Văn học Ấn Độ, Nhật Bản, Lào, Campuchia, Ả Rập (Văn học Châu Á 2)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.29 MB, 295 trang )
T
RƯ
Ờ
NG
ĐẠI
HỌC
AN
GIANG
Th
ạ
c
sĩ
Ph
ùng
Hoài
Ng
ọ
c
VĂN
H
ỌC
ẤN
ĐỘ
,
NHẬT
B
ẢN
LÀO,
CAMPUCHIA,
Ả
RẬP
(Văn
h
ọc
C
hâu
Á
2)
Tài
li
ệ
u
d
ùng
cho
sinh
viên
h
ệ
Ngữ
v
ă
n
Đạ
i
học
L
ư
u
hành
n
ội
b
ộ
AN
GIANG
2005
L
Ờ
I
G
I
Ớ
I
TH
I
ỆU
Vi
ệ
t
Na
m
,
Ấn
Độ
,
L
ào
và
Cam
pu
chia
có
m
ố
i
qua
n
h
ệ
m
ậ
t
thi
ế
t
t
ừ
l
â
u
đờ
i
.
Nền
v
ă
n ho
á
,
v
ă
n
học
Ấn
Độ
đ
ã
góp
ph
ầ
n
ả
nh
h
ưở
ng
k
h
á
l
ớ
n
và
sâu
s
ắ
c
vào
quá
trình
phát
tri
ể
n
văn
hoá
và
ngh
ệ
t
h
uậ
t
ở
kh
u
v
ực
Đô
ng
Na
m
Á
.
Ch
ủ
t
ị
ch
Hồ
Chí
M
i
nh
đ
ã
nh
ậ
n
x
é
t
:
"
Vă
n
ho
á
,
tr
i
ế
t
học
và
ngh
ệ
t
h
uậ
t
c
ủa
n
ướ
c
Ấn
Độ
đ
ã
phát
tri
ể
n
r
ực
r
ỡ
và
có
nh
ữ
ng
cống
hi
ế
n
t
o
l
ớ
n
cho
l
o
à
i
n
gư
ờ
i
.
Nền
t
ả
ng
và
truy
ề
n
t
hống
c
ủa
tr
i
ế
t
học
Ấ
n
Độ
l
à
lý
t
ưở
ng
ho
à
bình,
bác
ái.
Liên
ti
ế
p
tr
ong
nhi
ề
u
t
h
ế
kỷ
,
t
ư
t
ưở
ng
P
h
ậ
t
g
i
á
o,
ng
h
ệ
t
h
uậ
t
và
khoa
h
ọc
Ấ
n
Độ
đ
ã
lan
t
ỏ
a
kh
ắ
p
t
h
ế
g
i
ớ
i
"
.
Do
hoàn
c
ả
nh
c
ùng
s
ống
trên
m
ộ
t
l
ục
đ
ị
a
,
t
h
uậ
n
l
ợ
i
v
ề
đ
ườ
ng
bộ
v
à
đư
ờ
ng
bi
ể
n
nên
vi
ệ
c
g
i
a
o
l
ưu
v
ă
n
ho
á
gi
ữa
Ấn
Độ
v
ớ
i
V
i
ệ
t
Na
m
,
L
à
o,
C
a
m
pu
c
hi
a
v
à
c
á
c
nư
ớ
c
ch
â
u
Á
khác
phát
tri
ể
n
kh
á
s
ớ
m
.
Tr
ướ
c
h
ế
t
ph
ả
i
kể
đế
n
s
ự
có
m
ặ
t
c
ủa
đạ
o
B
à
l
a
m
ôn
v
à
đ
ạ
o
P
h
ậ
t
.
Đạo
Bà
la
môn
lan
truy
ề
n
đế
n
M
i
ế
n
Đ
i
ệ
n,
C
a
m
pu
c
hi
a
,
C
hă
m
pa
,
I
ndon
e
s
i
a
s
ớ
m
h
ơ
n
đ
ạ
o
P
h
ậ
t
.
Nhi
ề
u
dấ
u
tí
ch
đ
ề
n
t
hờ
t
h
ầ
n
Br
a
hm
a
,
I
n
dr
a
,
L
i
nga
và
nh
ữn
g
bi
a
đ
á
ch
é
p
k
i
nh
V
e
da
đư
ợ
c
tìm
th
ấ
y
ở
v
ùng
t
h
á
p
Ăn
gko
đ
ấ
t
n
ướ
c
C
a
m
pu
c
hi
a
và
nh
ữ
ng
v
ùng
có
đ
ề
n
t
h
á
p
C
h
ă
m
ở
m
i
ề
n
Tr
ung
n
ướ
c
t
a
.
Đạo
B
à
l
a
m
ôn
t
u
y
đ
ế
n
s
ớ
m
nh
ư
ng
ả
nh
h
ưở
ng
l
ạ
i
k
hông
s
â
u
r
ộng
b
ằ
ng
đạ
o
Ph
ậ
t
.
T
ư
t
ưở
ng
t
ừ
bi
,
b
á
c
á
i
,
vị
t
ha
và
m
ục
đ
í
ch
c
ứu
k
hổ
c
ứu
n
ạ
n
c
ủa
đạ
o
P
h
ậ
t
nh
ư
l
uồng
gió
mát
lành
lan
to
ả
kh
ắ
p
n
ơ
i
đ
ế
n
t
ậ
n
p
hí
a
đông
b
ắ
c
ch
â
u
Á
.
Đ
ế
n
đâ
u
cũng
đ
ượ
c
nh
â
n
dân
m
ở
r
ộng
c
ửa
đón
t
i
ế
p.
Nhi
ề
u
vị
s
ư
s
ãi
đ
i
tr
u
y
ề
n
đ
ạ
o
đ
ượ
c
co
i
nh
ư
s
ứ
g
i
ả
c
ủa
ho
à
bình
và
h
ữu
ng
hị
.
Nhi
ề
u
ch
ùa
chi
ề
n
c
ủa
P
h
ậ
t
g
i
á
o
đ
ượ
c
d
ự
ng
l
ê
n
đ
ể
t
ụng
k
i
nh
và
d
ạ
y
học.
Nh
ữ
ng
b
ả
n
k
i
nh
kệ
b
ằ
ng
t
i
ế
ng
P
h
ạ
n,
t
i
ế
ng
P
a
li
đ
ượ
c
phổ
bi
ế
n
ho
ặ
c
đ
ượ
c
d
ị
ch
r
a
t
i
ế
ng
đ
ị
a
ph
ươ
ng.
C
ó
t
h
ể
nó
i
t
ư
t
ưở
ng
P
h
ậ
t
g
i
á
o
đ
ã
tr
ở
t
h
ành
kho
báu
tinh
th
ầ
n
chung
c
ủa
c
á
c
dâ
n
t
ộc
ở
Đô
ng
Na
m
Á
.
Nhi
ề
u
n
ướ
c
đ
ã
l
ấ
y
P
h
ậ
t
gi
á
o
l
àm
qu
ốc
g
i
á
o
nh
ư
T
h
á
i
L
a
n,
M
i
ế
n
Đ
i
ệ
n,
L
ào
và
Cam
pu
chia.
Ở
n
ướ
c
t
a
,
vào
th
ờ
i
L
ý
-
Tr
ầ
n,
đạ
o
P
h
ậ
t
đ
ượ
c
kh
ẳ
ng
đ
ị
nh
và
phát
tri
ể
n
m
ạ
nh.
Tôn
giáo
Ấn
Độ
đế
n
vớ
i
c
á
c
n
ướ
c
Đô
ng
Na
m
Á
c
òn
mang
theo
các
hình
th
ức
v
ă
n
hoá-ngh
ệ
t
h
uậ
t
k
h
á
c,
đ
ặ
c
bi
ệ
t
ngh
ệ
t
h
uậ
t
k
i
ế
n
tr
úc
có
ả
nh
h
ưở
ng
s
â
u
đậ
m
và
d
ễ
t
h
ấ
y
nh
ấ
t
.
Đó
l
à
nh
ữ
ng
l
ă
ng
m
ộ,
đề
n
t
h
á
p,
ho
a
v
ă
n,
phù
đ
i
ê
u.
K
ế
đế
n
m
ộ
t
s
ố
phong
t
ục
t
ậ
p
quá
n
l
ễ
h
ộ
i
,
trò
ch
ơ
i
cũng
có
n
hi
ề
u
dấ
u
v
ế
t
Ấ
n
Độ
.
Do
vi
ệ
c
tr
u
y
ề
n
b
á
k
i
nh
kệ
g
i
á
o
l
ý
đ
ạ
o
B
à
l
a
m
ôn
v
à
đ
ạ
o
P
h
ậ
t
n
ên
ch
ữ
P
a
li
và
ch
ữ
Ph
ạ
n
(
S
a
ns
kr
i
t
)
đ
ượ
c
phổ
bi
ế
n
và
có
ả
nh
h
ưở
ng
đế
n
v
ă
n
t
ự
và
ngôn
ng
ữ
m
ộ
t
s
ố
n
ướ
c
nh
ư
Thái
Lan,
Mi
ế
n
Đ
i
ệ
n,
C
a
m
pu
c
hi
a
,
L
à
o
T
h
e
o
đó
n
hi
ề
u
t
á
c
ph
ẩ
m
v
ă
n
học
dâ
n
g
i
a
n
và
c
ổ
đ
i
ể
n
c
ủa
Ấn
Độ
cũng
đ
ượ
c
phổ
bi
ế
n
s
â
u
r
ộn
g
ở
c
á
c
n
ướ
c
Đô
ng
Na
m
Á
và
th
ế
g
i
ớ
i
.
Đặc
bi
ệ
t
nó
đ
ượ
c
b
ả
n
đ
ị
a
ho
á
ở
v
ùng
Đô
ng
Na
m
Á
.
Ha
i
s
ử
thi
Ramayana
và
Mahabharata
đ
ế
n
v
ùng
đ
ấ
t
n
à
y
đư
ợ
c
c
ả
i
biên
cho
phù
h
ợ
p
vớ
i
ho
àn
c
ả
nh
v
à
v
ă
n
hó
a
n
ơ
i
đâ
y
.
Ở
V
i
ệ
t
Na
m
,
v
ă
n
học
C
h
ă
m
v
ẫ
n
c
òn
gi
ữ
đ
ượ
c
ngu
yê
n
t
ê
n
tr
ườ
ng
c
a
Ramayana
,
k
ể
b
ằ
ng
ngôn
n
gữ
C
h
ă
m.
Truy
ệ
n
D
ạ
thoa
v
ư
ơng
trong
sách
Lĩ
nh
N
am
c
hí
ch
quái
là
rút
t
ừ
c
ốt
tr
uy
ệ
n
Ramayana
.
Ở
I
ndo
ne
s
i
a
có
Seri
Rama
,
Thái
Lan
có
Rama
Kiên
,
Cam
pu
chia có
Riêm
Kê
,
Lào
có
Phallahk
Phallahm
,
Philippines
có
Alim
Các
tác
ph
ẩ
m
đó
đề
u
có
chung
ngu
ồn
gốc
l
à
s
ử
thi
Ramayana
c
ủa
Ấn
Độ
,
x
o
a
y
qua
nh
tr
ục
bộ
b
a
nh
â
n
v
ậ
t
“
Ngư
ờ
i
con
trai
–
n
gư
ờ
i
con
gá
i
-
ác
qu
ỉ
”
.
C
uố
i
nh
ữ
ng
nă
m
1980
s
â
n
k
hấ
u
ch
èo
Vi
ệ
t
Na
m
x
â
y d
ựn
g
vở
"
Nàng
Si
ta"
c
ủa
s
o
ạ
n
g
i
ả
L
ưu
Quang
V
ũ.
K
ế
đó
s
â
n
k
h
ấ
u
c
ả
i
l
ươ
ng
t
i
ế
p
t
ục
chuy
ể
n
t
h
ể
"Nàng
Si
ta"
thành
"Nàng
Xê
đ
a",
c
ả
h
a
i
đề
u
dựa
trên
m
ộ
t
nguồn
gốc
s
ử
thi
Ramayana
.
Nhi
ề
u
tr
uy
ệ
n
cổ
tí
ch
Ấn
Độ
c
ùng
v
ớ
i
đạ
o
P
h
ậ
t
đ
ã
lan
r
ộng
và
th
ấ
m
s
â
u
vào
kho tàng
c
ổ
tí
ch
v
à
văn
ho
á
c
ủa
c
á
c
dâ
n
t
ộc
Vi
ệ
t
Na
m
v
à
c
á
c
n
ướ
c
Đô
ng
Na
m
Á
k
h
á
c.
Đ
ế
n
t
h
ế
kỷ
t
h
ứ
XI
X,
c
á
c
dâ
n
t
ộc
ở
Đ
ông
Na
m
Á
c
ùng
chung
s
ố
ph
ậ
n
bị
chủ
ng
hĩ
a
th
ực
dâ
n
ph
ươ
ng
T
â
y
x
â
m
l
ượ
c.
T
ừ
đó
m
ố
i
qua
n
h
ệ
v
ă
n
ho
á
l
â
u
đờ
i
g
i
ữa
Ấn
Độ
và
các
n
ướ
c
Đô
ng
Na
m
Á
bị
ch
ặ
n
đứ
ng,
ả
nh
h
ưở
ng
q
ua
l
ạ
i
ng
ày
càng
m
ờ
nh
ạ
t
.
D
o
v
ậ
y
nh
ữ
ng
t
á
c
ph
ẩ
m
v
ă
n
học
ưu
t
ú
c
ủa
c
á
c
nh
à
v
ă
n
Ấn
Độ
tr
ung
đ
ạ
i
,
hi
ệ
n
đ
ạ
i
nh
ư
K
a
bi
a
,
T
u
nxi
da
t
,
T
a
gor
e
ít
đư
ợ
c
bi
ế
t
đế
n.
