Tài liệu Quản lý phân chuồng tốt - Dự án bò sữa Việt Bỉ (2005 - 2010)

1
Tài liệu thực hành cho các hộ chăn nuôi bò sữa quy mô nhỏ tại Việt Nam
QUẢN LÝ PHÂN CHUỒNG TỐT
Hà Nội – 2009
QUẢN LÝ PHÂN CHUỒNG
NHỮNG ĐIỀU CẦN LÀM và NÊN TRÁNH
Bioga
Bể Bioga
Phân
Nước thải
Bón phân
qua hệ thống
tưới nước
Quản lý phân
chuồng tốt
Lời nói đầu
Dự án bò sữa Việt Bỉ (VBDP) với mục tiêu tăng thu nhập cho hộ chăn ni bò sữa trên
cơ sở sản xuất sữa trong nước phát triển một cách bền vững. Dự án do Bộ Nơng nghiệp
và Phát triển Nơng thơn (MARD) thực hiện với sự hỗ trợ kỹ thuật của Cơ quan Hợp tác
Kỹ thuật Bỉ (BTC) từ năm 2005 đến 2009.
Tập huấn chăn ni bò sữa cho nơng dân là một trong những hoạt động chính của dự án.
Dự án sử dụng phương pháp đào tạo tập huấn viên (TOT) nhằm đào tạo cho các chủ hộ
trình diễn trở thành các tiểu giáo viên cơ sở để tập huấn cho các nhóm hộ chăn ni bò
sữa tại các xã dự án. Cuốn sách
“Quản lý phân chuồng tốt” chỉ là một trong những
tài liệu sẽ được chuyển cho các hộ chăn ni bò sữa, mỗi một phần nhỏ trong cuốn sách
này liên quan đến các chủ đề trong Thực hành chăn ni bò sữa giỏi. Cuốn sách này
là tài liệu bổ trợ cho các tài liệu giảng dạy được sử dụng trong q trình tập huấn. Tồn
bộ cuốn sách và tài liệu giảng dạy có thể được tải về từ website của Ngành sữa Việt
Nam:
www.dairyvietnam.org.vn

Mặc dù một số khái niệm và nội dung còn khá trừu tượng đối với các hộ chăn ni bò sữa,
nhưng đã được các tác giả diễn giải hết sức đơn giản, ngắn gọn, kết hợp với các hình ảnh
sinh động và dễ hiểu đã tạo hứng thú cho người đọc và điều quan trọng nhất là thuyết phục
người chăn ni làm theo hướng dẫn của cuốn sách.
Nhân dịp này chúng tơi bày tỏ lòng biết ơn và đánh giá cao tới các hộ chăn ni, các cán
bộ kỹ thuật - những người đã tập huấn các hộ chăn ni làm theo những chỉ dẫn của cuốn
sách này.
Chúng tơi chân thành cảm ơn những ý kiến đóng góp của các bộ kỹ thuật để hồn thiện cho
cuốn sách, đặc biệt là ơng Gert-Jan Monteny từ Monteny Environmental Services.
Xin trân trọng cám ơn!
Chúng tơi sẵn sàng đón nhận mọi ý kiến đóng góp về cuốn sách này!
Quản lý phân
chuồng tốt
Mục Lục
Phần giới thiệu
1
Thu gom phân chuồng
2
Dự trữ phân chuồng
3
Sử lý phân chuồng nước thải
4
Sử dụng nguồn phân bón hữu cơ
Quản lý phân chuồng
5
6
9
4
11
14

