Nguy cơ sức khỏe do phơi nhiễm asen trong nước ngầm ở hà nam

Nguy cơ sức khỏe do phơi nhiễm asen trong
nước ngầm ở Hà Nam
Nhóm 2 – Lớp K10C
Nội dung chính

Khái niệm và đặc điểm lý hóa của Asen

Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Độc tính và lượng giá liều đáp ứng của Asen

Tổng quan về những ảnh hưởng của phơi nhiễm asen với sức khỏe con người

Mức độ phơi nhiễm asen của cộng đồng ở Hà Nam

Mô tả nguy cơ sức khỏe của người dân Hà Nam do phơi nhiễm asen trong
nước ngầm

Hạn chế của hoạt động lượng giá/đánh giá nguy cơ này
1. Khái niệm và đặc điểm lý hóa của Asen

Khái niệm:

Còn gọi là “thạch tín”

Một nguyên tố hóa học kí hiệu As, số
nguyên tử 33. Khối lượng nguyên tử của
nó bằng 74,92.

Asen hay tồn tại dưới dạng các hợp chất
asenua và asenat.

1. Khái niệm và đặc điểm lý hóa của Asen

Đặc điểm lý hóa của Asen:
Tính chất vật lý:

Màu sắc: Màu xám kim loại

Khối lượng nguyên tử: 74,9216 đvc

Khối lượng riêng: 5227 kg/m3

Trạng thái vật chất: Rắn

Độ cứng: 3,5

Điểm nóng chảy: 1.0900K

Điểm sôi: 8870K

Độ dẫn nhiệt: 50,2 W/(m.K)
Cấu trúc hóa học Asen
1. Khái niệm và đặc điểm lý hóa của Asen

Đặc điểm lý hóa của Asen:
Tính chất hóa học:

Rất giống với Phốtpho, nó tạo thành các oxit không
màu, không mùi như As2O3 là chất dễ tan trong
nước tạo dung dịch có tính axit.Axit asenic là một
axit yếu


Asen thay thế phần nào cho phốtpho trong phản
ứng sinh học, vì thế nó gây ra ngộ độc.

Asen thăng hoa khi nung nóng ở áp suất tiêu
chuẩn, chuyển hóa trực tiếp thành dạng khí
Cấu trúc hóa học Asen
3. Độc tính và lượng giá liều đáp ứng của Asen

Độc tính của As
•
Asen và nhiều hợp chất của nó là những chất độc
cực kỳ nguy hiểm. Độc tính cấp của arsen vô cơ
mạnh hơn arsen hữu cơ.
•
Asen và các hợp chất của asen được phân loại là
"độc" và "nguy hiểm cho môi trường" tại Liên minh
châu Âu, đồng thời IARC công nhận asen như là
các chất gây ung thư nhóm 1.
•
Phơi nhiễm asen ở mức cao hơn trung bình diễn ra
ở một số nghề: bảo quản gỗ, sản xuất thủy tinh,
các hợp kim phi sắt và sản xuất bán dẫn điện tử.
3. Độc tính và lượng giá liều đáp ứng của Asen

Liều đáp ứng của As

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên động vật cho thấy: Liều gây chết một
nửa( LD50) của asen theo đường ăn uống là 763 mg/kg trên chuột lang, và với
chuột nhà là 145 mg/kg thể trọng.


Vallee và cộng sự (1960) cũng đưa ra kết quả giống nghiên cứu của Winship
(1984) ước tính LD50 trên chuột nhắt nằm trong khoảng 1 – 4 mg/kg. Liều này
tương đương với một liều gây chết 50%, khoảng 70 – 280 mg, đối với một người
trưởng thành nặng 70kg.

Theo WHO, liều tiêu thụ hàng ngày chịu đựng được (TDI) với asen qua nước ăn
uống cho người trưởng thành là 0,001 mg/kg trọng lượng cơ thể/ ngày.
3. Độc tính và lượng giá liều đáp ứng của Asen

Liều đáp ứng của As

Theo Cục Bảo vệ môi trường Mỹ( năm 1991), liều tham chiếu cho asen theo
đường uống là 0,3µg/kg/ngày, NOAEL là 0,8 µg/kg/ngày và LOAEL 14µg/kg/ngày
có thể gây chứng dày sừng, và các biên chứng mạch máu trong một dân số sử
dụng nước uống có nhiễm asen.

Mức nguy cơ tối thiểu- MRL là 0,005 mg/kg/ngày cho trường hợp cấp tính với
yếu tố không chắc chắn là 10. Trường hợp mạn tính có MRL là 0,003 mg/kg/ngày
với yếu tố không chắc chắn là 3.

