Một số vấn đề cơ bản về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

A- mở đầu
Đất nớc ta đang trong thời kỳ đổi mới và phát triển mạnh mẽ.Kể từ năm
1986 khi xoá bỏ bao cấp chuyển sang kinh tế thị trờng nền kinh tế đã đạt đợc
những kết quả hết sức to lớn .
Có thể nói kinh tế thị trờng là một phạm trù kinh tế hết sức rộng lớn,
phức tạp . Do vậy đảng ta mới thực hiện đợc những bớc đi đầu tiên thận trọng
bớc vào nền kinh tế thị trờng.
Là một nhà kinh tế tơng lai đòi hỏi phải nắm đợc đặc điểm hoạt động,
mục tiêu giải pháp phát triển kinh tế của đất nứơc.vì vậy tôi chọn đề tài Một
số vấn đề cơ bản về kinh tế thị trờng định hỡng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam
Đề tài này không chỉ giúp tôi nâng cao kiến thức về kinh tế thị trờng mà
còn giúp đợc một số ngời không có kiến thức cũng có thể hiểu đợc sự vận
hành của nền kinh tế Việt Nam.Do phạm vi nghiên cứu của đề tài này là rộng,
do vậy tôi chỉ tập trung vào một số vấn đề cơ bản đó là:
I. Sự cần thiết khách quan phát triển kinh tế thị trờng xã hội chủ
nghĩa
II. Những đặc điểm cơ bản của nền kinh tế thị trờng,định hớng xã
hội chủe nghĩa ở việt nam
III. Thực trạng và những giải pháp cơ bản để phát triển kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chũ nghĩa ở việt nam
1
B- Nội dung
I.Sự cần thiết khách quan phát triển kinh tế thị trờng xã hội
chủ nghĩa.
1. Quan niện về kinh tế thị trờng:
Kinh tế thị trờng là mo hình kinh tế đều đợc thực hiện trên thị trờng
thông qua quá tình trao đổi, mua bán quan hệ hàng tiền tệ phát triển đến một
trình độ nhất định sẻ đạt đến kinh tế thị trờng.Kinh tế thị trờng là giai đoạn
phát triển rất caocủa lực lợng sản xuất.
Trong những điều kiện kinh tế-xã hội khác nhau sự phát triển của

kinh tế hàng hoá tất nhiên chịu sự tác động của những quan hệ xã hội nhất
định hình thành lên các chế độ kinh tếxã hội khá nhau.
Loài ngời đã chứng kiến kinh tế thị trờng phát triển mạnh mẽ dới
chủ nghĩa t bản, nhng nó không phải là sản phẩm riêng của chủ nghĩa t bản mà
là thành tựu của văn minh nhân loại.
Kinh tế thị trờng đã tồn tại rất lâu trong xã hội loài ngời, nhng phải
đến khi chủ nghĩa t bản ra đời nó mới biết vận dụng khai thác những quy luật
tất yếu của kinh tế thị trờng vào sản xuất và đạt đợc nhiều thành tựu to lớn.
Đảng ta đã khẳng định sản xuấ hàng hoá không đối lâoh với chủ
nghĩa xã hội mà là thành tựu phát triển của văn minh nhân loại, tồn tại khách
quan, cần thiết cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và con ngời khi chủ
nghĩa xã hội đã đợc xây dựng.
Trong xã hội nếu có sản xuất và lu thông hàng hoá thì tất yếu có thị
trờng. Quy mô của lu thông hàng hoá và sức mua của xã hội quyết định dung
lợng của thị trờng.Ngợc lại nếu mở rộng và lành mạnh hoá thị trờng lại có tác
2
động lu thông hàng hoá phát triển. Nói đến thị trờng là nói đến hàng hoá giá
cả, tiền tệ, ngời bán, ngời mua.
