Nghệ thuật những bài thơ viết về thế giới trẻ thơ trong góc sân và khoảng trời của trần đăng khoa

Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Mở ĐầU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Lí do khách quan
Một em nhỏ làm thơ - chuyện này đã trở thành hiện tợng vào năm
1966 - lúc Trần Đăng Khoa mới lên 8 tuổi - làm những bài thơ đầu tiên tại xã
Quốc Tuấn - Nam Sách - Hải Dơng. Trần Đăng Khoa đã đóng góp nhng bài
thơ của mình vào cuộc đời, và đóng góp cái thế giới tâm hồn trẻ con vào
trong thơ. Những dòng thơ hồn nhiên và ấm áp tình ngời đó đã nhanh chóng
làm xôn xao lòng ngời đọc, cả ngời lớn lẫn trẻ con. Thơ Khoa chứa chan một
tình yêu, tâm hồn thắm thiết với thế giới xung quanh. Chính vì lẽ đó đã tạo
nên điều kì diệu, tạo nên sự hấp dẫn trong thơ Khoa. Trong nớc biết thơ Khoa
đã đành, thơ Khoa còn truyền ra cả ngoài nớc, các em thiếu niên nhỏ tuổi mùa
hè 1968 truyền nhau đọc rất thích các bài thơ của Trần Đăng Khoa.
Ngay bản thân tôi khi còn nhỏ đã đợc bà dạy đọc bài thơ Con bớm
vàng và cảm thấy rất thích mặc dù lúc ấy cha biết tác giả là ai. Rồi lớn lên
một chút, đi học Tiểu học lại đợc học rất nhiều bài thơ hay của Trần Đăng
Khoa nh bài: Cây dừa, Trăng ơi từ đâu đến?. Mẹ ốm và bài Nghe thầy đọc
thơ. Những bài thơ ấy tôi không chỉ thuộc mà luôn in đậm trong tâm trí tôi,
đến bây giờ thơ Trần Đăng Khoa vẫn luôn chiếm đợc cảm tình, sự yêu mến
của tôi đặc biệt là những bài thơ Khoa viết khi còn nhỏ.
1.2. Lí do chủ quan
Ngày nay Đảng, Nhà nớc và toàn thể nhân dân ta rất quan tâm tới bậc
Tiểu học, coi đây là nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Bậc học này
sẽ trang bị cho các em những tri thức sơ giản nhất về tự nhiên, xã hội, con ng-
ời, giúp các em có cái nhìn đúng đắn về thế giới khách quan. Những tri thức
này sẽ đợc các em vận dụng vào học ở các lớp trên và giải quyết những vấn đề
liên quan trong cuộc sống. Trong đó môn Tiếng Việt giúp các em rất nhiều
trong học tập cũng nh trong giao tiếp. Cảm thụ văn học ở Tiểu học là một vấn

Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

1
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
đề đợc các thầy giáo, cô giáo quan tâm. Việc hình thành và rèn luyện kỹ năng
cảm thụ thơ văn cho học sinh bậc Tiểu học cũng có nghĩa là giúp các em cảm
nhận cái hay cái đẹp qua từng bài tập đọc trong sách giáo khoa. Mỗi bài văn,
bài thơ sẽ đợc các em tiếp nhận với những hiểu biết cảm xúc khác nhau. Các
em sẽ thấy mình đợc sống lại trong thế giới huyền diệu mà nhà văn đã tạo ra.
Các em sẽ có sự đồng cảm sâu sắc với nhân vật, với tác giả và càng có niềm
tin, tình yêu vào cuộc sống. Khi đã biết cảm nhận cái hay cái đẹp của văn ch-
ơng trong học tập thôi thúc các em say mê tự tìm hiểu vẻ đẹp các tác phẩm
văn chơng lớn có giá trị ở cả bên ngoài sách giáo khoa. Đợc tiếp cận với cuộc
sống qua văn chơng các em càng thêm yêu quý Tiếng Việt càng có ý thức bảo
vệ và giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt. Thế giới mà tác giả tạo ra trong
các tác phẩm văn chơng có sự đóng góp lớn của các biện pháp tu từ. Khi phân
tích mà bỏ qua các biện pháp tu từ thì việc phân tích bình giá thờng nặng về
cảm nhận chủ quan thiếu cơ sở khoa học. Khi nắm rõ yếu tố nghệ thuật này
thì việc cảm thụ văn học của các em sẽ đợc định hớng và nâng cao; sự ham
thích văn học của các em ngày càng đợc bộc lộ.
Để học sinh có những kĩ năng cảm thụ văn học cơ bản thì vai trò hớng
dẫn của giáo viên là rất quan trọng. Vậy nên ngời giáo viên cần có sự hiểu biết
nhận thức về các biện pháp tu từ: so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, Chỉ khi nào giáo
viên thuần thục các biện pháp tu từ thì việc hớng dẫn học sinh cảm thụ văn
học mới đạt hiệu quả.
Tuy nhiên, trong trờng Tiểu học lâu nay khi phân tích, bình giá thơ giáo
viên và học sinh thờng ít chú ý khai thác đến phơng diện ngôn ngữ của bài

văn, bài thơ. Cụ thể là ít khi chú ý phân tích các biện pháp tu từ về ngữ âm,
ngữ nghĩa, cú pháp. Đây là một thiếu sót đáng để chúng ta lu tâm.
Tập thơ Góc sân và khoảng trời của nhà thơ Trần Đăng Khoa rất quen
thuộc với học sinh Tiểu học. Đây là tập thơ hay, gần gũi phù hợp với độ tuổi
các em không phải vì ngôn ngữ thơ chau chuốt, hay vì tập thơ đợc viết ra bởi
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

2
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
một ngời đợc mệnh danh thần đồng thơ. Tập thơ đợc các em yêu thích bởi
ngôn ngữ trong sáng, giản dị, giàu sức biểu cảm; những hình ảnh trong thơ
dung dị, thân thơng. Một điều độc đáo là tập thơ đợc viết ra bởi một chú bé có
tâm hồn nhạy cảm cùng với trí tởng tợng cực kỳ phong phú. Những vần thơ,
bài thơ của Khoa đều ấm lên tình yêu, niềm tin vào cuộc sống. Qua cái nhìn
ngộ nghĩnh đáng yêu của trẻ thơ Trần Đăng Khoa đã tạo nên một thế giới trẻ
thơ ở trong thơ. Đọc thơ Khoa không chỉ các em thấy đợc sự đồng cảm với
mình mà bạn đọc lớn tuổi thì đợc tìm lại tuổi thơ của mình. Chính vì vậy Góc
sân và khoảng trời đợc đông đảo bạn đọc, đặc biệt là bạn đọc nhỏ tuổi rất
yêu thích.
Tác giả Trần Đăng Khoa lại rất có duyên với sách giáo khoa Tiếng
Việt Tiểu học. Theo giáo s Nguyễn Minh Thuyết chủ biên bộ sách này khi tìm
chọn văn bản thơ đa vào sách giáo khoa thì thấy thật thú vị: Trần Đăng Khoa
là một trong số rất ít tác giả mà ở lớp học nào của bậc Tiểu học đều có thể
chọn thơ đa vào sách. Có tới 12 bài thơ của nhà thơ nhí Trần Đăng Khoa đợc
chọn làm văn bản đọc trong sách giáo khoa trớc và sau năm 2000: ò .ó o ;
Kể cho bé nghe; Khi mẹ vắng nhà ., Cây dừa, Tiếng võng kêu Bởi lẽ trong
thơ Khoa các em tìm thấy cuộc sống hàng ngày của mình, thế giới trẻ thơ của

