nghiên cứu một số loại thảo dược phòng bệnh vi khuẩn streptococcus sp. trên cá rô (anabas testudineus)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA THỦY SẢN



LÊ THỊ NHƢ NGỌC





NGHIÊN CỨU MỘT SỐ LOẠI THẢO DƢỢC PHÒNG
BỆNH VI KHUẨN Streptococcus sp. TRÊN CÁ RÔ
(Anabas testudineus)








LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH BỆNH HỌC THỦY SẢN






2013

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA THỦY SẢN





LÊ THỊ NHƢ NGỌC






NGHIÊN CỨU MỘT SỐ LOẠI THẢO DƢỢC PHÒNG
BỆNH VI KHUẨN Streptococcus sp. TRÊN CÁ RÔ
(Anabas testudineus)








LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH BỆNH HỌC THỦY SẢN

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
Ts. TỪ THANH DUNG





2013


i
LỜI CẢM TẠ
Để hoàn thành tốt đƣợc luận văn này tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu
sắc và chân thành nhất gửi đến:
Ts. T Thanh Dung - B môn Bnh Hc Thy Sn - Khoa Thy Sng
i hc C     ng dn trong sut quá trình tri  
n quý báu trong sut thi gian thc hi tài và hoàn thành tt
lu
Quí Thy, Cô và cán b Khoa Thy si hc C, o mi
u kin thun li cho tôi hoàn thành lu
Tp th các bn lp Bnh hc Thy sn - Khóa 36, anh Nguyn Bo Trung
(Bnh hc Thy sn - t nhiu trong quá trình thc hin
 tài này.
Cui cùng, tôi xin bày t lòng bii tt c tm lòng kính trn anh
ch i thân ca tôi luôn quan tâm và ng viên tôi
trong sut thi gian qua.


ii
TÓM TẮT
 c thc hin nhm so sánh tính nhy ca mt s loi thi
vi vi khun Streptococcus sp. và tìm hiu kh    bnh do vi
khun trên cá rô (Anabas testudineus) ca mt s loi thc. Kt qu thu
c  c l thch vi chit xut c mc và dip h châu có
tính kháng khun khá mnh i vi vi khun Streptococcus sp. (vòng tròn
kháng khung nhau). Tuy nhiên, dip h châu có tính nhy cao vi
       lá i có tính kháng khun rt yu vi
chng vi khun thí nghim. P      ch không
mang li kt qu. Thí nghim tìm hiu kh nh ca thi
vi b thân do vi khun Streptococcus c b trí vi 7
nghim thc  (NT1 là nghim thi ch
sung thc), NT2 và NT3 b sung chit xut c mc nng
 lt là 3 ml và 6 ml/kg thng t cho NT4 và NT5 b sung dip

h châu và NT6 và NT7 b sung lá i). Sau 3 tum tra các ch tiêu
huyt hc t 1   n dc hiu  các
nghim thc, kt qu s ng t bào hng cu, tng t bào bch cu và t bào
bch c tt c nghim thi chng.
n hành cm nhim vi vi khun Streptococcus sp.  m vi khun
10
5
CFU/ml (lp li 3 ln). S dng cá t thí nghi  b trí
cho các nghim thc. Kt qu cho thy t l sng ca cá sau cm nhim vi vi
khun Streptococcus sp. cao nht  NT4, NT5 và NT6. Còn NT2 có s cá cht
nhiu nht. Tin hành lc kt qu  nghim th
chit xut dip h châu và c mc 6 ml có s ng t bào hng cu, tng t
bào bch cu và t bào bch c m thc còn li. Lá
i có tác dng thp nht trong 3 loi thc.










iii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam kt lu   c hoàn thành da trên các kt qu
nghiên cu ca tôi và các kt qu ca nghiên cc dùng cho bt
c lup nào khác.
Cgày 

Ký tên























iv
MỤC LỤC
LỜI CẢM TẠ i
TÓM TẮT ii
MỤC LỤC iii
DANH SÁCH BẢNG vi

DANH SÁCH HÌNH vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT viii
CHƢƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1
1.1 Gii thiu 1
1.2 Mc tiêu c tài 2
1.3 Ni dung c tài 2
CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
2.1 m sinh hc cá rô 3
2.2 Mt s bnh trên cá rô 4
2.3 Tng quan bnh do vi khun Streptococcus sng vt thy sn 5
2.4 c b 6
2.5 Thí nghinh LD
50
ca vi khun Streptoccocus sp. gây b
thân trên cá rô (Anabas testudineus) 7
2.6 Tng quan v thc 8
2.6.1 c v thc 8
2.6.2 Tình hình nghiên cu thc trên th gii 8
2.6.3 Tình hình nghiên cu thc ti Vit Nam 9
2.7 Tng quan thc c nghiên cu 12
2.7.1 Lá i 12
2.7.2 C mc 13
2.7.3 Dip h châu 15
2.7.4 t tách thc c nghiên cu 16
CHƢƠNG 3: VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 18
3.1 m và thi gian thc hin 18


v
3.2 Vt liu nghiên cu 18

3.3 u 19
3.3.1 Phc hn 19
3.3.2 nh danh vi khun 18
3.3.3 B trí thí nghim 19
a.Thí nghim 1: Kim tra tính nhy ca thc (lá i, c mc và dip h
châu) trên vi khun Streptococcus sp. 19
b.Thí nghim 2: Tác dng ca thc phòng b
(Anabas testudineus) 20
3.4 nh mt s ch tiêu huyt hc 23
3.4.1 ng hng cu 24
3.4.2 nh loi các t bào bch cu 24
3.5 m tra bnh 24
3.6 Ph lý s liu 25

CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 26
4.1 Kt qu thí nghim kim tra tính nhy ca th c trên vi khun
Streptococcus sp. 26
4.1.1 ch 26
4.1.2 c l thch 26
4.2 Kt qu thí nghim tìm hiu tác dng ca thc phòng b
thân trên cá rô (Anabas testudineus) 28
4.3 Kt qu ng ca chit xut thc lên các ch tiêu huyt hc
cc và sau cm nhim vi khun Streptococcus sp. 31
4.3.1c cm nhim 31
4.3.2 Sau cm nhim 34
4.4 Kt qu tái phân lnh danh vi khun 38
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 40
5.1 Kt lun 40
 xut 40

vi
TÀI LIỆU THAM KHẢO 41
PHỤ LỤC A 49
PHỤ LỤC B 52
PHỤ LỤC C 53
PHỤ LỤC D 54
PHỤ LỤC E 61



















vii
DANH SÁCH BẢNG

Bng 2.1 m hình thái, sinh lý, sinh hóa vi khun gây bnh n
trên cá rô 7
Bng 4.1 ng ca n pha loãng dch chit lên kh 
khun 26
Bng 4.2 S ng t bào hng cc và sau cm nhim 35
Bng 4.3 S ng tng t bào bch cu và t bào bch cc và
sau cm nhim 37



















viii
DANH SÁCH HÌNH
ng 3
Hình 2.2 Cây i 12

Hình 2.3 Cây c mc 13
Hình 2.4 Cây dip h châu 15
Hình 2.5  tách chit thc bng h thng Soxhlet 17
Hình 3.1  b trí thí nghim 23
Hình 4.1 Kt qu th nghim tính kháng khun ca thc vi vi khun
Streptococcus  các n khác nhau. A: Kt qu vòng kháng khun ca
dip h châu. B: Kt qu vòng kháng khun ca c mc. 27
Hình 4.2 Biu hin ca cá bc và sau khi gii phu. A: Cá xut hin các
; B: Ni tng bên trong b xut huyt 28
Hình 4.3 T l cá chm nhim vi khun Streptococcus
sp. 30
Hình 4.4 So sánh s ng t bào hng cu ca các nghim thc sau 3 tun. 31
Hình 4.5 So sánh s ng tng t bào bch cu ca các nghim thc sau 3
tun 33
Hình 4.6 S ng t bào bch ca các nghim thc sau 3 tun. 34
Hình 4.7 T bào bch cu trong mu máu cá bnh (A: T bào bch c
nhân; B: T bào lympho) (100X) 34
Hình 4.8 S ng t bào hng cu ca các nghim thc sau cm nhim. 36
Hình 4.9 S ng tng t bào bch cu ca các nghim thc sau cm nhim. 37
Hình 4.10 S ng t bào bch cu ca các nghim thc sau cm
nhim. 38
Hình 4.11 T bào máu ca cá b nhim bnh vi khun Streptococcus sp. vi
khun ri rác gia các t bào hng cu trong máu ca cá bnh (100X) 38
Hình 4.12 Kt qu phân lp vi khun t cá có du hiu b
khun Streptococcus c cm nhim; B: Vi khuc phân lp sau cm
nhim. 39
Hình 4.13 Kt qu nhum Gram (Vi khuu) (100X) 39

ix
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BC: Bch cu
CM: C mc
DHC: Dip h châu
ng bng sông Cu Long
i chng
ng vt thy sn
HC: Hng cu
OI: i
NT: Nghim thc
TBC: Tng bch cu
Tb: T bào










1
CHƢƠNG 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1 Giới thiệu
Cá rô (Anabas testudineus) là loài cá bng bng sông Cu Long
có th sng  các thy vc ngc l. Chúng phân
b nhiu quc gia trên th gi, Trung Quc, Philippin, Thái