Ng
ượ
c
l
ạ
i
ở
Ấn
Độ
,
cũng
ít
a
i
bi
ế
t
đ
ượ
c
Ngu
y
ễ
n
Trãi,
Nguy
ễ
n
Du
c
ủa
Vi
ệ
t
Na
m
Chi
ế
n
tr
a
n
h
th
ế
g
i
ớ
i
t
h
ứ
ha
i
k
ế
t
t
húc,
nhi
ề
u
n
ướ
c
ở
v
ùng
Đô
ng
Na
m
Á
l
ầ
n
l
ượ
t
g
i
à
nh
đư
ợ
c
độc
l
ậ
p
nh
ư
V
i
ệ
t
Na
m
,
L
ào,
Cam
pu
chia,
Mi
ế
n
Đ
i
ệ
n,
Ấn
Độ
và
Indonesia
. M
ố
i
qua
n
h
ệ
v
ă
n
ho
á
tr
uy
ề
n
t
hống
l
ạ
i
đ
ượ
c
kh
ô
i
phục,
đế
n
n
a
y
m
ớ
i
l
à
nh
ữ
ng
b
ướ
c
đ
i
b
a
n đ
ầ
u,
nh
ư
ng
n
gà
y
c
à
ng
đá
p
ứn
g
đ
ượ
c
nhu
c
ầ
u
c
ầ
n
thi
ế
t
.
Ch
ủ
tr
ươ
ng
g
i
ả
ng
dạ
y
văn
học
Ấn
Độ
,
L
ào,
Cam
pu
chia
ở
c
á
c
tr
ườ
ng
đạ
i
học,
c
a
o đ
ẳ
ng
s
ư
ph
ạ
m
l
à
đúng
đ
ắ
n
và
thi
ế
t
t
h
ực
.
T
ừ
đâ
y
chúng
t
a
t
h
a
y
đổ
i
t
hó
i
que
n
l
â
u
n
a
y
ch
ỉ
chú
tr
ọng
v
ă
n
học
P
h
ươ
ng
T
â
y
và
Tr
ung
Quốc
m
à
lãng
quên
nghiên
c
ứu
học
t
ậ
p
c
á
c
n
ề
n
v
ă
n
ho
á
v
ă
n
ngh
ệ
củ
a
c
á
c
dâ
n
t
ộc
gầ
n
gũ
i
nh
ư
Ấn
Độ
,
L
à
o,
C
a
m
pu
c
hi
a
v
à
c
á
c
n
ướ
c
ch
â
u
Á
khác.
Ngày
nay,
bên
c
ạ
nh
qua
n
h
ệ
l
â
u
đờ
i
vớ
i
Ấn
Độ
,
L
à
o,
C
a
m
pu
c
hi
a
v
à
Đô
ng
Na
m
Á
,
nư
ớ
c
t
a
cũng
đa
ng
ph
á
t
tr
i
ể
n
quan
h
ệ
h
ợ
p
t
á
c
v
ớ
i
c
á
c
n
ướ
c
Đô
ng
B
ắ
c
Á
k
h
á
c
nh
ư
N
h
ậ
t B
ả
n,
Tr
i
ề
u
T
i
ê
n.
T
he
o
ch
ươ
ng
trình
c
ủa
B
ộ
G
i
á
o
dục,
ph
ầ
n
v
ă
n
học
N
h
ậ
t
B
ả
n
m
ớ
i
đ
ượ
c
bổ
s
ung
v
à
o
nhó
m
văn
học
ch
â
u
Á
.
C
á
c
n
ướ
c
Đô
ng
b
ắ
c
Á
ng
ày
càng
có
m
ố
i
qua
n
h
ệ
m
ậ
t thi
ế
t
vớ
i
n
ướ
c
t
a
v
ớ
i
ngu
y
ệ
n
v
ọng
h
ợ
p
t
á
c
l
â
u
d
ài,
nh
ằ
m
xâ
y
dự
ng
n
ề
n
ho
à
bình
v
ữ
ng
ch
ắ
c
và
th
ị
nh
v
ượ
ng
tr
ong
kh
u
v
ự
c.
V
i
ệ
c
ng
hiên
c
ứu
học
t
ậ
p
c
á
c
n
ề
n
v
ă
n
học
ch
â
u
Á
ch
ẳ
ng
nh
ữ
ng
vì
m
ục
đ
í
ch
học
t
h
uậ
t
,
h
ưở
ng
t
hụ
v
ă
n
ho
á
nh
â
n
l
o
ạ
i
m
à
còn
góp
ph
ầ
n
vào
vi
ệ
c
ph
á
t tri
ể
n
m
ố
i
qua
n
h
ệ
h
ữu
ng
hị
h
ợ
p
tác
và
phát
tri
ể
n
t
o
àn
di
ệ
n
.
V
ề
vi
ệ
c
p
hiên
âm
tên
nhân
v
ậ
t
v
à
đ
ị
a
da
nh
Tên
Ấn
Độ
:
nguyên
b
ả
n
v
ă
n
ch
ươ
ng
t
h
ườ
ng
l
à
ti
ế
ng
P
a
li
(v
ă
n
t
ự
gầ
n
g
i
ống
nh
ư
ch
ữ
L
ào
Thái,
Khmer).
Gi
ớ
i
xuấ
t
b
ả
n
Ấn
Độ
đề
u
chu
y
ể
n
n
gữ
s
a
ng
t
i
ế
ng
Anh
để
dễ
p
há
t hành
trên
th
ế
g
i
ớ
i
.
M
ặ
t
kh
á
c
ở
Ấn
Độ
ng
ày
nay
ti
ế
ng
Anh
đ
ã
đư
ợ
c
co
i
l
à
m
ộ
t
tr
ong
15
ngôn
ng
ữ
d
ùng
chính
th
ức
.
Tên
Nh
ật
Bản
:
v
ă
n
t
ự
Nh
ậ
t
c
hị
u
ả
nh
h
ưở
ng
s
â
u
s
ắ
c,
l
â
u
d
ài
c
ủa
Hán
n
gữ.
C
ó
t
h
ể
s
o
sánh
c
ấ
u
t
ạ
o
v
ă
n
t
ự
Nh
ậ
t
nh
ư
s
ự
r
a
đờ
i
ch
ữ
Nôm
c
ủa
V
i
ệ
t
Na
m
.
T
i
ế
ng
N
h
ậ
t
ng
ày
nay
c
ũng
đư
ợ
c
p
hiên
âm
theo
ki
ể
u
t
i
ế
ng
B
ắ
c
Ki
nh
(
pinyin
)
nh
ằ
m
g
i
úp
ng
ườ
i
n
ướ
c
ngo
ài
không
bi
ế
t Nh
ậ
t
ng
ữ
c
hí
ít
cũng
có
t
h
ể
đọc
tên.
Ví
d
ụ
“
cây
chuối
”
trong
ch
ữ
Hán
và
Nh
ậ
t
đề
u
vi
ế
t gi
ống
nh
a
u
l
à
芭
蕉
,
ti
ế
ng
B
ắ
c
Ki
nh
p
hiên
âm
là
ba
jiao
,
ti
ế
ng
N
hậ
t
đọc
và
phiên
âm
là
ba sho
,
còn
ng
ườ
i
V
i
ệ
t
t
h
ì
phiên
âm
Hán
Vi
ệ
t
l
à
“ba
tiêu”.
Ngày
nay
danh
t
ừ
Tr
ung
Quốc,
Nh
ậ
t
B
ả
n,
Tr
i
ề
u
T
i
ên,
Hàn
Qu
ốc
khi
s
ử
dụng
ở
n
ướ
c
ngo
à
i
đ
ề
u
đ
ượ
c
p
hiên
âm
Latin
,
ở
Vi
ệ
t
Na
m
cũng
có
x
u
h
ướ
ng
nh
ư
tr
ê
n
m
à
kh
ông
c
ầ
n
phi
ên
âm
Hán
Vi
ệ
t
nh
ư
tr
ướ
c
n
ữa
.
Trong
tài
li
ệ
u
n
ày,
các
danh
t
ừ
Ấn
và
Nh
ậ
t
đề
u
đ
ượ
c
i
n
t
h
e
o
phi
ê
n
â
m
L
a
t
i
n
nh
ư
đ
ã trình
bày
trên
đ
ể
s
i
nh
vi
ên
d
ễ
đọc
.
P.H.
N
MỤC
L
ỤC
N
ội
dun
g
Trang
L
ỜI
GI
ỚI
T
HI
Ệ
U
1
M
ục
l
ục
4
PHẦN
TH
Ứ
NHẤT
–
VĂN
H
ỌC
ẤN
ĐỘ
CHƯƠNG
I
-
Đ
Ấ
T
N
ƯỚC
Ấ
N
ĐỘ
5
1
-
Đ
ị
a
l
ý
2
-
Ch
ủng
t
ộc
v
à
đ
ẳ
ng
c
ấ
p.
3
-
Vă
n
ho
á
,
ngh
ệ
t
h
uậ
t
và
khoa
h
ọc
CHƯƠNG
II
-
PHÂN
KÌ
V
Ă
N
H
ỌC
Ấ
N
ĐỘ
15
CHƯƠNG
III
-
TH
Ầ
N
THOẠ
I
Ấ
N
ĐỘ
17
CHƯƠNG
I
V
-
S
Ử
TH
I
Ấ
N
ĐỘ
24
S
ử
thi
R
a
m
a
y
a
na
S
ử
thi
Mahabharata
33
CHƯƠNG
V
-
TRUY
Ệ
N
CỔ
T
Í
C
H
DÂ
N
GI
A
N
Ấ
N
ĐỘ
40
CHƯƠNG
VI
-
K
Ị
C
H
TH
Ơ
47
CHƯƠNG
VI
I
-
SƠ
L
ƯỢC
VĂ
N
HỌC
HI
Ệ
N
ĐẠ
I
Ấ
N
ĐỘ
P
r
e
m
C
ha
nd
nh
à
v
ă
n
hi
ệ
n
t
h
ực
l
ớ
n
c
ủa
Ấn
53
Đ
ộ
CHƯƠNG
VI
II
-
THI
HÀO
RABINDRANATH
TAGORE
1.
Ch
ủ
ng
hĩ
a
nhâ
n
đạ
o
Tagore
2.
Thi
phá
p
t
h
ơ
T
a
gor
e
PHẦN
TH
Ứ
H
AI
-
VĂN
H
ỌC
NHẬT
CHƯƠNG
I
X
-
KHÁI
QUÁT
CHƯƠNG
X
-
Murasaki
và
TI
Ể
U
THUYẾT
GE
NJ
I
(Genji
monogatary)
CHƯƠNG
XI
-
T
HƠ
HA
I
K
U
VÀ
T
HI
S
Ĩ
TH
I
Ề
N
S
Ư
BASHO
CHƯƠNG
XI
I
-
Gi
ớ
i
t
h
i
ệ
u
v
ă
n
học
hi
ệ
n
đạ
i
N
hậ
t
B
ả
n
CHƯƠNG
XI
II
-
KAWABATA
YASUNARI
PHẦN
TH
Ứ
B
A
-
GI
Ớ
I
TH
I
ỆU
VĂ
N
H
ỌC
L
ÀO
- CAMPUCHIA
CHƯƠNG
XI
V
-
VĂ
N
H
ỌC
DÂ
N
GI
A
N
L
ÀO
CHƯƠNG
XV
-
VĂ
N
H
ỌC
DÂ
N
GI
AN
C
AM
P
U
C
HI
A
PHẦN
TH
Ứ
T
Ư
-GI
Ớ
I
TH
I
ỆU
VĂN
H
ỌC
Ả
R
ẬP
CHƯƠNG
XVI
-
GI
ỚI
TH
I
Ệ
U
VĂ
N
H
ỌC
Ả
RẬP
-
HỒI
GIÁO
VÀ
TÁC
PH
ẨM
NGHÌN
L
Ẻ
M
ỘT
ĐÊM
Đ
ọc
t
h
êm
1
1.
Nàng
Usha
(trích
Th
ầ
n
t
ho
ạ
i
Ấn
Độ
)
2.
Chandogya
(trích
Kinh
Bà
la
môn
Upanisad)
3.
Jiataca
(Chuy
ệ
n
t
i
ề
n
t
h
â
n
c
ủa
Đức
P
h
ậ
t)
4.
Mapada
(trích
kinh
PHÁP
CÚ)
5.
Các
ng
ụ
ngôn
c
ủa
Đức
P
h
ậ
t
Đ
ọc
thêm
2
Ch
ủ
ng
hĩ
a
hi
ệ
n
s
i
nh
Ấn
Độ
Đ
ọ
c
thêm
3
T
h
ơ
ha
i
ku
củ
a
Basho
-
tuy
ể
n
ch
ọ
n
TÀI
LI
Ệ
U
T
HA
M
K
H
Ả
O
PH
Ầ
N
T
HỨ
NHẤ
T
VĂN
H
ỌC
ẤN
ĐỘ
“N
ế
u
t
ô
i
đ
ượ
c
hỏ
i
d
ướ
i
b
ầ
u
tr
ờ
i
n
à
o
trí
óc
con
n
gư
ờ
i
đ
ã
phát
tri
ể
n
m
ộ
t
c
á
ch
đầ
y
đủ
nh
ấ
t
nh
ữ
ng
n
ă
ng
khi
ế
u
ho
àn
h
ả
o
nh
ấ
t
c
ủa
m
ình,
đ
ã
suy
t
ư
s
â
u
s
ắ
c
nh
ấ
t
v
ề
nh
ữ
ng
v
ấ
n
đ
ề
l
ớ
n
nh
ấ
t
c
ủa
cuộc
s
ống,
v
à
đ
ã
tìm
ra
nh
ữ
ng
l
ờ
i
g
i
ả
i
c
ủa
m
ộ
t
vài
v
ấ
n
đề
trên,
hoàn
toàn
x
ứ
ng
đá
ng
đ
ượ
c
s
ự
chú
ý
c
ủa
n
ga
y
c
ả
nh
ữ
ng
ng
ườ
i
đ
ã
nghiên
c
ứu
P
l
a
t
on
và
Kant
thì
tôi
s
ẽ
c
hỉ
vào
Ấn
Độ
.
