Xây dựng nền văn hóa tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Website: Email : Tel : 0918.775.368
I. Lời nói đầu
Ngày này, không ai còn có thể phủ nhận đợc vai trò của văn hoá đối
với sự phát triển mỗi dân tộc cũng nh đối với sự phát triển nhân loại. ở Việt
Nam, chúng ta xây dựng CNXH trong điều kiện mở rộng giao lu kinh tế, giao
lu văn hoá với nớc ngoài và trong hoàn cảnh thế giới đã có những biến đổi to
lớn về mọi mặt. Những điều kiện trên đa tới nhiều yếu tố tích cực, đồng thời
cũng đa tới nhiều ảnh hởng tiêu cực, đặc biệt là trong văn hoá. Khẳng định
độc lập dân tộc và CNXH là mục tiêu xuyên suốt của tiến trình cách mạng
Việt Nam, Đảng ta cũng trực tiếp khẳng định các đặc trng cơ bản của CNXH
mà Nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một bộ phận cấu
thành. Bởi vậy, xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc đã và đang là một nhiệm vụ chiến lợc đòi hỏi Đảng, toàn dân và
toàn quân va phải tiến hành các hoạt động thực tiễn để văn hoá có thể góp
phần tốt nhất bảo đảm cho dân tộc vững bớc trên con đờng của sự lựa chọn
XHCN.
Ngày nay sự lựa chọn XHCN chúng ta biết rằng khi đề ra bất kỳ một
chủ chính sách gì, Đảng ta đều lấy cơ sở chủ yếu là lý luận của chủ nghĩa
Mác, mà triết học đóng vai trò nền tảng. Xây dựng và phát triển nền văn hoá
Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Những năm ngoài quy luật này,
cơ sở triết học đầu tiên ta nhận thấy đó chính là các nguyên lý nền tảng của
chủ nghĩa duy vật biện chứng, các nguyên lý này nêu rõ, mọi sự vật hiện tợng
đều tồn tại trong mối quan hệ khách quan phong phú, và trong mọi sự vật
biến đổi thì phát triển là xu hớng chủ yếu. Văn hoá Việt Nam tồn tại trong
mối quan hệ không biết với vốn văn hoá các nớc láng giềng trên thế giới, với
văn hoá thế giới vì vậy việc tiếp theo, có sự đan xen và hội nhập là điều tất
yếu. Tuy nhiên, trong các mối liên hệ này, vấn đề chủ chốt là hội nhập, giao
1
lu và phát triển không cao bằng, mà trên cơ sở là bản sắc riêng đậm đà tính
dân tộc.
Các quy luật cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng cũng chỉ rõ,

mọi sự vật hiện tợng đều bao gồm mẫu thuẫn bên trong nó, đó là sự thống
nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập nhau.
Văn hoá Việt Nam trong quá trình phát triển yếu tố tích cực, đó là
truyền thống văn hoá lâu đời với bản sắc riêng mang đậm truyền thống tốt
đẹp đợc hun đúc một chiều dài lịch sử ngời Việt Nam, nó luôn đấu tranh với
các mặt tiêu cực, đó chính là những hủ tục lạc hậu, cái sau phần văn hoá đồ
truỵ cổ đại cho lối sống buông thả cuộc đấu tranh này là tất yếu, tuy nhiên
quy luật sự phát triển cũng nêu rõ chính sự đấu tranh này là nguồn gốc động
lực cho sự phát triển. Quá trình đấu tranh này làm xoá bỏ dần các mặt tiêu
cực, làm chuyển biến nó. Với cơ sở lý luận này, quan điểm của Đảng là xây
dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đận đà bản sắc dân tộc là
một quan điểm hết sức đúng đắn.
Mặt khác theo chủ nghĩa duy vật biện chứng thì trong quá trình phát
triển luôn có quá trình phủ định biện chứng, đó chính là phủ định để kế thừa
phát triển. Quá trình hội nhập phát triển văn hoá luôn tồn tại sử dụng mối
quan hệ giữa các mặt tích cực và tiêu cực của văn hoá.
Tuy nhiên quá trình phát triển đó không phải diễn ra dễ dàng theo đ-
ờng tuyến mà đó là một quá trình lâu dài, phức tạp, có sự đấu tranh giữa cái
cũ, và cái mới, song quy luật chỉ rõ cái mới là cái quy luật nêu tất yếu giành
thắng lợi. Nắm chắc quy luật này, tức là đã có quan điểm đúng đắn là xây
dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Đây là một quá trình lâu dài, tuy vậy phải có định hớng đúng đắn, nó
nh vậy mà tạo điều kiện cho quá trình này để thắng lợi xây dựng nền văn hoá
mới là mục đích của CNXH.
