Một thời đại trong thi ca

§äc v¨n:
Mét thêi ®¹i trong
thi ca
Hoµi Thanh

I. Tìm hiểu chung
1) Tác giả (1909 -1982)
- Nhà phê bình văn học xuất sắc nhất của
văn học Việt Nam hiện đại
- Sự nghiệp phê bình đồ sộ. Tác phẩm tiêu
biểu nhất: Thi nhân Việt Nam( 1942)
-
Phong cách: Thiên về thưởng thức và
ghi nhận ấn tượng. Giọng văn nhẹ nhàng,
tinh tế mà hóm hỉnh, tài hoa

2. Đoạn trích:
Phần II: 169 bài
thơ của 46 nhà thơ
( 1932 - 1941)
THI
NHÂN
VIỆT
NAM
Phần III: “Nhỏ to”
– Lời tác giả
Nguồn gốc và quá
trình phát triển của
Thơ mới

Sự phân hoá của
Thơ mới
Định nghĩa về
Thơ mới. Phân biệt
Thơ mới và thơ cũ
a. Xuất xứ và vị trí
Phần I: - Cung chiêu
anh hồn Tản Đà
- Một thời đại trong
thi ca

2. Đoạn trích:
a. Xuất xứ và vị trí
b. Nội dung và bố cục
- Nội dung: Vấn đề tinh thần thơ mói
- Bố cục 3 phần:
+ Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới.
+ Tinh thần thơ mới: chữ tôi
+ Sự vận động của thơ mới xung quanh cái
tôi và bi kịch của nó.

II. Đọc hiểu văn bản
1. Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới
Cách nêu nguyên tắc
- Bắt đầu: Trích dẫn thơ
Ngờigiainhân:bếnđợidớicâygià
Tìnhdukhách:thuyềnquakhôngbuộcchặt
Ôhay!Cảnhcũngangờinhỉ!
Aithấyaimàchẳngngẩnngơ!
Hình ảnh ớc

lệ cổ điển
Giọng điệu trẻ
trung, hiện đại

-
Tiếp theo: Đưa ra luận cứ
+ Nhà thơ nào cũng có
thể có những câu thơ hay
nhưng không tiêu biểu
+ Thời đại nào cũng có
thể có những bài thơ dở
Cách nêu nguyên tắc
C¶ hai lo¹i th¬ ®ã
®Òu kh«ng thÓ ®¹i
diÖn cho thêi ®¹i
-
Cuối cùng: Đưa ra nguyên tắc về đối tượng phê bình
+ Chỉ căn cứ vào bài hay
+ Chỉ căn cứ vào bài tiêu biểu

Cách nêu nguyên tắc
- Lập luận theo lối
quy nạp
-
Luận chứng tiêu biểu
-
Luận cứ xác đáng
-
Luận điểm rõ ràng
- Giản dị, sinh động

- Biện chứng, khách quan

2. Tinh thần thơ mới: chữ tôi
Cách thâu tóm vấn đề tinh thần thơ mới
Tinh thần
thơ cũ
Tinh thần
thơ mới
TA
tôi
Ý thøc s©u s¾c
vÒ céng đồng,
quèc gia
Ý thøc s©u s¾c vÒ
c¸ nhân, cá thể
Vừa hàm súc, vừa ấn tượng; vừa lạ lại vừa hay

Cách khẳng định vấn đề Tinh thần thơ mới là cái tôi cá nhân
Về đại thể: Xã hội Việt
Nam xưa không có cái tôi
Thảng hoặc có những bậc
kỳ tài ghi dấu ấn riêng của
mình. Nhưng đó không
phải cái tôi với ý nghĩa
tuyệt đối của nó
Cách trình bày vấn
đề chặt chẽ, sắc sảo

“…Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn thơ.
Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dùng đến chữ tôi để

nói chuyện với người khác. Song dầu táo bạo đến đâu họ
cũng không một lần nào dám dùng chữ tôi để nói chuyện
với mình, hay – thì cũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi
khi nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh
mông , hoặc họ không tự xưng, hoặc họ ẩn mình sau chữ
ta, một chữ có thể chỉ chung nhiều người. Họ phải cầu
cứu đoàn thể để trốn cô đơn. Chẳng trách gì tác phẩm họ
vừa ra đời, đoàn thể đã dành làm của chung, lắm khi cũng
chẳng thèm ghi tên của họ. Ở phương Tây, nhất là từ khi
có đạo Thiên Chúa, không bao giờ cá nhân lại bị rẻ rúng
đến thế…”

“…Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn
thơ. Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dùng đến chữ tôi
để nói chuyện với người khác. Song dầu táo bạo đến đâu họ
cũng không một lần nào dám dùng chữ tôi để nói chuyện
với mình, hay – thì cũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi khi
nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh mông,
hoặc họ không tự xưng, hoặc họ ẩn mình sau chữ ta, một
chữ có thể chỉ chung nhiều người. Họ phải cầu cứu đoàn thể
để trốn cô đơn. Chẳng trách gì tác phẩm họ vừa ra đời, đoàn
thể đã dành làm của chung, lắm khi cũng chẳng thèm ghi
tên của họ. Ở phương Tây, nhất là từ khi có đạo Thiên
Chúa, không bao giờ cá nhân lại bị rẻ rúng đến thế…”

- Hệ thống ngôn từ giàu tính chất
biểu cảm, chứa đựng một cách nhìn
chưa từng có về “những bậc kỳ tài
của thơ cũ”.
Cách nói giàu hình

