Đề cương môn khoa học đất cơ bản

Đề cương môn khoa học đất cơ bản
Thông tin tài liệu:

Tác giả : Lê Văn Dũ
Tên tài liệu : Khoa học đất cơ bản
Số trang : 13
Ngày in : 17-Aug-09
Dung lượng : 179712
Tài liệu được lưu lần cuối : 15-Sep-09
Hiệu chỉnh bởi : PT

Mục lục

Thông tin tài liệu:
Mục lục
1 Dữ liệu môn học
2 Mục tiêu môn học
2.1 Mục tiêu tổng quát
2.2 Năng lực đạt được
2.3 Mục tiêu cụ thể:
3 Môn học tiên quyết
4 Tiến trình giảng dạy
4.1 Cấu trúc tổng quát nội dung học tập
4.2 Cấu trúc chi tiết nội dung môn học
5 Đánh giá hoàn tất môn học
6 Tiêu chuẩn giảng viên
7 Tài liệu tham khảo
8 Ngày soạn thảo, nhóm/người biên soạn
9 Phê duyệt chương trình môn học

1

Dữ liệu môn học
§

Tên môn học: Khoa học đất cơ bản
§

Mã môn học: 204304
§

Bộ môn quản lý: Nông Hóa Thổ Nhưỡng
§

Nhóm môn học: chuyên ngành
§

Tính chất môn học: bắt buộc
§

Bố trí giảng dạy: năm thứ nhất, học kỳ: 2
§

Số tiết giảng dạy: Tổng số: 60. Lý thuyết: 45. Thực hành: 15
§

Tổng số chương: 7
§

Số bài trong tuần: 1

§

Mô tả tóm tắt môn học:
Các định nghĩa/khái niệm về khoa học đất, vai trò của đất trong hệ sinh
thái, trong sản xuất nông nghiệp, thành phần cấu tạo của đất. Đá, khóang
và các yếu tố hình thành đất. Nguyên tắc, phương pháp phân lọai và sử
dụng đất.Các tiến trình hình thành và phát triển đất (tiến trình phong hóa).
Phẩu diện đất và các tiến trình hình thành các tầng phát sinh. Các tính
chất vật lý, hóa học, sinh học cơ bản của đất. Tính chất, trạng thái của
nước trong đất. Chất lượng đất: nguyên nhân làm suy thóai chất lượng đất
và các biện pháp cải thiện chất lượng đất.
2

Mục tiêu môn học
2.1

Mục tiêu tổng quát
Nhận biết các vai trò chính của đất trong hệ sinh thái và sản xuất nông
nghiệp, các yếu tố và tiến trình hình thành đất, ảnh hưởng của các yếu tố
và tiến trình hình thành đến tính chất đất. Nhận biết phương pháp phân
lọai đất làm cơ sở cho sử dụng đất. Hiểu và xác định các tính chất vật lý,
hóa học và sinh học đất, các biện pháp cải thiện các tính chất trên trong
quản lý và sản xuất cây trồng.
2.2

Năng lực đạt được
Ứng dụng các kỹ thuật thích hợp trong sử dụng đất và sản xuất cây trồng
bền vững.
2.3

Mục tiêu cụ thể:
§

Kiến thức:
-

Nhận biết các qui luật hình thành và phát triển của đất, các tính chất vật
lý, hóa học và sinh học cơ bản của đất.
-

Hiểu biết: mô tả, giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hình thành
đất và mối tương quan của tiến trình hình thành đất đến các tính chất đất.
Đặc điểm hóa các tính chất chính của đất ảnh hưởng đến khả năng sản
xuất cây trồng.
-

Ứng dụng: phân tích và kiểm sóat các tính chất của đất, thiết lập các biện
pháp kỹ thuật nhằm cải thiện các tính chất đất, nâng cao khả năng sản
xuất cây trồng.
-

Tổng hợp: đề xuất kế họach sử dụng đất cho sản xuất cây trồng và đánh
giá hiệu quả.
3

