Khái lược lịch sử tư tưởng quản lý

1
CHƯƠNG 2:
KHÁI LƯỢC LỊCH SỬ
TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ
Nguyễn Xuân Phong
22
KẾT CẤU CHƯƠNG 2KẾT CẤU CHƯƠNG 2
I. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CỔ ĐẠII. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CỔ ĐẠI
1.1. Hy Lạp1.1. Hy Lạp La Mã cổ đạiLa Mã cổ đại
1.2. Trung Quốc cổ đại1.2. Trung Quốc cổ đại
II. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI TRUNG CỔII. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI TRUNG CỔ
III. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CẬN ĐẠIIII. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CẬN ĐẠI
IVIV TƯTƯ TƯỞNGTƯỞNG QUẢNQUẢN LÝLÝ XHCNXHCN
33
VAI TRÒ CỦA VIỆC NGHÊN CỨU LỊCH SỬ VAI TRÒ CỦA VIỆC NGHÊN CỨU LỊCH SỬ
TƯ TƯỞNG QUẢN LÝTƯ TƯỞNG QUẢN LÝ
CungCung cấpcấp mộtmột bứcbức tranhtranh tổngtổng thểthể vềvề quỏquỏ trỡnhtrỡnh
phỏtphỏt triểntriển củacủa cỏccỏc tưtư tưởngtưởng quảnquản lýlý đểđể hỡnhhỡnh
thànhthành khoakhoa họchọc quảnquản lýlý

NhậnNhận thứcthức đầyđầy đủđủ vềvề khoakhoa họchọc này,này, tiếptiếp thuthu cúcú
chọnchọn lọclọc cỏccỏc cỏchcỏch tiếptiếp cận,cận, cỏccỏc quanquan điểmđiểm
khỏckhỏc nhaunhau vềvề quảnquản lýlý

TránhTránh trùngtrùng lặplặp
ĐểĐể vậnvận dụngdụng vàovào thựcthực tiễn,tiễn, chỉchỉ đđạoạo hoạthoạt đđộngộng
thựcthực tiễntiễn trongtrong điềuđiều kiệnkiện đổiđổi mớimới ởở ViệtViệt NamNam
44
I. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CỔ ĐẠII. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CỔ ĐẠI
1.1. Hy Lạp, La Mó cổ đại1.1. Hy Lạp, La Mó cổ đại
Vài nét về xã hội Hy LạpVài nét về xã hội Hy Lạp La Mã cổ đại:La Mã cổ đại:

Đồ sắt phổ biếnĐồ sắt phổ biến

Sản xuất hàng hoáSản xuất hàng hoá

ThThươương mại phát triểnng mại phát triển
PhõnPhõn hoỏhoỏ xóxó hội,hội, phõnphõn cụngcụng laolao độngđộng xóxó hộihội (chõn(chõn
tay,tay, trớtrớ úc)úc)

Quan điểm, tQuan điểm, tưư ttưưởng phát triểnởng phát triển
55
1.1. Hy Lạp1.1. Hy Lạp La Mã cổ đạiLa Mã cổ đại
1.1.1. Xôcrát (4691.1.1. Xôcrát (469 399 399
TCN)TCN)

NhàNhà quảnquản lýlý làlà ngườingười
phảiphải uyênuyên thâmthâm vềvề
nhiềunhiều phươngphương diện,diện,
kểkể cảcả việcviệc thựcthực thithi
côngcông việcviệc

TínhTính toàntoàn năngnăng củacủa
quảnquản lýlý
66
1.1. Hy Lạp1.1. Hy Lạp La Mã cổ đạiLa Mã cổ đại
1.1.2. Platôn (4271.1.2. Platôn (427
347TCN)347TCN)

QuảnQuản lýlý củacủa NNNN đốiđối vớivới
xãxã hộihội::

PhápPháp lýlý
HànhHành chínhchính
TưTư pháppháp
NgoạiNgoại giaogiao
77
1.1. Hy Lạp1.1. Hy Lạp La Mã cổ đạiLa Mã cổ đại
1.1.2. Platôn (4271.1.2. Platôn (427
347TCN)347TCN)