Và
n
ế
u
t
ô
i
t
ự
hỏ
i
m
ình
r
ằ
ng
t
ừ
n
ề
n
văn
học
n
ào
mà
chúng
ta
ở
ch
â
u
Â
u,
nh
ữ
ng
ng
ườ
i
đ
ã
đư
ợ
c
nuô
i
d
ưỡ
ng
h
ầ
u
nh
ư
ho
à
n
t
o
à
n
v
ớ
i
nh
ữ
ng
t
ư
t
ưở
ng
c
ủa
ng
ườ
i
Hy
L
ạ
p,
La
Mã
và
m
ộ
t
chủng
t
ộc
S
e
m
i
t
l
à
n
gư
ờ
i
Do
T
h
á
i
,
có
t
h
ể
r
ú
t
r
a
đ
ượ
c
c
á
c
y
ế
u
t
ố
đi
ề
u
h
òa
hi
ệ
n
đ
a
ng
c
ầ
n
nh
ấ
t
để
l
àm
cho
cu
ộc
s
ống
b
ên
trong
c
ủa
chúng
t
a
ho
àn
thi
ệ
n
h
ơ
n,
t
o
à
n
d
i
ệ
n
h
ơ
n,
phổ
bi
ế
n
h
ơ
n,
t
h
ực
s
ự
l
à
m
ộ
t
cuộc
s
ống
c
ủa
con
ng
ườ
i
h
ơ
n,
kh
ông
ph
ả
i
c
hỉ
cho
cu
ộc
đờ
i
n
ày,
mà
cho
m
ộ
t
cuộc
s
ống
bi
ế
n
h
ình
và
vĩ
nh
c
ửu
t
h
ì
tôi
l
ạ
i
c
hỉ
vào
Ấ
n
Độ
”
(F.
Max
Muller
–
nhà
Đôn
g
ph
ư
ơ
n
g
h
ọc
n
gư
ờ
i
Đứ
c
)
CH
Ư
Ơ
NG
I
Đ
ẤT
N
Ư
Ớ
C
ẤN
ĐỘ
1
-
Đị
a
l
ý
Ấn
Độ
l
à
đ
ấ
t
n
ướ
c
r
ộng
l
ớ
n
v
à
đông
dâ
n
ở
m
i
ề
n
Na
m
Á
,
p
hí
a
bắ
c
có
d
ãy
núi
Himallahya
hùng
vĩ
đ
ượ
c
ví
l
à
"
l
â
u
đà
i
t
u
y
ế
t
tr
ắ
n
g"
,
"
bông
s
e
n
tr
ắ
ng
vĩ
đạ
i
"
,
"
nóc
nh
à
c
ủa
th
ế
gi
ớ
i
"
.
Đ
i
dầ
n
x
uống
phí
a
n
a
m
qua
h
a
i
l
ưu
v
ực
s
ông
Ấn
(
I
n
dus
)
và
sông
H
ằ
ng
(Gange)
phì
nhiêu
đư
ợ
c
gọ
i
l
à
châu
th
ổ
"
đấ
t
v
à
ng"
.
Đ
i
t
i
ế
p
gặ
p
d
ãy
núi
Vindehia
v
ớ
i
c
a
o
nguyên
Decan
r
ộng
l
ớ
n
t
i
ế
p
g
i
á
p
nú
i
Ga
t
ch
ạ
y
d
ài
xu
ống
bờ
bi
ể
n
Ấn
Độ
d
ươ
ng
ng
ậ
p
tràn ánh
n
ắ
ng
m
a
ng
h
ình
vòng
cung
t
ớ
i
gầ
n
h
òn
đ
ả
o
S
r
i
L
a
nka.
T
ừ
đông
s
a
ng
t
â
y
có
vùng
Penjab
(ho
ặ
c
P
u
lj
a
b
)
do
n
ă
m
nh
á
nh
s
ông
hợ
p
t
h
ành
g
ọ
i
là
vùng
Ng
ũ
H
à
.
Đ
ấ
t
đa
i
ở
đâ
y
r
ấ
t
m
ầ
u
m
ỡ
.
T
i
ế
p
đó
l
à
vùng
Kasemir
b
ốn
m
ùa
cây
lá
xanh t
ươ
i
.
N
h
ờ
có
nú
i
c
ao,
r
ừn
g
r
ậ
m
,
s
ông
d
à
i
,
đ
ấ
t
đa
i
r
ộng
l
ớ
n
m
à
tài
nguyên
c
ủa
Ấn
Độ
v
ô
cùng
phong
phú.
Trong
r
ừn
g
s
â
u,
d
ướ
i
l
òng
đ
ấ
t
ch
ứa
nhi
ề
u
k
ho
á
ng
s
ả
n
qu
ý
nh
ư
vàng
b
ạ
c
k
i
m
c
ươ
ng,
ngọc,
c
ẩ
m
t
h
ạ
ch
đủ
c
á
c
m
àu
s
ắ
c.
C
ó
nhi
ề
u
l
o
ạ
i
c
hi
m
m
uông
t
hú
v
ậ
t
v
ừa
đẹ
p
v
ừa
có
í
ch
cho
n
ề
n
k
i
nh
t
ế
nh
ư
s
ư
t
ử,
hổ
bá
o,
v
o
i
,
n
gự
a
,
tr
â
u,
b
ò,
dê,
c
ừu,
tr
ă
n,
r
ắ
n
C
â
y c
ố
i
gồ
m
nhi
ề
u
l
o
ạ
i
quả
ngọ
t
và
g
ỗ
quí
.
Hàng
n
ă
m
,
Ấn
Độ
tr
ả
i
qua
nh
ữ
ng
t
h
á
ng
h
è
nóng
b
ỏng
nh
ư
l
ửa
đố
t
,
thiêu
cháy
c
ỏ
cây
và
làm
ch
ế
t
ng
ườ
i
,
có
nh
ữ
ng
tr
ậ
n
b
ão
cát
t
ừ
s
a
m
ạ
c
cuốn
v
ề
hun
nóng
c
ả
vùng
r
ộng
l
ớ
n.
L
ạ
i
có
n
hữ
ng
tr
ậ
n
m
ưa
d
ữ
dộ
i
gâ
y
r
a
l
ũ
l
ụt
cuốn
tr
ô
i
nh
à
c
ửa
,
tàn
phá
mùa
màng,
tàn
h
ạ
i
c
ả
con
ng
ườ
i
và
súc
v
ậ
t
.
T
u
y
t
h
ế
cũng
có
nh
ữ
ng
ng
ày
xuân
ấ
m
á
p,
b
ầ
u
tr
ờ
i
tr
ong
xanh
d
ị
u
m
á
t
t
ạ
o
n
ên
c
ả
nh
trí
đ
ẹ
p
đẽ
.
Nó
i
chung,
đ
ấ
t
đa
i
,
thiên
nhiên
và
khí
h
ậ
u
c
ủa
Ấn
Độ
ph
ức
t
ạ
p
và
kh
ắ
c
ng
hi
ệ
t
.
Giàu
có
v
ề
t
à
i
ngu
y
ê
n
nh
ư
ng
b
ị
thiên
tai
b
ấ
t
tr
ắ
c
tàn
phá
cho
nên
n
ề
n
k
i
nh
t
ế
x
ưa
k
i
a
luôn
luôn
ở
tr
ong
tình
tr
ạ
ng
trì
tr
ệ
đ
ình
đốn,
ch
ậ
m
ph
á
t
tr
i
ể
n.
Ngư
ờ
i
Ấn
Độ
t
ừ
khi
r
a
đờ
i
đ
ã
ph
ả
i
tr
ả
i
qua
đấ
u
tr
a
nh
v
ậ
t
l
ộn
á
c
li
ệ
t
v
ớ
i
thi
ê
n
nhi
ê
n,
đ
i
ề
u
đó
đ
ượ
c
p
hả
n
á
nh
r
ấ
t
rõ trong
nh
ữ
ng
tr
uy
ệ
n
t
h
ầ
n
t
ho
ạ
i
đầ
y
s
ức
h
ấ
p
dẫ
n
và
kỳ
vĩ
c
ủa
họ.
2.
Lị
c
h
s
ử
s
ơ
l
ư
ợ
c
Ấn
Độ
t
h
ờ
i
ngu
yên
thuỷ
:
đ
ể
l
ạ
i
nh
ữ
ng
d
i
c
hỉ
đồ
đá
m
ớ
i
,
đồ
đồng
,
ướ
c
ch
ừ
ng
t
ừ
2500
n
ă
m
đ
ế
n
1700
n
ă
m
tr
ướ
c
công
ngu
yên.
Ch
ủ
nh
â
n
l
à
nh
ữ
ng
ng
ườ
i
A
ry
a
n
và
Dradivian
Ấn
Độ
cổ
đạ
i
:
ng
ườ
i
du
m
ục
A
ry
a
n
dầ
n
dầ
n
đẩ
y
l
u
i
ng
ườ
i
Dr
a
vi
d
i
e
n
để
c
hi
ế
n
l
ấ
y
vị
trí
ch
ủ
đạ
o
.
Th
ế
kỷ
VI
tr
ướ
c
C
N,
ng
ườ
i
B
a
T
ư
(
I
r
a
n
cổ
)
tr
ở
t
h
à
nh
đ
ế
quốc
có
n
ề
n
v
ă
n
m
i
nh
r
ực
r
ỡ
đ
ã
xâm
nh
ậ
p
vào
tây
b
ắ
c
Ấn
Độ
.
Nă
m
327
tr
ướ
c
C
N,
v
ua
x
ứ
M
a
c
e
do
a
ni
(t
huộc
xứ
H
i
l
ạ
p)
l
à
Al
e
x
a
n
de
r
đ
ạ
i
đế
s
a
u
th
ờ
i
g
i
a
n
c
hi
nh
phục
B
a
T
ư,
l
ạ
i
t
i
ế
p
t
ục
đá
nh
c
hi
ế
m
Ấn
Độ
.
Xun
g
đ
ột
x
ả
y
r
a
g
i
ữa
c
á
c
l
ự
c
l
ượ
ng
c
hi
ế
m
đóng
và
ngay
c
ả
l
í
nh
H
i
L
ạ
p
cũng
ph
ả
n
c
hi
ế
n.
Al
e
x
a
n
de
r
đạ
i
đế
để
l
ạ
i
m
ộ
t
độ
i
quâ
n
c
a
i
quả
n
và
rút
v
ề
B
a
T
ư,
đ
ế
n
t
h
à
nh
B
a
byl
on.
S
a
u
2
n
ă
m
ông
t
a
b
ị
b
ệ
nh
s
ố
t
r
é
t
và
ch
ế
t
ở
đó
(
n
ă
m
323
tr
.
C
N)
,
b
ở
i
v
ậ
y
đế
quốc
H
i
L
ạ
p
s
ụp
đổ,
nh
ườ
ng
chỗ
cho
đế
quốc
L
a
Mã
n
ổ
i
l
ên.
K
ế
t
quả
l
à
n
ề
n
v
ă
n
ho
á
H
i
L
ạ
p
có
dị
p
tràn
vào
x
ứ
Ấn
Độ
,
hỗn
dung
v
ớ
i
v
ă
n
ho
á
b
ả
n
đ
ị
a
.
Vương
tr
i
ề
u
M
ua
ry
a
và
Kusana
:
sau
cu
ộc
x
â
m
l
ượ
c
c
ủa
Al
e
xan
de
r
đạ
i
đế
,
m
ộ
t
v
ươ
ng
tr
i
ề
u
t
hống
nh
ấ
t
v
à
độc
l
ậ
p
r
a
đờ
i
c
a
i
quả
n
v
ùng
n
à
y
,
đó
l
à
tr
i
ề
u
đạ
i
M
a
ur
i
a
.
N
h
à
vua
sáng
l
ậ
p
l
à
Chandra
Goupta,
tr
ị
vì
t
ừ
321
đế
n
297
tr
.
C
N,
nh
ờ
s
ự
ủng
hộ
c
ủa
đạ
o
Bà
la
m
ôn,
đ
ấ
t
n
ướ
c
k
h
á
c
ườ
ng
thị
nh.
T
hờ
i
v
ua
A
s
oka
l
à
h
ư
ng
t
h
ị
nh
nh
ấ
t
,
v
ua
n
ày
ủng
hộ
cho
Đ
ạ
o
P
h
ậ
t
ph
á
t
tr
i
ể
n,
x
â
y
nhi
ề
u
ch
ùa
chi
ề
n,
cộ
t
đá
,
t
h
á
p
P
h
ậ
t
.
M
ở
hộ
i
ng
hị
P
h
ậ
t
g
i
á
o
l
ầ
n
t
h
ứ
3
gi
ữa
t
h
ế
k
ỉ
I
V
tr
ướ
c
C
N,
đ
ưa
P
h
ậ
t
gi
á
o
tr
ở
t
h
ành
qu
ốc
gi
á
o.
Đ
ế
quốc
A
s
oka
s
ụp
đổ,
m
ấ
y
t
h
ế
k
ỉ
s
a
u
đó
đấ
t
n
ướ
c
Ấn
Độ
bị
c
hi
a
c
ắ
t
,
có
m
ộ
t
bộ
t
ộc
n
ướ
c
ngo
ài
xâm
nh
ậ
p
t
ừ
phí
a
Tr
ung
Á
l
ên
cai
tr
ị
,
v
ua
nổ
i
t
i
ế
ng
nhấ
t
l
à
Kusana
(t
ừ
n
ă
m
78
đ
ế
n
103
)
.
Đ
ế
n
th
ế
k
ỉ
III
,
Ấn
Độ
l
ạ
i
bị
c
hi
a
c
ắ
t
t
h
ành
nhi
ề
u
t
i
ể
u
quốc,
s
a
u
đó
đế
n
tr
i
ề
u
đạ
i
Goupta
.