Môn học tiên quyết
Nông học đại cương
4

Tiến trình giảng dạy

4.1

Cấu trúc tổng quát nội dung học tập
Chương
mục
Số tiết
(LT+TH)
Số
bài
Các mục tiêu cụ thề Phương
pháp
giảng dạy
Tương quan
trong môn
học
1 2 3 4 5 6
1 3 + 1 2 Giới thiệu môn học, các
khái niệm về đất, nhận biết
các vai trò của đất
Giảng,
thảo luận,
thực hành,
bài tập
Các thành
phần và tính
chất tổng
quát của đất
sẽ học trong
các chương
sau

2 6 + 2 2 5 yếu tố và 4 tiến trình
hình thành đất đến tính
chất đất. Các lọai đá,
khóang và các quá trình
phong hóa
Giảng,
thảo luận,
thực hành,
bài tập,
kiểm tra.
Phân lọai đất,
các tính chất
của đất
3 6 + 2 2 Cơ sở phân lọai đất, các
đặc điểm nổi bật của môi
trường đất dựa trên tên
trong phân lọai đất, các
tính chất đất ảnh hưởng
đến sử dụng đất. Các lọai
đất: tính chất và sử dụng
Giảng,
thảo luận,
thực hành,
bài tập,
kiểm tra.
Các tính chất
của đất và
môi trường
đất
4 10 + 4 4 Các tính chất vật lý đất

ảnh hưởng đến sử dụng
đất, sản xuất cây trồng
Giảng,
thảo luận,
thực hành,
bài tập,
kiểm tra.
Nước trong
đất và các
tính chất hóa
họa, sinh học
của đất
5 6 + 2 2 Tính chất cơ bản của
nước trong đất, phương
pháp xác định và kiểm
sóat khả năng hữu dụng
của nước và sự di chuyển
của nước trong đất
Giảng,
thảo luận,
thực hành,
bài tập,
kiểm tra.
Các tính chất
vật lý, hóa
học, sinh học
đất
6 10 + 3 3 Tính chất, vai trò của keo
đất, pH, các chất dinh
dưỡng trong đất

Giảng,
thảo luận,
thực hành,
bài tập,
kiểm tra.
Các tính chất
khác của đất
7 4 + 1 2 Sinh vật đất, chất hữu cơ
trong đất: vai trò, sự hình
Giảng,
thảo luận,
Các tính chất
khác của đất,
thành, ảnh hưởng đến
chất lượng đất
thực hành,
bài tập,
kiểm tra.
sử dụng và
cải thiện đất
4.2

Cấu trúc chi tiết nội dung môn học
Chương 1: Giới thiệu môn học
Tên chương 1: Giới thiệu môn học
Tên bài học 1: Giới thiệu tổng quát về Khoa học đất.
Họat động 3 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung Giới thiệu tổng quát về khoa học đất.
Trước khi học Đọc tài liệu về qui chế, đề cương môn học.
Sau khi học Chia nhóm.

Phương pháp
và phương
tiện
Trình bày, thảo luận/máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Chia nhóm, mỗi nhóm 4-5 sinh viên
Tên bài học 2: Các định nghĩa, thành phần và vai trò của đất
Họat động 3 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Giới thiệu mục đích, yêu cầu môn học. Các định nghĩa về
khoa học đất: phẩu diện đất, tầng phát sinh, thành phần cấu
tạo của đất, vai trò của đất trong hệ sinh thái, chất lượng
đất. Quan sát và mô tả phẩu diện đất.
Trước khi học Đọc tài liệu học tập chương 1, bài 2, The nature and
properties of soil, chapter 1.
Sau khi học Thảo luận nhóm: nêu các điểm khác nhau về tỉ lệ giữa các
thành phần cấu tạo và số lượng, độ dày của các tầng phát
sinh trên 2 lọai đất: đất ruộng lúa nước và đất cây trồng cạn.
Phương pháp
và phương
tiện
Trình bày, thảo luận/máy chiếu.
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận theo nhóm
Chương 2: Sự hình thành đất
Tên chương 2: Sự hình thành đất
Tên bài học 1: Các yếu tố hình thành đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Liệt kê, ý nghĩa của 5 yếu tố hình thành đất và các quá trình

phong hóa.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 2, bài 2.
Sau khi học Thảo luận nhóm: trên cơ sở các yếu tố hình thành đất và các
tiến trình phong hóa, giải thích sự khác nhau về hình thái
phẩu diện đất, các tính chất đất giữa các lọai đất: lúa nước,
đất đỏ basalt, đất cát, đất phèn.
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận, làm bài tập
Tên bài học 2: Các tiến trình hình thành đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận.
Nội dung Các tiến trình trong phát sinh học đất.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 2, bài 2.
Sau khi học Thảo luận nhóm: giải thích cơ chế hình thành các tầng phát
sinh của đất: tầng O,A, E, B, C, R
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận và làm bài tập theo nhóm