Cơ sở của kinh tế thị trờng là sự phân công lao đọng xã hội. Trình
độ và quy mô thị trờng gắn liền với sự phát triển của phân công lao động xã
hội,sản xuất và sức mua của xã hội. Theo Mác thì thị trờng là lĩnh vực trao
đổi Lê Nin cho rằng khái niệm thị trờng hoàn toàn không thể tách rời khái
niện phân công lao động xã hội.
Kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trờng vận động theo cơ chế thị trờng và
chịu sự chi phối của những quy luật vố có gồm:quy luật cung càu, cạnh
tranh,giá trị thặng d, quy luật lu thông tiền tệ. Trong nền kinh tế thị trờng, tính
tự chủ của các chủ thể kinh tế là rất cao. Mọi ngời có thể quyết định ssự việc,
cái gì, sản xuất nh thế nào và sản xuất cho ai nhằm thu lợi nhuận tối đa.
Trong nền kinh tế thị trờng giá cả là phạm trù kinh tế trung tâm, là
công cụ quan trọng, thông qua cung cầu để kích thích điều tiết hoạt động kinh

tế của các chủ thể kinh tế.Tham gia thị trờng,sự biến động của giá cả thị trờng
và ngợc lại giá cả thị trờng cùng điều tiết cung cầu. Nói tóm lại, sự hình thành
giá cả thị trờng do thị trờng quyết định.
Cạnh tranh giữa các chũ thể là tất yếu.Để giành giật đợc những điều
kiện kinh doanh thuận lợi. Chính sự cạnh tranh đó sẻ đào thải những doanh
nghiệp yếu kém, những doanh nghiệp còn lại có trình độ tổ chức quản lý sể
sản xuất tốt,giá cả cạnh tranh, đợc ngời tiêu dùng chấp nhận.
Nh vậy, cuối cùng ngời đợc lợi là ngời tiêu dùng.
2. Đặc trng của kinh tế thị trờng.
Đấy là mô hình kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam,
xét về thực chất là một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phàn vận hành theo
cơ chế thị trờng, có sự quản lý vĩ mô của nhà nớc. Nó không phải là mô hình
3
kinh tế thị trờng t bản cũng không phải kinh tế thị trờng xã hội chũ nghĩa, nó
mang những đặc trng chung của kinh tế thị trờng. Đặc trng của kinh tế thị tr-
ờng là một nền kinh tế mở phát triển theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Xét về mục đích là phát triển lực lợng sản xuất, phát triển kinh tế để
xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội, phát triển lực lợng sản
xuất hiện đại gắn liền với xây dựng quan hệ sản xuất mới phù hợp với cả ba
mặt:sở hữu, quản lý, phân phối.
Về sở hữu phát triển theo hớng còn tồn tại các hình thức sở hữu khác
nhau, nhiều thành phần kinh tế khác nhau trong đó kinh tế nhà nớc giữ vai trò
chủ đạo.
- Tiêu chuẩn căn bản để đánh giá hiệu quả xây dựng quanhệ sản
xuất theo định hớng xã hội chủ nghĩa.Là thúc đẩy lực lợng sản xuất phát triển
cải thiện đời sống nhân dân thực hiện đời sống công bằng xã hội. Do vậy, phải
từng xác lập và phát triển chế độ sở hữucông cộng về t liệu sản xuất,tránh
nóng vội xây dựng ồ ạt.
-Quản lý trong kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩathực
hiện phân phối chủ yếu theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế đồng thời

yêu cầu phân phối theo mức đóng góp và các nguốn lực khác vào sản xuất
kinh doanh và thông qua phúc lợi xã hội. Cơ chế phân phối này vừa tạo động
lực kích thích các chủ thể kinh tế nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh,đồng thời hạn chế những bất công trong xã hội. Thực hiện tăng trởng
kinh tế gắn liền công bằng xã hội ngay từng bớc phát triển .
-Tính định hớng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trờng nớc ta
còn thể hiện ở chổ tăng trởng kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hoá giáo
dục, xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dan tộc. Nâng
4
cao dân trí giáo dục đào tạo con ngời,xây dựng và phát triển nguồn nhâ lực của
đất nớc.