Lan, Lào, Campuchia, Vit Nam và nhiu quc gia châu Á khác (Fishbase,
2010). Cá có th c nuôi theo nhiu hình thc khác nhau và quan trng là
có giá tr kinh t c nhing (Nguy
và ctv, 2005). Ti Vic nuôi ph bin  các t
  ng Tháp, C        
t Long, 2003). Theo Tng cc Thy si vi các loài cá c
ngt trong khong 10 thá 2013, bnh  xut hin ti 65 xã thuc
25 huyn ca 10 tnh. Tng din tích b bnh khong 326,5 ha trên các loài cá
cá trm, cá chép, cá mè, cá trôi, cá rô phi, cá ng, cá lóc. Trong s
nhng tác nhân gây bng vt thy sn thì bnh do vi khun chim t
l khá lnh do nhóm vi khun Streptococcus spp. hi
gây nguy him trên nhiu loài cá nuôi  và
thit hi ln cho ngành nuôi trng thy sn, gây cn tr phát trin công nghip
sn xut gim (Evans et al., 2006). B
thân do vi khun Streptococcus gây ra là bnh truyn nhim nghiêm trng xut
hing nuôi thâm canh không mang tính cht mùa v ng
xy ra  n cá nuôi t 2n 60 ngày tui,  tt c các vùng nuôi cá rô
ng thâm canh bnh xut hin và din bin rt nhanh, cá cht bu t ngày
th 2 khi có du hiu cá gi gây thit hi t 40-70%, cá bit có nhng
ng hp lên ti 90-100% (Noga, 2010 và Nguyg Duy, 2011).
Hin nay, vic s dng thuc kháng sinh và hóa chc xem là bin pháp
ph bin  u tr bnh vi khung nuôi thy sn. Tuy nhiên,
vic s dn hing kháng thuc ngày càng nghiêm
trng. Bên có, nó còn gây tác hi rt lng, tt,
thuc kháng sinh có trong các sn phm t thy sn n sc khe
i.
i phi có nhng gii pháp mu
tr bng vt thy sn nói chung và trên cá rô nói riêng. Nh
gng s dng tht gi bn
cao, rt cn thit nhm bo cho s phát trin bn vng ca ngh nuôi thy

2
sn (Ph2006). Vic nghiên cu v thc quan tâm
t rt sm, Hà Ký và ctv (1995)  phi ch thành công thuc KN-04-12 mà
thành phn ch yu là các cây thuc và vitamin vi t l rt thp. Hay Bùi
Quang T (1998)  nghiên cu dùng ht cau tr giun tròn ký sinh trong rut
cá trê (Clarias batrachus). Tuy vy, có nhiu loi thc nghiên
cu trong thy sn. Tng cá rô b bnh do vi khun
Streptococcus sp. gây ra, hi t công trình nghiên cu khoa hc
nào tìm hiu v kh  bnh vi khun bng thi
ng này c thc hin và công b. Chính vì nh Nghiên
cứu một số loại thảo dƣợc phòng bệnh vi khuẩn Streptococcus sp. trên cá
rô (Anabas testudineus)c thc hin.
1.2 Mục tiêu của đề tài:
 c thc hin nhm so sánh tính nhy ca mt s loi thi
vi vi khun Streptococcus sp. và tìm hiu kh    bnh do vi
khun trên cá rô (Anabas testudineus) ca mt s loi thc.
1.3 Nội dung của đề tài:.
Kim tra tính nhy ca mt s thc lá i (Psidium guajava), c mc
(Eclipta prostrata L.) và dip h châu (Phyllanthus urinaria) trên vi khun
Streptococcus sp
Thí nghim kho sát tác dng ca thc phòng b
(Anabas testudineus).

3
CHƢƠNG 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1 Đặc điểm sinh học cá rô
   Khoa và Trn Th      ng thuc
Ngành: Chordata; Lp: Osteichthyes; B: Perciformes; H: Anabantidae;
Ging: Anabas; Loài: Anabas testudineus (Bloch, 1792).





ng (Nguồn: ngày truy cp
15/08/2013)
Cá rô là loài cá sc ngt  vùng nhii. Cá hin
din trong các thy vm ly, mn và rung lúa  Thái
Lan, Campuchia, Lào và Vi    Khoa và Trn Th Thu
 ng sng ca
cá rô rt tc bit cá có th hô hp bng khí tri nh p ph
(mê l), nên cá có th tn ti và phát triu king bt li 
ngoài t  Khoa và Trn Th 
Hin nay cá rô là mt trong nhng thy sn quan tr

c nuôi ph bin  các t  ng bng sông Cu Long, g 
phong trào nuôi cá rô ngày càng phát trin nhiu  vùng mi.
Khu t nh nuôi cá rô thâm canh phát trin mnh 
c sông La Ngà thuc tt nuôi có th t 80-100
tn/ha vi c cá thu hoch 10-12 con/kg. Cá có thân hình bu dc, dp bên,
cng chu ln, mõm ngn, còn có mt s  nm ri rác trên
 Khoa và Trn Th 
t ng viun, tôm tép, cá con, ch, nòng nc, giáp
xác thThc vt thì gm lá rong bèo, ht c vng, ht lúa, các mùn bã hu
, 2002). Ngoài t nhiên cá có tính sinh sn
p tính gi t Long (2003)
sc sinh sn ct khon 700.000 trng/kg cá cái.