Tên chương 3: Phân lọai đất
Tên bài học 1: Khái niệm, cơ sở và phương pháp phân lọai đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Khái niệm về hệ thống phân lọai đất. Cở sở phân lọai đất.
Các cấp độ và tiêu chuẩn trong phân lọai đất.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 3, bài 1 và Keys to soil
taxonomy, chapter 1.
Sau khi học Bài tập: xác định các tầng chẩn đóan và phân lọai đất
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, hướng dẫn , máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
làm bài tập theo nhóm

Tên bài học 2: Các lọai đất: tính chất, sử dụng
Họat động 6 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Phân loại đất theo hệ thống phân lọai USDA. Tính chất và
sử dụng các lọai đất (nhấn mạnh các lọai đất có vấn đề). Bài
tập: mô tả đặc điểm hình thái phẩu diện, hiện trạng sử dụng
của 2 lọai đất khác nhau.
Trước khi học Đọc tài liệu học tập, chương 3; đất Việt nam.
Sau khi học Bài tập: nêu các điểm tương đương của các lọai đất theo hệ
thống phân lọai của Việt Nam, USDA, FAO/UNESCO.
Phương pháp
và phương
tiện

Giảng, thảo luận, máy chiếu.
Tổ chức và
thực hiện
làm bài tập theo nhóm
Tên chương 4: Các tính chất vật lý của đất
Tên bài học 1: Màu sắc, sa cấu của đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Màu sắc, sa cấu đất: tính chất, ý nghĩa và phương pháp xác
định màu sắc và sa cấu đất.
Trước khi học Đọc tài liệu học tập, chương 4.
Sau khi học Thảo luận nhóm: tại sao đất ngập nước và đất khô hạn có
màu sắc khác nhau? Các lọai đất có sa cấu cát, thị và sét
thường phân bố trên các vùng nào ở Việt Nam.
Phương pháp
và phương
tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận theo nhóm

Bài học 2: Cấu trúc, tỉ trọng, dung trong, độ rỗng và các tính chất cơ lý của
đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Định nghĩa, phân lọai, ý nghĩa cấu trúc đất. Định nghĩa, tính
chất và ý nghĩa của tỉ trọng, dung trọng, độ rỗng đất. Quản lý
cấu trúc đất. Các tính chất cơ lý khác của đất: độ dính, độ
dẽo, lực cản, độ nén chặt, trương nở.
Trước khi học Đọc tài liệu học tập, chương 4
Sau khi học Thảo luận nhóm: sự khác nhau về cấu trúc, dung trọng của

đất canh tác lúa nước và đất cây trồng cạn. Nhưng tính chất
vật lý khác biêt giữa Đất sét, đất cát, và đất thịt.
Phương pháp
và phương
tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận, làm bài tập theo nhóm
Tên chương 5: Nước trong đất
Tên bài học 1: Các tính chất và trạng thái của nước trong đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Cấu trúc và tính chất của nước. Các khái niệm về năng
lượng của nước. Độ ẩm và lực giữ nước của đất. Mô tả và ý
nghĩa các lọai độ ẩm của đất.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 5.
Sau khi học Thảo luận, bài tập: sự khác nhau về độ ẩm hữu dụng giữa
các lọai đất có sa cấu và cấu trúc khác nhau. Tính tóan
lượng nước tưới/tiêu trên 1 số lọai đất cụ thể.
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu.
Tổ chức và
thực hiện
làm bài tập theo nhóm
Bài học 2: Độ thóang khí và nhiệt độ đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận.

