Thế giới nghệ thuật trong truyện ngắn đỗ bích thúy

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2




KIỀU THỊ ĐỊNH



THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT
TRONG TRUYỆN NGẮN ĐỖ BÍCH THUÝ

Chuyên ngành: Lý luận văn học
Mã số: 60 22 01 20

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÔN NGỮ VÀ VĂN HOÁ VIỆT NAM

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. TÔN THẢO MIÊN





HÀ NỘI, 2014

LỜI CẢM ƠN




          







 







Tác giả luận văn

Kiều Thị Định







LỜI CAM ĐOAN



và các thông tin trích
.

Tác giả luận văn



Kiều Thị Định

MỤC LỤC

 1
1. tài 1
 2
 7
 7
5. Ph 8
 8
 8
 9
.   
 9
 9
1.1.1. Những chuyển biến về nội dung, khuynh hướng phản ánh 9
1.1.2. Sự đổi mới về nghệ thuật biểu hiện 12
1.2. Hành trình sáng tác  18
1.2.1. Vài nét tiểu sử Đỗ Bích Thuý 18
1.2.2. Chặng đường sáng tác của Đỗ Bích Thúy 20

. 
THÚY 26
2.1. Khái   26
 28
2. 32
2.3.1. Kiểu nhân vật tự nhận thức 32
2.3.2. Kiểu nhân vật bi kịch 42
 50
2.4.1. Nghệ thuật khắc hoạ tâm lý thông qua hành động của nhân vật 51
2.4.2. Nghệ thuật khắc hoạ tâm lý thông qua hồi ức 52




2.4.3. Nghệ thuật khắc hoạ tâm lý thông qua ngoại cảnh 54
3. 
  59
3.1.  59
3.1.1. Khái lược về cốt truyện 59
3.1.2. Các kiểu cốt truyện và nghệ thuật xây dựng cốt truyện trong truyện ngắn
Đỗ Bích Thúy 60
Thuý 78
3.2.1. Khái lược tình huống truyện 78
3.2.2. Các kiểu tình huống truyện và nghệ thuật tạo tình huống trong truyện
ngắn Đỗ Bích Thuý 81
 96
 99


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Thế giới nghệ thuật 

theo các
 kh




  

1.2. 
quán tính m 1980






thành trong kháng ch Tên


              


  



2



  .
1.3. 
 Sau những mùa trăng - .
Tiếng đàn môi sau bờ rào đá 
Chuyện của Pao -  Ai
 khó có  và 
. T trong t
T 
 v
 

cao và Tuy 
               h

khác.  sáng 
Thuý t chuyên sâu.
,  Thế giới nghệ thuật
trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy   .
                 


.
2. Lịch sử vấn đề




 - 
 
3


, 
 
úi 
báo, khai thác 
2.1. Những ý kiến, bài viết có tính chất khái quát về truyện ngắn Đỗ Bích Thúy






. Gặp
hai nữ thủ khoa truyện ngắn trẻ“Thế mạnh của Đỗ Bích
Thuý là đời sống của người dân Tây Bắc, với những không gian vừa quen vừa lạ,
những phong tục tập quán đặc thù khiến người đọc luôn cảm thấy tò mò và bị cuốn
hút (…). Trong truyện ngắn của Đỗ Bích Thuý, không gian Tây Bắc hiện lên đậm
nét, để lại dư vị khó quên trong lòng độc giả, dù người đọc vẫn chưa thể hết quyến
luyến với những áng thơ văn dìu dặt tiếng sáo, tiếng khèn, la đà với rượu nồng của
núi rừng Tây Bắc trong các sáng tác của các bậc tiền bối như Tô Hoài, Chế Lan
Viên, Tố Hữu…” [2; 3]. 
ý 
“khả năng viết truyện về cảnh sinh
hoạt truyền thống của người miền cao một cách tài tình” [3; 
 “đậm đặc chất dân gian của hương vị núi rừng” [2; 



nê 
 Thuý, trong bài Cái duyên và sức gợi của hai giọng
văn trẻ “Đọc Thuý, người ta có cảm giác như được ăn một
4