mình.
Là giáo viên Tiểu học tơng lai, tôi mong muốn đợc tìm hiểu và hoà vào
thế giới riêng của các em, tạo ra niềm tin yêu ở các em . là cơ sở để ng ời
giáo viên tìm ra phơng pháp dạy học tối u nhất giúp học sinh chiếm lĩnh và
phát hiện tri thức mới một cách hiệu quả nhất, trang bị cho tôi thêm những
kiến thức, sự hiểu biết trong hành trang của ngời giáo viên Tiểu học tơng lai.
Chính những lý do trên đã thôi thúc tôi chọn đề tài : Nghệ thuật những bài
thơ viết về thế giới trẻ thơ trong Góc sân và khoảng trời của Trần Đăng
Khoa với hi vọng hiểu rõ hơn về cuộc sống xung quanh trong con mắt học
sinh thân yêu của mình.
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

3
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
2. Lịch sử vấn đề .
Tại Việt Nam cũng nh trên thế giới, thật hiếm có nhà thơ thiếu nhi nào
lại sáng tác đợc nhiều bài thơ mà bài nào cũng hay, cũng chan chứa cảm xúc
nh Trần Đăng Khoa, quả là hiếm có khó tìm. Thơ Trần Đăng Khoa lớn lên
Từ góc sân nhà em để rồi vơn xa hơn tới những Khoảng trời. Thơ Khoa
không chỉ đợc bạn đọc trong nớc hâm mộ mà còn đợc dịch và in ra nhiều thứ
tiếng trên thế giới: Nga, Hungari, Pháp, Đức, Nauy, Thuỵ Điển, Khoa thực
sự là niềm tự hào của nền văn học thiếu nhi nớc nhà. Vậy mà cha có một công
trình khoa học sâu sắc nào nghiên cứu về thơ anh, có chăng chỉ là những lời
nhận xét, những bài viết nhận định khen ngợi tài năng thơ Khoa
Báo phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh số 2 ngày 6/1/1999 tác giả Hà Văn
Thuỷ từng đánh giá: Ba mơi năm trớc, thơ Trần Đăng Khoa xuất hiện nh một
thần đồng giữa những đứa trẻ làm thơ lúc đó, Khoa bộc lộ phẩm chất đặc

biệt phẩm chất thần hay trạng . Phẩm chất thần hay trạng mà tác giả nói đến
ở đây chính là khả năng thơ ca đặc biệt của một chú bé phản ánh thế giới
riêng của mình - thế giới trẻ thơ - bằng nghệ thuật thơ ca. Trần Đăng Khoa
muốn thâu tóm toàn bộ vẻ đẹp trong cuộc sống trẻ thơ từ đó giới thiệu, bày tỏ
tình cảm hết sức chân thành của mình để tâm hồn trẻ thơ của các em nhận đợc
sự đồng cảm của mọi ngời
Hay nhà thơ Xuân Diệu đã từng nhận xét: Hàng vạn em nhỏ cát tiếng
gáy ò ó o ở khắp nơi, Khoa ở trung tâm của cuộc đồng ca vang t ơng lai
ấy .
Báo Madeleine Riffau đã từng nhận xét: nói Tới Việt Nam anh hùng là
nhắc tới Khoa, thiếu nhi nhà thơ Việt Nam, những tiếng hát có sức mạnh hơn
quả bom.
Tập thơ "Góc sân và khoảng trời " của nhà thơ Trần Đăng Khoa đã gây
đợc nhiều sự chú ý bởi đây là một trong các tập thơ hay nhất trong các sáng
tác của thiếu nhi thời kì kháng chiến chống Mĩ. Đã có nhiều nhà văn, nhà thơ
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

4
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
giới thiệu khá hay tập thơ này trong đó phải kể đến nhà thơ Xuân Diệu. Trong
giáo trình Văn học thiêú nhi Việt Namtác giả Trần Đức Ngôn- Dơng Thu
Hơng cũng đề cập đến khía cạnh nội dung của tập thơ song ở mức độ khái
quát, chung chung. Tôi thấy rằng tập thơ không chỉ phản ánh đợc cảnh vật,
con ngời, thiên nhiên thời kì chống Mĩ mà giá trị đặc sắc, nổi bật của tập thơ
là chứa đựng trong đó cả một thế giới trẻ thơ của Khoa và rất nhiều em nhỏ
khác cùng thời đó trong cuộc sống hàng ngày và trong các mối quan hệ với
thế giới xung quanh. Điều đặc biệt là cái thế giới ấy đợc vẽ ra bằng cách nhìn,

cách nghĩ rất đáng yêu, hồn nhiên với một tài năng thơ ca thiên bẩm. "Cái thế
giới nhỏ của em Khoa' cũng đợc đề cập trong các bài viết, bài báo của nhiều
tác giả nh : Vũ Nho, Nguyễn Trí Nguyễn Trọng Hoàn, Trần Mạnh Hởng
hay trong một số cuốn sách, giáo trình khi nói về các biện pháp tu từ cũng đã
trích dẫn thơ Trần Đăng Khoa để phân tích Chứ ch a có một công trình nào
nghiên cứu sâu sắc cái thế giới nhỏ ấy về phơng diện nghệ thuật. Đọc thơ
Khoa tôi thấy những điều tởng chừng nh giản dị, mộc mạc nhng qua ngòi bút
của Khoa ngời đọc luôn cảm nhận đợc sự mới mẻ, gần gũi thân thiện lạ thờng
đợc thể hiện qua hệ thống ngôn ngữ hồn nhiên, trong sáng có sự hỗ trợ của
các biện pháp tu từ và cái nhìn trong veo ngơ ngác của con trẻ. Điều này sẽ đ-
ợc thể hiện ở đề tài "Nghệ thuật những bài thơ viết về thế giới trẻ trong Góc
sân và khoảng trời của Trần Đăng Khoa Tôi hy vọng rằng mình sẽ có một số
đóng góp nhỏ khi tìm hiểu tập thơ Góc sân và khoảng trời qua đề tài này.
3. Mục đích-Phạm vi nghiên cứu.
3.1. Mục đích nghiên cứu.
Trẻ em không ngừng dõi con mắt ngạc nhiên nhận thức và khám phá
thế giới hiện thực xung quanh. Chú bé Trần Đăng Khoa không chỉ khám phá
mà còn truyền những gì mình thu nhận đợc từ cuộc sống vào trong thơ theo
những đặc trng riêng. Tuy nhiên trong khuôn khổ của một khoá luận tôi chỉ
nghiên cứu phơng diện nghệ thuật viết về những gì gần gũi và thân thiết nhất
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