Vương
tr
i
ề
u
Go
upt
a
v
à
đ
ế
quốc
Hac
s
a
:
t
h
ế
k
ỉ
I
V
Ấn
Độ
l
ạ
i
c
ườ
ng
thị
nh,
đặ
c
bi
ệ
t
vua
Goupta
II,
kinh
t
ế
ph
á
t
tr
i
ể
n,
t
h
a
m
g
i
a
v
à
o
“
con
đư
ờ
ng
t
ơ
l
ụa
“
nố
i
li
ề
n
Tr
ung
Quốc
v
ớ
i
Trung
Á
và
châu
Âu.
Th
ờ
i
v
ua
C
ha
n
dr
a
Goup
t
a
II
v
ă
n
ho
á
phá
t
tr
i
ể
n
m
ạ
nh,
gọ
i
l
à
th
ờ
i
đạ
i
ho
à
ng
k
i
m
.
N
h
à
s
ư
P
h
á
p
H
i
ể
n
t
ừ
Tr
ung
Quốc
du
ngo
ạ
n
15
n
ă
m
ở
Ấn
Độ
đ
ã
đ
ể
l
ạ
i
nhậ
n
xét
t
ốt
v
ề
s
ự
phồn
vi
nh
t
ươ
i
đ
ẹ
p
c
ủa
x
ứ
s
ở
n
ày.
Th
ế
k
ỉ
VI
,
c
á
c
bộ
t
ộc
Hun
g
Nô
tràn
xu
ống
m
i
ề
n
Tr
ung
Á
và
Ấn
Độ
,
l
ậ
p
r
a
á
ch
c
a
i
tr
ị
m
ớ
i
.
.
Th
ế
k
ỉ
VI
I
,
một
t
ướ
ng
Ấn
Độ
l
à
Hacsa
n
ổ
i
l
ê
n
đá
nh
đuổ
i
bọn
x
â
m
l
ượ
c,
l
ậ
p
r
a
tr
i
ề
u
đ
ạ
i
Hac
s
a
(
n
ă
m
606).
Hac
s
a
l
à
m
cho
đ
ấ
t
n
ướ
c
tr
ở
n
ê
n
h
ư
ng
t
h
ị
nh,
t
i
ế
p
t
ục
qua
n
t
â
m
P
h
ậ
t
giáo,
l
ậ
p
tr
ườ
ng
đạ
i
học
Ph
ậ
t
G
i
á
o
đầ
u
t
i
ên
và
l
ớ
n
nh
ấ
t
t
h
ế
g
i
ớ
i
.
N
h
à
s
ư
Hu
y
ề
n
Tr
a
ng
t
ừ
Trung
Qu
ốc
đế
n
đâ
y
thỉ
nh
k
i
nh
và
h
ọc
t
ậ
p
ở
t
u
v
i
ệ
n
đạ
i
học
n
ày
và
k
ế
t
b
ạ
n
t
h
â
n
v
ớ
i
v
ua
Hacsa.
đ
ạ
i
.
Đ
ế
quốc
Hac
s
a
s
ụp
đổ,
đấ
t
n
ướ
c
l
ạ
i
c
hi
a
c
ắ
t
.
L
ị
ch
s
ử
Ấn
Độ
b
ướ
c
vào
th
ờ
i
ký
tr
ung
Th
ế
k
ỉ
VI
I
đ
ế
n
VI
II
,
c
á
c
t
ộc
ng
ườ
i
Ả
r
ậ
p
t
h
e
o
Hồ
i
g
i
á
o
ph
á
t
tr
i
ể
n
m
ạ
nh,
l
ậ
p
r
a
đ
ế
qu
ốc
l
ớ
n
đ
i
c
hi
nh
phục
k
h
ắ
p
ch
â
u
Â
u,
ch
â
u
P
hi
và
châu
Á.
H
ọ
cũng
l
ấ
n
t
ớ
i
Ấn
Độ
,
c
ướ
p
bóc
r
ồ
i
r
út
đi
.
B
ộ
t
ộc
T
hổ
n
hĩ
kỳ
v
à
Af
gh
a
ni
s
t
a
n
dư
ớ
i
c
hiêu
bài
tr
ừn
g
ph
ạ
t
d
ị
g
i
á
o
cũng
đe
m
quâ
n
xâ
m
nh
ậ
p
Ấn
Độ
.
Đợ
t
x
â
m
l
ượ
c
l
ớ
n
nhấ
t
c
ủa
bộ
t
ộc
H
ồ
i
g
i
á
o
vào
Ấn
Độ
d
i
ễ
n
r
a
vào
th
ế
k
ỉ
XI
.
Nă
m
1001,
v
ua
M
a
hm
ud
x
ứ
Af
ga
ni
s
t
a
n
đe
m
quâ
n
c
hi
ế
m
B
ắ
c
Ấn
,
tàn
phá,
c
ướ
p
đo
ạ
t
,
b
ắ
t
ng
ườ
i
Ấn
v
ề
l
àm
nô
l
ệ
,
t
ừ
đó
m
ỗ
i
n
ă
m
c
á
c
t
ộc
Hồ
i
l
ạ
i
đ
i
c
ướ
p,
kh
ông
chủ
tr
ươ
ng
c
hi
ế
m
đóng
l
â
u
dà
i
.
Cu
ố
i
t
h
ế
kỷ
XI
II
,
m
ộ
t
s
ố
t
ộc
H
ồ
i
xâ
m
nhậ
p
Ấn
Đ
ộ
và
ở
l
ạ
i
x
â
y
dự
ng
ch
ế
độ
c
a
i
tr
ị
riêng,
g
ọ
i
l
à
v
ươ
ng
tr
i
ề
u
Hồ
i
g
i
á
o
De
li
,
s
a
u
c
hi
a
r
a
33
quốc
v
ươ
ng.
Đâ
y
l
à
vươ
ng
tr
i
ề
u
c
ủa
nh
ữ
ng
t
hủ
l
ĩ
nh
quâ
n
s
ự
d
ày
d
ạ
n
c
hi
nh
c
hi
ế
n
và
tàn
b
ạ
o.
Chí
nh
s
á
ch
c
a
i
tr
ị
khắc
ng
hi
ệ
t
khi
ế
n
dâ
n
chúng
c
ă
m
ph
ẫ
n
và
chi
ế
n
đấ
u
khi
ế
n
cho
v
ươ
ng
tr
i
ề
u
De
li
s
u
y
s
ụp.
T
u
y
v
ậ
y
,
đạ
o
Hồ
i
đ
ã
có
đủ
t
h
ờ
i
g
i
a
n
t
h
â
m
nh
ậ
p
v
à
o
đ
ấ
t
n
ướ
c
Ấn
Độ
,
hỗn
dung
vớ
i
c
á
c
t
ôn
gi
á
o
Bà
la
môn,
Ph
ậ
t giáo
và
tôn
giáo
b
ả
n
đ
ị
a
khác.
Tr
ong
khi
đó,
ở
Na
m
Ấn
m
ộ
t
v
ươ
ng
tr
i
ề
u
Hồ
i
g
i
á
o
kh
á
c
v
ẫ
n
t
ồn
t
ạ
i
v
à
c
ườ
ng
thị
nh,
xây
m
ộ
t
ki
nh
đô
d
ài
c
ả
tr
ă
m
k
i
l
ô
m
é
t
m
à
nhi
ề
u
du
kh
á
ch
ph
ươ
ng
T
â
y
hồ
i
ấ
y
đ
ã
đ
ế
n
và
ghi
chép
l
ạ
i
.
Về
s
a
u
c
á
c
t
ộc
H
ồ
i
g
i
á
o
l
ạ
i
t
i
êu
di
ệ
t
v
ươ
ng
tr
i
ề
u
n
ày
.
Tr
ong
khi
đó
c
á
c
bộ
t
ộc
M
ông
C
ổ
phi
á
b
ắ
c
r
ặ
ng
Himalaya
phát
tri
ể
n
m
ạ
nh,
tràn
v
à
o
ph
á
D
e
li
,
c
ướ
p
và
gi
ế
t
.
H
ơ
n
150
n
ă
m
s
a
u,
họ
x
â
m
nh
ậ
p
l
ầ
n
t
h
ứ
h
a
i
và
l
ậ
p
r
a
đế
quốc
M
ogon
(t
ướ
ng
B
a
b
e
r
đe
m
12
ngh
ìn
quân
k
ị
bi
nh,
ph
á
o
bi
nh
m
ạ
nh
đá
nh
c
hi
ế
m
vùng
Penjab
đ
ế
n
1526
t
h
ì
chi
ế
m
đ
ượ
c
De
li
.
B
a
be
r
ch
ế
t
s
a
u
đó
4
n
ă
m
nh
ư
ng
con
ch
á
u
y
t
i
ế
p
t
ục
x
â
y
d
ựn
g
đ
ượ
c
c
hí
nh
qu
y
ề
n
k
h
á
m
ạ
nh
và
lâu
dài
ở
Ấn
Độ
)
Cháu
c
ủa
B
a
b
e
r
l
à
Akbar
tr
ở
t
h
ành
m
ộ
t
nh
à
vua
n
ổ
i
t
i
ế
ng,
ông
t
a
m
ở
r
ộng
Ấn
Độ
thành
m
ộ
t
đế
quốc
l
ớ
n,
vớ
i
t
ổ
ch
ức
tr
i
ề
u
đ
ình
m
ạ
nh
m
ẽ
t
h
e
o
m
ô
h
ình
phong
ki
ế
n.
A
k
b
a
r th
ực
hi
ệ
n
chính
sách
khoan
dung,
hoà
h
ợ
p
t
ôn
g
i
á
o
m
ặ
c
dù
ông
t
a
l
à
tí
n
đồ
Hồ
i
g
i
á
o.
C
h
ấ
p
nh
ậ
n
t
ấ
t
c
ả
t
ôn
g
i
á
o
b
ả
n
đ
ị
a
,
kể
c
ả
thiên
chúa
giáo
m
ớ
i
t
ừ
ph
ươ
ng
T
â
y
nh
ậ
p
vào
.
Vua
Akbar
bi
ế
t
ưu
đ
ãi
coi
tr
ọng
v
ă
n
ngh
ệ
s
ĩ
m
ặ
c
d
ù
ông
không
bi
ế
t
ch
ữ.
.
.Ông
l
ậ
p
r
a
m
ộ
t
t
h
ư
vi
ệ
n
có
t
ớ
i
24
000
cuốn
s
á
ch
ch
é
p
t
a
y
,
cho
d
ị
ch
s
a
ng
t
i
ế
ng
B
a
T
ư
bộ
s
ử
thi
vĩ
đạ
i
Mahabharata
và
xây
d
ự
ng
nhi
ề
u
công
trình
ki
ế
n
tr
úc
l
ớ
n
…
Nh
ữ
ng
nh
à
vua
n
ố
i
t
i
ế
p
Ak
b
a
r
t
h
ì
không
ai
có
kh
ả
n
ă
ng
l
ãnh
đ
ạ
o
b
ằ
ng
ông.
Vua
Shahjahan
hoang
phí
dùng
công
quĩ
x
â
y
dự
ng
l
â
u
đà
i
cung
đ
i
ệ
n
x
a
xỉ
,
đặ
c
bi
ệ
t
x
â
y
t
o
à
lâu
đà
i
T
a
j
M
a
ha
l
b
ằ
ng
đá
c
ẩ
m
t
h
ạ
ch
tr
ắ
ng
l
àm
cái
nhà
m
ồ
cho
cô
v
ợ
tr
ẻ
ch
ế
t
y
ể
u
c
ủa
y
.
Aurang
Zeb
con
trai
c
ủa
cô
v
ươ
ng
phí
ch
ế
t
y
ể
u
k
i
a
l
ạ
i
tr
ở
t
h
ành
m
ộ
t
vị
v
ua
s
a
y
m
ê quy
ề
n
l
ực
,
phá
phá
ch
m
ố
i
đo
àn
k
ế
t
dâ
n
t
ộc,
phá
chùa
chi
ề
n
…
.
và
d
ẫ
n
đế
n
v
ươ
ng
tr
i
ề
u
D
e
li
s
ụp
đổ
khi
y
ch
ế
t
.
Đế
quốc
M
ogon
s
a
u
đó
30
n
ă
m
t
h
ì
hoàn
toàn
m
ấ
t
qu
y
ề
n
c
a
i
tr
ị
.
T
h
ực dâ
n
t
ư
b
ả
n
ph
ươ
ng
T
â
y
đ
ứ
ng
đầ
u
l
à
Anh
qu
ốc
t
ừ
ng
k
é
o
đế
n
t
ừ
t
h
ế
k
ỉ
tr
ướ
c
na
y
đẩ
y
m
ạ
nh
can
thi
ệ
p,
t
hôn
tí
nh
đặ
t
á
ch
c
a
i
tr
ị
đ
ấ
t
n
ướ
c
Ấn
độ
r
ộng
l
ớ
n
và
c
ổ
kí
nh
n
ày.
Ấn
Độ
c
ận
h
i
ệ
n
đ
ại
.
Sự
xâm
nhập
c
ủa
T
ây
ph
ư
ơ
n
g
k
éo
d
ài
t
ừ
1500
đ
ế
n
1857
. Do
v
ị
trí
tr
ung
chu
y
ể
n
c
ủa
Ấn
Độ
tr
ê
n
con
đư
ờ
ng
g
i
a
o
t
h
ươ
ng
Đô
ng
-
Tây,
th
ực
dâ
n
ph
ươ
ng
T
â
y
nh
òm
ngó
t
ừ
l
â
u
x
ứ
s
ở
n
à
y
.
