Phân tích bài thơ ghét chuột để cho thấy tấm lòng của nguyễn bình khiêm đối với nhân dân và thái độ đối với bọn tham quan ô lại trong xã hội cũ

Phân tích bài thơ Ghét chuột để cho thấy tấm lòng
của Nguyễn Bình Khiêm đối với nhân dân và thái
độ đối với bọn tham quan ô lại trong xã hội cũ
October 27, 2014 - Chuyên mục: Văn mẫu THCS - Tác giả: Thu Huyền
Đề bài: Phân tích bài thơ “Ghét chuột” để cho thấy tấm
lòng của Nguyễn Bình Khiêm đối với nhân dân và thái
độ đối với bọn tham quan ô lại trong xã hội cũ.
Trạng Trình-Nguyễn Binh Khiêm (1491-1585) là nhà triết học vĩ đại, nhà thơ lớn của đất nước ta trong
thế kỉ XVI. Học vấn uyên bác, đạo đức cao khiết, tài năng lỗi lạc, như cây đại thụ tỏa bóng mát ca một
thời đại. Tuy sống giữa một giai đoạn lịch sử đầy biến động, nội chiến kéo dài, nhân dân đắm chìm
trong lầm than, cực khổ, rhưng ông vẫn giữ trọn nhân cách, trở thành ông thầy vĩ đại, xứng đáng với
danh hiệu Tuyết Giang phu tử. Ông là nhà thơ giàu tình thương yêu nhân dân. Thơ của ông đã phản ánh
và lên án những bất công, thối nát của xã hội phong kiến Việt Nam thời bấy giờ.
Bài thơ “Ghét chuột” được viết bằng chữ Hán, theo thể ngũ ngôn trường thiên, rút trong tập “Bạch Vân
Am thi tập” của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ngô Lập Chi đã dịch bài thơ ra tiếng Việt, theo đúng nguyên
điệu. Bài thơ mang dáng dấp một thiên ngụ ngôn. Nhà thơ đúng về phía nhân dân lầm than mà căm
giận và khinh bỉ bọn quan lại gian tham, độc ác trong xã hội phong kien mục nát. Yêu, ghét dứt khoát,
rõ ràng trên cơ sở yêu thương nhân dân là nét nổi bật trong tư tưởng nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Đoạn đầu bài thơ, ngôn ngữ trang trọng, mang màu sắc giáo huấn, phản ánh tư tưởng “lấy dân làm
gốc”. Con người phải được dạy dỗ, biết làm ăn, sống vì một đạo lý cao đẹp:
“Ôi! xưa bậc thánh nhân
Dạy dân trồng ngũ cốc
Cha mẹ được phụng thờ
Vợ con được săn sóc. “
Nhà thơ ngụ ý nhắc nhở mọi người phải biết sống lương thiện, không được làm điều ác, trái lương tâm.
“Ấm no đều muốn được” là niềm khao khát và ước mong của mọi người. Tư tưởng “lấy dân làm gốc”
ấy được diễn đạt một cách trang nghiêm, sâu sắc qua 6 câu thơ đầu, cho thấy tâm hồn và cốt cách cao
cả của thi nhân.
Bài thơ “Ghét chuột” ra đời ngót 500 năm mà vẫn nóng bỏng tình yêu ghét, giàu tính chiến đấ
Mười câu thơ tiếp theo nói về “lũ chuột lớn bất nhân”. Nghệ thuật phúng dụ được vận dụng sắc sảo đã
vẽ lên bộ mặt gớm ghiếc của lũ chuột bốn chân và bầy chuột hai chân trong xã hội thối nát thời bấy