món ăn lạ, được sống trong mảnh đất lạ mà ở đó tràn ngập những cái rất riêng đậm
đặc chất dân gian của hương vị núi rừng, của con suối chảy ra từ khe đá lạnh, của
mây trời đặc sánh “như một bầy trăn trắng đang quấn quyện vào nhau”, của mùi
ngải đắng, mần tang, của những nét ăn, nét ở, của những phong tục tập quán còn
giữ nguyên vẻ hoang sơ, thuần phác, của ánh trăng “giữa mùa cứ rọi vào nhà cả
đêm, trăng đi một vòng cửa trước ra cửa sau”, của những trái tim con gái vật vã,
cháy bùng theo tiếng khèn gọi tình dưới thung xa, của bếp lửa nhà sàn và tiếng mõ
trâu gõ vào khuya khoắt, của những kiếp sống nhọc nhằn và con bìm bịp say thuốc,
say rượu ngủ khì bên chân chủ…” [19; 102]

“Tôi có cảm giác
Đỗ Bích Thuý còn quá nhiều điều để viết về miền rẻo cao xa xôi nhưng gần gũi,
tuyệt vời đẹp ấy của đất nước ta. Tôi cũng là người mê viết truyện ngắn và mê cao
nguyên đá kì vĩ Hà Giang, nhưng đọc truyện ngắn của Đỗ Bích Thuý, tôi thực sự
ngả mũ…chào thua! Dẫu đây mới chỉ là mở đầu. Mở đầu mơ ước của mọi nhà văn
(…). Đỗ Bích Thuý có khả năng viết truyện ngắn về hoàn cảnh sinh hoạt truyền
thống của người miền cao một cách tài tình. Không truyện nào là không kể về cách
sống, lối sinh hoạt, nết ăn ở và cả quang cảnh sinh hoạt lễ hội, phong tục tập quán.
Truyện nào cũng hay cũng mới, cũng lạ mặc dù tác giả không hề cố đưa vào chi
tiết lạ. Thế mà đọc đến đâu ta cũng sững sờ và bị chinh phục bởi những chi tiết rất
đặc sắc chỉ người miền cao mới có.” [9; 8].
 

Đỗ Bích Thúy không nhặt chi tiết để sắp xếp
nên đời sống mà tìm hiểu đời sống rồi mới lựa chọn chi tiết để tái hiện đời sống
ấy


Khách quý, Mèo đen…
5


 

bài báo Từ truyện ngắn của một người viết trẻ 


 
“Chúng ta sẽ bước vào một không gian lạ,
không gian có núi cao, trời rộng của vùng rừng núi phía Bắc, nơi từ đó nhìn xuống,
dòng sông Nho Quế chỉ còn “bé như sợi chỉ dưới chân núi Mã Pí Lèng”. Một không
gian đầy hoa lá rừng; có tiếng gà gáy tách te trong bụi rậm, có những dòng suối
trong suốt với những viên cuội đỏ, có những chàng trai thổi sáo theo sau những cô
gái khoác quẩy tấu xuống chợ; những nồi thắng cố nghi ngút khói trong phiên chợ
vùng cao đầy màu sắc; những đêm trăng sóng sánh huyền ảo; những cụm mần tang
mọc trong thung lũng; tiếng đàn môi réo rắt sau bờ rào đá; lễ hội gầu tào với điệu
hát gầu Plềnh mê đắm của các cô gái, chàng trai người Mông trên đỉnh núi…”
 
 : Đường đến với văn của
một người viết trẻ,  trên trang , ra ngày 23/11/2009. 