4
2.2 Một số bệnh trên cá rô
c nuôi  nhinh tranh ca loài, m nuôi
m mt và li nhun v 
hng loài thy sng nuôi x n
chng sng vì th tu kin thun li cho mm bnh
phát trin. Hin nay, bnh  nh nm nht, bt
huyt do vi khuhiu thit hi cho các mô hình nuôi cá rô
thâm canh (Evans et al., 2006). T l cá cht dch bnh khá cao
trong c c bii vi b
thân. Cá trong ao có th hao hn 20% sau m t cá b bnh này.
Bnh nm nht xc báo cáo
xut hin ti Cn Ngc Tun, 2010). Bnh
do vi khung xut hi
t l cht cao gây thit hi nghiêm trng. Nhóm vi khun Aeromonas c

phân lp t ng bnh  c Bangladesh (Rahman et al., 2001),
Nht, Malaysia, Phiplippines và Thái Lan (NACA, 2008) có du hiu bnh lý
m trùng máu, xut huyt và l esmin et al. (2007)
  p Aeromonas hydrophila t th   ng bnh và Afza et al.
p A. sobria t gan, thn, t tng và các vt loét trên cá rô.
Bên cn Streptococcus sp. gây ra các triu ch 
c phát hin (Evans et al., 2006). Ngoài ra còn có vi khun Flavobacterium
columnare     t (Sarker et al., 2002; Dash et al., 2009).
n Pseudomonas aeruginosa c phân lp t rut
ng b bnh vi nhng tg  et al., c
bit, các nghiên cu gng minh s hin din ca Edwardsiella
tarda trên loài cá này cùng vi s suy gim chng hu
 nuôi cao và nhi i (Mohanty et al., 2007). Mt s thí
nghiy Edwardsiella tarda có kh nh trên
ng,  nhi 20-22
o
C cá mn cm vi mm bnh E. tarda m 10
7

và 10
8
t bào (Sahoo et al., 2000).
Mt thí nghim gây cm nhim ca Srivastava (1980) trên cá rng ca 3
ging nm Achlya, Aphanomyces và Saprolegnia phân lp t 21 loài cá, trong
vòng 3-7 ngày k t thi gian cm nhim cho thy các si nm phát trin
nhanh chóng và làm cá cht nhanh trong vòng 5-12 ngày. Bên c
m neo Lernaea lophiara (Hà Ký và Bùi Quang T, 2007), trùng bánh xe,
Henneguya, nhóm Trypanosoma, các loài ký sinh trùng khác c ghi
nhn gây bng (Vann et al., 2006).

5
2.3 Tổng quan bệnh do vi khuẩn Streptococcus sp. trên động vật thủy
sản
Theo h thng phân loi ca Bergey (1974) chng vi khun Streptococcus spp.
thuc phân loi Ngành: Bacteria; Lp: Mollieutes; B: Chlamydiales; H:
Streptococcaceae; Ging: Streptococcus.
Streptococcus spp. là nhóm vi khung hình cu hay hình
trng, kích tc nh ng gp 0,3-0,5 µm to thành dng chui
xon hay dng song cu khun, phân tích ca Quan Ngô Huy Tân (2010) và
Quách Th Tú Ly (2010). Phn ln chúng sng ym khí không bt buc, gây
bnh cho nhic ngt, l và mn (Woo et al., 1999; Noga, 2010).
Bc gây ra bi các loài Streptococcus Streptococcus iniae (Creeper
and Buller, 2006), S. agalactiae, S. dysgalactiae và S. ictaluri (Pasnik et al.,
2009). Theo mt s nghiên cu gy ít nht 27 loài cá nuôi và
t m bnh do vi khun S. iniae (Agnew and Barnes, 2007).
Nhóm Streptococcus c phân lp trên nhi
gây bnh trên các loài cá cnh (Ferguson et al., 1994), cá rô phi lai
(Oreochromis niloticus và O. aureus) (Al-harbi, 1996), Oncorhynchus mykiss
(Bachrach et al., 2001). Mt loài thuc Streptococcus spp. là vi khun S. iniae
c bit vi tên S. shiloi là nguyên nhân gây nhim trùng máu
trên cá vi kh ng thch máu cu (Eldar et al.,
1995) và là nguyên nhân gây dch bnh trên vùng nuôi cá chm  Australia và
vùng nuôi thy sn ti vùng bin Caribbean (1999). Bnh do vi khun S.
agalactiae t tác nhân gây bnh nguy him trên nhic
bit là cá rô phi (Filho et al., 2009), cá chim trng (Pampus argenteus)
(Duremdez et al., 2004). Vi khun S. difficile bên cnh S. shiloi là nguyên
nhân ca b    c ghi nhn (Eldar et al.,
    S. agalactiae  c phân lp t cá rô phi

(Oreochromis spp.) b nhim t nhiên (Zamri-Saad et al., 2010). Theo Hunh
Th Ngc Thanh (2012) lu tiên phân lc vi khun Streptococcus
spp. gây b ng ti tnh Hu Giang, Tin Giang, C
ng Nai ti Vit Nam.
Vi khun Streptococcus sp. gây bnh ch yu cho nhi
hStreptococcus t hi khong 60
tn cá ayu (Plecoglossus altivelis), gây tn tht ln cho ngh nuôi cá này 
Nht (Austin and Austin, 2007). Nhóm vi khun này còn gây thit hi nghiêm
trng cho ngh nuôi cá rô phi (Oreochromis sp.)  nhiu quc gia trên th gii


