HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN CHỨNG KHOÁN SÀI GÒN HÀ NỘI.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM



VÕ TH THC


HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN CHNG KHOÁN SÀI GÒN HÀ NI


Chuyên ngành : K toán
Mã s : 60.34.30

LUN VN THC S KINH T


Ngi hng dn khoa hc: TS. TRN ANH HOA








TP. H Chí Minh – Nm 2011

MC LC
Trang
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các hình
Danh mc các ph lc
LI M U
CHNG 1: C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG
DOANH NGHIP Error! Bookmark not defined.
1.1. Khái quát v k toán qun tr Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Khái nim k toán qun tr Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Vai trò k toán qun tr Error! Bookmark not defined.
1.2 Tng quát v h thng k toán trách nhim trong doanh nghip Error!
Bookmark not defined.
1.2.1 Bn cht ca k toán trách nhim Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Vai trò k toán trách nhim Error! Bookmark not defined.
1.3 Chc nng và đi tng s dng thông tin k toán trách nhim Error!
Bookmark not defined.
1.3.1 Chc nng ca k toán trách nhim Error! Bookmark not defined.
1.3.2 i tng s dng thông tin k toán trách nhim Error! Bookmark not
defined.
1.4 Ni dung ca k toán trách nhim Error! Bookmark not defined.
1.4.1 S phân cp qun lý và xác đnh các trung tâm trách nhim Error!
Bookmark not defined.
1.4.1.1 S phân cp qun lý Error! Bookmark not defined.
1.4.1.2 Xác đnh các trung tâm trách nhim Error! Bookmark not defined.

1.4.2 Xác đnh các ch tiêu đc s dng đ đánh giá trách nhim qun tr b

phn Error! Bookmark not defined.
1.4.2.1 Quan đim đánh giá trách nhim qun lý b phn Error! Bookmark
not defined.
1.4.2.2 Phng pháp đánh giá trách nhim qun tr b phn Error!
Bookmark not defined.
1.4.3 Xác đnh các báo cáo trách nhim ca các trung tâm trách nhim Error!
Bookmark not defined.
1.4.4 Mt s ni dung liên quan đn k toán trách nhimError! Bookmark not
defined.
KT LUN CHNG 1 Error! Bookmark not defined.
CHNG 2: THC TRNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN CHNG KHOÁN SÀI GÕN HÀ NI Error! Bookmark
not defined.
2.1 Tình hình t chc qun lý kinh doanh và công tác k toán Error! Bookmark
not defined.
2.1.1 Tình hình t chc qun lý kinh doanh Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1 Lch s hình thành và phát trin Error! Bookmark not defined.
2.1.1.2 Quy mô hot đng kinh doanh Error! Bookmark not defined.
2.1.1.3 Nhng thun li, khó khn và phng hng phát trin ca công ty
Error! Bookmark not defined.
2.1.1.4 T chc b máy hot đng ca công ty Error! Bookmark not
defined.
2.1.2 T chc công tác k toán Error! Bookmark not defined.
2.1.2.1 T chc b máy k toán Error! Bookmark not defined.
2.1.2.2 Vn dng ch đ k toán Error! Bookmark not defined.
2.2 Thc trng h thng k toán trách nhim ti Công ty CP Chng khoán Sài
Gòn Hà Ni Error! Bookmark not defined.

2.2.1 H thng các trung tâm trách nhim ti công ty Error! Bookmark not
defined.

2.2.1.1 Trung tâm chi phí Error! Bookmark not defined.
2.2.1.2 Trung tâm doanh thu Error! Bookmark not defined.
2.2.1.3 Trung tâm li nhun Error! Bookmark not defined.
2.2.1.4 Trung tâm đu t Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Quá trình thu thp s liu ti các trung tâm trách nhim Error!
Bookmark not defined.
2.2.2.1 Các trung tâm chi phí Error! Bookmark not defined.
2.2.2.2 Các trung tâm doanh thu Error! Bookmark not defined.
2.2.2.3 Các Trung tâm li nhun Error! Bookmark not defined.
2.2.2.4 Trung tâm đu t Error! Bookmark not defined.
2.2.3 ánh giá thc trng t chc công tác k toán trách nhim ti Công ty c
phn chng khoán Sài Gòn Hà Ni Error! Bookmark not defined.
2.2.4 Nguyên nhân Error! Bookmark not defined.
KT LUN CHNG 2 Error! Bookmark not defined.
CHNG 3: HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN CHNG KHOÁN SÀI GÕN HÀ NI Error! Bookmark
not defined.
3.1 Các quan đim hoàn thin công tác k toán trách nhim Error! Bookmark
not defined.
3.1.1 Phù hp vi mô hình t chc qun lý ca công ty . Error! Bookmark not
defined.
3.1.2 Phù hp vi yêu cu và trình đ qun lý ca công ty Error! Bookmark
not defined.
3.1.3 Tính phù hp và hài hòa gia li ích và chi phí Error! Bookmark not
defined.
3.2 Mt s gii pháp hoàn thin h thng h thng KTTN ti Công ty CP Chng
khoán Sài Gòn Hà Ni Error! Bookmark not defined.

3.2.1.V vic phân cp qun lý và xác đnh các trung tâm trách nhim Error!
Bookmark not defined.