“Thân phận những người phụ nữ miền sơn
cước đã được Đỗ Bích Thuý khắc hoạ với những tình huống đời thường muôn mặt

cũng như trạng thái tâm lí rất đặc trưng của người phụ nữ vùng cao”. Ngoài ra còn
 Nếu làm độc giả thất vọng tôi thà chịu cũ Hà Anh, 
    , ra ngày 05 tháng 12/2005. B :
Nhà văn Đỗ Bích Thúy: viết vì nhu cầu nội tâm 
rên trang , ra ngày 21/01/2006. 
b : Nhà văn Đỗ Bích Thúy - sự mềm mại quyết liệt    
. Ngoài ra còn có bĐỗ Bích Thúy, tôi đã không nghĩ
rằng người phụ nữ có thể hy sinh nhiều đến thế trên phongdiep.net, ra ngày
6


30/01/2009. T: Con của núi 
,ngày 16/03/2009. : Đỗ Bích Thúy và ngải đắng ở
trên núi  Nhìn chung các bài báo, bài
 


2.2. Những công trình tiếp cận truyện ngắn của Đỗ Bích Thúy
s Tiếp cận sáng tác của Đỗ Bích
Thúy và Nguyễn Ngọc Tư từ phương diện giá trị văn học - văn hóa (2008). 
này,  Tiếp cận sáng tác của Đỗ Bích Thúy và
Nguyễn Ngọc Tư từ phương diện giá trị văn học - văn hóa”.  m
 
 
. s Truyện
ngắn về đề tài dân tộc miền núi phía Bắc qua tác phẩm Cao Duy Sơn, Đỗ Bích
Thúy, Nguyễn Huy Thiệp (2009). 

. s 
Tìm hiểu một số cách tân nghệ thuật trong truyện ngắn một

số cây bút nữ thời kì 1986 - 2006 (Nguyễn Thị Thu Huệ, Nguyễn Ngọc Tư, Đỗ Bích
Thúy (2009).      ách tân

 Ngoài ra còn có
s Nghệ thuật trần thuật trong truyện
ngắn Đỗ Bích Thúy (20011)Những độc đáo
nghệ thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy của Nguyễn Thị Thu Huệ, 
- 

 Bích T
7


khác nhau

  chuyên sâu.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu

 
 

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- thế giới nghệ thuật 

-  thế giới nghệ thuật trong truyện
ngắn Đỗ Bích Thúy.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4. 1. Đối tƣợng nghiên cứu:
            Thế giới nghệ thuật

trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy
 i
  các  
.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
   
- Sau những mùa trăng (2001).
- Những buổi chiều ngang qua cuộc đời (2003).
- Kí ức đôi guốc đỏ (2004).
- Tiếng đàn môi sau bờ rào đá (2006)
- Mèo đen (2011)
- Đàn bà đẹp (2013)
8


5. Phƣơng pháp nghiên cứu
              

- 
- 
- Ph
- Ph
- Ph
- Ph
6. Dự kiến đóng góp của luận văn

       
  
 
7. Cấu trúc của luận văn

Mở đầuKết luận, Tài liệu tham khảoNội dung 

   

  
 N
y


9


NỘI DUNG

CHƢƠNG 1
ĐỖ BÍCH THÚY TRONG DÒNG CHẢY
CỦA TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM ĐƢƠNG ĐẠI

1.1. Khái quát truyện ngắn Việt Nam đƣơng đại
1.1.1. Những chuyển biến về nội dung, khuynh hướng phản ánh

 -  -  - 

 




 



 





   
 g phú 
  
 N
10



thành công.

một thời kì khác” 
 


. 
  .
 

 


  Nhà


n

. 
 : v
                 

 . Theo ông, n

g


 hành 
hoàn chỉnh.
11


    
                 

 

              
               

 

 
 

 

nóng bỏngnhà v
“…đến đây bỗng thấy một quy luật rất thú vị về sự phát triển của thể
loại văn học. Truyện ngắn bỗng nổi bật lên hàng đầu. Những năm trước truyện
ngắn gần như lịm đi, bị đè bẹp dưới sức nặng của tiểu thuyết dã chiến ngồn ngộn.
Bây giờ len qua kẽ hở của vô số tiểu thuyết ngổn ngang kia, nó ngoi lên và bừng nở.
Tôi có cảm giác chúng ta đang đứng trước một vụ được mùa truyện ngắn. Truyện
ngắn đông, nhiều và thật sự có truyện ngắn hay” [24]
 “chỉ có ba cuộc thi truyện ngắn
(của Báo Văn nghệ, Hội Nhà Văn TPHCM và Tạp chí Văn nghệ Quân đội tổ chức)
sơ bộ đã có tới gần 7000 truyện dự thi. Nếu tính cả truyện ngắn đăng trên báo, tạp
chí trong năm, con số ấy sẽ lên tới hàng vạn” 