18
31
34
Tác giả: Lien Terryn, Ngô Tiến Dũng, Nguyễn Trường Giang, Raf Somers
Minh họa: Trònh Tú Thư
Thiết kế:Hoàng Lê Media
In ấn: Công ty CP In La Bàn
ĐT: (04) 3269 6761
Cuốn Sách này được thực hiên dưới sự
hợp tác của:
Lời nói đầu
Dự án bò sữa Việt Bỉ (VBDP)
F11, số 14 đường Thụy Kh, Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam
Tel: (+84) 4 3734 4278 * Fax: (+84) 4 3734 4279
E-mail:
Ngành sữa Việt Nam
F11, số 14 đường Thụy Kh, Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam
Tel: (+84) 4 3734 6426 * Fax: (+84) 4 3734 4279
Email:
Website: www.dairyvietnam.org.vn ; www.nganhsuavn.org.vn
Bộ Nơng nghiệp và Phát triển Nơng thơn
Cục Chăn Ni (DLP)
Số 2, Ngọc Hà, Ba Đình, Hà Nội, Việt Nam
Tel: (+84) 4 3734 5443 * Fax: (+84) 4 3844 3811 / (+84) 4 3843 6802
E-mail:
Cơ quan hợp tác kỹ thuật Bỉ tại Hà Nội (BTC)
F7 - F9, số 14 đường Thụy Kh,
Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam
Tel: (+84) 4 3728 0571
Fax: (+84) 4 3728 0572

E-mail:
Federal Public Service Foreign Affairs
Foreign Trade and Development Cooperation Belgium
Directorate-Generale for Development Cooperation (DGDC)
Rue des Petits Carmes, 15
B-1000 Brussels - Belgium
Tel: +32 2 501.81.11
Hoogstraat 147
1000 Brussels - Belgium
Tel: +32 (0)2 505 37 00
Fax: +32 (0)2 502 98 62
Email:
Quản lý phân
chuồng tốt
8
9
Trong chăn nuôi bò sữa, người chăn nuôi không chỉ quan tâm đến lượng sữa được
bao nhiêu mà họ còn phải quan tâm làm thế nào để quản lý nguồn phân bón và các chất
thải. Hàng ngày bò thải ra lượng chất thải rất lớn. Nhưng đó có phải là cái bỏ đi không?
Thực tế là không. Phân chuồng là phân bón hữu cơ rất tốt cho cây trồng hoặc là nguyên
liệu để sản xuất khí bioga.
Phần giới thiệu
1
phân chuồng là:
SẢN PHẨM HỮU ÍCH
Nó cung cấp nhiều các chất dinh dưỡng
cho cây trồng sinh trưởng và phát triển
 Nitrogen (N)
 Phosphorus (P)
 Potassium (K)

 Sulphur (S)
 Magnesium (Mg)
 And a lot of other valuable
nutrients
Phân chuồng có thể là:
SẢN PHẨM CÓ HẠI
Là nguyên nhân gây ô nhiễm môi
trường:
 Ô nhiễm môi trường xung quanh
 Ô nhiễm nguồn nước
 Ô nhiễm không khí
Là hộ chăn nuôi, ANH CHỊ là người quyết đònh sử dụng phân chuồng như phân bón
hữu cơ có giá trò hay sử dụng nó như đồ phế thải!
Hum… Bò nhà ai mà ỉa đầy ra
đường thế này?
Kinh q!
Chắc ơng kia định hót phân bò nhà mình đây!
Mình phải thu hết phân bò lại, đỡ khối tiền
mua phân hóa học!!
Quản lý phân
chuồng tốt
10
11

Quản lý tốt nguồn phân chuồng
Quay vòng các chất dinh dưỡng
hoàn trả các chất dinh dưỡng cho đất là nguồn dinh dưỡng cung cấp cho cây
trồng sinh trưởng và phát triển
Quản lý tốt nguồn phân chuồng sẽ
cho kết quả