3.2.2. V vic s dng các ch tiêu đ đánh giá trách nhim qun tr b phn
Error! Bookmark not defined.
3.2.3 V vic thc hin các báo cáo trách nhim Error! Bookmark not
defined.
3.2.3.1 Yêu cu thông tin ca nhà qun lý Error! Bookmark not defined.
3.2.3.2 V vic thc hin các báo cáo trách nhim Error! Bookmark not
defined.
3.2.4 V vic thit k danh mc tài khon k toán gn vi các trung tâm trách
nhim Error! Bookmark not defined.
3.2.5 V vic phân b doanh thu, chi phí Error! Bookmark not defined.
3.2.5 Mt s gii pháp khác Error! Bookmark not defined.
3.2.5.1 i vi công ty Error! Bookmark not defined.
3.2.5.2 i vi các C quan chc nng Error! Bookmark not defined.
KT LUN CHNG 3 Error! Bookmark not defined.
KT LUN CHUNG Error! Bookmark not defined.
TÀI LIU THAM KHO
PH LC


DANH MC CÁC CH VIT TT


BCTC: Báo cáo tài chính
BG: Ban giám đc
BHTN: Bo him tht nghip
BHXH: Bo him xã hi
BHYT: Bo him y t
CBNV: Cán b nhân viên
DN: Doanh nghip
DVKH: Dch v khách hàng

HC: i hi đng c đông
GDCK: Giao dch chng khoán
GTGT: Giá tr gia tng
HT: Hi ng đu t
HQT: Hi đng qun tr
HS : Hi s
KPC: Kinh phí công đoàn
KTQT: K toán qun tr
KTTN: K toán trách nhim
MGCK: Môi gii chng khoán
SGD: S giao dch
SHS: Công ty c phn Chng khoán Sài Gòn – Hà Ni
TG: Tng giám đc
TMCP: Thng mi c phn
TP.HCM: Thành Ph H Chí Minh
TSC: Tài sn c đnh
TTLKCK: Trung tâm lu ký chng khoán
UBCK: y Ban Chng Khoán
UBCKNN: y ban chng khoán Nhà Nc
DANH MC CÁC HÌNH

Hình 2.1.1: S đ t chc b máy hot đng ca Công ty CP Chng khoán Sài Gòn
Hà Ni
Hình 2.1.2.1: S đ t chc b máy k toán
Hình 2.1.2.2: S đ t chc H thng s sách k toán
Hình 2.2.1.1: S đ các Trung tâm chi phí
Hình 2.2.1.2: S đ các Trung tâm doanh thu
Hình 2.2.1.2: S đ các Trung tâm li nhun

DANH MC CÁC PH LC

Ph lc 1: Bng đánh giá thc hin k hoch ca BG
Ph lc 2: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng k toán tài chính
Ph lc 3: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng công ngh thông tin
Ph lc 4: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng K hoch và phát trin th trng
Ph lc 5: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng Nhân s và đào to
Ph lc 6: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng Hành chính
Ph lc 7: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng Phân tích
Ph lc 8: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng Kim soát ni b
Ph lc 09: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Vn phòng HQT
Ph lc 10: ánh giá xp loi phòng ban
Ph lc 11: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng Môi gii
Ph luc 12: Bng câu hi điu tra mc đ hài lòng ca khách hàng đi vi SHS

Ph lc 13: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng T vn
Ph lc 14: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng Ngun vn
Ph lc 15: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Phòng T doanh
Ph lc 16: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Hi s chính
Ph lc 17: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Chi nhánh TP. HCM
Ph lc 18: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Chi nhánh à Nng
Ph lc 19: Bng đánh giá thc hin k hoch ca Trung tâm đu t
LI M U

1. Tính cp thit ca đ tài:
Nh chúng ta đã bit, hin nay các hình thc đu t ngày càng đa dng, ngi
ch s hu tách dn khi vai trò qun lý kinh doanh nh các hình thc công ty trách
nhim hu hn, công ty c phn, liên doanh… Vì vy, các ch s hu, hi đng
qun tr luôn mun nm đc tình hình kinh doanh ca đn v, theo dõi các quyn
và trách nhim ca ngi điu hành qun lý. Mun vy, doanh nghip cn t chc
h thng đo lng, báo cáo đánh giá các hot đng t cp đ thp nht đn cp đ
cao nht.
K toán trách nhim ra đi nhm mc tiêu đánh giá trách nhim, đa ra các
ch tiêu theo dõi và đánh giá kt qu công vic ca mi con ngi, mi b phn
trong t chc. K toán trách nhim đánh giá trách nhim nhiu cp bc khác nhau
nh: các cá nhân trong b phn, trng các b phn, ngi điu hành kinh doanh,
ngi s hu vn. Nó giúp doanh nghip đm bo mi s vic, nghip v phát sinh
đu phi có ngi gánh vác trách nhim, có đc ch đ thng pht phân minh đ
doanh nghip phát trin hn.
Qua thi gian làm vic và nghiên cu ti Công ty C phn chng khoán Sài
Gòn Hà Ni, Tôi nhn thy công ty đã xây dng cho mình h thng k toán trách
nhim, nhng h thng này vn còn nhiu hn ch. Nhm nâng cao hiu qu hot
đng kinh doanh ca Công ty C phn chng khoán Sài Gòn Hà Ni, và đúc kt
nhng kinh nghim vn dng k toán trách nhim vào t chc điu hành hot đng
ti các doanh nghip khác, chúng ta s nghiên cu đ tài “Hoàn thin h thng k

toán trách nhim ti Công ty C phn chng khoán Sài Gòn Hà Ni”.