Cục Bảo vệ Môi trường Mỹ EPA đã phát hiện hệ số CSF để ước tính khả năng
gây ung thư của asen là 1,5 (mg/kg/ngày)-1.
2. Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Trên thế giới
Tình trạng ô nhiễm:

Theo số liệu của WHO,nồng độ As trong nguồn nước khu vực nam Iowa, tây
Missouri ( Mĩ ) 0,034-0,49mg/l, Mexico 0,008- 0,624mg/l


Ở Băngladet có khoảng 2-4 triệu giếng khoan, thử nghiệm 8000 giếng khoan, có
51% số mẫu có hàm lượng As > 0,05mg/l, ước tính 50 triệu dân Băngladet sử dụng
nước nhiễm As

Ở vùng Ronphiboom ( Thái Lan ), ở những lỗ khoan sâu hàm lượng As <0,05mg/l, ở
những lỗ khoan nông và giếng đào hàm lượng as tới 1,62mg/l

Bệnh nhiễm độc Asen mãn tính xảy ra ở nhiều nước trên thế giới và mang tính dịch
tễ địa phương rõ rệt
2. Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Trên thế giới
Sự phân bố As trong nước ngầm:

As trong nước ngầm có hàm lượng lớn xuất hiện ở một số khu vực của Mĩ:
8mg/l, Chile 800mg/l, Gana 175mg/l, Đài Loan 600mg/l….

Nhiều quốc gia ở khu vực Đông Nam Á: Việt Nam, Campuchia hay các nước
như Tây Tạng, Trung Quốc được coi là có điều kiện địa chất giúp cho quá trình
tạo nước ngầm giầu As

Miền bắc Hoa Kỳ, bao gồm phần thuộc Michigan, Wiscosin, Minnesota….có hàm
lượng As trong nước ngầm cao
2. Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Tại Việt Nam
Tình trạng ô nhiễm:

Từ 1995- 2000, có nhiều công trình nghiên cứu điều tra về nguồn gốc As trong

nước ngầm tìm thấy nồng độ As trong các mẫu nước khảo sát ở khu vực thượng
lưu sông Mã, Sơn La, Hà Nam, Thanh Hóa, Hà Nội đều vượt tiêu chuẩn cho
phép đối với nước sinh hoạt của Quốc tế và Việt Nam

Trong hơn 2 năm 2003- 2005, chính phủ Việt Nam và UNICEF đã khảo sát nồng
độ As trong nước của 71.000 giếng khoan thuộc 17 tỉnh đồng bằng Bắc, Trung,
Nam. Kết quả: Tỷ lệ giếng có nồng độ As 0,1 đến >0,5mg/l dao động 59,6- 80%
2. Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Tại Việt Nam
Hiện nay, Chính phủ đã xây dựng bản đồ ô nhiễm
Asen ở Việt Nam:

Nguồn nước ngầm bị ô nhiễm As tập trung nhiều
ở vùng đồng bằng: ĐB Sông Hồng và ĐB Sông
Cửu Long

ĐBSH: Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Hà Nam,
Việt Trì….

ĐBSCL: An Giang, Đồng Tháp…
2. Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Tại Việt Nam
Tinh hình ô nhiễm Asen tại Hà Nam:

Hàm lượng As trong nước ngầm rất cao, độ trầm
trọng được đánh là tương tự như ở Băngladet,
nơi có dộ ô nhiễm As cao nhất thế giới


62% số giếng khoan đươc xét nghiệm có nồng
độ > 0,05mgl

Tỷ lệ người mắc bệnh nguy hiểm nghi có liên
quan đến As ngày càng cao
2. Tình hình ô nhiễm và phân bố của Asen

Tại Việt Nam
TÌnh hình ô nhiễm Asen tại Hà Nam:

Kết quả khảo sát ngẫu nhiên của Viện Y Học
Lao Động và Vệ sinh môi trường tai 3 xã Hòa
Hậu, Bồ Đề, Vĩnh Trụ: Những nơi có 94,4% số
giếng khoan có mức as cao hơn tiêu chuẩn
cho phép, các bệnh về da chiếm 28,3% so với
3- 4% ( TB cả nước).
3. Độc tính và lượng giá liều đáp ứng của Asen

Liều đáp ứng của As
Tác giả Năm NOAEL(mg/kg) LOAEL( mg/kg)
Tseng 1977 0,0008 0,014
Cebrian và c ng s ộ ự 1983 0,0004 0,022
Southwick và c ng sộ ự 1983 0,0009 Không rõ ràng nh ả
h ng t i 0,006 mg/kgưở ạ
Hindmarsh và c ng sộ ự 1977 0,0007 0,019
Bảng: Các giá trị NOAEL và LOAEL được tổng hợp từ nhiều nghiên cứu khác nhau
4. Tổng quan về ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen
với sức khỏe con người

Sơ đồ tổng quan đường phơi nhiễm As

4. Tổng quan về ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen
với sức khỏe con người

Ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen với sức khỏe con người

Asen tích lũy nhiều ở da, móng, tóc, niêm mạc vòm miệng, thực quản, dạ dày,
ruột non.