 Đất đai trở nên màu mỡ
 Năng suất cây trồng cao
 Môi trường trở nên trong sạch
 Hàng xóm hài lòng
 Lợi nhuận tăng lên
Thu gom phân chuồng
2
Phân chuồng được chia thành 2 phần:
NƯỚC THẢI bao gồm nước tiểu và nước rửa chuồng lẫn với phân.
Lưu ý: Hạn chế nước mưa lẫn với nước thải! Nếu nước mưa hồ lẫn
với nước thải chỉ làm tăng thể tích nước thải mà thơi.
CHẤT THẢI RẮN bao gồm phân bò lẫn với thức ăn thừa hoặc là các chất độn chuồng
Trong quản lý phân chuồng tốt, chất thải lỏng và rắn đều phải được thu gom và bảo
quản đúng cách!
Đống phân kia! Cũng có thể
sinh lợi cho mình!
Chứ sao!
Phân của chúng tơi có giá lắm ồng chủ ạ….
Bón phân cho chúng tơi nhanh
lên, đói lắm rồi.
Ơi ơi trơng hấp dẫn q!!
Quản lý phân
chuồng tốt
12
13
THU GOM CHẤT THẢI RẮN
Thu gom phân 1 hoặc 2 lần/ngày
THU GOM NƯỚC THẢI
Nước thải từ nền chuồng hoặc từ rãnh nước phải được thu gom vào bể
chứa

Nước tiểu và nước rửa chuồng chảy qua các tấm đan vào các rãnh nước
KHÔNG sử dụng quá nhiều nước
để rửa chuồng!
Tiếc kiệm nước sẽ giảm lượng nước
thải chứa trong bể chứa!
KHÔNG ĐƯC xả trực tiếp nước tiểu, nước rửa chuồng và nước thải bioga
ra ao, hồ và các nguồn nước khác gây ô nhiễm môi trường!
Này này!
Khơng được làm ơ nhiễm hồ
câu của tơi!
Ơi dào!
Phân ý mà!
Cá ăn càng béo
Cho ơng câu! Hí hí !
Quản lý phân
chuồng tốt
14
15
DỰ TRỮ PHÂN CHUỒNG
3
Nước thải:
 Sử dụng bể bê tông CÓ NẮP ĐẬY
để chứa nước thải
 Tránh nước thải chảy tràn lan gây ô
nhiễm môi trường
Ghi nhớ: Bể chứa nước thải có nắp =
không có ruồi và mùi hôi

Chất thải rắn
Lưu ý:

 Sử dụng mái che để tránh nước mưa
 Thu gom nước thải rỉ ra từ những đống phân
Dự trữ phân trong bể chứa bằng bê tông, trên nền bê tông hoặc trên nền ĐẤT
CỨNG.
 Tránh thất thoát các chất dinh dưỡng có trong phân
 Tránh ô nhiễm môi trường xung quanh
 Tránh ô nhiễm nguồn nước ngầm do rửa trôi…
Mai mình phải nhờ chú Tiến
sang giúp làm cái mái ở khu
Trữ phân mới được, mái
chuồng này gặp nước mưa thì
phân chảy đi hết
Hì hì Nền bê tơng thế
này thì phân chảy đi đâu
được.
Đúng vậy!! anh Nam
thật thơng minh
n tâm đi bác!
Em sắm quả nắp đây rồi!
Eh Nam!
Mùi này ghê lắm
chú em ạ!
Quản lý phân
chuồng tốt
16
17
Xả phân và nước thải bừa bãi
 Nước thải thấm sâu làm ô nhiễm nguồn nước ngầm
 Khí mê tan và Amoniac thoát ra làm ô nhiễm không khí
 Ô nhiễm môi trường (đất, nước và không khí)