5
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
gắn với lứa tuổi trẻ nhỏ đợc phản ánh trong "Góc sân và khoảng trời" của Trần
Đăng Khoa.
3.2. Phạm vi nghiên cứu.

Tập thơ "Góc sân và khoảng trời" của Trần Đăng Khoa. Nhà xuất bản
Giáo dục 2007.
4. Phơng pháp nghiên cứu.
4.1. Phơng pháp đọc sách, tài liệu
4.2. Phơng pháp phân tích, tổng hợp
4.3. Phơng pháp so sánh
NộI DUNG
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

6
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Chơng 1. Thế giới trẻ thơ trong
Góc sân và khoảng trời
1.1.Trẻ thơ - đối tợng phản ánh của nghệ thuật
Trẻ thơ có nhu cầu tiếp xúc với nhiều loại hình nghệ thuật trong đó có
văn học. Với đặc điểm giàu tình cảm và phong phú sự tởng tợng. Văn học
giúp cho trẻ dễ hoà nhập tâm hồn mình với thế giới nhân vật trong truyện. Các
em theo dõi một cách chăm chú các sự kiện, các tình tiết với đôi mắt ngạc
nhiên. Chúng ngạc nhiên với những hiện tợng kỳ vĩ, trớc những biến đổi kỳ
diệu của từng nhân vật. Trẻ xúc cảm đến rơi nớc mắt, lo sợ cho số phận nhân
vật mình a thích khi nhân vật đó gặp phải thử thách nguy hiểm. Các em cời
rạng rỡ khi nhân vật mình yêu thích chiến thắng kẻ thù, chiến thắng cái ác và
đợc hạnh phúc. Ngợc lại, các em cũng thể hiện một cách thẳng thắn thái độ
với nhân vật mà các em không a thích. Có thể nói nghệ thuật luôn song hành
với sự phát triển tâm lí của trẻ
Các kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng:nghệ thuật đóng vai trò quan
trọng trong việc hình thành nhân cách của con ngời đặc biệt là trẻ em. Thể

loại văn học nghệ thuật đầu tiên trẻ tiếp xúc là những lời hát ru của bà và của
mẹ. Nghệ thuật về một mặt nào đó là sự truyền đạt từ thế hệ này sang thế hệ
khác trong đó tiêu chuẩn về hành vi đạo đức của con ngời. Với yêu cầu đó đặt
ra nhiệm vụ của giáo dục phải là một trong những khâu quan trọng hàng đầu
tác động tới việc hình thành nhân cách cho trẻ bằng việc xây dựng một chơng
trình nội dung phù hợp. Điều đơng nhiên, giáo dục ở đây đợc hiểu theo nghĩa
rộng bao gồm cả giáo dục thẩm mĩ, giáo dục nhận thức và giáo dục đạo đức.
ở nớc ngoài, văn học cho trẻ em với những đặc trng của nó bắt đầu đợc
hình thành từ thế kỉ 17 đánh dấu bằng sự xuất hiện của LaPhôngten (Pháp),
của KôxMe XKi (Tiệp Khắc), Pêrô (Pháp) nhng phải đến thế kỉ 19 trong
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

7
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
những điều kiện lịch sử kinh tế văn hoá nhất định mới có đợc bộ phận văn học
riêng, độc lập cho trẻ.
Các nhà cách mạng dân chủ Nga và sau này là các nhà văn nhà giáo
phục vụ cho giai cấp vô sản nh: A.M.Gorki; N.K.Krupxkaia; A.C.Makarencô
đã bằng những sáng tác, các bài phê bình của mình đấu tranh để khẳng định
các nguyên tắc và đặc trng cho một nền văn học thiếu nhi chân chính. Nền
văn học thiếu nhi chân chính ấy thể hiện ở việc tạo cho trẻ những điều gần gũi
gia đình, bạn bè, nhà trờng song đồng thời cũng khẳng định:Văn học cho
trẻ có thể nói tất cả mọi điều cái chính là nói thế nào cho trẻ hiểu đợc và làm
theo những cái tốt, những chuẩn mực hành vi đạo đức ẩn chứa trong tác phẩm
đó.
Văn học cho trẻ em có thể nói những vấn đề muôn thủa nh tình bạn,
tình yêu, lòng chung thuỷ, sự dũng cảm có thể đề cập đến cái lớn lao nh : Tổ

Quốc, dân tộc, các anh hùng không ít lời phát biểu của nhà văn, nhà thơ
sáng tác cho trẻ em đều cho rằng: Sáng tác cho thiếu nhi là một lĩnh vực khó
trong sáng tác văn học nói chung. Nó đòi hỏi ngời viết phải có một khả năng,
đặc biệt phải biết nhìn thế giới với con mắt trẻ thơ, luôn ngạc nhiên thích thú
với thế giới xung quanh và phải xác định trẻ em luôn vơn tới cái rực rỡ khác
thờng.
Nghệ thuật song hành cùng với sự phát triển tâm lí của trẻ, có nghĩa là
nghệ thuật xây dung nội dung phù hợp với từng giai đoạn phát triển cụ thể.
Bên cạnh việc xây dựng nội dung phù hợp, mục tiêu của văn học nghệ thuật
phải căn cứ vào khả năng của trẻ. Một trong những nhà nghiên cứu tâm lí học
ngời Nga L.X.Vgôtxki đã khẳng định rằng nhân tố quyết định tính khách
quan trong tâm lí học nghệ thuật là quan điểm coi sáng tác nghệ thuật là hoạt
động sáng tạo đặc biệt. Trong hoạt động sáng tạo đó có sự tham gia của hoạt
động nhận thức. Vgotxki cho rằng giống nh sáng tạo, sáng tác nghệ thuật cần
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

8
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
có một sự hoạt động tích cực của quá trình, cảm thụ nghệ thuật là một quá
trình phức tạp.
Đối với lứa tuổi trẻ thơ, đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ thể hiện ở
những biểu hiện ngây thơ, quan hệ trực tiếp đối với tác phẩm văn học và thờng
ngay lập tức các lời nói, cử chỉ hành vi biểu hiện phẩn ứng của mình trớc các
nhân vật, sự kiện trong tác phẩm. Nh vậy cảm thụ văn học không xuất hiện ở
trẻ dới hình thức có sẵn. Nó đợc hình thành trong mối quan hệ thờng xuyên
với tác phẩm văn học, đồng thời tác phẩm văn học có thể trở thành nguồn gốc
của nhận thức về đạo đức ở trẻ.