ÔngÔng xâyxây dựngdựng nhànhà
nướcnước lýlý tưởngtưởng::
QuảnQuản lýlý nhànhà nướcnước
nàynày làlà nhữngnhững nhànhà triếttriết
học,học, nhànhà thôngthông tháithái;;
BảoBảo vệvệ nhànhà nướcnước làlà
cáccác chiếnchiến binhbinh;;
NuôiNuôi sốngsống nhànhà nướcnước
làlà dândân tựtự dodo
88
1.1. Hy Lp1.1. Hy Lp La Mó c iLa Mó c i
11 11 33 ArixttArixtt ((384384 322322
TCN)TCN)
NhàNhà nớcnớc dùngdùng quyềnquyền
lựclực đểđể ququnn lýlý xóxó hihi
NhNh ncnc qunqun lýlý xóxó
hihi thth hinhin trờntrờn 33
phơngphơng diệndiện::
LậpLập pháppháp;;
HànhHành pháppháp;;
PhânPhân xửxử

99
1.2. Trung Quốc cổ đại1.2. Trung Quốc cổ đại
Tư tưởng quản lý xuất hiện thời Xuân ThuTư tưởng quản lý xuất hiện thời Xuân Thu Chiến Chiến
Quốc (770 Quốc (770 –– 403 403 221 TCN):221 TCN):
Đồ sắt ra đời Đồ sắt ra đời

NhàNhà ChuChu thốngthống trịtrị thiênthiên hạhạ theotheo mômô hìnhhình tháithái
dươngdương hệhệ

CácCác nướcnước chưchư hầuhầu khôngkhông chịuchịu phụcphục tùngtùng Chu,Chu,
mangmang quânquân tôntôn tínhtính lẫnlẫn nhaunhau

XãXã hộihội nổinổi lênlên nhiềunhiều mâumâu thuẫnthuẫn cáccác nhànhà tưtư
tưởngtưởng đãđã xuấtxuất hiệnhiện đểđể bảobảo vệvệ lợilợi íchích giaigiai cấpcấp
mìnhmình
ÂmÂm dương,dương, ngũngũ hành,hành, nho,nho, pháp,pháp, mặc,mặc, đạo,đạo,
tungtung hoành,hoành, danh,danh, tiểutiểu thuyết,thuyết, tạptạp giagia
1010
SƠ ĐỒ LỊCH SỬ TRUNG QUỐCSƠ ĐỒ LỊCH SỬ TRUNG QUỐC
Tam hoàng Ngũ đế Hạ Ân (Thương) Chu Tần HánTam hoàng Ngũ đế Hạ Ân (Thương) Chu Tần Hán
XXI XXI XVII XVII XII XII 221 221 206 220206 220
Hán Tam quốc Tấn Nam Bắc Triều Tuỳ ĐườngHán Tam quốc Tấn Nam Bắc Triều Tuỳ Đường
220 265 420 589 618 220 265 420 589 618
907907
Ngũ đại thập quốc Tống Nguyên Mông Minh ThanhNgũ đại thập quốc Tống Nguyên Mông Minh Thanh
907 960 1279 1368 1644 907 960 1279 1368 1644 19111911
1111
a.Nho giaa.Nho gia
quản lý xã hội bằng đạo đức quản lý xã hội bằng đạo đức
Khổng tử: thuyết “Nhân Khổng tử: thuyết “Nhân Lễ Lễ Chính danh”Chính danh”

Nhân: ái nhânNhân: ái nhân

Lễ: hình thức của nhânLễ: hình thức của nhân

Chính danh: con đường để đạt được điều Chính danh: con đường để đạt được điều
nhânnhân
Mạnh tử: Thuyết tính thiệnMạnh tử: Thuyết tính thiện
Quan hệ vua Quan hệ vua tôitôi
1212
b. Pháp gia b. Pháp gia –– Pháp trịPháp trị
Tuân Tử: Thuyết tính ácTuân Tử: Thuyết tính ác
Quản Trọng, Thương Ưởng, Thận Đáo, Quản Trọng, Thương Ưởng, Thận Đáo,
Thân Bất Hại.Thân Bất Hại.
Hàn Phi TửHàn Phi Tử
Pháp Pháp Thuật Thuật ThếThế
1313
c. Mặc giac. Mặc gia Kiêm ái trịKiêm ái trị
Mặc Tử (Mặc Địch)Mặc Tử (Mặc Địch)
Kiêm tương ái, giao tương lợiKiêm tương ái, giao tương lợi
1414
d. Đạo gia d. Đạo gia –– Vô vi trịVô vi trị
Lão TửLão Tử
Trang TửTrang Tử
Quản lý mà không quản lý đấy mới là quản Quản lý mà không quản lý đấy mới là quản
lýlý
1515
II. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI TRUNG CỔII. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI TRUNG CỔ
ChúaChúa trờitrời sángsáng tạotạo trờitrời đấtđất vàvà muônmuôn loàiloài
NhàNhà nướcnước phongphong kiếnkiến quảnquản lýlý xãxã hộihội