Đ
i
đ
ầ
u
l
à
B
ồ
Đào
nha
v
ớ
i
các
nhà
hàng
h
ả
i
,
s
a
u đ
ế
n
Hà
Lan
thành
l
ậ
p
công
ty
Đô
ng
Ấn
n
ă
m
1602,
họ
co
i
đâ
y
l
à
tr
ạ
m
đ
i
t
i
ế
p
đế
n
vùng Indonesia
.
Tuy
nhiên
c
ả
Hà
Lan
và
B
ồ
đ
ào
nha
cu
ố
i
cùng
đ
ề
u
bị
Anh
và
Pháp
g
ạ
t
r
a
và
chi
ế
m
ch
ỗ.
S
uốt
t
h
ế
kỷ
XVI
I
,
Anh
r
á
o
r
i
ế
t
xâ
m
nh
ậ
p
x
ứ
n
à
y
,
n
ă
m
1
600
n
ữ
ho
àng
Elizabeth
thành l
ậ
p
C
ông
ty
Đô
ng
Ấn
Độ
c
ủa
ng
ườ
i
Anh
.
G
i
ớ
i
t
h
ươ
ng
nh
â
n
Anh
kéo
s
a
ng,
g
i
a
o
thi
ệ
p
k
h
é
o,
n
ắ
m
đ
ượ
c
c
hí
nh
qu
y
ề
n
Hồ
i
g
i
á
o
đ
ị
a
ph
ươ
ng,
v
ừa
buôn
b
á
n
v
ừa
l
àm
chính
tr
ị
,
họ
t
ậ
p
tr
ung
xây
d
ự
ng
3
tr
ung
t
â
m
M
a
dr
a
d,
B
o
m
b
a
y
,
C
a
nc
ut
t
a
.
P
h
á
p
đế
n
mu
ộn
h
ơ
n,
n
ă
m
1664,
C
onb
e
rt m
ớ
i
t
h
ành
l
ậ
p
C
ông
ty
Đô
ng
Ấn
c
ủa
P
h
á
p,
đồng
t
h
ờ
i
tr
u
y
ề
n
b
á
đạ
o
G
i
a
t
ô.
A
nh
và
Pháp c
ạ
nh
tr
a
nh
m
ạ
nh
ở
t
h
ế
k
ỉ
XVI
II
,
h
a
i
tên
trùm
toàn
quy
ề
n
Anh
và
Pháp
tìm
cách
di
ệ
t
nh
a
u.
Gâ
y
r
a
x
ung
độ
t
v
ũ
tr
a
ng.
C
hi
ế
n
tr
a
nh
g
i
ữa
Anh
và
Pháp
di
ễ
n
r
a
nh
ữ
ng
n
ă
m
40
đế
n
50
t
h
ế
k
ỉ
XI
X,
kế
t
quả
A
nh
t
h
ắ
ng
l
ợ
i
nhi
ề
u
tr
ậ
n.
Quân
P
h
á
p
buộc
ph
ả
i
đầ
u
h
à
ng.
Ho
à
ướ
c
P
a
r
i
s
n
ă
m
1863
P
h
á
p
b
ị
g
ạ
t
kh
ỏ
i
Ấn
Độ
nh
ư
ng
c
òn
gi
ữ
đ
ượ
c
5
t
h
ành
ph
ố.
Chí
nh
qu
y
ề
n
M
ogon
ch
ỉ
c
òn
danh
nghĩ
a
đế
n
n
ă
m
1856.
T
h
ực
dâ
n
Anh
t
o
àn
quy
ề
n
c
a
i
tr
ị
x
ứ
n
ày.
Cu
ộc
k
h
ở
i
n
gh
ĩ
a
c
ủa
nhân
dân
Ấn
Độ
1857
-1859
Dư
ớ
i
s
ự
c
a
i
tr
ị
c
ủa
t
h
ực
dâ
n
Anh
,
nông
d
â
n
đ
i
ê
u
đ
ứn
g
vì
tô
thu
ế
,
nạ
n
cho
v
a
y
l
ãi
.
Th
ợ
t
hủ
công
bị
ph
á
s
ả
n
t
h
ấ
t
ng
hi
ệ
p
vì
hàng
hoá
Anh
tràn
ng
ậ
p
thị
tr
ườ
ng
.
M
ộ
t
bộ
ph
ậ
n
quí
t
ộc
phon
g
ki
ế
n
bị
t
ướ
c
đo
ạ
t
quy
ề
n
l
ợ
i
.
Họ
bộc
l
ộ
t
h
á
i
độ
chống
đố
i
c
hí
nh
qu
y
ề
n
Anh
.
Sau
g
ầ
n
m
ộ
t
t
h
ế
k
ỉ
rên
xi
ế
t
d
ướ
i
á
ch
c
a
i
tr
ị
c
ủa
t
h
ự
c
dâ
n
Anh
,
phong
trào
kh
ở
ỉ
ng
hĩ
a
l
ớ
n
c
ủa
nhâ
n
dâ
n
b
ùng
lên
ở
nhi
ề
u
đ
ị
a
ph
ươ
ng
.
Ng
ọn
c
ờ
c
ựu
ho
àng
Mogon
c
ũng
đ
ượ
c
dươ
ng
l
ê
n.
N
h
i
ề
u
bi
nh
l
í
nh
ng
ườ
i
Ấn
cũng
bỏ
quâ
n
độ
i
đ
i
t
he
o
cuộc
kh
ở
i
ng
hĩ
a
.
T
h
ực
dâ
n
Anh
hu
y
động
quâ
n
độ
i
đ
àn
áp
kh
ở
i
ng
hĩ
a
,
b
ắ
n
g
i
ế
t
c
ướ
p
bóc
t
h
ậ
m
t
ệ
.
Nh
â
n
dâ
n
Ấn
Độ
t
i
ế
n
hành
chi
ế
n
tr
a
nh
du
kí
ch.
Khở
i
ng
hĩ
a
t
a
n
rã
vào
n
ă
m
1859.
Cu
ộc
kh
ở
i
ng
hĩ
a
t
u
y
t
hấ
t
b
ạ
i
nh
ư
ng
đ
ã
khi
ế
n
c
hí
nh
qu
y
ề
n
t
huộc
đ
ị
a
Anh
t
h
a
y
đổ
i
chính
sách
cai
tr
ị
.
Chí
nh
qu
y
ề
n
t
huộc
đ
ị
a
Ấn
vố
n
t
huộc
“
C
ông
ty
Đô
ng
Ấn
”
na
y
ph
ả
i
chuy
ể
n
tr
ả
cho
c
hí
nh
phủ
ho
àng
gia
Anh.
Chính
sách
c
ả
i
t
ổ,
t
ổ
ch
ức
l
ạ
i
quâ
n
độ
i
,
bi
nh
l
í
nh
Anh
v
ốn
c
hi
ế
m
quâ
n
s
ố
1/
5
n
a
y
nâ
ng
l
ên
1/2…M
ột
vi
ên
toàn
quy
ề
n
Anh
c
ầ
m
qu
y
ề
n
ở
Ấ
n
Đ
ộ
t
h
a
y
m
ặ
t
n
ữ
ho
àng
Anh.
Bà
Victoria
n
ữ
ho
àng
Anh
c
ũng
đ
ượ
c
s
u
y
t
ôn
“
nữ
ho
àng
Ấn Đ
ộ
”
.
Phong
trào
dân
t
ộc
Ấn
1858
-1918
Bên
c
ạ
nh
vi
ệ
c
t
ă
ng
c
ườ
ng
c
a
i
tr
ị
Ấn
,
t
h
ực
dâ
n
Anh
c
òn
bành
tr
ướ
ng
s
a
ng
M
i
ế
n
Đ
i
ệ
n,
é
p
n
ướ
c
n
ày
nh
ậ
p
vào
Ấn
Độ
,
c
hi
nh
phục
Af
gh
a
ni
s
t
a
n.
T
i
ế
ng
Anh
đ
ượ
c
đ
ưa
vào
l
à
m
ngôn
ng
ữ
c
hí
nh
t
h
ức
ở
x
ứ
n
ày.
Vă
n
ho
á
Anh
có
x
u
h
ướ
ng
ph
á
v
ỡ
tr
uy
ề
n
t
hống
v
ă
n
ho
á
cổ
tr
uy
ề
n
Ấn
Độ
.
T
ừ
n
ửa
s
a
u
t
h
ế
k
ỉ
XI
X
,
m
ộ
t
phong
tr
à
o
đ
ấ
u
tr
a
nh
m
a
ng
tí
nh
dâ
n
chủ
t
ư
s
ả
n
đ
ã
n
ả
y
sinh
và
phát
tri
ể
n,
kế
t
h
ợ
p
chủ
ngh
ãi
dân
t
ộc
Ấ
n,
do
c
á
c
trí
t
h
ứ
c
m
ớ
i
T
â
y
học
l
ãnh
đ
ạ
o.
B
ả
n
nh
ạ
c
d
ạ
o
đầ
u
l
à
tr
à
o
l
ưu
phục
h
ư
ng
v
ă
n
ho
á
v
à
t
ôn
g
i
á
o
Ấn
,
chủ
y
ế
u
l
à
đ
ạ
o
H
i
ndu,
cổ
v
ũ
xoá
b
ỏ
nh
ữ
ng
m
ê
tín
h
ủ
t
ục
Ấn
cổ,
dung
hợ
p
v
ă
n
ho
á
Đô
ng
T
â
y
.
T
i
ế
n
t
ớ
i
,
phong
trào
đ
òi
tr
ả
l
ạ
i
qu
y
ề
n
độc
l
ậ
p,
t
ự
tr
ị
cho
dâ
n
t
ộc
Ấn
.
L
ãnh
t
ụ
c
ủa
đả
ng
Quốc
đạ
i
l
à
các
ông
Mahatma
Gandhi
và
Jawahaclan
Nehru.
Nh
ữ
ng
cuộc
đấ
u
tr
a
nh
c
hí
nh
tr
ị
,
tr
á
nh
b
ạ
o
động
ki
ên
trì
đ
ã
đe
m
l
ạ
i
hi
ệ
u
quả
.
Ảnh
h
ưở
ng
c
ủa
C
á
ch
m
ạ
ng
t
h
á
ng
M
ườ
i
Ng
a
khi
ế
n
Đảng
cộng
s
ả
n
Ấn
Độ
thành
l
ậ
p
v
à
o
n
ă
m
1925.
R
ả
i
r
á
c
v
ẫ
n
có
đấ
u
tr
a
nh
b
ạ
o
l
ực
chống
l
ạ
i
qu
a
n
Anh
.
Năm
1947
Ấn
Độ
gi
ành
l
ại
qu
yề
n
đ
ộc
l
ập
S
a
u
đ
ạ
i
c
hi
ế
n
t
h
ế
g
i
ớ
i
II
,
Ga
nd
hi
và
Nehru
kiên
trì
đ
ấ
u
tr
a
nh
t
h
ươ
ng
l
ượ
ng
hộ
i
ng
hị
v
ớ
i
c
hí
nh
phủ
Anh
.
Tr
ướ
c
s
ự
k
i
ên
trì
đ
ấ
u
tr
a
n
h
c
ủa
nh
â
n
dấ
n
Ấn
Độ
,
cuố
i
c
ùng
th
ực
dâ
n
Anh
đ
à
nh
ph
ả
i
c
hi
a
x
ứ
n
à
y
t
h
à
nh
ha
i
n
ướ
c
:
Ấn
Độ
t
h
e
o
đạ
o
Hi
ndu
và
Pakistan
theo
H
ồ
i
giáo
.
Ngày
15-8-
1947
th
ực
dâ
n
Anh
t
uy
ên
b
ố
tr
a
o
tr
ả
độc
l
ậ
p
cho
Ấn
Độ
.
[Ngày
26-1-
1950
n
ướ
c
C
ộng
ho
à
Ấn
Độ
c
hí
nh
t
hức
r
a
đờ
i
.
Ngày
30.1.1948
lãnh
t
ụ
M.
Gandhi
b
ị
bọn
ph
ả
n
động
cuồng
tí
n
á
m
s
á
t
,
gâ
y
t
ổn
t
h
ấ
t
l
ớ
n
cho
nh
â
n
dâ
n
Ấn
Độ
,
l
ãnh t
ụ
J
a
wah
a
c
l
a
n
Neh
r
u
kế
t
ục
s
ự
ng
hi
ệ
p.
S
a
u
đó
con
gá
i
ông
l
à
bà
Indira
Gandhi
l
ạ
i
l
àm
th
ủ
t
ướ
ng
x
ứ
ng
đá
ng
c
ủa
d
â
n
t
ộc
.
Ng
ày
30.10.1984
bà
Gandhi
l
ạ
i
bị
bọn
ph
ả
n
động
h
èn
h
ạ
á
m
sát.
Con
trai
bà
ti
ế
p
t
ục
kế
vị
,
l
ạ
i
bị
á
m
s
á
t
…
Đấ
t
n
ướ
c
Ấn
Độ
ng
à
y
n
a
y
đ
a
ng
r
a
s
ức
đổ
i
m
ớ
i
ho
à
nh
ậ
p
vào
th
ờ
i
đạ
i
công
ng
hi
ệ
p
ho
á
]
.
3.
Ch
ủn
g
t
ộc
và
đẳn
g
c
ấp
Ấn
Độ
l
à
đ
ấ
t
n
ướ
c
có
nhi
ề
u
chủng
t
ộc
v
ớ
i
nhi
ề
u
ngôn
ng
ữ
k
h
á
c
nh
a
u,
ướ
c
tí
nh
có
t
ớ
i
1652
ngôn
n
gữ.
Tr
ướ
c
đâ
y
ch
ữ
S
a
ns
kr
i
t
đ
ượ
c
s
ử
dụng
tr
ong
văn
học
cổ
v
à
đ
ạ
o
Bà la
môn,
còn
ch
ữ
P
a
li
phổ
bi
ế
n
ở
m
i
ề
n
Na
m
Ấn
và
dùng
trong
kinh
Ph
ậ
t
.
