Thế giới trẻ thơ trong tập thơ bài ca trái đất của định hải

THẾ GIỚI TRẺ THƠ TRONG TẬP THƠ BÀI CA TRÁI ĐẤT
CỦA ĐỊNH HẢI
Trần Thị Minh
1

Trong số các tác giả viết cho thiếu nhi, Định Hải là một trong
những người tâm huyết với nghề, được bao thế hệ nhỏ tuổi nhiệt tình đón
nhận, yêu mến. Với tập thơ nổi tiếng “Bài ca Trái Đất”, Định Hải đã ghi
được dấu ấn riêng qua việc vẽ nên thế giới trẻ thơ sống động, vừa hồn
nhiên, ngây thơ vừa mang chiều sâu triết lí. Tựu trung, đó là một thế giới
chứa chan tình yêu thương, lòng nhân ái, sự bao dung giữa con người với
con người, giữa con người và thế giới tự nhiên.

1. Mở đầu
“Được suốt đời làm thơ cho các em – đó chính là niềm hạnh phúc to lớn nhất mà tôi ao
ước”. Ước nguyện đơn sơ mà chân thành ấy được đúc rút từ thực tiễn sáng tác của một con
người đã dành phần lớn quỹ thời gian và tâm huyết đời mình để sáng tác văn học cho bạn đọc
nhỏ tuổi: nhà thơ Định Hải.
Tuy đã thử sức ở nhiều loại, song Định Hải thành công hơn cả là ở lĩnh vực thơ cho
thiếu nhi. Bước vào vườn thơ Định Hải, các em được đến với một thế giới đầy hương sắc,
nhiều khám phá bất ngờ, thú vị. Đặc biệt, trong tập thơ nổi tiếng Bài ca Trái Đất, phong vị trẻ
thơ ấy được thể hiện khá nhuần nhuỵ qua những vần thơ ngộ nghĩnh, vui tươi, giàu trí tưởng
tượng, phù hợp với tâm lý trẻ em. Thế giới vui tươi, sống động ấy không chỉ cuốn hút các em
nhỏ mà còn có hiệu ứng đặc biệt tạo dấu ấn riêng cho tên tuổi Định Hải.
2. Nội dung
2.1. Thế giới trẻ thơ hồn nhiên, ngộ nghĩnh
Với Bài ca Trái Đất, Định Hải đã dẫn dắt các em nhỏ vào thế giới trẻ thơ hồn nhiên,
trong trẻo. Trong thế giới ấy, cỏ cây, động vật cũng được thổi luồng sinh khí trở nên sống
động, có hồn. Nhìn thế giới bên ngoài bằng con mắt trẻ thơ giàu tưởng tượng, Định Hải đã vẽ
nên bức tranh nhiều gam màu trong đó hoa lá cũng giống như những em bé xinh xắn, đáng
yêu, biết vâng lời:

“Cái nụ! Cái nụ
Em ngủ đi mà
Sáng mai dậy sớm
Nở xoè bông hoa

Cành vươn đón nắng
Thơm má em hồng

1
ThS, trường ĐHSP Hà Nội 2
Lá rung vẫy gọi
Chở hương bay cùng

Giờ em cứ ngủ
Trăng vàng dõi trông”
(Cái nụ)
Nụ hoa trong con mắt trẻ thơ thật đẹp và dễ thương. Nụ hoa cũng cần ngủ như bé để
sớm mai thức dậy “nở xoè” thành những bông hoa đẹp rực rỡ, toả hương thơm bát ngát. Ánh
bình minh buổi sớm mai như thơm nhẹ lên cánh hoa mềm mại, những chiếc lá rung lên nhẹ
nhàng trong làn gió mát buổi sáng như đang gọi gió đến đưa hương hoa bay đi cùng. Vẻ đẹp
của thiên nhiên đất trời, của cỏ cây hoa lá hoà quyện vào nhau và vẻ đẹp đó trở nên trong
sáng, ấm áp đến lạ lùng trong cái nhìn của trẻ thơ.
Trong thế giới của mình, các em còn có những người bạn động vật ngộ nghĩnh, tinh
nghịch, đem lại cho các em nhiều niềm vui và nhiều điều bổ ích. Định Hải đã viết về những
người bạn nhỏ này bằng chính sự cảm nhận hồn nhiên của các em bé. Từ hiện tượng con vịt
thì ngủ đứng và đứng một chân, từ chuyện con chó và con mèo, con thì “thích leo cao”, con
lại “hay nằm đất” nhưng chúng lại rất thân thiết với nhau… các em đã đặt ra vô vàn câu hỏi.
Những câu hỏi thật độc đáo và câu trả lời cũng mang đậm chất nhí nhảnh hồn nhiên:
“Chân kia nó co lại
Cho đỡ mỏi ấy mà