- Kinh tế thị trờng là một nền kinh tế mới,nghĩa là có sự hợp tác
giữa các quốc gia. Một quốc gia không thể hội tụ đợc các yêú tố sản xuất. Do
vậy, phải hợp tác và phân công lao động với nhau.
3. Sự cần thiết khách quan phát triển kinh tế thị trờngđịnh hớng
xã hội chủ nghĩa.
a. Phát triển kinh tế thị trờng là sự lựa chọn đúng đắn.
. Phát triển kinh tế hàng hoá kinh tế thị trờng có vai trò hết sức quan
trọng. Đối với nớc ta muốn chuyển từ nền kinh tế còn kém phát triển lên sản
xuất lớn chủ nghĩa xã hội thì không còn đờng nào khác là phải phát triển kinh
tế hàng hoá .Kinh tế hàng hoá khắc phục đợc kinh tế tự cung tự cấp, tự túc,tự
đẩy mạnh, Phân công lao động xã hội phát triển ngành nghề, tạo việc làm cho
ngời lao động, khuyến khích ứng dụng công nghệ kỹ thuật mới nhằm tăng
năng suất lao động,tăng số lợng chủng loại, chất lợng hàng hoá, dịch vụ, thúc
đẩy tính tập trung sản xuất, mở rộng giao lu kiến thức giữa các địa phơng,các
vùng lãnh thổ, thúc đẩy phát huy tính tình năng động, sáng tạo cuả mỗi con
ngời lao động, mỗi đơn vị kinh tế đồng thời tạo ra cơ chế phân bổ và sử dụng
các nguồn lực của xã hội hợp lý, tiết kiệm. Vì vậy, phát triển kinh tế hàng hoá
đợc coi là chiếc đòn kéo xe để xây dựng chủ nghĩa xã hội, là phơng tiện khách
quan để xã hội hoá chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa nền sản xuất. Nền kinh tế hàng

hoá, kinh tế thị trờng ở mức này không thể là bản sao của kinh tế hàng hoá,
kinh tế thị trờng ở nớc khác. Trong các tiêu thức để phân biệt nền kinh tế hàng
hoá, kinh tế thị trờng này với kinh tế thị trờng khác phải kể đến định hớng
chính trị, kinh tế,xã hội chi phối sự vận động phát triển của nền kinh tế.
5
Đất nớc ta sau 30 năm chiến tranh cơ sở vật chất bị tàn phá nặng
nề, nền kinh tế bị kiệt quệ gần nh không cân sức sống. Muốn đa đất nớc ta ra
khỏi tình trạng đó thì không cón con đờng nào khác ngoài phát triển kinh tế thị
trờng định hớng xã hội chủ nghĩa. Nó vừa phù hợp với hoàn cảnh của đất nớc
trong thời kỳ đó vừa hợp với xu thế phát triển của thời đại.Với phơng châm đi
tắt đón đầu,đảng và nhà nớc ta đã chọn đợc một hớng đi đúng để Việt Nam có
thẻ sánh vai với các cờng quốc.Vấn đề còn lại bây giờ chỉ còn là thời gian và
hiệu quả quản lý kinh tế của cơ quan nhà nớc.
b. Kinh tế thị trờng không những tồn tại khách quan mà còn cần thiết
cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội . Ngay khi giành đợc độc
lập,Đảng,Bác Hồ kính yêu đã đa nớc ta tến lên theo chủ nghĩa xã hội. Đây là
một xã hội không có ngời bóc lột ngời, ở đó mọi mọi ngời đều có quyền bình
đẳng nh nhau, đều hởng quyền lợi mà trong các chế độ khác không có đợc. Đó
là mục tiêu lâu dài,để thực hiện đợc mục tiêu đó thì trớc đó phải thực hiện mục
tiêu trớc mắt, đó là phát triển mục tiêu kinh tế bảo đảm nâng cao đời sống cho
nhân dân. Muốn phát triển kinh tế nhanh ổn định không bị chệch hớng xã hội
chủ nghĩa thì việc lựa chọn phát triển kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội
chủ nghĩa là cần thiết.