2. Mc đích nghiên cu ca đ tài:
 tài h thng hóa các lý lun liên quan đn k toán trách nhim. ó là các
vn đ v khái nim và vai trò k toán trách nhim, các ni dung c bn ca h
thng này trong mt doanh nghip.
Phân tích thc trng h thng k toán trách nhim ti Công ty C phn chng
khoán Sài Gòn Hà Ni.  tài trình bày các đc đim, quy trình và ni dng công
vic mà h thng k toán trách nhim doanh nghip đang theo dõi, đánh giá hot
đng tng b phn, đn v. T đó, vch ra mt s u và nhc đim trong h thng.
T đó đ xut mt s gii pháp nhm giúp Hoàn thin h thng k toán trách nhim
ti Công ty C phn chng khoán Sài Gòn Hà Ni ngày càng hot đng hiu qu
hn.
i tng và phm vi nghiên cu ca đ tài:
 tài nghiên cu h thng k toán trách nhim ti Công ty C phn chng
khoán Sài Gòn Hà Ni. Cn c vào thc trng h thng k toán trách nhim ti
công ty, lun vn s đánh giá thc trng h thng KTTN và đ ra mt s gii pháp
nhm giúp cho h thng KTTN ca công ty ngày càng hoàn thin hn, giúp công ty
hot đng hiu qu hn.
3. Phng pháp nghiên cu
Lun vn đc nghiên cu trên c s phng pháp lun duy vt bin chng .
ng thi, lun vn đã s dng các phng pháp c th nh: phng pháp so sánh,
đi chiu, phng pháp phân tích, phng pháp thng kê đ làm sáng t ni dung
nghiên cu v lý lun, tình hình thc trng cng nh xác lp các gii pháp c th.
4. Kt cu ca lun vn:
Lun vn gm có ba chng:
Chng mt: C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG
DOANH NGHIP
Chng hai: THC TRNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN CHNG KHOÁN SÀI GÕN HÀ NI.

Chng ba: HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY C PHN CHNG KHOÁN SÀI GÕN HÀ NI.



CHNG 1
C S LÝ LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM TRONG
DOANH NGHIP

1.1. Khái quát v k toán qun tr
1.1.1 Khái nim k toán qun tr
Theo Lut K toán Vit Nam, KTQT “ là vic thu thp, x lý, phân tích và
cung cp thông tin kinh t, tài chính theo yêu cu qun tr và quyt đnh kinh t, tài
chính trong ni b đn v k toán”. [2, trang 13]
Theo đnh ngha ca Vin k toán viên qun tr Hoa K thì KTQT “là quá
trình nhn din, đo lng, phân tích, din gii và truyn đt thông tin trong quá
trình thc hin các mc đích ca t chc. K toán qun tr là mt b phn thng
nht trong quá trình qun lý, và nhân viên k toán qun tr là nhng đi tác chin
lc quan trng trong đi ng qun lý ca t chc”. [2, trang 13]
Theo đnh ngha ca Hip hi k toán quc gia (M), “KTQT là quá trình
cung cp thông tin cho nhà qun lý doanh nghip trong vic lp và thc hin k
hoch, trong vic kim soát, điu hành các hot đng ca doanh nghip. Quy trình
k toán qun tr bao gm các công vic xác đnh, cân, đo, đong, đm, thu thp, tích
ly, phân tích, chun b thông tin, gii thích và cung cp thông tin cho các nhà qun
lý đ các nhà qun lý x lý các thông tin này theo hng có li nht cho doanh
nghip”. [5, trang 26]
Do đó, có rt nhiu quan đim và đnh ngha v k toán qun tr nhng qua các
quan đim và đnh ngha trên chúng ta có th tóm tt K toán qun tr là mt phn
ca k toán phc v cho quá trình qun lý ni b ca doanh nghip. K toán qun
tr giúp cho các nhà qun tr doanh nghip trong quá trình hoch đnh, kim soát và

ra quyt đnh.
1.1.2 Vai trò k toán qun tr
Vai trò ca KTQT là cung cp thông tin giúp nhà qun tr ra các quyt đnh

liên quan đn các chc nng qun tr c bn là hoch đnh, t chc thc hin, kim
soát – kim tra, phân tích điu chnh và ra quyt đnh. [4, trang 2]
Ra quyt đnh. ây là chc nng quan trng, xuyên sut các khâu qun tr
doanh nghip, t khâu lp k hoch, t chc thc hin cho đn kim tra, đánh giá.
Nhà qun lý  mi cp đ trong t chc đu phi ra quyt đnh.
Tt c các quyt đnh đu có nn tng t thông tin. Vai trò ca KTQT là
cung cp thông tin sao cho qun lý có th đt đc thông tin có ý ngha. Nh vy,
ngoài vic hiu quá trình ra quyt đnh ca nhà qun tr, KTQT còn phi nm đc
loi quyt đnh mà tng cp qun tr trong t chc phi thc hin đ có th cung cp
loi thông tin thích hp. [4, trang 2]
1.2 Tng quát v h thng k toán trách nhim trong doanh nghip
 qun lý có hiu qu các t chc kinh doanh vi quy mô ln, các nhà qun tr
thng tin hành vic phân quyn phù hp vi cu trúc t chc ca đn v mình. K
toán qun tr vn đc xem là mt công c kim soát ca quá trình qun lý doanh
nghip đã hình thành phng pháp tng ng đ phc v cho quá trình phân quyn
– đó chính là h thng k toán trách nhim. [5, trang 107]
1.2.1 Bn cht ca k toán trách nhim
H thng k toán trách nhim đc thit lp đ có th ghi nhn, đo lng kt
qu hot đng ca tng b phn trong t chc, trên c s đó lp các báo cáo thc
hin nhm phc v cho các nhà qun lý kim soát đc hot đng và chi phí ca h.
Nói cách khác, k toán trách nhim là mt phng pháp k toán thu thp và báo cáo
các thông tin d toán và thc t v các “đu vào” và đu ra” ca các trung tâm trách
nhim. [5, trang 108]
K toán trách nhim đo lng, đánh giá trách nhim qun lý và kt qu hot
đng ca tng b phn trong vic thc hin mc tiêu chung ca toàn doanh nghip.
Vic đánh giá này thng đc da trên hai tiêu chí đó là hiu qu và hiu nng.