Chốc nữa nó duỗi ra
Lại đứng thay cho bạn”
(Con vịt)

hay:
“Con chó và con mèo
Hai đứa rất thân nhau
Khi ra sân vào bếp
Lúc tha thẩn bờ ao”
(Con chó và con mèo)
Trẻ em trò chuyện với các con vật như thể những người bạn của mình vậy:
“Ụt ịt
Ụt ịt
Chú lợn đi đâu
Bốn chân đuổi nhau
Ngã
Uỵch!”
(Chú lợn con)
Các em đang nói với những chú lợn con như đang nói về những lần các bạn nhỏ đi
chơi, ham thích chạy nhảy nô đùa, không quan sát trước sau nên mới bị ngã. Qua hình ảnh
những chú lợn con chạy lon ton và bị ngã, các em cũng đã có những bài học thật bổ ích cho
mình.
Từ chỗ coi những con vật nuôi gần gũi, thân thiết như những người bạn của mình, các
em cũng dành cho chúng những tình cảm yêu thương và sự quan tâm chăm sóc (Ấm cả hai,
Viết thư cho mèo). Qua đó, ta thấy tấm lòng của trẻ thơ thật hồn nhiên và cũng thật đẹp.
Nói về thế giới trẻ thơ trong thơ Định Hải, bạn đọc còn thấy nổi bật lên trong đó là vẻ
đẹp của những trò chơi trong cuộc sống của con trẻ. Định Hải viết về những trò chơi của trẻ
thơ gần gũi, sinh động như chính các em đang chơi vậy. Có cảm giác như mỗi em nhỏ đều
tìm thấy trong đó cả một thế giới của riêng mình để rồi thoải mái chạy nhảy, vui chơi thoả
thích mà không bao giờ thấy chán. Phải chăng ở đây đã có sự hoá thân kì diệu của Định Hải

thành trẻ nhỏ, cùng chơi “Nhảy dây”, “Chồng nụ chồng hoa”, “Đánh trận giả”… với các em.
Bằng chất liệu ngôn từ, Định Hải đã đem đến cho trẻ thơ một thế giới cổ tích nhiều niềm vui
và người lớn, khi đến với thế giới này cũng thấy lại được một phần tuổi thơ đã qua của mình.
2.2. Thế giới trẻ thơ hồn hậu, trong sáng, đậm chất nhân văn
Đọc Bài ca Trái Đất, bạn đọc không chỉ bắt gặp trong đó thế giới trẻ thơ hồn nhiên,
ngộ nghĩnh mà còn cảm nhận được nét đẹp hồn hậu, trong sáng và đậm chất nhân văn. Điều
này được biểu hiện qua những vần thơ ấm áp, nói lên tình yêu gia đình, yêu mến công việc
lao động – nét đáng quý của tâm hồn trẻ thơ.
Chúng ta bắt gặp trong thơ Định Hải hình ảnh những em bé với những hành động thật
đáng yêu và cũng thật xúc động:
“Giữa trưa nắng gắt
Bố đi làm về
Bố nằm dim mắt
Êm êm chõng tre

Bé ra mở cửa
Gọi gió gió ngoan
Quạt cho bố ngủ
Chiều bố đi làm”
(Quạt cho bố ngủ)
Trẻ em vẫn còn đang ở lứa tuổi ham chơi, hiếu động song trong các em cũng đã hình
thành bao điều đáng quý. Nhà thơ Định Hải đã phát hiện và rất thành công khi bộc lộ tấm
lòng yêu quý lao động và trân trọng những người lao động của trẻ thơ:
“Em muốn hái một bông hồng đỏ
Tặng chú công nhân đang chữa đèn đường
Giá bông hồng cũng biết làm ra lửa
Thì bóng đèn vừa sáng lại vừa thơm
Em muốn hái một bông cúc vàng
Tặng cô giáo em trước giờ lên lớp
Muốn trao gửi một chút gì thân thiết

