàng
tham gia
Ghi s
(Open
account)
- Giao hàng ri nhng không nhn đc tin.
- Nhà NK c ý tranh chp v cht lng, s
lng hàng hóa, gây áp lc gim giá.
- Chu chi phí kim soát tín dng và thu tin.
- Ri ro t giá khi ngoi t gim giá nu hóa
đn thanh toán ghi bng ngoi t.
- Nhà XK có th không giao
hàng, giao hàng chm tr, không
đúng thi gian, không đúng quy
đnh v s lng và cht lng.

- Ri ro t giá nu hóa đn thanh
toán ghi bng đng ngoi t khác
đng tin ca nc nhà NK.
- Không có s tham gia ca
NH.
Chuyn tin
trc khi
nhn hàng
- Phát sinh chi phí sn xut, qun lý, lu kho,
tin bo him, hay phi ch hàng quay v nu
hàng hóa đã đc gi đi nu nhà NK không
thc hin chuyn tin trc mà hàng hóa đã
đc sn xut, thu mua.
- B chim dng vn, cha chc
đã nhn đc hàng hoc nhn
đc hàng không đúng cht
lng, s lng, không đúng hn.
- Do phi thanh toán trc nên
chu áp lc v tài chính.
- NH ch là trung gian thanh
toán và không có trách nhim
thanh toán tin hàng hóa, dch
v hay bt c trách nhim gì
đi vi ngi chuyn tin,
ngi nhn tin.
Chuyn tin
sau khi nhn
hàng
- Ri ro hoàn toàn thuc v nhà XK, b chim
dng vn mà cha chc đc thanh toán, chu

ri ro v đi tác, ri ro quc gia, t giá.
- An toàn. - NH ch là trung gian thanh
toán.


12

Ri ro
Phng
thc thanh
toán

i vi nhà xut khu i vi nhà nhp khu
i vi các ngân hàng
tham gia
Nh thu
(Collections)

* i vi
nh thu trn
- Nhà XK mt quyn kim soát hàng
hóa và cha đc thanh toán t lúc
gi hàng đi (vic tr tin không cn
c vào BCT hàng hóa, mà ch da
vào hi phiu do nhà XK ký phát).
- Nhà NK cha thanh toán tin hàng
nhng đã nm gi đc chng t đ
nhn hàng t nhà chuyên ch, sau đó
nu ch tâm la đo, nhn hàng
nhng t chi thanh toán hay t chi

ký chp nhn thanh toán hi phiu
k hn; c ý chim dng vn, vic
thanh toán s dây da, chm tr.


- Ri ro phát sinh khi hi phiu đòi
tin đn trc và phi thc hin
ngha v thanh toán, trong khi hàng
hóa không đc gi đi, hoc đã
đc gi đi nhng cha ti, hoc
khi nhn hàng hoá không đm bo
đúng cht lng, chng loi và s
lng nh đã tha thun trong hp
đng thng mi.

- NH ch là trung gian thanh toán.


13

* i vi
nh thu kèm
chng t
- Không đm bo quyn li ca nhà
XK: giao hàng khi cha đc thanh
toán, b chim dng vn ti khi nhn
đc thanh toán t NH. Nu ngi
mua không ly hàng, ngi bán phi
chu các chi phí lu kho, lu bãi,
hàng hóa phi chuyn ch v, thm

chí không còn bán đc cho ai.
- Trong nh thu tr chm D/A: nhà
XK mt kim soát v hàng hóa, vic
thanh toán hoàn toàn ph thuc vào
tính chân th
c và kh nng tài chính
ca ngi mua.
- Ri ro v t giá.
- Hàng hóa có th không đúng theo
các tiêu chun ghi trong hp đng
thng mi v s lng, cht
lng, không đc kim đnh, hay
cha đc bo him đy đ.
- BCT do nhà XK lp có th thiu,
gi mo, nhà NK đng trc nguy
c phi thanh toán trong khi không
nhn đc hàng hoc hàng không
đúng tiêu chun, không bán đc.
- NH ch đóng vai trò là ngi trung
gian đn thun, không chu trách
nhim v chng t và c hàng hóa
đc giao khi x lý giao dch.
- i vi NH chuyn chng t (NH
nh thu)
Ri ro tín dng t phía nhà XK nu
cho vay sn xut hàng xut khu
hoc chit khu chng t, hoc thanh
toán nh thu trc khi nhn đc
tin chuyn đn t NH xut trình.
- i vi NH xut trình (ngân

hàng thu h)
+ Chu trách nhim kim tra tính hp
l, đy đ ca BCT nhn đc vi
danh mc trên Lnh nh thu, nu có
s sai lch, mâu thun thì phi thông
báo ngay cho NH chuyn chng t
đ xin ch th x lý tip theo.
+ Ri ro tín dng nu cho nhà NK
vay đ thanh toán.