Đối với tế bào, các hợp chất asen gây ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng
của màng, đặc biệt là đối với màng tế bào hồng cầu.

Asen có thể gây 19 loại bệnh khác nhau, trong đó có các bệnh nan y như ung
thư da, phổi.

Các ảnh hưởng đến đường hô hấp

Các ảnh hưởng đến tim mạch

Các tổn thương da, ung thư da

Các ảnh hưởng đến đường tiêu hóa

Rối loạn thần kinh

Các ảnh hưởng khác
4. Tổng quan về ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen
với sức khỏe con người

Ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen với sức khỏe con người


Các ảnh hưởng đường hô hấp: Một số bệnh, triệu chứng có thể gặp: Viêm thanh
quản, phế quản, mũi, rối loạn chức năng phế quản, gây ngạt mũi, đau họng, khàn
giọng, ho mãn tính, đục vách ngăn mũi sau…

Các ảnh hưởng về tim mạch: Hít phải Asen vô cơ lâu dài có thể gây tổn thương các
mạch máu và tim, nuốt phải Asen có thể có tác động nghiêm trọng tới hệ thống tim
mạch của con người. Phơi nhiễm Asen cấp tính hay mãn tính đều gây ra thay đổi quá
trình khử cực cơ tim và rối loạn nhịp tim có thể dẫn đến suy tim.

Các thương tổn da , ung thư da: Asen gây ra các thương tổn da: tăng hay giảm màu
của da, tăng sừng hoá, nhiễm sắc (đen da do Asen), ung thư da… do phơi nhiễm với
Asen qua đường ăn uống, thường xuyên hít phải Arsen trong thời gian dài hoặc da liên
tục tiếp xúc với Arsen.
4. Tổng quan về ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen
với sức khỏe con người

Ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen với sức khỏe con người

Các ảnh hưởng đường tiêu hóa: Triệu chứng tiêu hóa phổ biến ở ngộ độc cấp tính,
trừ ngộ độc mãn tính asen nước ngầm. Các triệu chứng: buồn nôn, ói mửa và tiêu
chảy, táo bón luân phiên nhau, loét dạ dày. Các dấu hiệu lâm sàng dị ứng đường tiêu
hóa: bỏng môi, khát nước, đau bụng dữ dội

Rối loạn thần kinh: Rối loạn thần kinh có các biểu hiện như: tê đầu các chi, đau các
chi, bước đi khó khăn, suy nhược cơ, viêm dây thần kinh ngoại vi cảm giác vận động,
có thể đây là biểu hiện độc nhất của Arsen mãn tính.

Ảnh hưởng khác: Nuốt phải hoặc hít thở Asen trong không khí một cách thường xuyên
dẫn tới các tổn thương, thoái hoá cơ gan, do đó dẫn tới xơ gan.
Tổn thương về mắt như: viêm da mí mắt, viêm kết mạc

Do tính chất ăn da của các hợp chất Asen gây loét da

Nhiễm độc với asen sau một thời gian nhất định sẽ bị mắc 1 số bệnh theo cấp
tăng dần như sau:
4. Tổng quan về ảnh hưởng của phơi nhiễm Asen với sức khỏe
con người
5. Mức độ phơi nhiễm Asen ở cộng đồng ở Hà Nam

Theo kết quả xét nghiệm asen do Unicef hỗ trợ Việt Nam từ 2001 đến 2004 tại 25 tỉnh thành
thì Hà Nam đứng đầu vì mức độ ô nhiễm asen nghiêm trọng nhất. Trong 7.040 mẫu nước lấy
từ giếng khoan, có tới 3.530 mẫu có hàm lượng lớn hơn 0,05 mg/l (hàm lượng asen cho phép
trong nước uống của Việt Nam là 0,01 mg/l).

Nước ngầm trong giếng khoan có nồng độ asen rất cao, trunng bình có 70 – 80% giếng khoan
có chứa asen vượt quá quy định của Bộ Y tế.

Tại xã Chuyên Ngoại 61,3% hộ gia đình sử dụng cả nguồn nước mưa và nước giếng khoan
phục vụ cho mục đích ăn uống. Các hộ gia đình chỉ dùng nguồn nước giếng khoan để ăn
uống chiếm một tỷ lệ nhỏ hơn (38,7%).