2
Chúng ta không thể xây dựng CNXH trên nền tảng cộng hoà, trong đó
sự thống nhất giữa văn hoá truyền thống, thích hơn văn hoá nhân loại và các
giá trị của CNXH là sự thống nhất biện chứng. Văn hoá XHCN là phơng diện
biểu hiện cơ bản của CNXH.
Chúng ta không thể xây dựng CNXH nếu không có văn hoá XHCN và

ngợc lại. Bằng văn hoá CNXH tiến hành cấu tạo những di sản xã hội cũ, loại
trừ giá trị không phù hợp đấu tranh chống lại các t tởng lạc hậu, đặc biệt là
chống lại cuộc tiến công t tởng văn hoá của các thế hội thù địch. Vấn đề quan
trọng là ở chỗ chồng văn hoá dân tộc lại phải kết hợp với xây dựng nền văn
hoá mới. Cuộc đấu tranh giữa hai con đờng XHCN và TBCN diễn ra hàng
ngày sau thắng lợi của cách mạng vô sản, nếu không có một nền văn hoá mới
và những con ngời mới sẽ làm suy yếu tính u việt của CNXH, tạo địa bàn cho
sự xâm nhập của văn hoá hệ hệ thống phản động gây suy thoái từ bên trong.
Nh vậy với những cơ sở du học, bằng việc hiểu biết thực tiễn cách
mạng phong phú, Đảng ta ngay từ đầu đã coi trọng xây dựng nền văn hoá
mới, nó đợc khẳng định trong suốt lịch sử hơn 70 năm của Đảng. Và điều đó
đợc hiểu rõ hơn khi ba nguồn nội dung của nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản
sắc dân tộc đợc trình bày dới đây.
3
II. Những nội dung cơ bản của nền văn hoá
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
1. Nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
* Nền văn hoá tiên tiến là nền văn hoá phát triển tới trình độ cao của
văn minh và tiến bộ trên mọi phơng diện vật chất và tinh thần. Nền văn hoá
tiên tiến đang là mục đích cao cả của CNXH ở Việt Nam, đó là nền văn hoá
lấy thế giới quan Mác Lênin và t tởng Hồ Chí Minh làm nền tảng, làm cơ
sở duy nhất quyết định cả về t tởng và lý luận cho văn hoá. Văn hoá XHCN
với chủ nghĩa nhận đạo cộng sản thấm sâu vào nền dân chủ XHCN, đặc biệt
thể hiện trong quan điểm về con ngời: Lờy con ngời làm trung tâm, làm mục
đích và xây dựng văn hoá vì con ngời, do con ngời, giải phóng những năng
lực sáng tạo của con ngời. Văn hoá tiên tiến tập trung xây dựng: văn hoá đạo
đức chân chính với những quan hệ đạo đức, chuẩn mực đạo đức lành mạnh,
con ngời sống có lơng tâm, hiểu biết về nghĩa vụ và quyền lợi, cọi lao động
nh một hành vi đạo đức. Văn hoá tiên tiến chú trọng xây dựng văn hoá thẩm
mỹ tiến bộ với một nền nghệ thuật mới đem lại cho con ngời cảm xúc thẩm

mỹ sinh độg, thị hiếu thẩm mỹ phong phú, hớng tới một lý tởng thẩm mỹ
trong sáng. Văn hoá tiên tiến còn thẻ ở một nền giáo dục có chất lợng cao và
phổ cập trong toàn dân; kỷ cơng phép nớc nghiêm minh; văn hoá hôn nhân
xây dựng trên cơ sở tình yêu hạnh phuc, bình đẳng, phù hợp với đạo đức làm
cho gia đình thực sự là tổ ấm, là bề phóng cho con ngời đến với xã hội. văn
hoá tiên tiến coi kinh tế, kho học kỹ thuật và công nghệ là bộ phận cấu thành
của văn hoá, mọi thành tựu kinh tế, khoa học kỹ thuật và công nghệ đều phải
nhằm phục vụ xã hội, giúp cho cuộc sống con ngời ngày càng tốt hơn. Văn
hoá tiên tiến coi kinh tế, khoa học kỹ thuật và công nghệ là bộ phận cấu
thành của văn hoá, mọi thành tựu kinh tế, khoa học ký thuật và công nghệ
4
đều phải nhằm phục vụ xã hội, giúp cho cuộc sống con ngời ngày càng tốt
hơn. Văn hoá tiên tiến xây dựng và phát triển các hình thức, loại hình hoạt
động văn hoá mang bản sắc dân tộc, kết hợp giữa truyền thống với hiện đại
và có ý nghĩa giáo dục Với những nội dung chủ yếu nói trên, văn hoá tiên
tiến làm cho xã hội ngày càng lành mạnh, phong phú, đời sống vật chất, tinh
thần của nhân dân không ngừng đợc nâng cao, hình thành một môi trờng văn
hoá - xã hội có đủ phẩm chất, năng lực đào tạo con ngời.