6
vi t l t vong cao trên 50% trog vòng 3-7 ngày (Francis-Floyd,1996).
Nh  t nhi t dch bnh là do nhim S.
agalactiae c ghi nhn  nhiu trang trc bit là các trang
tri  châu Á (Musa et al., 2009). Trên 500 mu phân lp t cá rô phi thì có
82% bnh do Streptococcus nh là S. agalactiae và 18% là S.
iniae (Sheehan, 2009) vi các du hiu lâm sàng ni b cá bnh có
i bng xon, xut hin nhiu vùng b hoi t, t
t th tích, gan nht, xut huyt não (Wanman et al., 2005). Khi
quan sát tiêu bn, thn và tùy tng ca cá bnh s thy chúng nm
ri rác hay tp trung thành tt kính bên cnh các t
bào bin dng, cu trúc ri rc. Mô thn và tùy tng cá bu hiu
xung huyt, xut huyt và hoi t ng Th Hoàng Oanh, 2007) do vi khun
xâm nhp, ba cht dch có mùi bên trong (Conroy, 2009).
Quan sát mang cá rô b bnh thy có hing và dính li  các
si mang th cp (Quan Ngô Huy Tân và Lê Th Kim Loan, 2010).
Nhóm vi khun Streptococcus spp. có th c phân lp t thn, não, tim và t
tng trên cá bnh s dng Todd-Hewitt (TH), Nutrient agar (NA)
b sung máu cu hoc dê, TSA hay Brain heart infusion agar (BHIA) có th

thêm hoc không 1,5-2% NaCl   20-30
o
C trong 24-48 gi. Chúng có th tn
ti  NaCl=6,5% kt qu phân l    ng b   
2009), ngoài ra kh n ti ca nhóm Streptococcus c bin
có th phát trin  khong nhi  10-45
o
      
không tn ti  60
o
C trong 30 phút. Ngoài ra, khi cá b nhim nng còn b các
vi khui khác tAeromonas c ngt hay Vibrio
c l làm cho dch bnh tr nên nghiêm trnh ch yu
c truyn ngang t cá bnh sang cá khe hay t môi
ng sang cá.
2.4 Sơ lƣợc bệnh đen thân do vi khuẩn trên cá rô
B ng hin nay gây thit hi li nuôi thy
sn  c ta, vi t l hao ht khá cao và không th kim soát. Theo T
Thanh Dung và ctv (2013) nghiên cu mô t lu tiên phân lp thành công
vi khun Streptococcus iniae là tác nhân gây b ng
(Anabas testudineus).





7
Bm hình thái, sinh lý, sinh hóa vi khun gây bnh n
trên cá rô


Streptococcus
Gram
+



1 mm

24-


Catalase
-
Oxidase
-
ADH
+
O/F
-
NaCl 6,5%
-
pH 9,6
-
60°C
-
Biểu hiện: Cá bnh có biu hin gi  trên m cá có
ng. Cá bnh nng có biu hin co gi i bt
ng trên mc. Mt cá lc, bng hp cá
bnh xut huyt  hu môn, xung quanh mt và các gc vây (T Thanh Dung,
2013). Theo Nguyn Hu Thnh và ctv (2011) du hiu cho thy gan cá b

 ng nht cùng vm màu là du
hiu ph bit kho sát cá b i An Giang.
2.5 Thí nghiệm xác định LD
50
của vi khuẩn Streptococcus sp. gây bệnh
đen thân trên cá rô (Anabas testudineus)
Theo Nguyã tin hành thí nghinh LD
50
trên
cá rô. Kt qu nh LD
50
ti 168 h  iu kin 26-28
o
C ca 2 chng vi
khun Streptococcus sp.1 (R17) 8,7×10
4
CFU/ml và Streptococcus sp.2 (R47)
7,8×10
4
    ng thi gian  bnh ca hai chng vi
khun này li có s khác bit ln. Thi gian  bnh ca Streptococcus sp.1 (5
n so vi Streptococcus sp.2 iu kió làm c lc
ca chng Streptococcus sp. ng lên rt nhiu ln và là mt trong nhng
nguyên nhân chính gây t l cht cao trong nhng ngày u tiên có cá cht.
Ði   c Eldar et al. (1995) chng minh khi tin hành tiêm mm
bnh vi khun Streptococcus  th cá  m 10
7
và 10
8
CFU/ml. Khi

v th cá, m t ng lên gp 10
2
và 10
5
ng ng.




8
2.6 Tổng quan về thảo dƣợc
2.6.1 Sơ lƣợc về thảo dƣợc
Thc là nhng cây ng  chi, lá, hoa, ht và r c
u, gia v hoc làm thuc theo tng mch (Eisenbrand et
al., 1992). Cây thc là mt cây mm, mc, hu ht phát trin t
ht, không phát trin t thân gng dai. Mt vài th
lic gii khát có th tìm thy trong t u ht thc
c trng và rt s c sy khô và d tr  u cho
c làm thuc cha bnh c cây hoang dã lc tru
tc sy khô hoc ch bin k.
T n nay, trong thy s dng thuc t thc vt (Sivarajan et al.,
199 Ai Cp, Trung Quc, , 
Rn ng chng v s hiu bit tinh vi
và lý lun truyn thng vi vic trng nhng cây thc và cây gia v.
c bit là trong ch bin làm thng và có tính sát
khun tt cho sc khc và gia v c dùng làm
thuc và m phm, dùng trong git ra và tm gi, hun khói trong nhà và theo
mng (Eisenbrand et al., 1992).
2.6.2 Tình hình nghiên cứu thảo dƣợc trên thế giới
c công dng