Từ sắc hoa êm ái, dịu dàng…”
(Tặng hoa các cô chú)
Tình cảm của các em thật đáng trân trọng. Các em muốn dành tặng cho những người
lao động những bông hoa đẹp đẽ, rực rỡ, muốn trao gửi những gì thân thiết nhất đến những
người vất vả làm việc hàng ngày. Những bông hoa là món quà các em cho là đẹp hơn tất cả.
Vẻ đẹp, hương thơm của những bông hoa hay đó chính là những tình cảm thân thương nhất
mà các em dành tặng cho những người lao động.
Đi sâu vào thế giới của trẻ em, Định Hải cũng đã phát hiện ra một điều rất thú vị: trong
tâm hồn của các em, đã xuất hiện những suy nghĩ thể hiện tầm bao quát, có ý nghĩa lớn lao
nhưng vẫn thể hiện được chất trẻ thơ của con trẻ. Đó là những suy nghĩ về cuộc sống xung
quanh bé với biết bao điều lạ từ một cây chò (Cây chò hiệp sĩ), một ngưỡng cửa đơn giản
nhưng lại nuôi dưỡng cho các em ước mơ về cuộc sống (Ngưỡng cửa)…
Đọc thơ Định Hải viết cho thiếu nhi nói chung và tập Bài ca Trái đất nói riêng, có thể
thấy rằng trẻ em cũng mang trong mình rất nhiều ước mơ, khát vọng và khát vọng lớn nhất
của tuổi thơ là khát vọng hoà bình, là tình hữu nghị:
“Trái đất này là của chúng mình
Quả bóng xanh bay giữa trời xanh
Bồ câu ơi, tiếng chim gù thương mến
Hải âu ơi, cánh chim vờn sóng biển
Cùng bay nào, cho trái đất quay!
Cùng bay nào, cho trái đất quay!”
(Bài ca về Trái Đất)
Các em đang cất cao lời ca ca ngợi trái đất, đó là một trái đất vui tươi, hoà bình của các
em. Những quả bóng đang bay giữa trời xanh rộng lớn, cánh chim câu trắng biểu tượng cho
hoà bình, cánh chim hải âu thể hiện rất nhiều những niềm vui. Trái đất đang ngập tràn những
điều tốt đẹp dành tặng cho tất cả mọi người và các em mong muốn trẻ thơ trên khắp năm
châu sẽ luôn được sống yên bình, hạnh phúc bởi:
“Hành tinh này là của chúng ta
Hành tinh này là của chúng ta”
(Bài ca về Trái Đất)

Bài ca về Trái Đất là một trong những bài thơ thành công nhất của Định Hải viết cho
thiếu nhi. Nhà thơ đã nói rất đúng khát vọng của trẻ nhỏ và đây không chỉ là ước mơ của trẻ
em Việt Nam mà cũng chính là ước mơ của trẻ em toàn thế giới này. Tư tưởng ấy còn được
thể hiện qua những bài thơ hay khác như “Ngày hội”, “Nếu chúng mình có phép lạ”.
Bằng tài năng và bầu nhiệt huyết muốn được cống hiến hết mình cho các em, Định Hải
đã sáng tạo nên một thế giới trẻ thơ phong phú trong Bài ca Trái đất. Đó là thế giới hồn
nhiên, ngộ nghĩnh để các em vui chơi chạy nhảy và luôn rộn rã tiếng cười. Ẩn chứa trong đó
là tấm lòng đôn hậu của nhà thơ với những âm điệu gợi mở nhẹ nhàng, tinh tế nhưng đầy triết
lý sâu xa.
3. Kết luận
Trong cuộc hành trình đến với trẻ thơ, Định Hải đã có một vị trí xứng đáng trong lòng
các em. Có lẽ chỉ riêng với tập thơ Bài ca Trái Đất, Định Hải cũng đã xứng đáng trở thành
tên tuổi tiêu biểu trong hàng ngũ những nhà thơ sáng tác cho thiếu nhi. Thế giới trẻ thơ mà
Định Hải đem đến cho các em trong Bài ca Trái Đất có ý nghĩa rất lớn trong việc nuôi dưỡng
tâm hồn lứa tuổi măng non. Các em đến với tập thơ là được hoà mình vào thế giới trẻ trung,
sống động, những vần thơ ấm áp ấy lại nuôi dưỡng cho những tình cảm tốt đẹp của các em
lớn dần lên.
Người đọc đến với tập thơ như cũng thấy lại tuổi thơ của mình, thấy tâm hồn mình trẻ
lại và trở nên tươi đẹp, sáng trong hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tô Hà, Bài ca Trái Đất (Thơ Định Hải), Báo Văn nghệ, số 37, 1984.
2. Định Hải, Bài ca Trái Đất, Nxb Kim Đồng, 2005.
3. Nguyễn Trọng Hoàn, Nhà thơ Định Hải, Tạp chí Nhà văn, 2001.
4. Phạm Khải, Bình thơ cho học sinh tiểu học, Nxb Giáo dục, 2006.


CHILREN’S WORLD IN THE COLLECTION OF POEM
“SONGS ABOUT THE EARTH” BY DINH HAI

Tran Thi Minh


Abstract
Among authors who write about children, Dinh Hai is the enthusiastic one. Therefore,
he has been cheered and loved by many children’s generation. In famous collection of poems
“Songs about the Earth” he has drawn not only a lively innocent but also philosophy-carrying
world of children, which has been deep in readers’ heart. To sum up, it is a world of love,
kindness, tolerance of people to people and to nature.