Nền văn hoá tien tiến kết tinh mọi giá trị của cuộc sống hiện đại phù
hợp với đặc điểm dân tộc cho nên nó phải đậm đà bản sắc dân tộc. Nếu
Tính dân tộc găn với bản chất bên trong văn hoá, đặc điểm dân tộc là nét
riêng biệt, cụ thể, phân biệt văn hoá này với những văn hoá khác thì Bản sắc
dân tộc là khái niệm bao quát một cách uyển chuyển, linh hoạt những đặc
điểm tạo nên diện mạo, sắc thái văn hoá riêng của dân tộc. Về nội hàm, bản
sắc văn hoá là tổng hoà các giá trị, các đặc điểm, các yếu tố vừa đa dạng, vừa
lâu dài của một dân tộc. Bản sắc dân tộc không ra đời một cách ngấu nhiên,
nó hình thành, khẳng định và phát triển nh sản phẩm tất yếu của hoàn cảnh
chính trị lịch sử, địa lý của dân tộc; của quá trình dựng nớc và giữ nớc; của
quá trình sáng tạo những giá trị văn hoá nội sinh kết hợp với tiếp thu có chọn
lọc những tinh hoa văn hoá ngoại sinh. Bản sắc dân tộc gắn với những giá trị

cơ bản, cốt lõi của dân tộc, va đợc biểu thị trong sinh hoạt hàng ngày. Nói
ngắn hơn, bản sắc dân tộc là sự lựa chọn về văn hoá của mỗi dân tộc trong
hoàn cảnh riêng của mình. Bản sắc dân tộc là giá trị thiêng liêng trong tầm
thức dân tộc và có thể định hình qua câu nói: Thà làm quỹ nớc Nam hơn
làm vơng đất Bắc, và vọng ra từ lời ru của mẹ: Dù ai đi ngợc về xuôi, nhớ
ngày dỗ tổ mùng mời tháng ba. Muốn có một bản sắc văn hoá, dân tộc phải
đổ mồ hôi và đổ cả máu mới có đợc. Nh một nhà nghiên cứu nói: Muốn
chuyển từ một nớc nghèo đói sang giầu có chỉ mất vài chục năm, nhng muốn
xây dựng một văn hoá có bản sắc riêng phải mất một nghìn năm
5
Chúng ta cọi bản sắc dân tộc là tấm căn cớc văn hoá dân tộc trớc
văn hoá thế giới, giữ vững đợc bản sắc dân tộc là giữ vững đợc bản lĩnh, cốt
cách tinh thần dân tộc trớc thách thức của thời đại: Bớc đầu có thể khái quát
những nét chủ yếu của bản sắc dân tộc Việt Nam ở lòng yêu Tổ quốc, lối
sống cộng đồng, tình yêu quê hơng, tinh thần cần cù lao động, ham học hỏi,
nếp sống gia đình có trật tự, lễ độ và thân tình, trong đó nổi bật là tinh thần
nhân đạo truyền thống thể hiện ở quan hệ tình nghĩa. Chị ngã em nâng, lá
lành đùm là rách.. Cao hơn tất cả là lòng tự hào về cội nguồn, về Tổ quốc,
về nòi giống rồng tiên. Những phẩm chất đó vẫn còn giá trị tới hôm nay, tiếp
tục là hành trang tinh thần cho con cháu Hùng vơng, con cháu Hồ Chí Minh
tiếp bớc trong thời kỳ lịch sử mới để xây dựng một xã hội Dân giầu nớc
mạnh, xã hội công bằng và văn minh, theo định hớng XHCN.