dit khun ca ti.      u nghiên cu tính kháng
khun ca lá h i ng là Bacillus anthracis.
c Cac hp cht allicin trong ti
có công dc kháng sinh. Thuc kháng sinh này mnh bng 1/5
penicillin, 1/10 tetracillin có tác dng trên nhiu loi vi khu i và
tiêu dit nhiu loi sâu b ký sinh trùng và nc.  p
i thc ch yu phòng tr các bnh v vi khun, ký
sinh trùng, bng rut cho tôm cá và nhuyn th 
a niên thi t, tin thTheo Kamei (1988) cho rng chit sut
thc t cây i (Psidium guajava) phòng tr c b
IPNV và OMV trên cá.
Ti Thái Lan, Direkbusarakom et al.    nghim thành công kh
  n ca các loài th   O. sanctum, C. alata,
Tinospora Cordifolia, Eclipa alba, Tinospora Cripspai vi vi khun
Vibrio spp Crasta et al. (1997) ti min Nam    t Aceton và


9
Ethanol t 5 loi rong bin gm: rong nho (Caulerpa taxifolia), rong si
(Chaetomorpha antennia), Cladophora fascicularis   Ulva lactuca)
và rong râu (Gracilaria corticata). Kt qu C. taxifolia, C. antennina và G.
corticata có kh  ng li vi khun Bacillus subtilis, Gracilaria
corticata còn có tác dng chng li nm Candida albicans
cht chit xut nào có th c ch vi khun Pseudomonas aeurginosa, nm
Aspergillus flavus và Fusarium oxysporum. Ti Th , Dugenci et al.
(2003) cho rng mt vài cây thung (Zingiber officinale), cây tm
ma (Viscum album), cây tm gi (Urtica dioica) khi b sung vào trong th
to cht kích thích min da mt s b
khun và nm.
Ti Bangladesh, Muniruzzaman và Chowdhury (2004) nghiên cu tác dng

ca chit xut 26 loi th c vi 3 vi khun Aeromonas hydrophila,
Edwardsiella tarda và Pseudomonas fluoescens gây bnh trên cá. Kt qu có
21 loài thc (80,76%) có tác dng vi A. hydrophila, 24 loài thc
(92,3%) có tác dng vi P. fluoescens tt nht và lá cây bng bng
(Calotropis gigantea) dit vi khun E. tarda tt nht. Theo kt qu nghiên cu
ca Mohan Thakase (2004) khi ông tin hành nghiên cu tính kháng khun
ca cây ngh, gng, h, cây qu, cây húng tây và cây vi
mt s loài vi khun c th  E. coli, S. typhimurium, E. faecium, và E.
faecalis b . Kt qu ch rõ dch tách chit t
ngh có tính kháng E. coli, S. typhimurium, và E. faecalis vi n 130
mg/khoanh,      cho thy húng tây có tính kháng
khun ti n  t 30    hai loi tho mc này li
không có hiu qu i vi E. faecium, các tho mc còn li không có hot tính
kháng 4 loài vi khun c chn, khi  cc tip theo
 th tác dng trên nhiu lng vt thu sn thì kt qu cho th
g (Syzygium aromaticum) có  ng l n s  ng
(Direkbusarakom et al., 1995).
2.6.3 Tình hình nghiên cứu thảo dƣợc tại Việt Nam
Theo các s liu thng kê mi nht, thm thc vt Vit Nam - ngun tài
nguyên sinh hc quý giá, có trên 12.000 loài trong s 
c s dng làm thuc hay thc phm ch
là mt li th to li vi ngành công nghic ta. Tuy nhiên,
c nuôi trng thy sn vic nghiên cu và s dng cây thuc nam
và các hp cht chit xut t thc còn rt mc nghiên cu có
h thng vic s dng cây thuc, v thuc trong phòng tr b


10
rt cn thit. Trong lch s y hc c truyn Vit Nam v nghiên cu v
cây thu tr bng v th k i y thin