ĐạoĐạo KiKi tôtô quảnquản lýlý vềvề mặtmặt tinhtinh thầnthần
SảnSản xuấtxuất kémkém phátphát triểntriển vàvà chủchủ yếuyếu theotheo lốilối
tựtự cấpcấp,, tựtự túctúc
TưTư tưởngtưởng vềvề quảnquản lýlý hầuhầu nhưnhư khôngkhông đượcđược
bànbàn đếnđến
KhoaKhoa họchọc làmlàm nônô lệlệ chocho thầnthần họchọc
1616
III. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI III. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI
CẬN ĐẠICẬN ĐẠI

Chủ nghĩa tư bản ra đời, nền sản xuất phát Chủ nghĩa tư bản ra đời, nền sản xuất phát
triểntriển
Yêu cầu đặt ra phải phát triển mạnh mẽ lý Yêu cầu đặt ra phải phát triển mạnh mẽ lý
thuyết quản lýthuyết quản lý
Các học thuyết quản lý xuất hiện vô cùng Các học thuyết quản lý xuất hiện vô cùng
phong phúphong phú
1717
III. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CẬN ĐẠIIII. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI CẬN ĐẠI
33 11 ThuyếtThuyết quảnquản lýlý theotheo khoakhoa họchọc ((FF WW TaylorTaylor‐‐MMỹỹ))
33 22 ThuyếtThuyết hànhhành chínhchính (Henry(Henry FayolFayol PhápPháp))
33 33 TrườngTrường pháiphái quanquan hệhệ concon ngườingười::

MaryMary ParkerParker FolletFollet ((MỹMỹ))

EltonElton MayoMayo ((ÚcÚc))
33 44 ThuyếtThuyết tổtổ chứcchức trongtrong QLQL (C(C II BarnardBarnard MỹMỹ))
33 55 ThuyếtThuyết hànhhành vivi trongtrong QLQL (D(D MM GregorGregor MỹMỹ))
33 66 ThuyếtThuyết vănvăn hóahóa trongtrong QLQL::

ThuyếtThuyết ZZ củacủa WW OuchiOuchi NhậtNhật

ThomasThomas JJ Peters&RobertPeters&Robert HH WatermanWaterman ((MỹMỹ))
33 77 ThuyếtThuyết QLQL tổngtổng hợphợp vàvà thíchthích nghinghi củacủa PeterPeter
DruckerDrucker ((ÁoÁo))
1818
III. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI III. TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ THỜI
CẬN ĐẠICẬN ĐẠI
3.1. Thuyết quản lý theo khoa học 3.1. Thuyết quản lý theo khoa học
cña cña
Frederick Winslow Taylor (Mü) Frederick Winslow Taylor (Mü)
TriÕt lý qu¶n lý: TriÕt lý qu¶n lý:

B¶nB¶n chÊtchÊt concon ngêingêi lµlµ theotheo ®uæi®uæi lîilîi ÝchÝch
kinhkinh tÕtÕ
 ThiªnThiªn tÝnhtÝnh concon ngêingêi muènmuèn lµmlµm viÖcviÖc
nhÑnhÑ nhµng,nhµng, theotheo ýý thÝchthÝch

ChChủủ mumuốốnn llợợii nhunhuậậnn cao,cao, ththợợ mumuốốnn
llươươngng caocao
1919

PhPhươươngng pháppháp quảnquản lýlý
++
CảiCải tạotạo quáquá trìnhtrình QLQL thànhthành tựtự QLQL
++ TiêuTiêu chuẩn,chuẩn, đđịnhịnh mứcmức hoáhoá côngcông
việcviệc
++ ChuyênChuyên mônmôn hoáhoá laolao đđộngộng
++ ThThưưởngởng phạtphạt hợphợp lýlý
2020


NhậnNhận xétxét::

ƯƯuu đđiểmiểm::
TưTư tưởngtưởng quảnquản lýlý đđápáp ứngứng yêuyêu cầucầu quảnquản lýlý
xíxí nghiệpnghiệp trongtrong sựsự phátphát triểntriển củacủa đđạiại côngcông
nghiệpnghiệp TBCNTBCN ThúcThúc đđẩyẩy việcviệc ttăăngng nnăăngng
suấtsuất