Chính vì vậy, xây dựng cho trẻ khả năng cảm thụ văn học cho trẻ chính
là giúp các em sống tốt đẹp hơn. Giúp các em thấy đợc vẻ tơi non của một sự
vật tởng chừng nh khô cứng, lấy ra đợc một nét dí dỏm trong một bề ngoài t-
ởng chừng nh khô lạnh điều đó giúp chúng ta tìm lại chính mình, tìm lại tuổi
thơ của mình. Nghệ thuật không xa rời cuộc sống (Anđecxen). Chính vì vậy
mà nghệ thuật và trẻ thơ là hai đối tợng phản ánh và tác động lẫn nhau.
1.2. Thế giới trẻ thơ trong Góc sân và khoảng trời
Nhà thơ Trần Đăng Khoa tâm sự: Ai cũng có một góc sân và một
khoảng trời. Góc sân là nơi ta sinh ra, nơi ta lẫm chẫm bớc những bớc đầu
tiên, còn khoảng trời là cái đích rộng lớn mà ta muốn vơn tới. Thơ Trần
Đăng Khoa bắt đầu từ những gì gần gũi nhất với tuổi thơ nhng lại mở ra cho
trí tởng tợng một sự xa rộng; từ những gì nhìn thấy hàng ngày nhiều khi động
tới đợc chiều sâu lòng ngời. Cái thế giới trẻ con của Khoa giàu hình ảnh, màu
sắc, âm thanh, và tinh tế, ý nhị, sinh động và vô cùng đáng yêu.
Khoa viết về một mảnh vờn, một khoảng sân Cái Khoảng sân nhà
Khoa nhỏ lắm. Nhng nó là cái thế giới đầu tiên của bé Khoa, từ lúc bé chập
chững tập đi, cho tới lúc bé 8 tuổi, làm những câu thơ đầu tiên. Cái vũ trụ tí
hon ấy quan trọng nh lòng đỏ quả trứng gà. Những nhân vật trong các bài
thơ đầu tiên của bé Khoa đều là những sự vật xung quanh cái sân con ấy: Đây
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

9
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
ngọn mùng tơi nhảy múa , xa hơn một chút đây muôn nghìn cây mía
múa gơm, xa hơn chút nữa, đây mấy cây bởi vạn đời, mà con mắt trẻ thơ đã
thấy ra là hàng bởi đu đa bế lũ con - đầu tròn trọc lóc , đúng thế thật! Xa
hơn chút nữa, kia là cây dừa sải tay bơi , xa xa hơn, kia là bụi tre tần

ngần gỡ tóc . Tại đây Sấm ghé xuống sân khanh khách c ời tại đây m-
a chéo mặt sân sủi bọt ; cũng trên mảnh sân này cóc nhảy chồm chồm sau
khi trời đã ma xuống rồi. Những vật rất thông thờng nhng đợm sắc thần tiên
của hồn con trẻ và đợm tình mến yêu của trái tim thơ ấu.
Thơ Khoa cho chúng ta biết cuộc sống khá vất vả nguy hiểm nhng
không thiếu niềm vui của những niềm vui của những cậu bé, cô bé sinh ra và
lớn lên ở nông thôn, trong hoàn cảnh chiến tranh. Đó là những em bé chăm
ngoan, hiếu thảo, biết lao động giúp đỡ gia đình, kính yêu cha mẹ, chăm sóc
cha mẹ, yêu quý thầy cô giáo.
1.2.1. Cuộc sống lao động, học tập của các em đợc phản ánh trong
Góc sân và khoảng trời
Trong bài Khi mẹ vắng nhà, Khoa đã liệt kê hàng loạt công việc em
đã làm để san sẻ vất vả cho mẹ: luộc khoai, giã gạo, thổi cơm, nhổ cỏ vờn,
quét sân và quét ngõ. Nh vậy, Khoa đã là em bé ngoan lắm rồi, đợc việc lắm
rồi, nhng mà em thực sự cha thoả mãn, em thấy mình còn làm đợc ít quá, tuy
lúc đó em mới tròn chín tuổi:
Mẹ ngày đêm khó nhọc
Con cha ngoan, cha ngoan!
Vì vậy, khi Mẹ ốm em đã làm tất cả cho mẹ vui lòng, giống nh lão
Lai xa, hơn tám mơi tuổi vẫn ra sân múa gơm cho mẹ già xem, vờ ngã nh trẻ
con để mẹ cời:
Mẹ vui, con có quản gì,
Ngâm thơ, kể chuyện rồi thì múa ca
Rồi con diễn kịch giữa nhà
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

10
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị

Mai
Một mình con đóng cả ba vai chèo
Trong gia đình thì hiếu thảo, ngoài xã hội các em cũng rất có ý thức
đóng góp công sức của mình xây dựng quê hơng đất nớc, các em tham gia làm
kế hoạch nhỏ, cùng các bác xã viên làm ra hạt gạo:
Hạt gạo làng ta
Có công các bạn
Sớm nào có bạn
Vục mẻ miệng gàu
Tra nào bắt sâu
Lúa cao sát mặt
Chiều nào gánh phân
Quang chành quét đất.
( Hạt gạo làng ta)
Công việc so sánh với tuổi các em, quả là có lớn hơn nhiều nhng điều
quan trọng ở đây là lòng nhiệt tình, niềm hăng say. Làm cha đợc khéo, lúa có
hơi cao, quang có hơi dài, nhng mà không thấy mệt, chỉ thấy vui thôi.
Thế rồi các em đi đánh giậm , đợc nhiều cua, cá và đợc tắm trong
không khí trong lành, tơi mát của đồng nội. Các em đi câu cá bên bờ ao, cái
cầu ao có chim hót rung rinh cành khế, có lũ cá rất đông, nào cá ngão, cá
mơng, cá rô, cá diếc Thật thú vị.
Không chỉ chăm làm, ngoan ngoãn mà các em còn rất ham học, học
giỏi. Hàng ngày Khoa cùng các bạn vui chơi, lao động giúp đỡ bố mẹ và cùng
nhau đi học.
Chúng tôi đến lớp ngày ngày
Mũ rơm tôi đội, túi đầy thuốc men
Ao trờng vẫn nở hoa sen
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