14


Ri ro Phng
thc
thanh
toán
i vi nhà xut khu i vi nhà nhp khu
i vi các ngân hàng
tham gia
Tín dng
chng t
(Letter of
Credit)
- Xut trình BCT không phù hp vi
L/C thì điu khon thanh toán hoc
chp nhn thanh toán đu có th b
t chi, hoc thanh toán chm tr,
nhà NK làm điu kin ép gim giá,

thm chí s phi tr các khon chi
phí nh lu tàu, lu kho quá hn,
mua bo him thêm cho hàng hoá
hoc phi ch hàng v nc…
- H s tín nhim ca NHPH và ri
ro chính tr, ri ro c ch chính sách
thay đi ca nc nhà NK. Nu
NHPH/NHXN mt kh nng thanh
toán hay b phá sn thì mc dù BCT
xut trình có hoàn ho cng không
đc thanh toán.
- Ri ro không đc giao
hàng theo đúng quy đnh
trong L/C và hp đng, b
giao hàng mun, thiu hàng,
hàng gi, la đo, kém phm
cht và không đúng quy cách.
- Nhà XK c ý gian ln, la
đo xut trình BCT gi mo
cho NH đ đc thanh toán
(vic thanh toán ca NH cho
nhà XK không cn c vào
tình hình thc t ca hàng hóa
mà NH ch kim tra tính hp
l trên “b mt” BCT).

- i vi NH phát hành L/C- Issuing bank)
+ NHPH ràng buc không hy ngang trách nhim
thanh toán k t thi đim phát hành L/C nên khi
phát hành L/C phi ht sc cn trng và chính

xác nhm tránh ri ro và các tranh chp phát sinh
sau này.
+ Ri ro v uy tín, tài chính, kh nng thanh toán
ca nhà NK. Nu ngi th hng xut trình
BCT hp l mà nhà NK không có kh nng thanh
toán hoc phá sn hoc không đng ý thanh toán,
hoc cùng vi ngi th hng kt hp thc hin
hành vi la đo thì NHPH phi thc hin thanh
toán do ch giao dch da trên chng t mà thôi.
Ri ro nhà NK mt kh nng thanh toán hoc phá
sn gây thit hi nng n cho NHPH nu NHPH
tài tr vn nhp khu.


15

Ri ro
Phng
thc thanh
toán
i vi nhà
xut khu
i vi nhà nhp khu
i vi các ngân hàng
tham gia
Tín dng
chng t
(Letter of
Credit)

- Ri ro xy ra nu nhà NK không yêu
cu vn đn đc xut trình cho NHPH
trn b và không chp nhn vn đn
quy đnh “To order”, vì mt ngi khác
cm vn đn có th đi nhn hàng, trong
khi ngi tr tin li là nhà NK.
- Ri ro khong chênh gia thi gian
giao hàng và thi hn xut trình BCT
mun nht d dn đn trng hp hàng
đã cp cng nhng BCT cha v đ nhà
NK đi ly hàng, nhà NK s phi tr mt
khon phí đ yêu cu NHPH phát hành
Th bo lãnh nhn hàng gi hãng tàu đ
đc nhn hàng kp thi và tránh chi
phí lu kho, lu bãi, phí bo him tng
thêm

+ Ri ro trong nghip v phát hành bo lãnh nhn hàng cho
nhà NK do cam kt đn bù cho hãng vn ti là hoàn toàn
đc lp vi cam kt thanh toán cho ngi th hng.
+ Cam kt hoàn tr ca NHPH đi vi NH ch đnh hoàn
toàn đc lp vi cam kt ca NHPH đi vi ngi hng.
+ Ri ro trong vic kim tra BCT nhp khu đ quyt đnh
vic NHPH chp nhn hoc t chi thanh toán. ây là khâu
d gây tranh cãi gia các NH và d gây ri ro cho NHPH do
UCP và ISBP không quy đnh tt c các trng hp xy ra
dn đn tranh cãi v các đim bt hp l trong BCT.
+ Ri ro tác nghip ca cán b NH: giao BCT cho nhà NK
khi cha có s đng ý thanh toán hoc chp nhn thanh toán
bng vn bn t nhà NK; BCT có li nhng kim tra không

phát hin ra; thông báo cho NH gi chng t nhng bt hp
l và t chi thanh toán vt quá 5 ngày làm vic…