HạnHạn chếchế::
QuanQuan niệmniệm phiếnphiến diệndiện vàvà máymáy mócmóc vềvề concon
ngngưườiời (con(con ngngưườiời kinhkinh tế,tế, vịvị lợi)lợi)
2121
3.2. Thuyết hành chính của 3.2. Thuyết hành chính của
Henry FayolHenry Fayol
2222
Nội dung tNội dung tưư ttưưởng quản lýởng quản lý

TriếtTriết lýlý vềvề QLQL::
NgNgưườiời laolao đđộngộng quyếtquyết đđịnhịnh hiệuhiệu quảquả sảnsản xuấtxuất

ChứcChức nnăăngng quảnquản lýlý::
ÔngÔng làlà ngngưườiời đđầuầu tiêntiên xâyxây dựngdựng rara::

55 chứcchức nnăăngng củacủa QLQL::
DựDự tớnhtớnh;;
TổTổ chứcchức;;
DiềuDiều khiểnkhiển;;
PhốiPhối hợphợp;;
KiểmKiểm tratra


1414 nguyênnguyên tắctắc trongtrong quảnquản lýlý hànhhành chínhchính
 1616 nguyênnguyên tắctắc trongtrong quảnquản lýlý xíxí nghiệpnghiệp
2323
1414 nguyênnguyên tắctắc trongtrong quảnquản lýlý hànhhành
chínhchính::
1.1.
ChuyênChuyên mônmôn hoáhoá côngcông việcviệc
2.2. GắnGắn quyềnquyền hạnhạn vớivới tráchtrách nhiệmnhiệm
3.3.
ĐềĐề caocao kỷkỷ luậtluật laolao đđộngộng
4.4.
TạoTạo sựsự thốngthống nhấtnhất trongtrong việcviệc đđiềuiều hànhhành
5.5. TạoTạo sựsự nhấtnhất trítrí trongtrong bộbộ phậnphận lãnhlãnh đđạoạo
6.6. TạoTạo sựsự thốngthống nhấtnhất giữagiữa lợilợi íchích cácá nhânnhân vớivới lợilợi
íchích chungchung
7.7. KhenKhen thưởngthưởng nhằmnhằm tạotạo đđộngộng lựclực
2424
8.8.
PhảiPhải tậptập trungtrung quyềnquyền lựclực
9.9.
TạoTạo trậttrật tựtự thứthứ bậcbậc cáccác khâukhâu trongtrong bộbộ
máymáy lãnhlãnh đđạoạo
10.10.
ổnổn đđịnhịnh biểubiểu đđồồ tổtổ chứcchức
11.11.
ĐốiĐối xửxử vớivới nhânnhân viênviên phảiphải cócó lýlý cócó tìnhtình
12.12.
TạoTạo sựsự ổnổn đđịnhịnh trongtrong việcviệc hhưưởngởng dụngdụng
13.13.
PhátPhát huyhuy tínhtính sángsáng tạotạo

14.14.
NângNâng caocao tinhtinh thầnthần tậptập thểthể
2525
16 nguyên tắc trong quản lý xí 16 nguyên tắc trong quản lý xí
nghiệpnghiệp
1.1.
XâyXây dựngdựng kếkế hoạchhoạch chuchu đđáoáo vàvà thựcthực hiệnhiện nghiêmnghiêm túctúc
2.2.
ViệcViệc triểntriển khaikhai kếkế hoạchhoạch phảiphải phùphù hợphợp vớivới mụcmục tiêu,tiêu, lợilợi
ích,ích, yêuyêu cầucầu củacủa xíxí nghiệpnghiệp
3.3.
BộBộ phậnphận quảnquản lý,lý, đđiềuiều hànhhành phảiphải thốngthống nhấtnhất vớivới nnăăngng
lựclực vàvà nhiệtnhiệt tìnhtình
4.4.
KếtKết hợphợp hàihài hoàhoà cáccác hoạthoạt đđộngộng trongtrong xíxí nghiệpnghiệp
5.5.
CácCác quyếtquyết đđịnhịnh đưđưaa rara phảiphải rõrõ ràng,ràng, dứtdứt khoátkhoát vàvà chuẩnchuẩn
xácxác
6.6.
TổTổ chứcchức tuyểntuyển chọnchọn nhânnhân viênviên tốt,tốt, bốbố trítrí vàovào nnơơii phùphù
hợphợp vớivới khảkhả nnăăngng củacủa họhọ
7.7.
NhiệmNhiệm vụvụ phảiphải đưđượcợc xácxác đđịnhịnh rõrõ ràngràng