Hiu qu: có đc khi đt đc mc tiêu đt ra mà cha k đn vic s dng tài
nguyên nh th nào, nó đc xác đnh bng cách so sánh gia kt qu đt đc và
mc tiêu đt ra cho trung tâm trách nhim đó. Nói cách khác, đó chính là mc đ

mà trung tâm trách nhim hoàn thành mc tiêu ca mình. [5, trang 108]
Hiu nng: là t l gia đu ra so vi đu vào ca trung tâm trách nhim hoc đó
là t l gia kt qu thc t đt đc so vi ngun tài nguyên thc t mà trung tâm
trách nhim đã s dng đ to ra kt qu đó. [5, trang 108]
Nh vy, đ có th đánh giá đc hiu qu và hiu nng ca các trung tâm trách
nhim, chúng ta phi lng hóa đc đu vào và đu ra ca các trung tâm trách
nhim. Trên c s đó s xác đnh đc các ch tiêu c th đ đánh giá kt qu hot
đng ca tng trung tâm c th.
1.2.2 Vai trò k toán trách nhim
H thng k toán trách nhim đc thit lp đ ghi nhn, đo lng kt qu hot
đng ca tng b phn trong mt t chc, nhm giúp các nhà qun lý kim soát
đc hot đng và chi phí ca h, đng thi qua đó đánh giá đc trách nhim ca
nhà qun tr  tng cp qun lý khác nhau. Do vy, KTTN đc thc hin trên
nguyên tc là nó tp hp và báo cáo nhng thông tin k toán thc t và đc d
toán v các đu vào, đu ra ca các trung tâm trách nhim.
1.3 Chc nng và đi tng s dng thông tin k toán trách nhim
1.3.1 Chc nng ca k toán trách nhim
K toán trách nhim là mt phng pháp phân chia cu trúc ca mt t chc
thành nhng trung tâm trách nhim khác nhau đ đo lng biu hin ca chúng. Nói
cách khác, k toán trách nhim là mt “công c” đ đo lng kt qu hot đng ca
mt khu vc nào đó trong t chc, qua đó giúp nhà qun tr kim soát và đánh giá
trách nhim qun tr  tng cp qun tr khác nhau. Chc nng ca K toán trách
nhim đc th hin  nhng khía cnh sau đây: [4, trang 9]
- K toán trách nhim giúp xác đnh s đóng góp ca tng đn v, b phn vào
li ích ca toàn b t chc.
- K toán trách nhim cung cp mt c s cho vic đánh giá cht lng v kt

qu hot đng ca nhng nhà qun lý b phn.
- K toán trách nhim đc s dng đ đo lng kt qu hot đng ca các nhà
qun lý, do đó nó nh hng đn cách thc thc hin hành vi ca các nhà qun lý

này.
- K toán trách nhim thúc đy các nhà qun lý b phn điu hành b phn ca
mình theo phng cách phù hp vi nhng mc tiêu c bn ca toàn b t chc.
1.3.2 i tng s dng thông tin k toán trách nhim
Thông tin K toán trách nhim là mt b phn thông tin quan trng ca K toán
qun tr, và do vy đi tng s dng thông tin K toán trách nhim cng gm các
nhà qun tr cp thp, cp trung và cp cao, nhm đánh giá trách nhim qun tr ca
tng b phn cu thành tng cp qun lý c th. [4, trang 9 -10]
- i vi nhà qun tr cp cao: K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic
thc hin chc nng t chc và điu hành ca doanh nghip. KTTN xác đnh các
trung tâm trách nhim, qua đó nhà qun lý có th h thng hoá các công vic ca
tng trung tâm mà thit lp các ch tiêu đánh giá. KTTN giúp nhà qun tr đánh giá
và điu chnh các b phn cho thích hp.
- i vi nhà qun tr cp trung: K toán trách nhim cung cp thông tin cho
vic thc hin chc nng kim soát tài chính và kim soát qun lý. Thông qua
KTTN, nhà qun tr có th phân tích, đánh giá chi phí, doanh thu và li nhun thc
hin ca tng b phn. Báo cáo trách nhim phn hi cho ngi qun lý bit thc
hin k hoch ca các b phn ra sao, nhn din các vn đ hn ch đ có s điu
chnh các chin lc mc tiêu ra sao cho kt qu kinh doanh là tt nht. ây có th
xem là ngun thông tin quan trng đ nhà qun lý nâng cao hiu qu s dng vn,
tng doanh thu, gim chi phí mt cách hp lý, và cui cùng là ti đa hoá mi nhun.
- i vi nhà qun lý cp thp: K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lý
hng đn mc tiêu chung ca t chc. Mc tiêu chin lc ca doanh nghip đc
gn vi các trung tâm trách nhim. Khi KTTN có th kim soát đc công tác tài
chính và công tác qun lý, s điu chnh hot đng hng đn các mc tiêu chung
ca doanh nghip. ng thi, bn thân các giám đc trung tâm trách nhim đc

khích l hot đng sao cho phù hp vi các mc tiêu c bn ca toàn doanh nghip.