 i hai tác phc thn hi 580 v thuc trong
3.873 bài thu t v 680 v thuc.
 Tt Li (1991) có trên 600 loài cây thuc  Vit Nam, ông là tác gi
cu
cây thung vt và khoáng vt làm thuc  Vit Nam.
 min Bc, Hà Ký và ctv -u
mt s loi thu tr bc 9 loi cây
khác nhau có th s dng trong phòng và tr bng vt thy s:
rau ngh (Polygonum hydropiper), rau sam (Portulaca oleracea), cây c sa lá
to (Euphorbia hirta), cây c sa lá nh (Euphorbia thymifolis), nh ni
(Eclipta alba), b công anh (Lactuca indica), cây vòi voi (Heliotropium
indicum  t (Wedelia calendulacea  Phyllanthus
urinaria). Theo các tài li, cây dip h châu có tác dng bo v
gan trên mô hình gây nhic bng CCl4, chng viêm cp tính, ch
gan, chng oxy hóa và tác dng li tiu (Nguyctv, 2000).
Bch hoa xà cha táo bón, phong th dày và gh l  Tt
Li, 2006), dch chit xut t cây bch hoa xà có th n s ng
ca chng E. coli và vi khun Shigella vi MIC: 0,64-10,24 ppm. Ngoài ra,
khi chit xut cây bch hoa xà bng Ethyl acetate, dch chic có tác
dng c ch vi khun Helicobacterpylori trong ng nghim (Abdul and
Rachender, 1995). Các loi thu ch thành mt s c
phi trên th ng.
 min Nam, các cây c c dùng trong phòng và tr bnh cho vt nuôi thy
sn ch yu t kinh nghi      t dùng cây c mc
(Eclipta alba), cây tru (Piper betel tr bng vt
thy sn, ngoài ra h còn bit dùng cây t phòng bnh. T Thanh Dung
(1996) m tra tính nhy ca 8 loi chit sut thc trên 6 chng vi
khun A. hydrophila gây bnh trên cá trê lai (Clarias batrachus x C.
gariepinus). Kt qu ch có 2 loi thc nhy: Phyllanthus debitis (PD) và
Eugenia caryophyllus ng thnh n c ch ti thiu

(MIC) ca cao bt PD là 10.000 µg/l, ca chit du EC là 1.000 µl/l.
Theo Nguyn Ngc Hnh và ctv u và th nghim thành
công các hp cht chit xut t thng h
tr tiêu hóa tt giúp tôm khe mng tt chc bc bit
là bnh v ato có công dng h tr u tr v 
MBV và teo gan.


11
Nghiên cu khác c        c cht 2-
hydroxy-6-pentan decatrienilbezoat có ngun gc t th c có tác dng
phòng tr các bnh vi khun và nm gây ra. Nhm mích s dng các hot
cht sinh hc thay th các cht hóa hc hi, kháng sinh b cm s dng
c nuôi trng thy sn.
Gu kh m ca dch chit lá tru, Nguyn
Ngc và ctv (2007) kt lun các dch chit t lá tru có kh 
dit nm thuc h Lagenladium, chng nm này gây bnh ph bin trên tôm
c l và mn. Dch chit lá tru còn có kh c ch các loi vi khun
Aeromonas hydrophila và Vibrio sp
Thí nghim ca Nguyn Anh Tun (2007) tìm hiu kh n ca
dch chit ti vi vi khun Aeromonas gây b  cá
Trm c ti Hu cho kt qu kh quan. Còn theo Nguyn Mnh Hùng (2008)
dch chit t cây Nemm (Azdirachta indica) có th thay th 50% kháng sinh
trong sn xut ging cua bin (Scylla paramamosain M Hnh
   u kh   bnh ca lá h i vi vi khun
Streptococcus spp. và cho kt qu sau 6 ngày thí nghim t l sng ca các
nghim tht 50%.
c nghiên cu này, Nguyn Hng  kt qu nghiên
cu s dng cht chit xut t cây hoàng k (Astragalus membranaceus
 ng kh   kháng ca cá tra vi bnh m gan do nhim vi

khun E. ictaluri. Nghiên cu ca Hunh Kim Di dng 30 loi
th mc (Hemigraphis
glaucescens), bàng (Terminalia catappa), i (Psidium guajava), t bi (Pluchea
indica th hot tính kháng khun trên 3 loi vi khun E. ictaluri, E.
tarda và Aeromonas hydrophila cho thy các cây thuu có kh 
kháng khun (MIC=16-2048 µg/ml). Hot ph mnh trên c 3 loi vi khun là
bàng, i, tru không, tràm (MIC=64-ng mnh nht trên E.
ictaluri   i hành (MIC=16 µg/ml), E. tarda    32
µg/ml), Aeromonas hydrophila là Bàng (MIC=128 µg/ml).
Mt nghiên cu khác ca Trn Ngc Hùng (2012) cho kt qu th nghim
bin pháp tr bnh l loét do vi khun Streptococcus spp. bng hn hp dch
ép t c tg theo ông, khi th nghim
vi chit xut t cây c mc và lá i cho kt qu i vi nhóm vi khun
Streptococcus t kt qu kh y
mt công trình nghiên cu thc c th ng cá rô (Anabas
testudineus) b nhim vi khun Streptococcus sp.  c ta.


12
2.7 Tổng quan thảo dƣợc đƣợc nghiên cứu
Mt s h nuôi cá rô hin nay vn còn s dng các loi thu
b cc bit, nhóm
vi khun Streptococcus i Gentamycin và Streptomycin
(Nguy
2.7.1 Lá ổi
Tên khoa hc ca i là Psidium guajava L., trong dân gian còn gi là phan
thch lu, thu qu, kê th qu, phan nhm, bt t, lãm bt, phan qu tc
h Sim Myrtaceae, chi Psidium.