 Hàng xóm không hài lòng
Xả phân và nước thải bừa bãi sẽ gây ô nhiễm nguồn nước và môi
trường, gây ra nhiều dòch bệnh đối với cộng đồng!
Trời khơng mưa mà đường xá bẩn
và trơn thế này? Nhà nào thiếu ý
thức mà cứ xả phân bừa bãi!
Phải nói cho họ biết mới được!
Quản lý phân
chuồng tốt
18
19
XỬ LÝ PHÂN CHUỒNG, NƯỚC THẢI
4
NƯỚC THẢI
 Nguyên liệu để sản xuất bioga
 Nước thải chưa qua xử lý có thể bón cho cây trồng
CHẤT THẢI RẮN
 Nguyên liệu để sản xuất bioga
 Làm phân ủ
 Nuôi giun
4.1 Xử lý bằng hệ thống bioga tạo ra nguồn năng lượng xanh
BIOGA LÀ GÌ?
 Là quá trình sản xuất khí gas từ phân chuồng bằng quá trình lên men yếm khí trong bể
bioga
 Khí bioga là nguồn năng lượng phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt như nấu ăn, thắp sáng,
chạy máy bơm nước và phát điện

NGUYÊN LIỆU CHO QUÁ TRÌNH LÊN MEN?
 Nước thải và một phần phân bò
 Chất thải của nhà vệ sinh

 Nước rửa chuồng
LI ÍCH CỦA HỆ THỐNG BIOGA?
 Khí bioga là nguồn năng lượng xanh miễn phí
o Thân thiện với môi trường
o Miễn phí do vậy tiếc kiệm chi phí trong sinh hoạt
o Là nguồn năng lượng vô tận
 Tất cả các chất thải đều sử dụng cho bioga nên giữ cho chuồng trại cũng như nhà vệ sinh
luôn sạch sẽ
 Nước thải bioga là nguồn phân bón hữu cơ tuyệt hảo
o Thân thiện với môi trường
o Miễn phí, tiếc kiệm chi phí mua phân bón hoá học
o Chứa nhiều chất dinh dưỡng
o Giữ cho đất đai luôn màu mỡ
Quản lý phân
chuồng tốt
20
21
SỬ DỤNG KHÍ BIOGA TRONG NẤU ĂN
Khí Bioga là nguồn chất đốt để nấu ăn, nấu bằng gas không có khói, rất vệ sinh, giảm
thiểu việc bếp núc cho phụ nữ.
SỬ DỤNG KHÍ BIOGA THẮP SÁNG
Bóng đèn chạy bằng khí bioga rất đơn giản, nó rất có ích đặc biệt vào những ngày
không có điện!
Mấy bố con tắm song chua! Chuẩn bị
ăn cơm nhé tơi còn xem thi hoa hậu
trên ti vi.
Ai hỏi gì thế hả bố
Nhà có bình gas
chưa, ơng anh ơi?
Anh có gas rồi? Cảm ơn!

Mời chú lượn cho nước nó
trong!
Hơm nay nhà ta cải thiện,
gắp thịt gà ăn đi con
Cả xóm mất điện,
đèn nhà mình vân sáng
Thích Q
Quản lý phân
chuồng tốt
22
23
Sử dụng bình nóng lạnh chạy bằng khí bioga. Rất có ích đặc biệt trong mùa đơng.
SỬ DỤNG KHÍ BIOGA ĐỂ CHẠY MÁY
PHÁT ĐIỆN
SỬ DỤNG KHÍ BIOGA CHO BÌNH NÓNG LẠNH
Sử dụng khí Bioga để phát điện. Tiếc kiệm chi phí tiền điện và không lo ngại nếu
bò cắt điện đặc biệt trong những ngày hè nóng bức!
Tắm bình nóng
lạnh thích q!
Ngồo
Mimi
Em ở đâu
Huhu!
Lạnh q?
Ừ, năng lượng xanh từ
hố bioga sau nhà mình
đấy em à!
Để mai mẹ bảo bố
làm ngay hệ thơng
bioga mới được!