1.4 Ni dung ca k toán trách nhim
Ni dung c bn đ thc hin h thng K toán trách nhim bao gm nhng vn đ
c th nh sau:
- Phân cp qun lý và xác đnh các trung tâm trách nhim.
- Xác đnh các ch tiêu đc s dng đ đánh giá trách nhim qun tr b phn.
- Xác đnh trách nhim báo cáo ca tng trung tâm trách nhim.
1.4.1 S phân cp qun lý và xác đnh các trung tâm trách nhim
1.4.1.1 S phân cp qun lý
K toán trách nhim là công vic đc thc hin không th tách ri các
trung tâm trách nhim. Các trung tâm này đc hình thành thông qua vic phân cp
qun lý. Theo đó, đ thc hin các chc nng qun lý ca mình, ngi qun lý cp
cao phi th hin đc đúng đn quyn lc ca mình, phi gây đc nh hng và
sc thuyt phc đi vi nhân viên, đng thi phi tin hành phân cp, y quyn cho
cp di nhm giúp cp di có th điu hành các công vic thng xuyên ti b
phn mà h qun lý. [4, trang 10-11]

1.4.1.2 Xác đnh các trung tâm trách nhim
Trung tâm trách nhim là mt chc nng hay mt b phn trong mt t
chc, đt di s lãnh đo ca mt nhà qun tr hoc mt cp qun lý, chu trách
nhim trc tip vi kt qu ca chc nng hay b phn đó. Trong mt t chc có
th đc xác lp bi bn loi trung tâm trách nhim c bn sau:
- Trung tâm chi phí: Trung tâm chi phí là mt loi trung tâm trách nhim
th hin phm vi c bn ca h thng xác đnh chi phí, là đim xut phát ca các
hot đng nh: Lp d toán chi phí, phân loi chi phí thc t phát sinh, so sánh chi
phí thc t vi đnh mc chi phí tiêu chun. Trung tâm chi phí gn lin vi cp qun

lý mang tính cht tác nghip, trc tip to ra sn phm, dch v, hoc gián tip phc
v kinh doanh. Theo đó, ngi qun lý ch chu trách nhim hoc ch có quyn kim
soát đi vi chi phí phát sinh  b phn mình, không có quyn đi vi vic tiêu th
và đu t vn. Trung tâm chi phí đc chia thành hai dng: [4, trang 11-12]
+ Trung tâm chi phí đnh mc: là trung tâm chi phí mà các yu t chi phí
và các mc hao phí v các ngun lc s dng đ sn xut mt đn v sn phm,
dch v đu đc xây dng đnh mc c th. Nhà qun tr trung tâm chi phí đnh
mc có trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh, đ vn đm bo k hoch
sn xut cng nh đm bo k hoch chi phí cho tng đn v sn phm, dch v và
tính cho toàn b. i vi trung tâm này thì hiu sut đc đo lng bi mi liên h
gia đu vào và đu ra, còn tính hiu qu đc đo lng bng mc đ trung tâm đt
đc sn lng mong mun ti nhng mc đ v cht lng và thi gian đã đnh.
+ Trung tâm chi phí d toán: là trung tâm chi phí mà các yu t đc d
toán và đánh giá cn c trên nhim v đc giao tính chung, không th xác đnh c
th cho tng đn v sn phm hoc cho tng công vic ca trung tâm. Nhà qun tr
trung tâm chi phí này có trách nhim kim soát chi phí thc t phát sinh sao cho phù
hp vi chi phí d toán, đng thi đm bo thc hin nhim v đc giao. c
đim ca trung tâm chi phí này là các đu ra không th đo lng bng các ch tiêu
tài chính, hoc không có s liên h rõ ràng gia các chi phí đã đc s dng đ to
ra các kt qu đu ra tng ng. ánh giá hiu qu ca trung tâm này thng bng

cách so sánh chi phí gia d toán ngân sách đã đnh và thc t thc hin. Tuy nhiên,
cách so sánh này ch cho kt qu tng đi, nên cn phi kt hp mt s ch tiêu phi
tài chính v mc đ và cht lng ca các dch v mà các trung tâm này cung cp.
- Trung tâm doanh thu: là trung tâm trách nhim mà ngi qun lý ch có
trách nhim vi doanh thu cn to ra, không chu trách nhim vi li nhun và vn
đu t. Trung tâm doanh thu có quyn quyt đnh công vic bán hàng trong khung
giá c cho phép đ to ra doanh thu cho doanh nghip. [4, trang 12]
Trung tâm này thng đc gn vi bc qun lý cp trung hoc cp c s,
đó là các b phn kinh doanh trong đn v nh các chi nhánh tiêu th, khu vc tiêu

th
- Trung tâm li nhun: là loi trung tâm trách nhim mà nhà qun tr phi
chu trách nhim vi kt qu sn xut và tiêu th ca trung tâm. Trong trng hp
này nhà qun lý có th ra quyt đnh loi sn phm nào cn sn xut, sn xut nh
th nào, mc đ cht lng, giá c, h thng phân phi và bán hàng. Nhà qun lý
phi quyt đnh các ngun lc sn xut đc phân b nh th nào gia các sn
phm, điu đó cng có ngha là h phi đt đc s cân bng trong vic phi hp
gia các yu t giá c, sn lng, cht lng và chi phí. [4, trang 13]
Loi trung tâm trách nhim này thng đc gn vi bc qun lý cp
trung, đó là giám đc điu hành trong công ty, các đn v kinh doanh trong tng
công ty nh các công ty ph thuc, các chi nhánh
- Trung tâm đu t: đây là loi trung tâm trách nhim gn vi bc qun lý
cp cao nh Hi đng qun tr công ty, các công ty con đc lp, ó là s tng
quát hóa ca các trung tâm li nhun, trong đó kh nng sinh li gn vi các tài sn
đc s dng đ to ra li nhun đó. Mt trung tâm trách nhim đc xem là trung
tâm đu t khi nhà qun tr ca trung tâm đó không nhng qun lý chi phí và doanh
thu mà còn quyt đnh lng vn đ tin hành quá trình đó. [4, trang 13]