i   
báo chí 
12




mìn                 


  
các “ẩn ức” “cái tôi” 
yêu tay b, Song song - 
  Không lạc loài - Thành Trung, Bóng -    Nháp -
Đi tìm hình cuộc sống - Hà Thanh Phúc, Phải lấy người như anh
và Nhật kí tình yêu - , Khi nào thuộc về em - 
1.1.2. Sự đổi mới về nghệ thuật biểu hiện


 








 
                





13


               
 



     “bóng chữ”         

l
“tiểu tự sự” 
theo l

“sờ mó” 

 lo

              
 ,  

 “tả thực” trong 

át huy

  

M
 

 

 
14


tinh 

giàu  . 

Bến trần gian Những ngọn
gió Hua Tát Tiệm may Sài Gòn 
Kịch câm  




  

ng      

         





u
Dòng nhớ, Biển người mênh mông, Qua cầu nhớ người, Hiu hiu gió bấc, Cánh
đồng bất tận; m qua
Tiếng đàn môi sau bờ rào đá, Mèo đen, Tráng A Khành, Con dê
bốn mắt
Phố cũ - 

 

15



 

    



 
 
             
- 
 và

 

  Không gian thiên
rong
Muối của rừng, Những người thợ xẻ . 
     trong sáng          rong
Những bài học nông thôn. 
rong Man
nương - , Nhà trọ - 

: Giai nhân - . 

 ó
là không gian trong Mê Lộ  Hoài. 

 : tCon gái thuỷ
thần 
16



                
Người đi tìm giấc mơ        
   .           

              

: trong Nhân sứ 
                



 Giọt máu 


 



Người đi tìm giấc mơ 


 

Ám ảnh u


 


17





Phiên chợ Giát



u làm

 
  



t thúc

              
 XX còn
“mini” 
.

               “Những
phẩm chất thẩm mĩ tươi mới chỉ có thể được nảy nở, phô sắc và kết đọng trong một
môi trường văn hoá - xã hội mới. Không ai còn có thể nghi ngờ gì nữa về vai trò
của bối cảnh văn hoá- xã hội Việt Nam kể từ thời kì đổi mới đối với sự phát triển
dồi dào của văn xuôi trong đó có truyện ngắn…” (Hài hước và phồn thực trong văn
xuôi Việt Nam sau 1975 ngày
càng 


18




1.2. Hành trình sáng tác của Đỗ Bích Thúy
1.2.1. Vài nét tiểu sử Đỗ Bích Thuý
 ngày 13. 4. 
q    
  . 


 núi, bi n
 Khi còn là

Chuỗi hạt cườm màu xám 
         chí Văn nghệ Quân đội  
 Sau những mùa trăng, Đêm cá nổi, Ngải đắng ở trên núi, 2005. V
Bóng của cây sồi  Sáng tác văn học cho
tuổi trẻ lần 2- NXB Thanh niên, 2005.  
phim Chuyện của Pao
Tiếng đàn môi sau bờ rào
đá      Cánh diều vàng    H    .
 cho 
mình. Đàn
bà đẹp Đến độ hoa vàng 

Cánh chim kiêu hãnh 
10-2013).  
 
, Cửa hiệu giặt là
.

19


 c
   
13 
 
 n

úy không có tính cách 




 

 


.


  
 
 , 
 quan tâm, tìm
 
 
  ê
           ,    

 và khá 

20


 làn 
 
men , 
hóa  
    
 .
P
 â

, .
 

1.2.2. Chặng đường sáng tác của Đỗ Bích Thúy
 Bích Thúy   là
 chuyên 
 khá . Khi 
 cô giáo không thành, h- 
toán và  

làm báo. 
  h,
, 

lên phân   công tác làm
báo 

  
Hà Giang . Chuỗi hạt cườm màu xám
  
 dành