11
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Bờ tre vẫn chú dế mèn vuốt râu.
Đợc đi học thật là vui, các em cùng nhau hát những câu rộn ràng, bất
chấp chiến tranh, bất chấp giặc Mỹ Chúng tôi chẳng sợ Mỹ đâu.
Đến lớp các em đợc thầy cô giáo dạy cho bao điều; nhng có lẽ in đậm
nhất trong các em là lúc Nghe thầy đọc thơ .
Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghiêng mặt sông ra
Bâng khuâng nghe vọng tiếng bà năm xa
Khi phải xa trờng lớp, xa bạn bè, thầy cô Khoa Nhớ bạn, Khoa
không chỉ nói chung chung về đám bạn của mình. Trong thơ Khoa từng gơng
mặt bạn bè dần hiển hiện với những cái tên và với những đặc điểm dễ nhớ, dễ
yêu. Đó là bạn Lập, bạn Lộ, là thằng Tý Mái tóc hoe hoe, mắt l ơn ti hí, là
Thằng Trình nớc da mai mái ỏn ẻn tiếng c ời nh con gái, là Cái Thuý, cái
Liên Tên nghe vẻ dịu hiền Mà nghịch nh quỷ sứ .
Khi thầy đi bộ đội, em và các bạn rất buồn nhng biết kiềm chế tình cảm
để thầy ra đi vẫn yên lòng:
Chúng em lòng những là buồn
Vẫn cời hát, để thầy còn đi xa
(Thầy giáo đi bộ)
Xa thầy, nhớ thơng thầy nhiều, nhng các em đã biết chuyển nỗi nhớ ấy
thành tiếng cời, tiếng hát tiễn đa thầy. Mỗi khi nghĩ đến thầy, Khoa nh cảm
thấy bao điều tốt đẹp lặng lẽ xâm chiếm lòng mình. Thầy đã gieo những hạt
giống tốt đẹp vào tâm hồn thi sĩ của Khoa. Hồi tởng lại những lúc Nghe thầy
đọc thơ và biết ơn vô hạn đối với công lao của thầy.
Đêm nay thầy ở đâu rồi

Nhớ thầy, em lặng lẽ ngồi em nghe
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

12
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Khi thầy trở về quê hơng với đôi nạng gỗ bởi một bàn chân đã gửi lại
chiến trờng thì tấm gơng dũng cảm của thầy chính là sự bổ sung hoàn hảo
những kiến thức thầy đã dậy. Khoa cùng các bạn càng xúc động sâu xa trớc
nhân cách của thầy, càng cảm thấy những cố gắng của mình còn rất ít ỏi. Nh-
ng Khoa biết đâu rằng, mỗi niềm xúc động đó của Khoa và các bạn đã khiến
cho các em lớn lên cao cả lên rất nhiều.
Dấu nạng hai bên nh hai hàng lỗ đáo
Chúng em nhận ra bàn chân thầy giáo
Nh nhận ra cái cha hoàn hảo
Của cả đời mình
(Bàn chân thầy giáo)
1.2.2. Trong thơ Khoa, ngời đọc không chỉ bắt gặp những em nhỏ với t
cách là con trong gia đình ngời con ngoan hiếu thảo với ông bà, cha mẹ:
Em bé ấy hái trầu giúp bà, làm các công việc nhà để giúp mẹ, làm mọi việc để
mẹ vui Là trò của nhà trờng, là công dân của xã hội, mà còn thấy các em
rất giàu tình thơng và trách nhiệm. Đối với các em nhỏ cần có sự yêu thơng và
che chở. Nhất là khi quanh các em luôn có đạn bom nguy hiểm đe doạ. Chúng
ta hãy xem ngời anh, ngời chú trong thơ Khoa nghĩ và làm những gì. Ngời anh
ru em bằng tiếng võng nghe rất giản dị, tiếng võng vốn quen thuộc với trẻ thơ
nông thôn, nhng trong thơ Khoa, nó trở thành thiên sứ mang những giấc mơ
đẹp đến cho các em bé, bởi nó đã đợc đa đẩy bằng tất cả tình yêu thơng, chăm
sóc của ngời ru:

Trong giấc em mơ
Có gặp con cò
Lặn lội bờ sông
Có gặp cánh bớm
Mênh mông mênh mông

Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

13
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Em ơi cứ ngủ
Tay anh đa đều
Ba gian nhà nhỏ
Đầy tiếng võng kêu
(Tiếng võng kêu)
Ngời anh còn dặn em bao điều quan trọng khi em ở nhà một mình.
Những lời dặn đó đợc đúc kết trong những câu lục bát ngắn gọn, dễ nhớ, dễ
thuộc. Chúng có thể thay thế phần nào sự có mặt của anh bên em:
Dặn em đừng có chơi xa
Máy bay Mỹ bắn không ra kịp hầm
Đừng ra ao cá trớc sân
Đuổi con bơm bớm, trợt chân, ngã nhào
Đừng đi bêu nắng, nhức đầu
Đừng vầy nghịch đất, mắt đau, lấm ngời
Nhng tinh thần trách nhiệm với em lớn quá, nên dặn dò kỹ lỡng rồi ông
anh nhỏ tuổi vẫn bồn chồn không yên; ngồi trong lớp học vẫn lo em ở
nhà. Tình thơng nhiều quá, nên đôi lúc con ngời của tình cảm lấn át cả con

ngời của lý trí. Điều đó khiến chúng ta liên tởng đến những câu thơ của nhà
thơ Phạm Hổ:
Em vẫn đi học
Đờng xa càng xa
Ngời em ở lớp
Lòng em ở nhà
(Mẹ ốm)
Nỗi lo, niềm thấp thỏm đó còn đợc tái hiện trong bài thơ Cháu đi của
Khoa:
Cháu về rồi cháu lại đi
Ngoài kia bom nổ ầm ì suốt đêm
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

14
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Chú nào có chút nào yên
Đêm nằm thấp thỏm nghe rền tiếng bom
Nhng bù lại, sẽ có những phút th giãn thoải mái trong tình cảm chú chú
cháu âu yếm sum vầy
Chú có máy đâu
Cháu cứ đòi tập
Nón che kín đầu
Cháu thành con ốc
Khăn bay mái tóc
Cháu hoá bớm hồng
.
Bài thơ chú viết