H
i
ế
n
ph
á
p
Ấn Đ
ộ
ng
à
y
n
a
y
qu
i
đ
ị
nh
d
ùng
15
th
ứ
ngôn
n
gữ
c
hí
nh
t
h
ức
tr
ong
đó
có
t
i
ế
ng
Anh
(
do
t
h
ực dâ
n
Anh
đưa
v
à
o
t
ừ
s
a
u
h
a
i
t
h
ế
k
ỉ
t
hống
tr
ị
Ấn
Độ
)
.
Các
ch
ủng
t
ộc
đông
nhấ
t
gồ
m
có
Dr
a
vi
d
i
a
n,
A
r
i
a
n,
Xu
m
e
r
i
a
,
Na
ga
v
ề
s
a
u
có
t
h
ê
m
n
gư
ờ
i
H
i
L
ạ
p,
B
a
T
ư,
A
r
ậ
p,
M
ông
C
ổ
l
ầ
n
l
ượ
t
x
â
m
nh
ậ
p
Ấn
Độ
và
d
ầ
n
dầ
n
tr
ộn
huy
ế
t
v
ớ
i
dâ
n
bả
n
đ
ị
a
t
ạ
o
r
a
n
hi
ề
u
chủng
t
ộc
ph
ức
t
ạ
p.
Nh
ưn
g
chủ
y
ế
u
ph
ả
i
kể
h
a
i
dâ
n
t
ộc
l
ớ
n
nhấ
t
Ấ
n
Độ
t
h
ờ
i
cổ
l
à
Dravidian
và
Arian.
Theo
s
ử
li
ệ
u,
chủ
nh
â
n
s
ớ
m
nh
ấ
t
c
ủa
đấ
t
n
ướ
c
Ấn
Độ
l
à
n
gư
ờ
i
Dr
a
vi
d
i
a
n.
B
a
ngh
ìn
n
ă
m
tr
ướ
c
công
ngu
yên,
n
gư
ờ
i
Dr
a
vi
d
i
a
n
t
ừn
g
s
i
nh
s
ống
dọc
l
ưu
v
ực
s
ông
Ấn
và
sông
H
ằ
ng.
Họ
đ
ã
xây
d
ự
ng
n
ên
n
ề
n
v
ă
n
m
i
nh
s
ông
Ấn
r
ực
r
ỡ
.
Ch
ủ
nh
â
n
t
h
ứ
h
a
i
l
à
gi
ống
ng
ườ
i
A
r
i
a
n,
nguồn
gốc
t
huộc
n
gữ
h
ệ
Ấn-
Âu
thiên
di
t
ừ
phí
a
n
a
m
d
ãy
núi
Uran
đ
ế
n
vùng
Tuyeckestan
(Liên
Xô).
Dân
t
ộc
n
ày
chia
ra
ba
b
ộ
ph
ậ
n,
tr
ong
đó
một
bộ
ph
ậ
n
đ
i
qu
a
Af
gh
a
ni
s
t
a
n,
v
ượ
t
nú
i
H
i
m
a
ll
a
y
a
v
à
o
đ
ị
nh
c
ư
ở
b
a
ng
Penjab.
L
úc
đ
ầ
u,
ng
ườ
i
A
r
i
a
n
c
hỉ
m
uốn
d
i
c
ư
ho
à
b
ình,
mang
theo
súc
v
ậ
t
và
d
ụng
cụ
g
i
a
đ
ình
đ
ể
tìm
ki
ế
m
đấ
t
đa
i
c
ư
tr
ú
l
à
m
ă
n
theo
l
ố
i
dâ
n
du
m
ục.
Về
s
a
u
họ
phả
i
d
ùng
v
ũ
trang
ch
ống
l
ạ
i
ng
ườ
i
dâ
n
b
ả
n
đ
ị
a
.
Ng
ườ
i
A
r
i
a
n
bi
ế
t
ch
ă
n
nuô
i
,
t
h
ạ
o
s
ă
n
b
ắ
n,
g
i
ỏ
i
cung
ki
ế
m
,
c
a
n
tr
ườ
ng
hung
bạ
o
và
kho
ẻ
m
ạ
nh
n
ê
n
đ
ã
chi
ế
n
t
h
ắ
ng
ng
ườ
i
Dr
a
vi
d
i
a
n
và
chi
ế
m
c
ứ
đấ
t
đa
i
.
9
Ngư
ờ
i
Dr
a
vidian
và
các
th
ổ
dâ
n
kh
á
c
bị
c
hi
nh
phục,
m
ộ
t
s
ố
tr
ở
t
h
ành
tù
binh
r
ồ
i
làm
nô
l
ệ
cho
A
r
i
a
n,
s
ố
c
òn
l
ạ
i
p
hả
i
bỏ
ch
ạ
y
vào
r
ừn
g
s
â
u
ho
ặ
c
kéo
nh
a
u
tràn
xu
ống
đ
ị
nh
c
ư
ở
phí
a
n
a
m
.
L
úc
đ
ầ
u,
trình
độ
v
ă
n
ho
á
c
ủa
ng
ườ
i
A
r
i
a
n
t
h
ấ
p
h
ơ
n
n
gư
ờ
i
Dr
a
vi
d
i
a
n,
nh
ư
ng
sau
h
ọ
t
i
ế
p
t
hu
v
ă
n
ho
á
c
ủa
kẻ
bị
c
hi
nh
phục,
học
t
ậ
p
kỹ
t
h
uậ
t
l
àm
ru
ộng,
l
ạ
i
t
h
ấ
y
đấ
t
đa
i
màu
m
ỡ
n
ê
n
n
gư
ờ
i
A
r
i
a
n
chu
y
ể
n
s
a
ng
đờ
i
s
ống
đ
ị
nh
c
ư
v
à
c
a
nh
t
á
c
nông
ng
hi
ệ
p.
T
ừ
đâ
y
,
ch
ế
độ
công
xã
nông
thôn
Arian
hình
thành
và
phát
tri
ể
n.
Do
mâu
thu
ẫ
n
v
ề
qu
y
ề
n
l
ợ
i
đ
ấ
t
đa
i
và
chi
ế
n
l
ợ
i
ph
ẩ
m
,
nộ
i
bộ
cộng
đồng
A
r
i
a
n
ngày
càng
chia
r
ẽ
v
à
x
ung
độ
t
v
ũ
tr
a
ng
đ
ã
x
ả
y
r
a
.
Sau
nh
ữ
ng
cuộc
x
ung
đột
đó,
n
hi
ề
u
t
i
ể
u
v
ươ
ng
quốc
r
a
đờ
i
do
Vua
đứn
g
đầ
u
và
m
ộ
t
hộ
i
đồng
đạ
i
bi
ể
u
qu
í
t
ộc
đi
ề
u
h
ành.
T
ừ
đó
ch
ế
độ
c
hi
ế
m
h
ữu
nô
l
ệ
t
a
n
rã,
nh
ườ
ng
chỗ
cho
ch
ế
độ
phong
ki
ế
n
r
a
đờ
i
.
S
a
u
khi
đ
ế
quốc
M
o
r
i
a
s
u
y
s
ụp
(
322
-185
tr.
CN),
Ấn
Độ
cổ
đạ
i
l
ạ
i
c
hi
a
t
h
ành
nhi
ề
u
qu
ốc
gi
a
phong
k
i
ế
n
c
á
t
c
ứ
và
chi
ế
n
tr
a
nh
li
ên
ti
ế
p
nổ
r
a
.
Đ
ầ
u
th
ế
kỷ
V
tr
ướ
c
công
ngu
y
ê
n,
n
gư
ờ
i
B
a
T
ư
đá
nh
c
hi
ế
m
v
ùng
P
e
nj
a
b.
Đ
ầ
u
t
h
ế
k
ỉ
I
V
tr
ướ
c
công
ngu
y
ê
n,
n
gư
ờ
i
H
i
L
ạ
p,
I
t
a
li
a
và
Macedoni
xâm
nh
ậ
p
t
â
y
b
ắ
c
Ấn
Độ
.
Kho
ả
ng
t
h
ế
k
ỉ
I
,
ng
ườ
i
S
a
c
a
ở
Tr
ung
Á
t
i
ế
n
vào
B
ắ
c
Ấn
Ng
ườ
i
Ấn
Độ
l
uôn
l
uôn
phả
i
ch
ị
u
đự
ng
và
ch
ống
tr
ả
n
hi
ề
u
cuộc
c
hi
ế
n
tr
a
nh
xâ
m
l
ượ
c
tàn
b
ạ
o.
T
i
êu
bi
ể
u
h
ơ
n
c
ả
l
à
cu
ộc
chi
ế
n
tr
a
nh
chống
ng
ườ
i
Hồ
i
g
i
á
o
v
à
n
gư
ờ
i
M
ông
C
ổ
t
ừ
t
h
ế
kỷ
t
h
ứ
VI
I
,
và
cu
ộc
c
hi
ế
n
tr
a
nh
x
â
m
l
ượ
c
l
ớ
n
nh
ấ
t
c
ủa
t
h
ực
dâ
n
Anh
v
à
o
đ
ầ
u
t
h
ế
k
ỉ
t
h
ứ
XI
X.
Các
dân
t
ộc
Ấn
Đ
ộ
c
òn
ph
ả
i
c
hị
u
đự
ng
ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p
r
ấ
t
kh
ắ
c
ng
hi
ệ
t
.
Ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p
r
a
đ
ờ
i
nh
ằ
m
ph
â
n
bi
ệ
t
đố
i
x
ử
g
i
ữa
ng
ườ
i
A
r
i
a
n
và
Dravidian
v
ớ
i
các
th
ổ
dâ
n
kh
á
c.
Xã
h
ộ
i
có
4
đẳ
ng
c
ấ
p
c
hính:
1-
Br
a
hm
a
n
(
t
ă
ng
l
ữ
Bà
la
môn)
2-
Ksatry
a
(v
ươ
ng
công,
qu
í
t
ộc,
võ
sĩ)
.
3-
Va
i
s
y
a
(t
h
ươ
ng
nh
â
n,
nông
dâ
n,
t
h
ợ
t
hủ
côn
g)
.
4-
Sudra
(nô
l
ệ
,
t
ô
i
t
ớ
,
ng
ườ
i
l
àm
thuê).
Đ
ẳ
ng
c
ấ
p
S
udr
a
c
òn
chia
ra
2
h
ạ
ng
ng
ườ
i
.
Hạng
ng
ườ
i
S
a
nd
a
ll
a
h
s
ống
ở
h
ạ
l
ưu
sông
H
ằ
ng
và
h
ạ
ng
t
h
ấ
p
nh
ấ
t
l
à
Paria
(
)
s
ống
ở
vùng
cao
nguyên
Decan
-
hai
h
ạ
ng n
gư
ờ
i
n
à
y
l
à
do
đà
n
b
à
c
ủa
đẳ
ng
c
ấ
p
Br
a
hm
a
n
l
ấ
y
đ
àn
ông
c
ủa
đẳ
ng
c
ấ
p
S
udr
a
s
i
nh
r
a
.
H
ọ
kh
ông
đư
ợ
c
xã
h
ộ
i
t
h
ừa
nhậ
n
và
b
ị
đố
i
x
ử
ph
â
n
bi
ệ
t
r
ấ
t
t
h
ậ
m
t
ệ
.
Ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p
đ
ã
đ
ẻ
r
a
nhi
ề
u
l
uậ
t
l
ệ
h
ế
t
s
ức
kh
e
k
h
ắ
t
.
Hô
n
nh
â
n
g
i
ữa
c
á
c
đ
ẳ
ng
c
ấ
p
bị
c
ấ
m
đo
á
n.
Ng
ườ
i
k
h
á
c
đẳ
ng
c
ấ
p
k
hông
đ
ượ
c
ngồ
i
gầ
n
nh
a
u
v
à
ă
n
c
ơ
m
chung.
Ngư
ờ
i
đ
ẳ
ng
c
ấ
p
d
ướ
i
ph
ả
i
phục
t
ùng
v
ô
đ
i
ề
u
k
i
ệ
n
v
à
t
ôn
kí
nh
đ
ẳ
ng
c
ấ
p
trên,
nh
ấ
t
l
à
đ
ẳ
ng
c
ấ
p
Brahman.
L
ị
ch
s
ử
Ấn
Độ
bị
ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p
l
àm
cho
trì
tr
ệ
h
à
ng
n
gà
n
n
ă
m
.
V
ề
s
a
u,
Mahatma
Gandhi
(1869
-
1948),
nh
à
y
ê
u
n
ướ
c
vĩ
đạ
i
Ấn
Độ
đ
ã
tích
c
ực
đấ
u
tr
a
nh
để
x
o
á
b
ỏ
ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p.
Ô
ng
nó
i
"
C
húng
t
a
đề
u
bi
ế
t
r
ằ
ng,
h
ệ
t
hống
đẳ
ng
c
ấ
p
đ
ã
l
ỗ
i
t
h
ờ
i
,
c
ầ
n
ph
ả
i
x
o
á
bỏ
nó
n
ế
u
đấ
t
n
ướ
c
Ấn
Độ
m
uốn
đ
ượ
c
t
ồn
t
ạ
i
và
phát
tri
ể
n
"
.
CHÚ THÍCH (
) :
Nguyễn
Ái
Quốc
đã
lấy
tên
đẳng
cấp
Paria
đặt
cho
tờ
báo
Le
Paria
ở
Pháp
năm
1922,
thường
gọi
là
báo
«
Người
cùng
khổ
»
để
nêu
lên
mục
đích
của
cách
mạng
là
giải
phóng
nhũng
người
cùng
khổ
trên
các
lục
địa
Á
–Phi
-
Mỹ
Latinh
h
ực
hi
ệ
n
chủ
tr
ươ
ng
củ
a
M
.