giờ. Chúng là lũ “bất nhân” phá hoại mùa màng, “gặm khoét” lương thực, làm cho ruộng đồng xác xơ,
kho đụn “kiệt gạo thóc”. Tội ác của lũ chuột tày trời:
“Chuột lớn sao bất nhân
Gặm khoét thật thảm độc
Đồng mộng trơ rơm khô
Kho đụn kiệt gạo thóc.”
Con người thế là hết đường sinh sống. Còn gì nữa để phụng dưỡng cha mẹ và săn sóc vợ con? Hai lần
nhà thơ giận dữ hỏi tội lũ bất lương, tàn ác: “Chuột lớn sao bất nhân?”… “Sao dám khinh mạng dân?”
Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từng dâng sớ xin chém lũ nịnh thần hại dân hại nước. Vì thế, thái độ quyết liệt
của ông đối với lũ “chuột lớn là điều dễ hiểu. Người đọc gần năm thế kỷ qua vô cùng thán phục thái độ
căm giận và khinh bỉ của Nguyên Bỉnh Khiêm đối với bọn tham quan ô lại.
Lũ “chuột /ớn” đã gieo rắc bao tai hoạ khủng khiếp cho nhân dân. Hai câu thơ được viết theo thù pháp
“bình dôĩ”y gợi ra trước mắt nhân gian cuộc sống bi thảm của người dân cày lam lũ, đói rét:
“Khó nhọc nông phu than
Đói gầy nông phụ khóc''
Tiếng “than khóc” của nhà nông vang dậy đất trời. Bằng cả tấm lòng nhân ái bao la, Nguyễn Bỉnh
Khiêm đau cho nỗi đau của dân lành. Ông mãi mãi sống trong niềm kính phục của nhân dân ta.
Thấp thoáng, ẩn hiện trong những vần thơ là hình ảnh ghê tởm của “lũ chuột bốn chân” và “bầy chuột
hai chân”. Nói đến chuột là phải nói đến hang, lỗ của chung. Nói đến chuột là phải nói đến thái độ của
nhận dan. Và nhà thơ đã viết:
“Rình mò dưới lỗ hang,
Thần dân đều căm tức”
“Lỗ hang” là dịch thoát hai chữ “thành, xã”. “Thành” là nơi quốc cấm, bất khả xâm phạm. “Xã” là nơi
thờ cúng tôn nghiem, ai dám đào bới? “Lỗ hang” (thành, xã) trong câu thơ là biểu tượng ám chỉ bọn
vua chúa, quan lại bề trên, chỗ dựa của bọn tham quan, ô lại. Lũ “chuột” ấy ra sức đục khoét dân lành
mà không ai dám động đến chúng. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã có cái nhìn phê phán sắc bén chỉ ra nguyên
nhân sâu xa gây ra mọi tội ác trong xã hội thối nát. Giá trị tố cáo hiện thực của bài thơ “Ghét chuột”
càng trở nên mạnh mẽ.
Sáu cáu thợ cuối bài biểu lộ trực tiếp thái độ yêu ghét của nhà thơ. Ông nguyền rủa lũ “chuột lớn” tất sẽ
bị người xé xác, phanh thây làm mồi cho diều quạ. Ý thơ hàm súc như dồn nén tất cả sự giận dữ, căm

ghét:
“Quấy nhiễu mất lòng người
Tất bị người xé xác
Thây phơi khắp thị thành
Thịt quạ diều rỉa bóc!”
Tội ác bị trừng phạt! Tai hoạ được diệt trừ! Đó là niềm tin của nhà thơ về sức mạnh nhân dân và đạo lý
ở đời. Nếu như trong thế kỉ XV, Ức Trai đã từng cầu mong “dân giàu đủ khắp đòi phương” giữa một
nền thái bình bền vững, thì ở đây, Trạng Trình cũng chỉ có một ước muốn “lớp dân tàn” đang bị đói rét
đau thương được sống một cuộc đời yên vui, hạnh phúc an cư lạc nghiệp:
“Khiến cho lớp dân tàn
Cùng an hưởng hạnh phúc”
Cảm phục biết bao tấm lòng ưu ái mênh mộng của Bạch Vân cư sĩ.
“Ghét chuột” là một bài thơ độc đáo ở đề tài, sắc bén ở thù pháp nghệ thuật phúng dụ: mượn con chuột
bốn chân để vạch mặt bọn quan lại tham ô gây ra bao tội ác trong xã hội, sống xa hoa trên máu và nước
mắt nhân dân. Điều đáng quý nhất, đáng khâm phục nhất là tình thương yêu và lòng căm giận một cách
sâu sắc mạnh mẽ của tác giả. Nội dung tố cáo hiện thực và tinh thần nhân đạo là giá trị lớn của bài thơ.
Bài thơ “Ghét chuột” ra đời ngót 500 năm mà vẫn nóng bỏng tình yêu ghét, giàu tính chiến đấu, vẫn
mang ý nghĩa thời sự lớn lao. Tư tưởng “an dân” của Trạng Trình mãi mãi rực sáng “như nhật trung
thiên” (như mặt trời trong bầu trời). Tình thương dân và lo đời của nhà thơ quê hương mãi mãi dào dạt
như dòng sông Tuyết Giang vậy.
Read more: />nguyen-binh-khiem-doi-voi-nhan-dan-va-thai-do-doi-voi-bon-tham-quan-o-lai-trong-xa-hoi-
cu/#ixzz3mXlC7vYO