ảnh, giàu xúc cảm
Ngôn ngữ khóc
chiÕt, gi¶n dị, hóm
hỉnh
Giọng điệu vừa sôi
nổi, vừa tha thiết

3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó
- “Ngày thứ nhất”:
Bỡ ngỡ, lạc loài
Khó chịu,
ác cảm
Hình tượng
hóa cái tôi
có dáng vẻ,
điệu bộ, cảnh
ngộ, bi kịch
như một con
người.
Một người khách không mời?
Một cô dâu mới?
Một kẻ ngô c ?
- “Ngày một ngày hai”:
Vô số người quen
Thương cảm

Thương
cảm
Tâm hồn của họ chỉ vừa thu trong khuôn khổ chữ tôi
Đời chúng ta đã nằm trong vòng chữ tôi

Chữ ta với họ to rộng quá
tôi
Nhá bÐ, tï tóng
Lối nói
hình tượng
ta

Thng
cm
Ngy ba ba v bng rau bỡnh
bch, n chng cu no
ờm nm canh an gic ngỏy
kho kho, i thỏi bỡnh ca
thng b ng
Ni i cay cc ang gi vut
Cm ỏo khụng ựa vi khỏch th
Ci trc
cnh nghốo
Khúc than
trc cnh
nghốo
Yu ui,
kh s,
thm hi
Trích thơ Nguyễn Công Trứ ở đây không hợp vì cái nghèo có phần nhếch
nhác, tiếng c ời mang sắc thái chua chát. Nên trích thơ Nguyễn Khuyến, vì
cảnh nghèo trong thơ ông đẹp và sang, tiếng c ời hóm nhẹ, thanh thản. ý
kiến của em?

Ta

P
h
i
ê
u

l
u

t
r
o
n
g

t
ờ
n
g

t
ì
n
h

c
ù
n
g

L
u

T
r
ọ
n
g

L

Đ
ắ
m

s
a
y

c
ù
n
g

X
u
â
n

D

i
ệ
u
Đ
i
ê
n

c
u
ồ
n
g

v
ớ
i

H
à
n

M
ặ
c

T
ử
,

C
h
ế

L
a
n

V
i
ê
n
Động tiên
đã khép
Ta
Ngơ ngẩn
cùng Huy
Cận
Bơ vơ
Rồi tỉnh
T
h
o
á
t

l
ê
n

t
i
ê
n

c
ù
n
g

T
h
ế

L
ữ
Tình yêu
không bền

3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó
Cái tôi
Người tiếp
nhận
Bỡ ngỡ Ác cảm
Quen
thuộc
Thương
cảm
Thấm thía về
sự nhỏ bé, yếu

đuối, cô đơn
và bế tắc
Cách
trình
bày
sinh
động,
hấp
dẫn,
khúc
chiết
Bi kịch
Chịu áp lực
dư luận

“…Đời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi. Mất
bề rộng ta đi tìm bề sâu. Nhưng càng đi sâu
càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ, ta
phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng
Lư, ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan
Viên, ta đắm say cùng Xuân Diệu. Nhưng
động tiên đã khép, tình yêu không bền, điên
cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ. Ta ngơ
ngẩn buồn, trở về hồn ta cùng Huy Cận…”

- H thng các vế câu cú
cựng cu trỳc, vi ch th
c lp li liờn tip, kt
hp vi h thng t ch
cm xỳc, cm giỏc din

t s khao khỏt, m say
do dt
- Câu văn dài, gm nhiu v
cân xứng, nhp nhng v
thanh iu, to ging iu
du dng, tha thit
- H thng t ng giu
hỡnh nh kt hp vi mt
lot tờn tui cỏc thi nhõn
th mi: din t hm sỳc
v chớnh xỏc s phõn húa
ca th mi gn vi
nhng phong cỏch tiờu
biu
Mt
ỏng
vn
ngh
lun
giu
cht
th
- Câu văn
- Hệ thống các vế câu
- Hệ thống từ ngữ
Đời chúng ta đã nằm trong vòng chữ
tôi.
Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu.
Nh ng càng đi sâu càng lạnh.
Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ,

ta phiêu l u trong tr ờng tình cùng L u
Trọng L ,
ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế
Lan Viên,
ta đắm say cùng Xuân Diệu.
Nh ng động tiên đã khép,
tình yêu không bền,
điên cuồng rồi tỉnh
say đắm vẫn bơ vơ.
Ta ngơ ngẩn buồn trở về hồn ta cùng
Huy Cận.

Ti t 2:ế
•
Có phải cái tôi thơ mới chỉ đáng
thương, tội nghiệp? Đóng góp, cống hiến
của thơ mới đối với văn mạch dân tộc là
g×?
•
Giá trị bao trùm của đoạn trích
“Một thời đại trong thi ca”?
•
Bài tập nâng cao

Trớch th Nguyn Cụng Tr khụng hp, vỡ cnh nghốo
õy cú phn nhch nhỏc, ting ci mang sc thỏi
chua chỏt. Nờn trớch th Nguyn Khuyn, vỡ cnh nghốo
trong th ụng p v sang, ting ci ca ụng
húm nh, thanh thn .
í kin ca em?

Sự xuất hiện của cái Tôi
làm ta liên t ởng đến cảnh ngộ của:
Mt ngi khỏch khụng mi?
Mt cụ dõu mi?
Mt k ngụ c?
ý kiến của em?
Bi tp v nh
Viết một văn bản
có dung l ợng khoảng 2 trang với tiêu đề:
Chất thơ trong văn phê bình của Hoài Thanh