Chú cháu cùng xem
Cái mắt cời tít !
.(Chụp ảnh)
Cậu bé Khoa còn dành tình cảm yêu thơng tới các con vật nuôi trong
gia đình. Đặc biệt là với con Vàngđợc Khoa dành nhiều tình cảm hơn, coi
đây là ngời bạn cùng biết chia sẻ buồn vui với mình
Tao đi học về nhà
Là mày chạy xồ ra
Đầu tiên mày rối rít
Cái đuôi mừng ngoáy tít
Rồi mày lắc cái đầu
Khịt khịt mũi, rung râu
Rồi mày nhún chân sau
Chân trớc chồm, mày bắt
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

15
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Bắt tay tao rất chặt
Thế là mày tất bật
Đa vội tao vào nhà
Dù tao đi đâu xa
Cũng nhớ mày lắm đó
(Sao không về Vàng ơi)
Đó là tình cảm với gà mẹ khi bị lạc mất bầy con trong bom đạn chiến
tranh. Khoa hiểu đợc nỗi lòng của gà mẹ trong đôi mắt điên dại. Khoa nói
với con gà mái nh một lời tâm sự, cảm thông với nỗi đau mất mát đó:

Gà Mẹ ơi!
Mày không biết trên trời
Có những quả bom lao xuống nh gió độc
Mày cha kịp gọi con, đã bị vùi trong đất
Có nhìn thấy gì đâu
Xác con mày bay lên cùng với những lá trầu
Đó còn là tình cảm yêu thơng, gắn bó với Con trâu đen lông mợt. Sau
một ngày lao động vất vả, mệt nhọc, Khoa nói với chú nh một lời mời mọc,
nhắn nhủ:
Trâu ơi, ăn cỏ mật
Hay là ăn cỏ gà
Đừng ăn lúa đồng ta

Trâu ơi, uống nớc nhá
Đây rồi mơng nớc trong
Có ánh mặt trời hồng
Có ánh mặt trăng tỏ.
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

16
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
1.2.3. Đọc thơ Khoa ngời đọc lại đợc sống lại tuổi thơ với bao trò chơi
thú vị, hấp dẫn. Đây là trò chơi dân gian mà Khoa vẫn thờng chơi trong những
đêm trăng sáng và thờng chơi cho đến khuya.
Thờng là xỉa cá mè
Hay làm mèo đuổi chuột
(Cái sân)

Rồi cùng các bạn đi câu cá, thật là thú vị vì câu đợc rất nhiều cá lại có
đầy đủ các loại cá: Cá mơng, cá ngão, cá rô, cá diếc, và đ ợc tắm mình trong
không khí trong lành của đồng nội. Rồi đi chọc ếch , đánh giậm và còn đi
thả diều để cùng thả hồn theo cánh diều bay bổng, cánh diều chở bao ớc mơ
của tuổi thơ. Còn biết bao trò chơi khác nữa cùng song hành với tuổi thơ của
các em.
Thơ Khoa đã giới thiệu cho ngời đọc thấy đợc cuộc sống sinh hoạt đời
sống tình cảm của cả một thế hệ thiếu nhi lớn lên trong khói lửa chiến tranh,
qua đó khẳng định bản lĩnh tự tin và bản chất hồn nhiên yêu đời của các em.
Chơng 2. Nghệ thuật đặc sắc qua những bài
thơ viết về thế giới trẻ thơ trong
góc sân và khoảng trời
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

17
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Quả là thời kỳ niên thiếu, Trần Đăng Khoa đã tạo ra đợc một thế giới
nghệ thuật thơ của mình. Đặc sắc, một mình riêng một góc trời. Thế giới ấy,
bắt đầu từ góc sân, Từ góc sân nhà em, tiếp đến là Góc sân và khoảng
trời .Cứ nh thế, không gian nghệ thuật thơ Khoa cứ mở rộng dần, tầm nhìn,
tầm quan sát của Khoa ngày càng mở rộng; tầm suy nghĩ, t duy thơ ngày một
thêm sâu sắc. Đọc những bài thơ Trần Đăng Khoa viết ở tuổi học trò, thấy rõ
một điều: càng nhỏ tuổi thơ càng hồn nhiên. Sự hồn nhiên là một đặc điểm
tâm lý rất quan trọng của tuổi ấu thơ. Nó đem đến một cái nhìn trinh nguyên
và kỳ diệu. Chỉ có cái nhìn ấy, chỉ có đôi tai ấy mới có thể nghe, cảm và thấy
đợc những điều không ai thấy đợc khi đã trở thành ngời lớn. Ngây thơ, hồn
nhiên, là một bảo bối có sức mạnh nhiệm màu.

2.1. Nhà thơ viết bằng con mắt trẻ thơ - khát khao khám phá và giao hoà
với thế giới xung quanh.
Những bài thơ của Trần Đăng Khoa viết ở tuổi thiếu nhi luôn hấp dẫn
bởi nét hồn nhiên, yêu đời và đợc viết bằng con mắt trẻ thơ. Con mắt ấy nhìn
ngời, nhìn cuộc đời bụi bặm của chúng ta bằng cái nhìn trong veo, ngơ ngác,
với một tâm hồn trong trẻo. Ngây thơ, hồn nhiên là một bảo bối có sức mạnh
nhiệm màu. Nó biến những gì tầm thờng, đơn giản và nhàm chán thành những
thứ mới mẻ, quý giá, thiêng liêng, đầy ánh sáng và hơng thơm, đầy non tơ và
quyến rũ.
Trong con mắt trẻ thơ, tất cả đều là sinh thể, là những vật ngời có
cuộc sống riêng bí ẩn và lý thú. Bản thân nhà thơ cũng từng bộc bạch Tôi
đến với thơ hồn nhiên nh em bé đến với trò chơi. Điều này có nghĩa là những
bài thơ thời kỳ đầu của Trần Đăng Khoa đợc viết ra một cách tự nhiên nghĩ gì
viết nấy, thấy gì viết nấy. Chính cái sức mạnh về nội tâm, chính tâm hồn bên
trong của Trần Đăng Khoa đã quy tụ cảnh vật bên ngoài vào quanh một cái
trục, biến những vật vô tri thành ra xúc cảm, tình cảm. Chỉ có con mắt hồn
nhiên trong trẻo các em mới phát hiện thấy:
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