Ga
nd
hi
,
t
ừ
ng
ày
Ấn
Độ
đ
ượ
c
độc
l
ậ
p
(
1947),
t
ệ
ph
â
n
bi
ệ
t
đẳ
ng
c
ấ
p
c
hí
nh
t
h
ức
bị
x
o
á
bỏ
nh
ư
ng
đ
ế
n
n
a
y
trên
th
ực
t
ế
,
n
hi
ề
u
vùng
nông
thôn
l
ạ
c
h
ậ
u
v
ẫ
n
c
òn
duy
trì
t
ệ
n
ạ
n
n
ày.
Đ
ặ
c
đ
i
ể
m
ho
àn
c
ả
nh
xã
h
ộ
i
tr
ê
n
đ
â
y
đ
ã
t
ạ
o
cho
dâ
n
t
ộc
Ấn
Độ
tr
uy
ề
n
t
hống
đấ
u
tranh
b
ấ
t
kh
uấ
t
,
ki
ê
n
c
ườ
ng
nh
ằ
m
g
i
ữ
g
ìn
hoà
bình,
hoà
h
ợ
p
và
công
b
ằ
ng
b
á
c
á
i
.
T
i
nh
t
h
ầ
n
đó
đ
ã
đư
ợ
c
ph
ả
n
á
nh
t
ừ
r
ấ
t
s
ớ
m
tr
ong
c
á
c
b
ả
n
s
ử
t
h
i
vĩ
đạ
i
nh
ư
R
a
m
a
y
a
na
,
Mahabharata và
các
tác
ph
ẩ
m
v
ă
n
học
n
ghệ
t
h
uậ
t
kh
á
c.
4
-
Văn
h
oá,
n
gh
ệ
t
hu
ật
v
à
khoa
h
ọc
Ấn
Độ
l
à
n
ướ
c
có
n
ề
n
v
ă
n
m
i
nh
r
ấ
t
s
ớ
m
,
kh
ông
k
é
m
H
i
l
ạ
p,
L
a
M
ã,
Ai
C
ậ
p.
Nh
ữ
ng
cu
ộc
kh
a
i
qu
ậ
t
kh
ả
o
cổ
học
đầ
u
t
h
ế
k
ỉ
XX
ở
l
ưu
v
ực
s
ông
Ấn
đ
ã
ch
ứ
ng
m
i
nh
n
ề
n
v
ă
n
minh
r
ực
r
ỡ
c
ủa
ng
ườ
i
Dr
a
vi
d
i
a
n
có
t
ừ
3000
n
ă
m
tr
ướ
c
công
ngu
yên.
Có
th
ể
gọ
i
Ấn
Độ
cổ
đạ
i
l
à
m
ả
nh
đấ
t
m
àu
m
ỡ
cho
t
ôn
gi
á
o
và
tri
ế
t
học
s
i
nh
s
ô
i
ph
á
t
tri
ể
n.
Đặc
bi
ệ
t
,
t
ôn
g
i
á
o
và
tri
ế
t
học
gắ
n
bó
ch
ặ
t
ch
ẽ
v
ớ
i
nh
a
u
n
ga
y
t
ừ
đầ
u
và
tr
ở
t
h
ành
m
ộ
t
b
ả
n
s
ắ
c
v
ă
n
ho
á
độc
đá
o
Ấn
Độ
.
4
.1
.
Tôn
giáo
T
ôn
gi
á
o
đ
ầ
u
t
i
ên
ở
Ấn
Độ
b
ắ
t
nguồn
t
ừ
tí
n
ng
ưỡ
ng
ngu
yên
thuỷ
,
t
h
e
o
k
i
ể
u
t
ô
tem:
Sùng
bái
v
ậ
t
t
ổ
và
t
ự
n
hiên.
Có
b
ốn
đạ
o
c
hí
nh
l
à
:
B
à
l
a
m
ôn
(Br
a
hm
a
ni
s
m
)
đ
ạ
o
G
i
ên
(Jainism),
đ
ạ
o
P
h
ậ
t
(B
uddi
s
m
)
v
à
đ
ạ
o
Hi
ndu
(H
i
ndu
i
s
m
e
)
ngo
ài
ra
còn
các
đ
ạ
o
kh
á
c
nh
ư
đ
ạ
o
H
ồ
i
(
I
s
l
a
m
i
s
m
)
,
đạ
o
S
i
k
h,
đạ
o
Thiên
chúa
.v.v
Đ
ạo
B
à
la
môn
(
Brahmanism)
Đ
ạ
o
B
à
L
a
M
ôn
r
a
đ
ờ
i
đ
ầ
u
t
i
ên.
Nó
tuyên
truy
ề
n
học
t
hu
y
ế
t
v
a
n
vậ
t
b
ấ
t
d
i
b
ấ
t
d
ị
ch,
xã
h
ộ
i
có
nhi
ề
u
đẳ
ng
c
ấ
p
l
à
ý
mu
ốn
c
ủa
đấ
ng
t
ố
i
c
a
o
Br
a
hm
a
.
Nỗ
i
đa
u
k
hổ
tr
ê
n
đ
ờ
i
là
t
ạ
m
t
h
ờ
i
k
hông
đá
ng
qua
n
t
â
m
,
cuộc
đờ
i
l
à
huy
ề
n
ả
o
c
hỉ
có
đấ
ng
t
ố
i
c
a
o
Br
a
hm
a
l
à
có
th
ực
.
T
hu
y
ế
t
l
uâ
n
hồ
i
(Samsara)
và
nghi
ệ
p
b
á
o
(
K
a
r
m
a
)
cho
r
ằ
ng
con
ng
ườ
i
s
a
u
khi
ch
ế
t
s
ẽ
bi
ế
n
r
a
k
i
ế
p
k
há
c.
H
i
ệ
n
t
ạ
i
ngh
èo
kh
ổ
l
à
do
ki
ế
p
tr
ướ
c
ph
ạ
m
nhi
ề
u
t
ộ
i
á
c.
Mu
ốn
k
i
ế
p
s
a
u
k
hỏ
i
tr
ở
t
h
ành
súc
v
ậ
t
t
h
ì
ph
ả
i
s
ống
đúng
đạ
o
Da
r
m
a
do
đấ
ng
Br
a
hm
a
đ
ề
r
a
,
ph
ả
i
bi
ế
t
a
n
p
h
ậ
n,
kh
ông
đ
ượ
c
gh
e
n
gh
é
t
đẳ
ng
c
ấ
p.
S
a
u
n
à
y
đ
ạ
o
Br
a
hm
a
ni
s
m
tr
ả
i
qua
nhi
ề
u
c
ả
i
c
á
ch
và
tr
ở
t
h
à
nh
đ
ạ
o
H
i
ndu,
t
ức
l
à
Ấn
Độ
gi
á
o
thị
nh
h
ành
trong
th
ờ
i
phong
k
i
ế
n
và
t
ồn
t
ạ
i
đế
n
ng
ày
nay.
Đ
ạo
Giên
(Jainism)
Nh
ậ
n
th
ấ
y
đạ
o
Bà
la
môn
là
công
c
ụ
á
p
b
ức
g
i
a
i
c
ấ
p,
nhi
ề
u
ng
ườ
i
ở
đẳ
ng
c
ấ
p
v
ươ
ng
công
quí
t
ộc
b
ấ
t
m
ãn,
tìm
cách
ch
ống
đố
i
.
Họ
t
ự
ý
r
ờ
i
bỏ
đờ
i
s
ống
g
i
ầ
u
s
a
ng
đ
i
tìm
n
ơ
i
ẩ
n
đậ
t
ở
r
ừn
g
s
â
u
nú
i
v
ắ
ng
để
t
u
l
u
y
ệ
n
k
hổ
h
ạ
nh,
m
ong
tìm
đ
ạ
o
l
ý
k
h
á
c
g
i
úp
c
on
n
gư
ờ
i
t
ho
á
t
kh
ỏ
i
m
ọ
i
đa
u
k
hổ
tr
ầ
n
t
ục.
M
a
h
a
vi
r
a
tên
th
ậ
t
Va
c
da
m
a
n
a
s
ống
g
i
ữa
t
h
ế
k
ỉ
th
ứ
VI
tr
ướ
c
công
ngu
yên
ở
ch
â
u
t
h
ành
Vaisali,
nay
là
t
ỉ
nh
B
i
ha
r
,
đa
u
buồn
vì
b
ố
m
ẹ
tuy
ệ
t
t
h
ực
qu
y
ê
n
s
i
nh
ông
đ
ã
b
ỏ
nh
à
đ
i
tìm
đ
ạ
o.
S
a
u
13
n
ă
m
t
u
h
à
nh,
ông
đ
ã
l
ậ
p
r
a
m
ộ
t
đ
ạ
o
gi
á
o
tên
là
Jain
(có
nghĩ
a
đắc
đạo
)
.
Đ
ạ
o
J
a
i
n
phủ
nh
ậ
n
qu
y
ề
n
u
y
c
ủa
k
i
nh
V
e
da
,
ch
ống
l
ạ
i
ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p
v
à
đ
ạ
o
Bà
la
môn.
H
ọ
chủ
tr
ươ
ng
k
hông
t
ế
l
ễ
,
co
i
v
ạ
n
v
ậ
t
đề
u
có
v
ậ
t
ch
ấ
t
và
linh
h
ồn.
C
hỉ
có
li
nh
hồn
c
a
o
c
ả
nhấ
t
,
ho
àn
h
ả
o
nh
ấ
t
m
ớ
i
đ
ượ
c
"
g
i
ả
i
t
ho
á
t
"
vĩ
nh
vi
ễ
n,
nh
ữ
ng
li
nh
hồn
đó
gọ
i
l
à
Arhat.
Mu
ốn
t
h
ế
p
hả
i
s
ống
k
hổ
hạ
nh,
phả
i
g
i
ữ
l
uậ
t
b
ấ
t t
ổn
s
i
nh
(
Ahi
m
s
a
)
có
ng
hĩ
a
tr
á
nh
g
i
ế
t
h
ạ
i
m
ọ
i
s
i
nh
v
ậ
t
(
kể
t
ừ
con
v
ậ
t
nhỏ
b
é
)
,
k
hông
nó
i
d
ố
i
,
kh
ông
l
ấ
y
c
á
i
g
ì
c
ủa
a
i
(tr
ừ
t
ặ
ng
v
ậ
t)
,
t
ừ
bỏ
m
ọ
i
l
ạ
c
t
hú.
Ng
ườ
i
t
u
h
ành
có
quy
ề
n
t
uy
ệ
t th
ực
để
t
ự
t
ử,
t
ự
t
ử
l
à
ch
ứ
ng
t
ỏ
li
nh
hồn
đ
ã
hoàn
toàn
chi
ế
n
t
h
ắ
ng.
S
a
u
khi
M
a
h
a
vi
r
a
qua
đ
ờ
i
,
đạ
o
J
a
i
n
t
ự
ph
â
n
ho
á
t
h
ành
2
giáo
phái.
Phái
Svetambara
m
ặ
c
á
o
c
à
sa
tr
ắ
ng
và
phái kho
ả
t
h
â
n
D
i
ga
m
ba
r
a
(
c
oi
không
khí
là
y
ph
ục
t
ự
n
hiên).
M
a
h
a
t
m
a
Ga
nd
hi
đ
ã
ch
ị
u
ả
nh
h
ưở
ng
c
ủa
đạ
o
J
a
i
n.
Ông
t
ôn
tr
ọng
l
uậ
t
Ahi
m
s
a
,
s
ống
gi
ả
n
d
ị
k
hắ
c
k
hổ.
Khi
bị
bọn
t
h
ực
dâ
n
Anh
c
ầ
m
t
ù,
ông
t
h
ườ
ng
t
uy
ệ
t
t
h
ực
để
đấ
u
tr
a
nh.
Ngày
nay
ở
Ấn
Độ
,
ng
ườ
i
t
h
e
o
đạ
o
J
a
i
n
ng
ày
càng
gi
ả
m
,
c
hỉ
c
òn
0,5%
dân
s
ố.
Đ
ạo
Ph
ật
(
Budd
i
s
m
)
Sau
Mahavira,
có
Siddata
Gotama,
hi
ệ
u
l
à
Sakya
Muni
(Thích
ca
m
ầ
u
ni)
,
ho
àng
t
ử
con
vua
Suddodama
và
hoàng
h
ậ
u
M
a
y
a
.
Ô
ng
s
i
nh
n
ă
m
563
và
m
ấ
t
483
tr
ướ
c
công
ngu
yên. Sau
bao
n
ă
m
đ
i
tìm
chân
lý,
ông
đ
ã
ng
ộ
đạ
o
d
ướ
i
gốc
c
â
y
bồ
đề
ở
v
ùng
B
o
di
g
a
y
a
,
s
a
u
đó
đi truy
ề
n
đạ
o
dọc
s
ông
Hằng
s
uố
t
40
n
ă
m
đế
n
khi
c
hế
t
.
G
i
á
o
l
í
đ
ạ
o
P
h
ậ
t
cho
r
ằ
ng
t
ộ
i
l
ỗ
i
l
à
do
d
ục
v
ọng
con
ng
ườ
i
s
i
nh
r
a
.
Dục
v
ọng
t
h
ì
vô
h
ạ
n,
do
đó
t
ộ
i
l
ỗ
i
v
à
đa
u
kh
ổ
c
ủa
con
ng
ườ
i
k
hông
b
a
o
g
i
ờ
x
o
á
s
ạ
ch
đ
ượ
c.
C
uộc
đờ
i
l
à b
ể
k
hổ,
con
ng
ườ
i
bị
c
hi
phố
i
b
ở
i
vòng
luân
h
ồ
i
và
thuy
ế
t
nh
â
n
quả
n
ên
ph
ả
i
t
u
h
à
nh
đ
ể
gi
ả
i
t
ho
á
t
kh
ỏ
i
c
á
i
vòng
lu
ẩ
n
quẩ
n
ấ
y
.
P
h
ả
i
t
i
êu
di
ệ
t
h
ế
t
dục
v
ọng
để
k
i
ế
p
s
a
u
l
ên
ch
ốn
Ni
ế
t
b
àn
(Nirvana)
vì
đó
l
à
nơ
i
c
ực
l
ạ
c.