Sự sụp đổ của Liên Xô và một số nớc xã hội chủ nghĩa đã chứng
minh cho sự chệch hớng giữa đờng lối và bản chất chế độ. Nền kinh tế Liên
Xô thúc đẩy là một nền kinh tế đóng. Nừu xét về một khía cạnh nào đó. Do
vậy sẻ bị tụt hậu so với các nớc TBCN, mặt khácnhà nứoc quản lý nền kinh tế
tập trung do vậy không phát huy đợc tính tự giác trong lao động của mọi ngời
làm cho năng suất lao đọng giảm, giẫn đến mức sống của công nhân nói riêng
và toàn bộ nhân dân nói chung bị giảm sút nghiêm trọngm Mọi ngời lúc này

đã không tin tởng vào chế độ Đảng cộng sản vì không mang lại cho họ cuộc
6
sống tốt hơn. Sự sụp đổ của các nớc liên xô và các nớc Đông Âu là một tất
yếu, không thể tránh khỏi.
Đảng và nhà nớc ta đã sơm nhận ra đựoc những bất cập yếu kém
trong cách quản lý kinh tế theo mô hình của Liên Xô, vì vậy đã tránh đợc
những vết xe đổ của Liên Xô và các nớc Đông Âu.
Đảng đã lựa chọn phát triển kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội
chủ nghĩa, đây là một nền kinh tế mở nhng nhng có sự điều tiết vĩ mô của nhà
nớc đảm bảo không bị chệch hớng chế độ và ngày càng nâng cao mức sống
của nhân dân. Nhân dân ngày càng tin tởng vào Đảng, Nhà nớc và chế độ xã
hội chủ nghĩa mà Đảng đã lựa chọn. Vì thế càng làm rút ngắn thời gian cần
thiết để đa đất nớc ta tiến lên chủ nghĩa xã hội và trở thành một nhà nớc kiểu
mẩu trên thế giới .
Không phải ngẫu nhiên mà Đảng, nhà nớc ta lựa chọn con đờng phát
triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa mà còn do ở Việt Nam có
những cơ sở để tồn tại nền kinh tế thị trờng đó là:
-Sự phân công lao động xã hội và chuyên môn hoá, không những không
mất đi mà còn có những chuyên môn hoá ngày càng sâu rộng. Phân công lao
động trong nớc còn tiến tới phân công lao động quốc tế. Điều này thể hiện ở
sự phong phú đa dạng, chất lợng càng cao trên thị trờng
-Trong nền kinh tế nớc ta tồn tại nhiều hình thức sở hửu tạo ra nhiều sự
khác biệt nhất định về kinh tế giữa các chủ thể kinh tế. Ngay cả các đơn vị
kinh tế dựa trên cùng quan hệ sở hữu cũng có sự tách biệt về kinh tế do trình
độ xã hội hoá cha cao,cha thể phân phối trực tiếp sản phẩm cho nhau do vậy
vẫn phải sử dụng quan hệ hàng hoá tiền tệ
II. Những đặc điểm cơ bản của kinh tế thị trờng định hớng xã
hội chủ nghĩa ở việt nam
7
1. Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chử nghĩa là mô hình kinh

tế tổng quát trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
- Nó là sự kết hợp giữa cái chung kinh tế thị trờng và cí đặc trng
(định hớng xã hội chủ nghĩa). ở nớc ta những định hớng xã hội chủ nghĩa của
nền kinh tế nh: phá triển nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trờng với sự tham
gia của nhiều thành phần kinh tế với sự đa dạng các hình thức sở hữu và các tổ
chức sản xuất kinh doanh trong đó kinh tế nhà nớc đóng vai trò chủ đạo.