* Phân tích văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc chủ yếu nhằm
nắm bắt những nội dung cơ bản, còn trong tổng thể một nền văn hoá, các nội
dung của văn hoá tiên tiến và bản sắc dân tộc đan xen, thâm nhập vào nhau,
làm tiền đề cho nhau, cùng kết hợp trong một chỉnh thể của hệ tiêu chí văn
hoá XHCN. Văn hoá của CNXH là sự tiếp tục dòng chảy của van hoá tới một
trình độ cao hơn về mọi mặt. Vậy Hệ tiêu chí văn hoá XHCN là hệ thống các
giá trị, các tiêu chuẩn, dấu hiệu để xác định bản chất và nhận diện một nền
văn hoá XHCN. Cách đây gần một thế kỷ, chống lại quan điểm h vô chủ

nghĩa của nhóm PROLECUN đòi vứt bỏ toàn bộ văn hoá quá khứ để xây
dựng nền văn hoá hoàn toàn mới của giai cấp công nhân, Lênin khẳng định:
Nền văn hoá vô sản không phải từ trên trời rơi xuống, nó không phải do
những ngời tự cho mình chuyên gia về văn hoá vô sản bịa đặt ra. Tất cả cái
đó là hoàn toàn ngu ngốc. Nền văn hoá vô sản phải là sự phát triển hợp quy
luật của vốn kiến thức mà loài ngời đã sáng tạo nên ý kiến của Lênin trực
tiếp chỉ rõ xây dựng văn hoá mới là hành động phù hợp với quy luật nh một
6
quá trình lịch sử tự nhiên và đặt thành vấn đề muốn nắm bắt văn hoá XHCN
phải xem xét quan hệ: Dân tộc giai cấp nhân loài.
Trong văn hoá, dân tộc và nhân loài là hai phạm trù trờng tồn, còn giai
cấp là một phạm trù lịch sử. Trong các HTKTXH có giai cấp, trong văn hoá
luôn diễn ra cuộc đấu tranh gay gắt giữa các giá trị nhân loại, với giá trị giai
cấp vì lợi ích của giai cấp thống trị luôn đối với lợi ích dân tộc. Cuộc đấu
tranh chỉ chấm dứt dới CNXH vì lúc này lợi ích của giai cấp vô sản là thống
nhất với lợi ích của dân tộc và nhân loại. Điều đó cần đợc nhấn mạnh hơn vì
giai cấp vô sản là giai cấp duy nhất trong lịch sử đặt ra mục đích phấn đấu
cho lợi ích dân tộc và nhân loài. Điều đó cần đợc nhấn mạnh hơn vì giai cấp
vô sản là giai cấp duy nhất trong lịch sử đặt ra mục đích phấn đấu cho lợi ích
dân tộc ngày càng tốt hơn. Trong bản chất của nó, văn hoá XHCN là sự
thống nhất giữa văn hoá dân tộc văn hoá giai cấp văn hoá nhân loại. Cụ
thể hhoá quan điểm này thông qua khảo sát nội dung của nền văn hoá tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, chúng ta thấy Hệ tiêu chí văn hoá XHCN là sự
kết hợp giữa các giá trị của CNXH với văn hoá truyền thống và tinh hoa văn
hoá nhân loại. Sự kết hợp không diễn ra theo kiểu toàn học mà là một thể
thống nhất hữu cơ cùng nằm trong một quá trình tiếp biến văn hoá để cùng
tiến lên một trình độ mới. Phân tích quan hệ trên có ý nghĩa quan trọng trong
phê phán quan điểm coi văn hoá XHCN là sự áp đặt văn hoá của giai cấp vô
sản lên văn hoá dân tộc, là ý muốn chủ quan của giai cấp vô sản. Mặt khác,
còn là cơ sở lý luận để phê phán những kẻ nấp dới chiều bài tính nhân loại

chung chung mà chà đạp lên lợi ích dân tộc và tấn công quan niệm về tính
giai cấp trong văn hoá của chủ nghĩa Mác Lênin .
* Về lý luận và thực tiễn, xây dựng văn hoá tiên tiến, đậm đà bảo sắc
dân tộc là phát triển văn hoá dới ánh sáng của Chủ Nghĩa Mác Lênin và t
tởng Hồ Chí Minh. Đó là sự nghiệp đa tinh thần yêu nớc truyền thống tới chủ
nghĩa yêu XHCN, đa chủ nghĩa anh hùng tới chủ nghĩa anh hùng cách mạng,
7