1.4.2 Xác đnh các ch tiêu đc s dng đ đánh giá trách nhim qun tr
b phn
1.4.2.1 Quan đim đánh giá trách nhim qun lý b phn
 đo lng đánh giá các trung tâm trách nhim, có hai loi ch tiêu c bn
thng đc s dng là ch tiêu hiu qu và ch tiêu hiu nng.
Ch tiêu kt qu (hiu qu) là mc đ các trung tâm trách nhim thc hin
các nhim v đ ra, có th là s tuyt đi hoc tng đi. Ví d nh nhà qun lý đt
ra doanh thu cn đt cho trung tâm doanh thu, mc t l hòa vn ca trung tâm li
nhun, mc thc hin thc t so vi k hoch ca mi b phn. [4, trang 14]
Ch tiêu hiu qu (hiu nng) là t l so sánh gia tng đu ra và tng đu
vào ca mt trung tâm trách nhim. Nó cho thy kt qu thc t đt đc so vi các
ngun lc đc s dng đ to ra kt qu đó, có ngha là xác đnh mc trung bình

kt qu mang li trên mi đn v đu vào. Ví d nh ch tiêu li nhun trên vn,
trên tài sn. Ngc li, t l so sánh gia đu vào và đu ra cho ta trung bình s
lng đu vào tiêu hao trên mi đn v đu ra, nh t l chi phí trên mi sn phm
làm đc, chi phí vn. [4, trang 14]
1.4.2.2 Phng pháp đánh giá trách nhim qun tr b phn
ánh giá trách nhim qun tr ca các cp qun lý cng nh vic đo lng
thành qu hot đng ca các trung tâm trách nhim, bng cách ly kt qu thc hin
ca các trung tâm trách nhim, so sánh đi chiu vi s liu d toán ban đu trên c
hai mt hiu qu và hiu nng. Do đu ra và đu vào ca mi trung tâm trách nhim
khác nhau, vì vy các ch tiêu đo lng cho tng loi trung tâm cng khác nhau.
* ánh giá trách nhim qun tr và đo lng kt qu hot đng ca trung
tâm chi phí:
i vi trung tâm chi phí cn đc phân bit làm hai dng đó là trung tâm chi
phí tiêu chun và trung tâm chi phí d toán. Thông tin ch yu s dng đ đánh giá
thành qu ca các nhà qun tr  trung tâm chi phí là chi phí có th kim soát bi
tng nhà qun tr đi vi b phn do mình ph trách. Bng phng pháp so sánh chi
phí thc t vi chi phí d toán, nhà qun tr có th bit đc chênh lch nào là thun

li, chênh lch nào là bt li. Chênh lch nào do bin đng ca khi lng hot
đng, chênh lch nào do thành qu kim soát chi phí mang li.
Nhà qun tr trung tâm chi phí có trách nhim điu hành hot đng sn xut kinh
doanh  trung tâm sao cho đt đc k hoch đc giao, đng thi đm bo chi phí
thc t phát sinh không vt quá chi phí tiêu chun (hoc d toán). Do vy, khi
đánh giá trách nhim qun tr cng nh đo lng kt qu hot đng ca loi trung
tâm này, chúng ta cn đánh giá hai ch tiêu c bn sau: [4, trang 14-15]
+ Có hoàn thành nhim v đc giao v sn lng sn xut kinh doanh hay
không?
+ Chi phí thc t phát sinh có vt quá đnh mc tiêu chun (hoc d toán) hay
không?
Trng hp hoàn thành k hoch sn xut kinh doanh nhng chi phí thc t

vt quá đnh mc (d toán), thì s tin hành phân tích xác đnh nguyên nhân đ
làm c s đánh giá trách nhim qun tr  tng cp mt cách chính xác hn.
* ánh giá trách nhim qun tr và đo lng kt qu hot đng ca trung
tâm doanh thu:
Trách nhim ca nhà qun tr  trung tâm doanh thu là t chc tiêu th sn
phm, dch v sao cho đt đc doanh thu trong k nhiu nht ca b phn do mình
kim soát. Theo đó, chúng ta s đi chiu doanh thu thc t đt đc so vi doanh
thu d toán ca b phn, xem xét tình hình thc hin d toán tiêu th, trên c s đó
phân tích sai bit doanh thu do nh hng ca các nhân t có liên quan, nh đn giá
bán, khi lng tiêu th và c cu sn phm tiêu th. [4, trang 15]
Do đu ra ca trung tâm doanh thu đc lng hóa bng tin, nhng đu vào thì
trung tâm này không chu trách nhim v giá thành sn phm hay giá vn hàng bán.
Trong khi đó chi phí phát sinh ti trung tâm thì không th so sánh đc vi doanh
thu ca trung tâm, vì vy đ đo lng hiu nng hot đng ca trung tâm này,
chúng ta s so sánh gia chi phí thc t và chi phí d toán ca trung tâm.[4, trang
15]