Giọng hát
q tệ…
Hic… u em
nào rồi
Ư ư
Nàng làm như vơ tình
gái đoan trang dễ đâu
làm quen
Quản lý phân
chuồng tốt
24
25
Sử dụng nước thải Bioga sẽ giảm đáng kể lượng phân hóa học bón cho cây
trồng!
Nuôi giun sử lý phân
NƯỚC THẢI LÀ NGUỒN PHÂN BÓN TUYỆT HẢO
 Phân bò là thức ăn tốt cho giun đất.
Sau khi nuôi giun, phân bò được
phân huỷ thành mùn và đây là phân
bón hữu cơ sinh học có giá trò rất
cao đặc biệt đối với rau sạch và cây
cảnh.
• Giun đất là nguồn protein có chất
lượng cao để nuôi gà, vòt và cá
4.2 Xử lý phân bằng cách nuôi giun đất
Đây…! Mời bác xem lại hố
bioga nhà em! Nước này mà
tưới cây thì chóng thu hoạch
lắm bác ạ!
Nhoằm nhoằm!! Đống phân này

chất lượng hơn hẳn đống ở góc
kia!
Giun phân huỷ phân
chuồng thành mùn
Phân chuồng là
thức ăn ni giun
Quản lý phân
chuồng tốt
26
27
Giun đất là nguồn protein tuyệt hảo. Bổ sung cho gà 40-60g giun/con/ngày sẽ cho
tăng trọng cao hơn
4.3 Ủ phân chuồng
Trong quá trình ủ phân chuồng,
chúng ta nên sử dụng thùng gỗ
 Có mái che để tránh mưa
 Đáy thủng có khe hở
để không khí có thể lưu
thông.
 Đặt thùng gỗ trên nền
cứng để thu toàn bộ nước
rỉ ra từ đống phân
Quá trình ủ phân:
1. Trộn phân với các chất
độn như rơm, dạ, trấu
2. Trong quá trình ủ, sau vài
ngày nhiệt độ của đống
phân có thể đạt 60-70
0
C

3. KẾT THÚC: sau một vài
tuần, nếu nhiệt độ giảm
xuống và bằng với nhiệt độ
môi trường, phân chuyển
thành màu nâu đậm, dạng
mùn và mùi như mùi đất.
Một số lưu ý.
 Trộn với các chất độn hoặc
đảo phân thường xuyên
để đảm bảo cho không khí
lưu thông tốt trong đống
phân
 Nếu nhiệt độ của đống
phân giảm xuống nguyên
nhân có thể do thiếu ô xy.
Đống phân nên được đảo
đều.
Trời đánh tránh miếng ăn!
Lũ gà phá đám!
Chạy thơi!!!
Xơi! bọn giun ngon tuyệt cú
mèo! Number one!
Quản lý phân
chuồng tốt
28
29
Phân chuồng, nước rửa chuồng cũng như nước thải bioga là nguồn phân bón
hữu cơ tuyệt hảo. Sử dụng nguồn phân này sẽ có tác dụng cải tạo, tăng độ
phì nhiêu và kết cấu của đất
Trộn đều phân chuồng với rơm

khô để ủ: Không quá ướt, trộn
với lượng chất độn vừa phải sẽ
tạo điều kiện tốt cho quá trình
phân huỷ
Phân chuồng quá ướt không thể ủ phân hoai mục được. Cho thêm các
chất độn (rơm chặt ngắn, trấu hoặc lá khô…) và trộn đều để tạo điều kiện
tốt cho quá trình phân huỷ háo khí của phân.
Quản lý phân
chuồng tốt
30
31
SỬ DỤNG NGUỒN PHÂN BÓN HỮU CƠ
5
5.1 Phân bón hữu cơ

 Phân chuồng (phân tươi và phân khô hoai mục)
 Phân giun
 Nước thải bioga

Trong điều kiện thửa ruộng không cạnh nhà và không có hoặc không thể sử dụng hệ thống
tưới để tưới nước thải. Sử dụng thùng nhựa cho vào xe cải tiến để vận chuyển nước thải ra
đồng tưới cho cây trồng!
5.2 Sử dụng nguồn phân bón hữu cơ cho cây trồng
Bón lót trước khi gieo hạt hoặc trồng cây:
 Nếu trồng cây theo rãnh: Bón phân trực tiếp xuống rãnh rồi lấp một lớp đất mỏng sau đó
mới gieo hạt hoặc trồng cây.
 Đối với ruộng nước: Bón phân và nước thải rồi cày bừa kỹ để phân trộn đều với đất.
 Đối với ruộng gieo hạt không rãnh (gieo vãi): Bón phân rồi cày bừa phân trộn đều với đất
để gieo hạt.
Cu Kiên đâu?!!