Nội dung Độ thóang khí của đất, các phương pháp xác định, các yếu tố
ảnh hưởng và quản lý. Đất ngập nước. Nhiệt độ đất.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 5.
Sau khi học Thảo luận: Sự khác biệt về tính chất hóa học của đất ngập
nước và đất không ngập nước.
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng/ máy chiếu.
Tổ chức và
thực hiện
Giảng, thảo luận
Tên chương 6: Các tính chất hóa học của đất
Bài học 1: Bản chất và ý nghĩa của keo đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Các tính chất tổng quát của keo đất, các lọai keo đất, cấu
trúc keo đất. Phát sinh học keo đất. Điện tích trên keo đất, sự
hấp phụ và trao đổi ion trên keo đất: tính chất, ý nghĩa.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 6.
Sau khi học Thảo luận: Tại sao sét kaolinite (đất trại) ít dính hơn sét
illite/montmorillonite (đất phèn)?
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và

thực hiện
làm bài tập theo nhóm
Bài học 2: Trao đổi ion
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Trao đổi ion và các tính chất của đất liên quan đến trao đổi
ion. Trao đổi cation, độ bảo hòa base, độ chua trao đổi, độ
bảo hòa các cation.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 6.
Sau khi học Thảo luận: tại sao khả năng trao đổi cation của đất xám bạc
màu thấp hơn đất đỏ basalt? Tại sao cùng lọai đất xám,
nhưng đất lúa nước thường có CEC cao hơn đất trên xám
trên đồi cao?
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Bài học 3: Phản ứng (pH) đất
Họat động 4 tiết giảng và thào luận, thực hành.
Nội dung pH: định nghĩa, tính chất. Đất chua, đất kiềm, đất mặn.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 6.
Sau khi học Thảo luận: tại sao đất phèn có pH rất thấp. Đất kiềm có pH
cao?
Phương

pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Tên chương 7: Các tính chất sinh học của đất
Bài học 1: Sinh thái học và các chức năng của sinh vật đất
Họat động 4 tiết giảng và thảo luận.
Nội dung Các nhóm sinh vật đất, vai trò và phương pháp xác định sinh
vật đất.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 7.
Sau khi học Thảo luận: Tại sao đất vườn “tốt” hơn, có nhiều giun đất hơn
là đất trơ trọc?
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận theo nhóm
Bài học 2: Chất hữu cơ trong đất
Họat động 4 tiết giảng, thảo luận, thực hành.
Nội dung Thành phần chất hữu cơ, hợp chất mùn: sự hình thành, vai
trò, ý nghĩa của chất hữu cơ đối với các tính chất của đất.
Trước khi
học
Đọc tài liệu học tập, chương 7

Sau khi học Thảo luận: tại sao rơm rạ, dư thừa thực vật, phân chuồng
người ta thường phải ủ cho hoai mục trước khi bón cho cây
trồng?
Phương
pháp và
phương tiện
Giảng, thảo luận, máy chiếu
Tổ chức và
thực hiện
Thảo luận và làm bài tập theo nhóm
Phần thực hành trong phòng, ngòai đồng:
1. Mô tả phẩu diện đất, định danh tầng chẩn đóan, phân lọai đất.
2. Nhận diện, mô tả các lọai khóang, đá chính.
3. Xác định màu sắc, sa cấu, dung trọng, nhận diện cấu trúc đất, độ bền
của cấu trúc.
4. Xác định CEC đất
5. Xác định độ ẩm, pH, EC đất
6. Xác định chất hữu cơ trong đất.
5

Đánh giá hoàn tất môn học
-

Kiểm tra nhóm: 20%
-

Tham dự thực hành, bài tập (nhóm): 20%
-

Kiểm tra cuối môn học: 60%

6

Tiêu chuẩn giảng viên
-Kinh nghiệm: đã qua tập sự và giảng thử đạt yêu cầu chuyên môn
-Chuyên môn: tốt nghiệp đại học chuyên ngành khoa học đất/nông học.
7

Tài liệu tham khảo
Brady N.C. and Weil R.R., The nature and properties of soil. 5
th
Edition.
Prentice Hall, Upper Saddle River. New Jersey
Lê văn Dũ, 2007. Tài liệu học tập, môn học KHOA HỌC ĐẤT CƠ BẢN.
USDA, 1990. Keys to soil taxonomy by soil survey staff. Virginia Polytechnic
Institute and State Universilty.
- See more at: />dat-co-ban.html#sthash.x0PMfERL.dpuf