* ánh giá trách nhim qun tr và đo lng kt qu hot đng ca tung
tâm li nhun:
Trách nhim ca nhà qun tr  trung tâm li nhun là t chc hot đng kinh
doanh sao cho li nhun đt đc là cao nht. Nhà qun tr trung tâm li nhun
đc giao vn và quyn quyt đnh trong vic s dng s vn đó đ to ra li
nhun. Do vy, bên cnh trách nhim phi to ra li nhun cao, trung tâm li nhun
còn có trách nhim kim soát chi phí phát sinh. Chính vì vy, đ đánh giá kt qu
ca trung tâm li nhun, chúng ta cn đánh giá vic thc hin các ch tiêu li nhun,
giá bán và lng bán. [4, trang 15-16]
+ i vi ch tiêu li nhun: cn xác đnh sai bit gia li nhun thc hin so
vi li nhun k hoch đc giao c v s tuyt đi ln tng đi.
+ Do li nhun to ra trong k ca doanh nghip là phn còn li ca doanh thu
sau khi tr chi phí phát sinh tng ng to ra doanh thu đó, nên doanh thu và chi

phí là hai nhân t có nh hng trc tip đn li nhun.  đánh giá chính xác kt
qu ca trung tâm li nhun, chúng ta cn xác đnh phm vi chi phí mà nhà qun tr
trung tâm có th kim soát đc, ri áp dng phng pháp phân tích bin đng chi
phí nh phng pháp áp dng  các trung tâm chi phí. Riêng ch tiêu doanh thu, cn
đánh giá  các khía cnh sau:
 Trung tâm có đt đc mc tiêu th d toán không?
 Trung tâm có thc hin giá bán đúng nh d toán hay không?
 Trung tâm có thc hin c cu hàng bán đúng nh d toán hay không?
Khi đánh giá chênh lch gia doanh thu thc hin so vi doanh thu d toán ta
cn tin hành phân tích xác đnh các nhân t nh hng, trên c s đó xác đnh các
nguyên nhân ch quan và khách quan làm bin đng doanh thu. [4, trang 16]
Ngoài ra, còn có th s dng các ch tiêu nh s d b phn, t sut li nhun
trên doanh thu, t sut doanh thu trên chi phí đ đánh giá thành qu hot đng ca
các trung tâm li nhun. [4, trang 16]

* ánh giá trách nhim qun tr và đo lng kt qu hot đng ca trung
tâm đu t:
V bn cht có th xem trung tâm đu t là mt dng m rng ca trung tâm li
nhun, trong đó nhà qun tr có nhiu quyn hn và trách nhim hn, vì ngoài vic
đa ra các quyt đnh ngn hn nh xác đnh c cu sn phm, giá bán, chi phí sn
phm, h còn có quyn kim soát và đa ra các quyt đnh v vn đu t ca
doanh nghip. Vì vy v mt hiu qu hot đng ca trung tâm đu t có th đc
đo lng ging nh trung tâm li nhun, nhng v hiu nng hot đng thì cn có
s so sánh li nhun đt đc vi tài sn hay giá tr đã đu t vào trung tâm. Các
ch tiêu c bn có th s dng đ đánh giá hiu nng hot đng ca trung tâm đu t
nh: T sut hoàn vn đu t (ROI), lãi thng d (RI), giá th trng ca tài sn ca
doanh nghip. [4, trang 16]
(1) T sut hoàn vn đu t (ROI)
ROI là t s gia li nhun thun trên vn đu t đã b ra hay theo Du Pont thì
ROI còn đc phân tích là t l li nhun trên doanh thu nhân vi vòng quay vn

đu t.
Mc tiêu đu tiên ca vic s dng ROI là vic đánh giá hiu qu đu t ca các
trung tâm đu t và các doanh nghip vi quy mô vn khác nhau, đ phân tích xem
ni nào đt hiu qu cao nht, t đó làm c s đánh giá thành qu qun lý; Mc tiêu
th hai khi s dng ROI đ tìm ra nhân t tác đng đn hiu qu qun lý, nhm tìm
ra các gii pháp đ làm cho kt qu hot đng đc tt hn. ó là các bin pháp ci
thin doanh thu, kim soát chi phí hay tính li c cu vn đu t. [4, trang 17]
Li nhun Li nhun Doanh thu
ROI = = x
Vn đu t Doanh thu Vn đu t

Hay: ROI = T sut li nhun trên doanh thu x S vòng quay ca vn đu t.
Li nhun s dng trong công thc là li nhun thun trc thu thu nhp. Lý
do s dng li nhun thun là đ phù hp vi doanh thu và vn hot đng đã to ra

nó, và đ xác đnh vòng quay vn. Vn hot đng đc s dng trong ROI  điu
kin bình thng là vn bình quân gia đu nm và cui nm. Nu vn trong nm
bin đng liên tc thì phi tính bình quân tng tháng. [4, trang 17]
(2) Lãi thng d (RI)
Lãi thng d (hay li tc còn li) là khon thu nhp ca b phn hay toàn doanh
nghip, đc tr đi chi phí s dng vn mong đi đã đu t vào b phn đó. Ch s
này nhn mnh thêm kh nng sinh li vt trên chi phí vn đã đu t vào mt b
phn hay toàn doanh nghip. [4, trang 17]
Mc tiêu th nht ca vic s dng ch s RI là cho bit li nhun thc t đã
mang li là bao nhiêu, sau khi tr đi các khon chi phí s dng vn đ có đc li
nhun trên. Mc tiêu th hai ca vic s dng ch s RI là cho bit có nên đu t gia
tng hay không, mà khi s dng ch s ROI không đ c s đ quyt đnh.
Công thc: RI = P – R
Trong đó:
RI: Lãi thng d