Ra đây giúp bố lấy phân
đẩy ra ruộng nào!
Xóm mình ai
cũng dùng cách
này để bón phân
sạch lại rất tiện!
Quản lý phân
chuồng tốt
32
33
Bón thúc:
Đối với phân chuồng hoai mục
 Hàng năm vào cuối mùa đông bón một lớp mỏng
 Không nên bón phân ngay sau khi thu hoạch
 Không nên bón khi trời mưa hoặc trước khi tưới nhằm tránh mất đạm do
thấm sâu xuống dưới đất
Nước thải
 Căn cứ tuổi cây trồng để quyết định có pha lỗng nước thải hay khơng. Nếu
tuổi cây q non, nên pha lỗng!
 Trước khi thu hoạch 10 ngày khơng nên tưới nước thải. Bò khơng thích ăn
loại cỏ này
 Tốt nhất hồ nước thải vào hệ thống tưới để tưới cây, bón phân thơng qua hệ
thống tưới mang lại hiệu quả rất cao
Hòa nước thải vào trong hệ thống tưới để tưới cho cây trồng sẽ mang lại hiệu quả
rất cao. Phân bón được phân bố đồng đều nên cây trồng phát triển rất nhanh.
5.3 Thời gian bón phân:
Nước thải: Hoà nước thải vào hệ thống tưới để bón cho cây trồng nên được
tiến hành vào buổi chiều tối nhằm hạn chế sự bay hơi đạm và tránh cho cỏ bò
cháy xém
Lưu ý: Không nên bón phân khi có dự báo là trời có thể mưa to! Nước mưa sẽ

rửa trôi các chất dinh dưỡng có trong phân
Hơ ! Chú có cái máy tưới y như trong
phim Mỹ ấy nhỉ! Tơi cứ dùng cái gáo
này tiện lợi, lại chẳng mất tiền mua!
Bác chẳng hiểu gì!
Bón phân kiểu này vừa
nhanh lại vừa khơng bị
mất phân hóa học!
Chú nghe anh! trời sắp mưa, chú
tưới bây giờ sẽ trơi hết phân, phí
cơng lắm!
Đến giờ,
em đi bón phân
rồi bác ạ!
Quản lý phân
chuồng tốt
34
35
Quản lý phân chuồng
Chu trình xanh trong chăn nuôi bò sữa
Bón phân qua hệ thống tưới cỏ là một phương pháp đơn giản mang lại hiệu
quả rất cao và lại tiết kiệm được tiền chi phí mua phân hoá học
6
Người chăn nuôi vui vẻ, hạnh phúc và thu được nhiều tiền hơn!
LI ÍCH ĐỐI VỚI NGƯỜI CHĂN NUÔI
Bioga
Bể Bioga
Chú nên làm theo chu
trình này, vì đây là chu
trình hiệu quả nhất, tốt

nhất đấy chú ạ !!
Chụp em kiểu ảnh đăng
báo bác Dũng ơi!
Tuti i i
Vâng ! Em se
nghe theo bác!
Phân
Nướcthải
Bón phân
qua hệ thống
tưới nước
Quản lý phân
chuồng tốt
36
37
Minh họa: Trònh Tú Thư

Thiết kế: Hoàng lê media.,jsc.
Quaỷn lyự phaõn
chuong toỏt
38
Quaỷn lyự phaõn
chuong toỏt
40