Phát triển nền kinh tế hàng hoá vận động theo cơ chế thị trờng định
hớng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của nhà nớc đảm bảo thống nhất giữa sự
phát triển, tăng trởng kinh tế với công bằng xã hội
Xây dựng nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trờng hội nhập vào nền
kinh tế thị trờng nhiều khu vực và thế giới với nhiều hình thức quan hệ, liên
kết phong phú, đa phơng, đa dạng
2.Về mục đích phát triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa ở nớc ta
Một là: kinh tế hàng hoá,kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa
là một kiểu tổ chức nền kinh tế trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội từ một
nớc nông nghiệp lạc hậu kém phát triển. Kiểu tổ chức nền kinh tế này nhằm
nhanh chóng đa nớc ta dến mục tiêu dân giàu nớc mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ văn minh.
Hai là: Nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trờng xã hội chủ nghĩa là
một nền kinh tế gồm nhiều thành phần trong đó kinh tế nhà nớc và kinh tế hợp
tác phải giữ vai trò chủ đạo các thành phần kinh tế khác đều vận động theo
định hớng chung và khuôn khổ pháp luật của nhà nớc xã hội chủ nghĩa.
Ba là: Nền kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa thực chất là kiểu tổ chức nền kinh tế dựa trên những nguyên tắc và quy
8
luật của kinh tế hàng hoá, vừa dựa trên những nguyên tắc và bản chất của chủ
nghĩa xã hội.
Bốn là: Nó là một mô hình kinh tế mở cả với bên trong và bên ngoài
tồn tại trong nhiều hình thái kinh tế xã hội hoạt động của cơ chế thị trờng

không chỉ chịu sự tác động của các quy luật kinh tế hàng hoá nói chung mà
còn chịu sự chi phối của các quy luật kinh tế đặc thù của các phơng thức sản
xuất chủ đạo. Do vậy mô hình cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc trong
nền kinh tế T Bản Chủ Nghĩa và trong nền kinh tế định hớng xã hội chủ nghĩa
có những đặc điểm cơ bản khác nhau.
3. Những đặc điểm cơ bản của kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trờng
định hớng xã hội chủ nghĩa
Kinh tế hàng hoá trong thời kỳ quá độ là nền kinh tế hàng hoá quá độ
thể hiện trong nền kinh tế quá độ nhiều loại hình sản xuất hàng hoá đan xen
nhau, sản xuất hàng hoá xã hội chủ nghiã, sản xuất hàng hoá t bản chủ nghĩa,
sản xuất hàng hoá nhỏ. Mỗi kiểu sản xuất hàng hoá có những nét đặc thù về
bản chất kinh tế xã hội và trình độ phát triển, nhng nó đều là những bộ phận
khác nhau của nền kinh tế quốc dân thống nhất hình thành và chịu sự chi phối
của thị trờng xã hội thống nhất với các quan hệ cung cầu giá cả chung, đòng
tiền chung. Bởi vậy nó vừa hợp tác vừa cạnh tranh với nhau bình đẳng trớc
pháp luật, đợc pháp luật bảo hộ quyền sở hửu và quyền thu nhập hợp pháp.
Nhng các kiểu sản xuất hàng hoá này không còn giữ nguyên bản chất, vì nó
mang tính chất quá độ. Nhân tố kinh tế và quá độ kinh tế trong sản xuất tu bản
chủ nghĩa đã có những nhân tố kinh tế kinh tế của kinh tế nhà nớc nh điện n-
ớc, cơ sở hạ tầng, thông tin liên lạc và đã có những quan hệ kinh tế với các
thành phần kinh tế khác chịu sự quản lý của nhà nớc xã hội chủ nghĩa. Trong
nền kinh tế hàng hoá quá độ, sản xuất hàng hoá giữ vai trò chủ đạo định hớng
với các kiểu sản xuất hàng hoá khác . Do có nhiều thành phần kinh tế chịu
9