18
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Đôi mắt của các chú gà thật đáng yêu:
Đôi mắt tròn trong nh hai giọt nớc
Hai giọt nớc không bao giờ khô đợc
(Gà con liếp nhiếp)
Hay: Quả bòng chết chẳng chịu chìm .
Một phát hiện đầy ngộ nghĩnh mà phản ánh rất đúng sự thật: Quả bòng

rất nhẹ không bao giờ chìm xuống nớc cả. Tinh tế nh tiếng một chiếc lá đa rơi
ngoài thềm Tiếng rơi rất mỏng nh là rơi nghiêng ( Đêm Côn Sơn). Kỳ diệu
nh:
Sắc biển xanh trên những mái nhà
(Mang biển về quê)
Bằng cái nhìn trong veo, sự phát hiện đầy bất ngờ Trần Đăng Khoa liên
tởng những vì sao tinh tú với ánh lửa chài lấp loé, lúc ẩn lúc hiện; những áng
mây bay đợc ánh mặt trời chiếu rọi lấp lánh trông thật giống Cánh buồm xa
Vậy là có lửa chài, có cánh buồm và sắc xanh của biển. Tất cả ba thứ đó là
đặc trng của biển rồi, em đã Mang biển về quê rồi.
Trong mắt Khoa thì tất cả đều là sinh thể có cuộc sống riêng bí ẩn và lý
thú. Vì thế mà Cỏ gà rung tai nghe- Bụi tre tần ngần gỡ tóc Hàng b ởi đu đ-
a Bế lũ con đầu tròn trọc lóc Cây dừa sải tay bơi Ngọn mùng tơi nhảy
múa Muôn nghìn cây mía mua g ơm. Đấy là những vật hữu hình, còn có
những thứ không có hình dáng cụ thể nh: Trời, sấm, sét Cũng đ ợc nhìn thấy
thật rõ nét.
Con mắt hồn nhiên trong trẻo ấy đã nhìn ông trời to tớng:
Mặc áo giáp đen Ra trận
Và đồng thời nhìn thấy các chú kiến bé tí tẹo trong một Đám ma bác
giun với đầy đủ các loại kiến: kiến Đất, kiến Cánh, kiến Lửa, kiến Kim, kiến
Càng, kiến Đen, kiến Gió Cả một họ hàng nhà kiến thật là đông đúc kiến
già có, kiến trẻ có và điều đặc biệt hơn là sự quan sát và tởng tợng kỳ diệu của
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

19
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Khoa đã phát hiện thấy mỗi con kiến ấy làm một công việc khác nhau: kiến

Đất cầm hơng, kiến Lửa đốt đuốc, kiến Kim chống gậy
Cũng chỉ với cặp mắt ấy mới có thể thấy hạt lúa mặc áo giáp vàng
Thóc mặc áo vàng óng.Cũng đã nhiều em bé thấy thóc mặc áo vàng vì trong
câu đố dân gian quả thị cũng đã từng mặc áo giáp vàng:
Mình vàng mà mặc áo vàng
Đi ra ngoài đàng ai cũng muốn thơm
Trần Đăng Khoa không chỉ thấy chiếc áo hạt thóc mà còn nhìn thấy hạt
thóc đang thở:
Thóc mặc áo vàng óng
Thở hí hóp trên sân
(Vào mùa)
óc quan sát của chú bé thật là tinh tế thấy đợc sự chuyển mình của hai
mảnh vỏ trấu úp vào nhau qua hình ảnh thở hí hóp . Ngời đọc luôn luôn
thích thú, ngạc nhiên bởi cái nhìn đầy phát hiện của Trần Đăng Khoa. Chú bé
nhìn thấy vật thật trong vật thật theo kiểu soi gơng ở góc độ tinh tế của trẻ
con:
Lúa vàng trong đáy mắt
Trời xanh trong lỡi liềm
Chú bé lại có thể nhìn thấy vật thật trong nửa vật thật nhng từ góc nhìn
rất ảo, ấy là khi em nhìn ra:
Bây giờ những mũi súng
Vẫn vơn trong lòng ngời
Tinh vi hơn nhà thơ nhí còn nhìn thấy cả những vật không thật không
có hình hài vóc dáng:
ý nghĩ hắn chạy từ đầu xuống chân
Từ chân ngấm xuống đất sâu
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

20

Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
(Lời bạn gái 12 tuổi)
Kiểu nhìn của trẻ nh nhìn qua kính vạn hoa, chỉ khẽ thay một chút là
thấy bao hình lạ. Đây là mắt gà, đôi mắt của gà con liếp nhiếp:
Đôi mắt tròn trong nh hai giọt nớc
Hai giọt nớc không bao giờ khô đợc
Nhng cũng là đôi mắt gà, đôi mắt gà mẹ đang điên dại vì mất bầy con
Mày nhìn tao đôi mắt lạc hẳn đi
Tròng mắt vằn những tia máu đỏ
Cái nhìn cháy nh hai hòn lửa
(Nói với con gà mái)
ở tuổi Khoa lúc ấy sức nhìn, sức nghe phát triển và vô cùng thức nhọn.
Chú bé đã nghe thấy, đã thu nhận đợc bao nhiêu âm thanh kì lạ. Từ tiếng kêu
của con sâu: Con sâu quên không kêu. Đến tiếng thở và tiéng kêu của con
sâu:
Nghe ri rỉ tiếng sâu
Nó đang thở cuối tờng
Từ tiếng sơng đang đọng mật, đến tiếng rì rầm rặng duối há miệng
uống sơng .
Quan trọng nhất là em đã nghe đợc tiếng nói của loài vật, thiên nhiên-
một khả năng mà ở loài ngời đã hoàn toàn mai một:
à uôm ếch nói ao chuôm
Rì rào, Gió nói cái vờn rộng thênh
Âu âu, Chó nói đêm thanh
Tẻ te Gà nói sáng banh ra rồi
Vi vu Gió nói Mây trôi
Thào thào Trời nói xa vời Mặt Trăng
(Tiếng nói)

Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

21
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Vì hiểu đợc tiếng nói muôn vật, muôn loài nên nhà thơ nhí tha hồ mà
dạo chơi, đi đó đi đây, chuyện trò trong thế giới thân quen, gần gũi mà vô
cùng xa lạ, mới mẻ. Nhà thơ tí honnày nhìn mọi con vật đều giống những cô
bé, cậu bé tinh ngịch ham chơi những hành động rất đáng yêu, mà chỉ ở trẻ
con mới có
Hình tợng con cò trong thơ ca dân gian đợc Khoa vận dụng một cách
sáng tạo, thành ra là những em bé áo trắng vui tính ham chơi:
Đàn cò áo trắng
Khiêng nắng qua sông
(Em kể chuyện này)
Trong các con vật nuôi thì con trâu đợc coi là bạn của nhà nông, là con
vật đợc ngời nông dân đặc biệt quý trọng, gần gũi. Con trâu đã đi vào tục ngữ,
ca dao. Là em bé sống ở thôn quê Trần Đăng Khoa đã từng chăn trâu, cắt cỏ
nên hình ảnh con trâu cũng in dấu ấn đẹp trong thơ em, em coi trâu nh ngời
bạn, nói với trâu bằng giọng tâm tình:
-Trâu ơi ăn cỏ mật
Hay là ăn cỏ gà
-Trâu ơi uống nớc nhá
Đây rồi mơng nớc trong
(Con trâu đen lông mợt)
Nhng con trâu trong thơ Khoa là một con trâu ngộ nghĩnh . Chú trâu
phởn chí vì sắp có máy làm việc thay:
Hếch cái mũi trâu cời