Đ
ạ
o
P
h
ậ
t
chủ
tr
ươ
ng
b
ình
đ
ẳ
ng
g
i
ữa
chúng
s
i
nh,
m
ở
đ
ườ
ng
g
i
ả
i
t
ho
á
t
cho
nh
ữ
ng
n
gư
ờ
i
bị
á
p
bức
,
đ
è
n
é
n,
đươ
ng
t
h
ờ
i
t
ư
t
ưở
ng
n
ày
ph
ả
n
đố
i
ch
ế
độ
đẳ
ng
c
ấ
p
c
ủa
đạ
o
Bà
la
môn.
Đ
ố
i
v
ớ
i
lị
ch
s
ử,
đó
l
à
đ
i
ể
m
t
i
ế
n
bộ,
nh
ư
ng
c
ă
n
b
ả
n
g
i
á
o
l
ý
v
ẫ
n
m
a
ng
tí
nh
t
i
êu
c
ực
,
nh
ẫ
n
nhục
v
ô
vi
.
Đạo
P
h
ậ
t
chủ
tr
ươ
ng
k
hông
dùng
b
ạ
o
l
ực
,
tr
ong
đấ
u
tr
a
nh
t
h
ì
tho
ả
hi
ệ
p,
hoà
hoãn,
nh
ẫ
n
nhục.
Đạo
P
h
ậ
t
v
ề
s
a
u
l
ạ
i
bị
v
ươ
ng
qu
y
ề
n
l
ợ
i
dụng
nh
ư
m
ộ
t
công
cụ
á
p
b
ức
t
i
nh
t
h
ầ
n
quầ
n
chúng.
Trong
th
ờ
i
đạ
i
A
s
oka
(
-273
-
232),
Đ
ạ
o
P
h
ậ
t
đ
ượ
c
tr
uy
ề
n
b
á
s
â
u
r
ộng
qua
c
á
c
n
ướ
c
ch
â
u
Á
,
tr
ướ
c
h
ế
t
ở
Đô
ng
Na
m
Á
Đến
t
h
ế
kỷ
t
h
ứ
I
X,
s
ự
tr
uy
ề
n
b
á
ch
ậ
m
l
ạ
i
và
phân
hoá
thành
giáo
phái
ti
ể
u
t
h
ừa
(H
i
na
y
a
n
a
)
v
à
Đ
ạ
i
t
h
ừa
(
M
a
h
a
y
a
na
)
.
Đạo
P
h
ậ
t
vào
m
ỗ
i
n
ướ
c
l
ạ
i
đư
ợ
c
ph
â
n
ho
á
t
h
ành
các
giáo
phái
khác
n
ữa
.
Ấn
Độ
giáo
(
H
i
ndu
i
s
m
e
,
I
ndu
i
s
m
)
Tr
ướ
c
s
ự
ph
á
t
tr
i
ể
n
t
h
ắ
ng
t
h
ế
c
ủa
đạ
o
Phậ
t
,
đạ
o
Bà
la
môn
ph
ả
i
c
ả
i
c
á
ch
và
bi
ế
n
th
ể
t
h
à
nh
đ
ạ
o
Hi
ndu.
Đạo
Hi
ndu
t
i
ế
p
t
hu
tr
ở
l
ạ
i
một
ph
ầ
n
g
i
á
o
l
ý
,
tí
n
đ
i
ề
u
đ
ạ
o
P
h
ậ
t
.
Đạo
này
quan
ni
ệ
m
v
ũ
tr
ụ
tr
ả
i
qua
b
a
g
i
a
i
đo
ạ
n
:
S
i
nh
-
Tr
ưở
ng
-
Di
ệ
t
.
Nh
ấ
t
t
h
ể
ho
á
b
a
vị
t
h
ầ
n
t
ượ
ng
Br
a
hm
a
-
Visnu
-
S
hi
va,
đ
ề
c
a
o
t
h
ầ
n
V
i
s
nu
l
à
th
ầ
n
đạ
i
đứ
c
g
i
á
ng
t
h
ế
,
l
à
n
gư
ờ
i
thi
ệ
n
l
í
t
ưở
ng
nh
ấ
t
để
c
ứu
nh
â
n
l
o
ạ
i
k
hỏ
i
vòng
tr
ầ
m
l
uâ
n
tr
u
ỵ
l
ạ
c.
Ng
ày
nay,
Ấn
Độ
g
i
á
o
v
ẫ
n
c
hi
ế
m
đư
ợ
c
đa
s
ố
c
á
c
dâ
n
t
ộc
Ấ
n
.
4.2
.
Tri
ế
t
h
ọc
Tri
ế
t
học
r
a
đờ
i
và
phát
tri
ể
n
s
ớ
m
.
T
ừ
t
h
ờ
i
kỳ
cổ
đ
ạ
i
đ
ã
có
nhi
ề
u
m
ôn
p
há
i
tr
i
ế
t
học.
T
ư
t
ưở
ng
tr
i
ế
t
học
duy
vậ
t
r
a
đờ
i
s
ớ
m
nh
ư
ng
g
i
a
i
c
ấ
p
t
hống
tr
ị
nh
a
nh
chóng
tìm
cách
th
ủ
t
i
ê
u
và
n
ă
gn
ch
ặ
n
nó
n
ên
ngày
nay
không
còn
th
ấ
y
có
t
á
c
ph
ẩ
m
n
à
o
đ
ể
l
ạ
i
.
Ng
ườ
i
t
a
c
hỉ
tìm
th
ấ
y
t
ư
t
ưở
ng
đó
ph
ả
n
á
nh
tr
ong
c
á
c
ki
nh
Ve
da
,
ki
nh
Upa
ni
s
a
d,
tr
ong
l
uậ
t
M
a
nu,
tr
ong
s
á
ch
đ
ạ
o
đức
học
A
c
t
h
a
s
a
tr
a
v
.
v
Tri
ế
t
h
ọc
du
y
vậ
t
cổ
đạ
i
có
nhi
ề
u
tr
ườ
ng
ph
á
i
,
tr
ong
đó
b
a
tr
ườ
ng
p
há
i
c
hí
nh
c
òn
đ
ể
l
ạ
i
nhi
ề
u
ả
nh
h
ưở
ng
nh
ư
phá
i
Ya
du
s
h
a
i
da
,
phá
i
S
vab
a
t
a
v
a
da
v
à
phá
i
P
r
ot
o
s
a
n
k
i
a
.
B
a
tr
ườ
ng
ph
á
i
ấ
y
có
nh
ữ
ng
qua
n
ni
ệ
m
k
h
á
c
nha
u
v
ề
t
h
ế
g
i
ớ
i
và
v
ũ
tr
ụ
nh
ư
ng
đ
ề
u
ph
ủ
nh
ậ
n
t
h
ượ
ng
đế
và
th
ầ
n
t
h
á
nh
s
á
ng
t
ạ
o
v
ũ
tr
ụ.
Tr
ườ
ng
ph
á
i
C
h
a
rv
a
k
đ
ượ
c
tr
uy
ề
n
b
á
khá
sâu
r
ộng
tr
ong
quầ
n
chúng
b
ình
dân.
Đ
ố
i
l
ậ
p
v
ớ
i
c
á
c
tr
ườ
ng
p
há
i
du
y
v
ậ
t
l
à
6
h
ệ
t
hống
tr
i
ế
t
học
du
y
t
â
m
c
hí
nh
t
hống
,
g
ọ
i
l
à
Darsana.
H
ọ
đề
u
t
h
ừa
nh
ậ
n
uy
quy
ề
n
c
ủa
c
á
c
bộ
k
i
nh
Ve
da
.
Tr
ong
đó
m
ôn
phá
i
Vedanta
là
quan
tr
ọng
n
hấ
t
,
có
ả
nh
h
ưở
ng
l
ớ
n
đế
n
ý
t
h
ứ
c
xã
h
ộ
i
Ấn
Độ
.
Ti
ế
ng
S
a
ns
kr
i
t
,
Ve
da
t
a
có
n
ghĩ
a
l
à
ph
ầ
n
kế
t
l
u
ậ
n
c
ủa
Ve
da
.
Ki
nh
Ve
da
dầ
n
dầ
n
đư
ợ
c
c
á
c
s
ư
phụ
(
Guru)
đe
m
r
a
g
i
ả
ng
g
i
ả
i
.
Các
bài
gi
ả
ng
đó
đ
ượ
c
t
ậ
p
h
ợ
p
l
ạ
i
t
h
ành
b
ộ
kinh
Upanishad
(có
nghĩ
a
l
à
ng
ồ
i
cung
kí
nh
ngh
e
g
i
ả
n
g)
.
Nhi
ề
u
nh
à
nghiên
c
ứu
cho
r
ằ
ng
Upa
ni
s
ha
d
r
a
đờ
i
vào
kho
ả
ng
t
h
ế
kỷ
t
h
ứ
VI
II
tr
ướ
c
công
ngu
y
ê
n,
đư
ợ
c
x
e
m
nh
ư
t
á
c
ph
ẩ
m
tr
i
ế
t
học
đ
ầ
u
t
i
ên
c
ủa
nh
â
n
lo
ạ
i
.
M
ôn
ph
á
i
Ve
da
n
t
a
,
l
ấ
y
Upa
ni
s
ha
d
l
à
m
c
ơ
s
ở
l
ý
l
uậ
n
cho
học
t
hu
y
ế
t
c
ủa
m
ình
có
nhi
ệ
m
v
ụ
g
i
ả
i
t
hí
ch
và
phát
tri
ể
n
ngu
yên
lý
c
ơ
b
ả
n
c
ủa
Upa
ni
s
ha
d
:
-
Linh
h
ồn
t
uy
ệ
t
đố
i
(Br
a
hm
a
n
)
đồng
n
hấ
t
v
ớ
i
li
nh
hồn
c
á
t
h
ể
(
a
t
m
a
n
)
.
-
Th
ừa
n
hậ
n
thuy
ế
t
l
uâ
n
hồ
i
(
S
a
m
s
a
r
a
)
và
nghi
ệ
p
b
á
o
(
K
a
r
m
a
)
.
T
ừ
t
h
ế
kỷ
X
tr
ở
đ
i
,
m
ôn
ph
á
i
có
ả
nh
h
ưở
ng
đế
n
c
á
c
nh
à
v
ă
n
ho
á
Ấn
Độ
l
à
Bhakti
(sùng
tín)
môn
phái
này
v
ẫ
n
co
i
t
h
ế
g
i
ớ
i
l
à
do
m
ột
vị
t
h
ầ
n
t
ố
i
c
a
o
s
á
ng
t
ạ
o
r
a
,
nh
ư
ng
có
kh
u
y
nh
h
ướ
ng
xã
h
ộ
i
t
i
ế
n
bộ,
đề
c
a
o
tình
yêu
th
ươ
ng
g
i
ữa
con
ng
ườ
i
m
ộ
t
c
á
ch
ch
â
n
t
h
ực
,
ph
ủ
nhậ
n
đẳ
ng
c
ấ
p,
kêu
g
ọ
i
ho
à
h
ợ
p
c
á
c
t
ôn
g
i
á
o.
S
ự
gắ
n
bó
gi
ữa
t
ôn
g
i
á
o
và
tri
ế
t
học
t
ạ
o
cho
t
ư
t
ưở
ng
v
à
t
ư
du
y
n
gư
ờ
i
Ấn
Độ
kh
á
độc
đá
o.
Ng
ườ
i
Ấn
r
ấ
t
co
i
tr
ọng
đờ
i
s
ống
t
â
m
li
nh,
t
ư
du
y
l
uôn
l
uôn
h
ướ
ng
về
c
á
i
t
u
y
ệ
t
đố
i
,
phổ
quá
t
,
co
i
nh
ẹ
c
á
i
c
á
bi
ệ
t
,
cụ
t
h
ể
,
l
uôn
l
uôn
c
hiêm
nghi
ệ
m
,
v
ừa
h
ướ
ng
nộ
i
l
ạ
i
vừa
khao
khát
tìm
hi
ể
u
c
á
i
m
ớ
i
l
ạ
,
đ
ưa
t
â
m
hồn
vào
th
ế
g
i
ớ
i
tr
ừu
t
ượ
ng
m
ênh
mông
vô
h
ạ
n
và
luôn
tìm
cách
thích
nghi
v
ớ
i
t
h
ế
g
i
ớ
i
th
ực
t
ạ
i
.
4.3.
Khoa
h
ọc
Th
ờ
i
V
êda,
toán
h
ọc
đ
ã
đư
ợ
c
s
o
ạ
n
t
h
ành
sách.
Cu
ốn
s
á
ch
S
u
nv
a
S
ut
r
a
(
ph
é
p
tí
nh
toán
b
ằ
ng
dâ
y
t
h
ừ
n
g)
đ
ượ
c
phổ
bi
ế
n
r
ấ
t
s
ớ
m
.
C
á
c
nh
à
toán
h
ọc
l
ớ
n
nh
ư
:
A
ry
a
B
h
a
t
a
th
ế
kỷ
t
h
ứ
V,
Va
r
a
h
a
m
i
ha
r
a
t
h
ế
kỷ
t
h
ứ
VI
có
nhi
ề
u
c
ông
lao
trong
vi
ệ
c
ph
á
t
tr
i
ể
n
t
o
á
n
h
ọc,
h
ình
h
ọc.
Ha
i
ông
đề
r
a
l
ý
t
hu
y
ế
t
và
gi
ả
ng
g
i
ả
i
c
á
c
ph
ươ
ng
trình
có
2
ẩ
n
s
ố,
ph
ươ
ng
trình
vô
đ
ị
nh,
c
ă
n
t
h
ức
b
ậ
c
h
a
i
,
b
ậ
c
3,
s
i
n
v
à
C
o
s
i
n,
tí
nh
chu
vi
đư
ờ
ng
tròn
theo
s
ố
pi
(3,1416.
.
.).