Hình 2.2 Cây i
(Nguồn: />viem-hong-tieu-duong-bang-huyet_64.html ngày truy cp: 15/08/2013)
Nguồn gốc: Cây i có ngun gc t vùng nhii châu M. Hic
trng và mc hoang  các vùng x nóng ca các c, i không ch phát trin
 c nhic trng nhiu  các vùng á nhii. i phát
trin nhanh, nhân ging d  Tt Li, 2006).
Mô tả thực vật: Cây i cao chng 3-5 m, cành nh thì vuông cnh, lá mi
xng, có cun ngn hình bu dc, nhn h mt trên, mi
có lông mn, khi soi lên có thy túi tinh du trong. Hoa màu trng m
c  k lá. Qu nhiu ht, hình th Tt Li, 2006). Có nhiu
ging i khác nhau: i trâu, i bo, i xá l có qu t; i
m, i ngh tuy qu nh t và r.
Thành phần hóa học: Qu u cha sitosterol, quereetin, guaijaverin,
leucocyanidin và avicularin, lá còn có volatile oil, eugenolc hc
c truyn, lá i v ng sáp, tính m, có công dc, thu sáp
ch huyt. Trong thân và lá còn có cht tritecpenic (Arthur et al., 1952). Trong
lá i có cha 7-10% tanin pyrogalic, axit psiditanic, khong 3% nha và
khong 0,36% tinh du (ch y-bisabolene, ngoài ra có


13
a -selinene, nerolidiol, oxit caryophyllene và eugenol), và
 có tecpen (axit oleanolic, axit ursolic).
Bộ phận sử dụng: Qu, lá, búp non, v r và v thân.
Tác dụng dƣợc lý: Nghiên cc lý cho thy dch chit t các b phn ca
cây u có kh c và cng.
2.7.2 Cỏ mực
C mc hay c nh ni, hn liên tho tên khoa hc là Eclipta alba Hask.

(Eclipta erecta Lamk.) là mt loài thc vt có hoa thuc H Cúc Asteraceae
(Compositae). Tên ng  là Eclipta prostrata.

Hình 2.3 Cây c mc
(Nguồn: />viet.html truy cp ngày 15/08/2013)
Nguồn gốc: C mc s dng các b phn khác nhau trong nhng vùng
nhii và vùng cn nhi, Châu Á và Châu Phi. Có 3 loi
c mc: C mc hoa trng, c mc hoa vàng và c mt c 3
lou hin din khm ly, ao h, sông rch
hay chân dãy Himalalaya (Nguyn Th .
Mô tả thực vật: Cây c, sng mt hay nhiu nng hay mc bò, cao
30-40 cm, có th n 80 cm. Thân màu lc ho tía, phình lên  nhng
mu, có lông cng. Lá mi, gt nh,
hai mt lá có lông dài 2-8 cm, rng 5-12 mm. Hoa hìu, màu trng, mc 
k lá hoc ngn thân, lá bc thon dài 5-6  gm hoa cái 
ng tính  gia. Qu b dài 3 mm, rng 1,5 u ct có 2-3
vy nh, có 3 ct  Tt Li, 2006).
Bộ phận sử dụng: Toàn cây.
Thành phần hóa học và dƣợc chất: Theo các nghiên cu, trong cây
cha tinh du, tanin, ch ng, caroten và cht alcaloid gi là ecliptin hay


14
 Tt Li, 2006) và coumarin lacton là wedelolacton (Govindachari
et al., Gm các hp ch   -Sitosterol, Metyl gallat,
Eclalbasaponin I, Eclalbasaponin II, Norwedelolactone và Hesperidin.
Các Flavonoids và Isoflavonoidst lá cha Apigenin, Luteolin và các
glucosides. Toàn cây ch 
wedelolactone, Isodemethyl wedelolac tone, Strychnolactone. Aldehyd loi
terthienyl: Ecliptal, L-terthienyl methanol, Wedelic acid. Sesquitepne lactone:

Columbin. Các sterols: Sitosterol, Stigmasterol. Các acid h
Oleanolic acid, Stearic acid, Lacceroic acid, 3,4-dihydroxy benzoic acid,

Tác dụng dƣợc lý:
c liu và B i hc Hà Ni
có nghiên cu tác dng cc ca cây c mc và có kt lun:
cây c mc có tác dng chng l     ng
chy máu, cây c mc không có tác dt áp hay giãn mch.
Trong Y hc truyn thng c cho tui
th và tr trung hóa. S nghiên cu my cây c mc có mt hot
ng sâu rng chng nhic gan. Làm du hoàn toàn nhng triu chng
ng v, bun nôn và ói ma  nhng bnh nhân b loét.
C mc có v ng    c dùng cm máu bên trong và bên
ngoài, cha ho ra máu, lao phi l c dùng cha bng, chng
viêm nhing hp cm st, cúm, ban si, nhim khung
hô hp, tr mn nh ng u tr
nm da, eczema, vng lá c m
c u tr bnh nhân b o do tp khun, do nm và do
Trichomonas c tính rt thp, gii hn an toàn rng, cm
máu tng hp cá bit, tác dng này ca c mc th hin rõ rt
 tác dng ca vitamin K (rõ rt ng hp suy gan).
2.7.3 Diệp hạ châu
Dip h châu hay còn gi là  , dip hòe thái, lão nha châu,
    Tt Li, 2006). Tên khoa hc là Phyllanthus
urinaria L. (Phyllanthus cantoniensis Hornem), thuc h thu du
Euphorbiaceae.