Nhe cả hàm răng sún
Răng sún là răng trẻ con. Trâu cũng là trẻ con, còn là trẻ con nên trâu
cũng bị sún răng. Điều lí thú là Trần Đăng Khoa đã tả cái cời của trâu khác
cái cời của nghé. Nghé con cha có răng và cũng còn bé hơn nên cời theo kiểu
nghé:
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

22
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Nghé con nghênh mặt cời
(Cầu cầm)
Đấy không chỉ là cái cời bản năng mà còn là cời hồn nhiên thách thức,
cời vào mũi giặc Mỹ.
Khi làm thơ Trần Đăng Khoa cha đợc đi đâu xa. Thế giới thơ ca của
chú bé thôn quê dù chỉ giới hạn từ góc sân ra đến cánh đồng và một khoảng
trời xanh biếc nhng thật mênh mông và vô cùng rộng lớn. Đấy là một thế giới
riêng huyền diệu, chỉ có trẻ thơ mới đợc phép ra vào tự do. Chỉ có ngời thơ nh
trần Đăng Khoa mới có thể kể cho chúng ta nghe, nói cho chúng ta hiểu về thế
giới đó
Trong thế giới ấy Trầulà chú bé con hay đi ngủ sớm cần phải đánh
thức(vì muốn xin mấy lá trầu thì không thể không nói chuyện với chủ nhân).
Trong câu hỏi "đã ngủ rồi hả trầuvà sau đó còn nhắc lại "mà trầu mày đã
ngủ . Trong câu hỏi đó vừa thân mật lại vừa có một tí so sánh, một tí lí sự rất
trẻ con:
Đã ngủ rồi hả trầu?
Tao đã đi ngủ đâu
Mà trầu mày đã ngủ?

Mày và tao cùng là trẻ con, cùng chơi ban ngày, vậy sao mày đi ngủ
sớm thế. Đã đánh thức một lần nhng có lẽ Trầu ngủ say quá, chú bé Trần
Đăng Khoa lại phải gọi và nhắc lại yêu cầu:
Trầu ơi hãy tỉnh lại
Mở mắt xanh ra nào
Sợ bạn trầu ngủ quá say và có thể khi tỉnh lại rồi bạn vẫn có thể ngủ lại
ngay, bởi thế để cho chắc chắn Trần Đăng Khoa phải hỏi lại lần thứ ba:
Đã dậy cha hả trầu?
Hái trầu đêm dễ làm trầu lụi. Vậy nên phải đánh thức, phải nói rõ lí do,
phải hái rất nhẹ nhàng và chỉ hái vài lá vừa đủ cho bà và cho mẹ
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

23
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Đừng lụi đi trầu ơi!
Đây là mong ớc là nguỵện cầu của Trần Đăng Khoa đối với trầu. Cái
mong ớc ấy một lần nữa cho thấy tâm hồn trắng trong nh lụa của tuổi trong
tình bạn-dù chỉ là bạn với cỏ cây.
Hay nói , hay hỏi , hay tí toáy nghịch (Hay chăng dây) đều là
đặc điểm rất trẻ con mà chú bé Khoa đã thấy ở các bạn khác loài Khoa viết:
- Quân này mày đợc
Quân này tao chui !
Mèo ta phổng mũi
Ngoao! Ngoao! Một hồi
- Quân này mày chui
Quân này tao đợc
Mèo bỗng dỏng tai

Mắt xanh nh nớc
- à thôi, mày đợc!
Bé Giang dỗ dành
(Đánh tam cúc )
Thế giới loài vật trong thơ Khoa thật đa dạng với những nét độc đáo.
Chỉ có con mắt trẻ thơ mới có những nhận xét thú vị đến kì lạ :
Mụ gà cục tác nh điên
Làm thằng gà trống huyên thuyên một hồi
(Buổi sáng nhà em)
Tuổi thơ tò mò hiếu động luôn a sự thay đổi. Chỉ là một biến động của
thời tiết- ma rất đỗi bình thờng cũng khiến Khoa viết thành thơ nhng cơn ma
trong thơ Khoa không buồn bã não nùng mà sôi nổi giống hệt một cuộc hành
quân khổng lồ:
Ông trời- mặc áo giáp đen- ra trận
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

24
Khoá luận tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Mai
Muôn nghìn cây mía- múa gơm
Kiến- hành quân đầy đờng
(Ma)
Đọc những bài thơ Trần Đăng Khoa viết ở tuổi học trò thấy rõ một
điều: Càng nhỏ tuổi thơ càng hồn nhiên. Sự hồn nhiên là một đặc điểm tâm lí
rất quan trọng của tuổi ấu thơ. Vì đợc nhìn, đợc cảm bằng cái nhìn ngây thơ
của trẻ nhỏ nên thế giới trong thơ Khoa thật sống động nh Vân Thanh đã từng
nhận xét : Thế giới trong thơ Khoa thật sinh động. Đợc nhìn và cảm nghe
qua con mắt của trẻ thơ, thế giới trong đó hiện ra một vẻ đẹp riêng thật là độc

đáo Thơ Khoa nắm bắt đ ợc nhiều màu sắc, âm thanh, hơng vị của thế giới
bên ngoài, của thiên nhiên hoa cỏ , của sinh hoạt quê hơng, đồng nội. Em
biết lắng nghe , nhìn kĩ những gì xảy ra quanh mình . Cảnh vật dới ngòi bút
của Khoa có hình nét và có cả tâm hồn Chỉ có con mắt trẻ thơ mới có
những nhận xét đến kì lạ .
2.2. Đề tài
Đề tài trong thơ Khoa rất phong phú, em viết về tất cả những gì xảy ra
xung quanh mình : về thiên nhiên, về gia đình, về bạn bè,
Đọc thơ Khoa, ta nh đợc gội trong một không khí riêng, không lẫn đợc,
của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ. Bài thơHoa cau chỉ với bốn câu mà gợi đ-
ợc cả một khung cảnh có đủ không khí sắc màu:
Nửa đêm nghe ếch học bài
La tha vài hạt ma ngoài hàng cây
Nghe trời trở gió heo may
Sáng ra vại nớc rụng đầy hoa cau
Khoa viết về một mảnh vờn:
Vờn em có một luống khoai
Có hàng chuối mật với hai luống cà
Trờng ĐHSP HN 2
K30B - GDTH

25