Hàm lượng asen trong giếng khoan ở xã Chuyên Ngoại trước lọc là rất cao, với nồng độ
trung bình là 301.1 ppb, vượt mức cho phép theo QCVN 01-2009 BYT (Quy chuẩn kỹ thuật
quốc gia về chất lượng nước ăn uống) khoảng 30 lần.
5. Mức độ phơi nhiễm Asen ở cộng đồng ở Hà Nam

Hầu hết các mẫu nước giếng khoan trước lọc và cả sau khi lọc đều bị ô nhiễm asen, với
tỷ lệ mẫu có nồng độ asen vượt mức 10ppb theo QCVN 01-2009 BYT tương ứng là
98,7% và 80,4%.
T l m u n c gi ng khoan có n ng đ asen v t tiêu chu n ỷ ệ ẫ ướ ế ồ ộ ượ ẩ ở
xã Chuyên Ngo i năm 2011ạ


Hàm lượng asen trong nước giếng khoan sau lọc thấp hơn rất nhiều so với nước lọc, nhưng vẫn ở
mức trung bình là 26,5 ppb, vượt mức cho phép theo QCVN 01-2009 BYT 2,65 lần. Chỉ có 3 mẫu
nước giếng khoan trước lọc đạt tiêu chuẩn vệ sinh nước sinh hoạt là 50 ppb(2%), các mẫu không
đạt chiếm tỷ lệ lớn (98%).

Các mẫu nước sau lọc có tỷ lệ đạt tiêu chuẩn này cao hơn hẳn(89,2%), tỷ lệ không đạt 10,8%.

Đa số các bể lọc nước không đạt tiêu chuẩn bề dày lớp lọc (95,3%)

Phần lớn các HGĐ không làm giàn mưa cho bể lọc nước giếng khoan (90.5%).

Hàm lượng asen trong tóc là 1 chỉ điểm sinh học đánh giá phơi nhiễm với asen. Có 126 mẫu tóc
(84%) đạt tiêu chuẩn cho phép dưới 0,57 mg/kg. 24 mẫu(16%) không đạt. Trong đó 6 mẫu(4%)
hơn 0,8 mg/kg, chuẩn đoán là nhiễm độc asen mãn tính, toàn bộ 6 trường hợp này có sử dụng
nước giếng khoan bị nhiễm asen.
5. Mức độ phơi nhiễm Asen ở cộng đồng ở Hà Nam
Đặc điểm Tần số Tỷ lệ
Làm giàn mưa
Có 14 9.5
Không 134 90.5
Thay/rửa vật liệu
lọc
Đã làm 133 89.9
Chưa từng làm 15 10.1
Xử lý với lớp lọc
đã dùng
Thay mới 113 85
Rửa đi, dùng lại 20 15
Xử lý với lớp lọc

bỏ đi
Đổ ra vườn 99 87.6
Đổ ra sông 6 5.3
Làm vật liệu xây
dựng
8 7.1
Bể dảy lớp lọc
Đạt tiêu chuẩn 7 4.7
Không đạt tiêu chuẩn 141 95.3
Thời gian
thay/rửa lớp lọc
Đạt tiêu chuẩn 49 33.1
Không đạt tiêu chuẩn 99 66.9
Một số đặc điểm của bể lọc nước giếng khoan tại các HGĐ, xã Chuyên ngoại năm 2011
6. Mô tả nguy cơ sức khỏe của người dân Hà Nam do
phơi nhiễm Asen trong nước ngầm

Nguy cơ ung thư hiện tại của người trưởng thành tại xã Chuyên Ngoại do sử dụng nước
giếng khoan sau lọc có chứa asen để ăn uống có là 3,5 x ± 39,6 x

Vậy 5 năm sau, nguy cơ này sẽ là 9,3 x ± 45,5 x . Nguy cơ trung bình đã tăng 1,2 lần.

10 năm sau, nguy cơ này sẽ là 35,2 x ± 53,6 x .

Nguy cơ trung bình đã tăng 1,5 lần so với hiện tại. Nguy cơ ung thư trung bình của người dân
xã Chuyên Ngoại sử dụng nước giếng khoan sau lọc có chứa asen để ăn uống trong cả cuộc
đời là 04,1 x ± 146,0 x . (Nghĩa là trung bình cứ 100.000 người dân xã Chuyên Ngoại thì có
04 người bị ung thư do sử dụng nước giếng khoan sau lọc có chứa asen để ăn uống trong cả
cuộc đời).
+