P: Li tc ca trung tâm đu t
R: Chi phí s dng vn bình quân
Hay:
Lãi thng d (RI) = Li tc ca trung tâm đu t – (Vn đu t x T sut chi
phí vn)
S dng ch tiêu lãi thng d làm thc đo kt qu b phn có u đim là đánh
giá đúng kt qu ca các trung tâm đu t, vì ch tiêu này đã đt các trung tâm đu
t lên cùng mt mt bng so sánh. Ngoài ra, lãi thng d còn khuyn khích các nhà
qun tr b phn chp nhn bt k c hi kinh doanh nào, đc d kin s mang li
ROI cao hn ROI bình quân. [4, trang 17]
Tuy nhiên, RI cng có nhc đim là do RI là mt ch tiêu đc th hin bng
s tuyt đi, nên không th s dng RI đ so sánh thành qu qun lý ca các nhà
qun tr  các trung tâm đu t có tài sn đc đu t khác nhau. Vì trong thc t,
nu dùng RI đánh giá thì RI thng có khuynh hng lc quan nghiêng v nhng

ni có quy mô vn ln. [4, trang 18]
Nh vy, đ đánh giá kt qu trung tâm đu t, nhà qun tr cn s dng kt hp
các ch tiêu c bn nh ROI, RI, vi vic xem xét mc chênh lch trong vic thc
hin các ch tiêu gia thc t so vi k hoch. [4, trang 18]
1.4.3 Xác đnh các báo cáo trách nhim ca các trung tâm trách nhim
Thành qu ca mi trung tâm trách nhim đc tng hp đnh k trên mt báo
cáo k toán trách nhim (gi tt là báo cáo trách nhim). Báo cáo trách nhim ca
tng trung tâm s phn ánh kt qu tài chính ch yu theo thc t và theo d toán,
đng thi ch ra các chênh lch gia kt qu thc t so vi d toán, theo tng ch
tiêu đc chuyn ti trong báo cáo phù hp vi tng loi trung tâm trách nhim. Ví
d, báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí gm các khon mc chi phí thc t,
chi phí d toán và các khon chênh lch gia chi phí thc t so vi d toán; báo cáo
trách nhim ca trung tâm li nhun là báo cáo tình hình thc hin d toán li
nhun theo hình thc s d đm phí, báo cáo thu nhp s d b phn. Nh vy báo
cáo trách nhim chú trng vào vic thc hin các d toán và phân tích các chênh

lch, vì th đ so sánh đánh giá các khon chênh lch này mt cách phù hp và
đúng đn, ngi ta thng s dng d toán linh hot nhm cung cp mt mc
chun cho vic so sánh, đánh giá tình hình thc hin d toán doanh thu, chi phí và
li nhun. [5, trang 114 -115]
Cn c vào trách nhim báo cáo thì h thng báo cáo trách nhim đc chia
thành bn nhóm báo cáo, ng vi bn loi trung tâm trách nhim sau:
- Nhóm báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí.
- Nhóm báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu.
- Nhóm báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun.
- Nhóm báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t.
Sau đây là mt s mu biu báo cáo trách nhim c th ca tng trung tâm
trách nhim:



BÁO CÁO TRÁCH NHIM CA TRUNG TỂM CHI PHệ NH MC
Tháng, quý, nm
Báo cáo trách nhim ca trung tâm
chi phí đnh mc
D toán
Thc t
Chênh lch
Báo cáo cho giám đc nhà máy
1. Chi phí sn xut ca phân xng 1
2. Chi phí sn xut ca phân xng 2
3. Chi phí sn xut ca phân xng 3

Cng




Các báo cáo ca các trung tâm chi phí đc trình bày theo các cp qun lý
tng ng vi các b phn thuc trung tâm. Báo cáo s đc thc hin theo lung
thông tin t di lên trên và trách nhim chi tit đn tng b phn s tu thuc vào
c c b máy t chc qun lý ca tng công ty.
BÁO CÁO TRÁCH NHIM CA TRUNG TỂM DOANH THU
Tháng, quý, nm
Báo cáo trách nhim
trung tâm doanh thu
Doanh
thu
thc t
Doanh
thu d
toán
Chênh
lch
nh hng bin đng
ca các nhân t
n
giá
bán
S
lng
tiêu th
C cu

mt
hàng
tiêu
th
Báo cáo cho giám đc kinh doanh
1. Chi nhánh 1
2. Chi nhánh 2
3. Chi nhánh 3







Cng toàn công ty







Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu là báo cáo nhm đánh giá trách
nhim và thành qu hot đng, da trên báo cáo thc hin doanh thu thc t so vi
doanh thu d toán ban đu, đng thi kèm theo phân tích nh hng ca các nhân
t nh giá bán, sn lng tiêu th, c cu sn phm tiêu th, đn s bin đng ca
doanh thu ca trung tâm. Và cng tng t nh trung tâm chi phí, mc đ chi tit
theo các cp đ qun lý s tu thuc vào c cu t chc ca công ty.

BÁO CÁO TRÁCH NHIM CA TRUNG TỂM LI NHUN
Tháng, quý, nm
Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun
D toán
Thc t
Bin đng
1. Doanh s



2. Bin phí



- Sn xut



- Lu thông và qun lý



3. S d đm phí (= 1 – 2)



4. nh phí trc tip (kim soát đc)

5. S d b phn kim soát đc ( = 3 – 4)



6. nh phí không kim soát đc



7. S d b phn ( = 5 -6)



8. Chi phí chung ca công ty phân b



9. Li nhun trc thu (= 7 – 8)




Nguyên tc có th kim soát đc áp dng cho quá trình báo cáo trách nhim
ca các trung tâm li nhun. Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun là các
báo cáo nhm đánh giá trách nhim ca trung tâm này da trên Báo cáo kt qu
kinh doanh, và thng đc trình bày theo dng s d đm phí, nhm xác đnh s
d ca tng b phn trong phm vi đc phân cp và kim soát v chi phí, doanh