Sức mạnh của văn chương

Sức mạnh của văn chương
November 14, 2014 - Chuyên mục: Văn mẫu THPT - Tác giả: Thu Huyền
Đề bài: Sức mạnh của văn chương
Tác phẩm văn học muốn trường tồn đều phải mang trong mình một sức hấp dẫn riêng: và cho đến nay, nhân loại đã có một kho
tàng văn học khổng lồ. Đọc một tác phẩm văn học điều mà chúng tôi quan tâm hơn cả là sau những câu chữ, những cách thể hiện
hấp dẫn, nhà văn đem đến cho độc giả điều gì? Nếu tài năng của họa sĩ được đánh giá bằng đường nét, màu sắc của bức vẽ, tài
nàng nhà văn được đánh giá dựa trên những vấn đề cuộc sống mà anh ta đề cập qua tác phẩm. Nói như vậy để khẳng định rằng
văn học nghệ thuật nhất định phải liên hệ với cuộc sống, nhất định phải mang sức mạnh có được từ thiên chức của mình. Bản
thân văn học cũng là một loại hình nghệ thuật mang tính đặc thù cố tác động lớn đến cuộc sống. Có thể nói, nhà văn là người thư
kí trung thành của thời đại. Tuy nhiên, xin đìmg hiểu một cách cực đoan, văn học chi ghi chép lại những gì xảy ra trong cuộc
sống. Ngược lại, văn học chỉ là sản phẩm đầy sáng tạo được nhào nặn tù chất liệu cuộc sống. Những sản phẩm ấy không bao giờ
chấp nhận sự bình thưởng; bởi bình thường là cái chết của nghệ thuật (Huy-gô). Và như vậy, một tác phẩm hay ra đời là một lần
nữa sức mạnh văn học được khẳng định, một lần nữa nhà văn lại tìm đến cái thiên chức diệu kì của văn học đối với cuộc sống
con người.
Có ý kiến cho rằng: sức mạnh của văn học dựa trên những chức nảng của nó. Vậy nên chăng, khi đề cập đến vấn đề này, chúng ta
cũng tách bạch, phân định theo từng chức năng ấy.
Thực ra, việc phân định như vậy chỉ mang tính lí thuyết. Trong thực tế, văn học tác động tới người bằng cả một quá trinh tổng
hợp, kết chuyển nhiều yếu tố chức năng, và đương nhiên, sự tác động ấy cũng mang tính toàn diện. Phải thừa nhận rằng trong tri
thức văn học là cả một cuốn bách khoa toàn thư về cuộc sống. Nó đáp ứng nhu cầu hiểu biết của con người về thế giới xung
quanh. Và đó cũng chính là một yếu tế cơn bản cấu thành sức mạnh riêng của văn học nghệ thuật. Con người không phải lúc nào
cũng đủ điều kiện để tìm hiểu cuộc sống mới lạ ở những vùng đất xa xôi. Với văn học, chúng ta vẫn còn có thể trở về Côn Sơn –
Kiếp Bạc qua những vần thơ Nguyễn Trãi, vẫn có thể thấy Thăng Long của hàng trăm năm trước trong nỗi buồn Bà huyện Thanh
Quan. Thậm chí, chúng ta còn có thể tới cả những vùng đất Hy Lạp xa xôi đề chứng kiến cuộc thám hiểm của chàng Uy Li Xơ
thông minh gan dạ… Không phải đương nhiên chúng ta hiểu điều đó, mà trong quá trình sáng tạo, tác giả – cho dù là một cá nhân
hay một cộng đồng… đã đưa vào tác phẩm một lượng thông tin phong phú, giúp người đọc nắm bắt cuộc sống. Tsecnusepxky
từng nói: Những kết luận khoa học như những thỏi vàng chỉ lưu hành trong một phạm vi nhỏ hẹp, còn tri thức từ các tác phẩm
văn học như những đồng tiền nhỏ dể dàng lưu thông, len lỏi đến với mọi người. Đó chính là tri thức của cuộc sống mà nếu đến
với nó bằng một tình yêu, một sự khao khát hiểu biết, thi chúng ta sẽ dễ dàng nắm bắt được. Không phải ai cũng một lần trong
đời được đặt chân lên xứ Lạng, song người ta có thể biết xứ Lạng qua câu ca dao giản dị:
Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh

Văn học mở ra những chân trời hiểu biết mới, những tầm nhận thức mới, thúc đẩy quá trình phát triển của con người. Bởi lẽ, mỗi
chỉnh thể văn học là một tấm gương cho độc giả soi mình vào đó để tự hoàn thiện bản thân, dồng thời đó cũng chính là kho tàng
kinh nghiệm sống có tác dụng trực tiếp đến quá trình giao tiếp của con người. Một nhà lí luận đã rất đúng khi cho nghệ thuật là
một phương thức tồn tại của con người. Nó giúp cho con người mãi mãi là con người không sa xuống thành con vật, củng không
biến thành những ông thánh vô duyên vô bổ…
Như vậy, rõ ràng văn học nghệ thuật tác dộng trực tiếp đến ý con người. Hay nói cách khác, nó nâng cao khả nâng nhận thức của
độc giả về những vấn đề trong cuộc sống. Chúng ta đều biết đến Đam San hùng dũng đi bắt nữ thần Mặt Trời và cho dù cố thất
bại đi chăng nữa thì khát vọng chỉnh phục thiên nhiên của chàng là sự vươn lên của ý thức con người trong cuộc sống. Chúng ta
cũng đã đọc câu thơ của Tố Hữu:
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lí chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim
Văn chương có sức mạnh rất to lớn trong đời sống con người
Dù ở khía cạnh nào, thời đại nào đi nữa thì những câu thơ ấy vẫn là tiếng nói của nhận thức mà mỗi độc giả đều có cảm nhận
được. Chúng ta nói văn học tác động đến người đọc một cách toàn diện, nghĩa là cả về mặt lí trí và tình cảm. Đó là điều đương
nhiên. Bởi lẽ mỗi tác phẩm văn học được viết ra, ngoài những nộỉ dung thông tin nhằm mở rộng hiểu biết và nâng cao nhận thức,
còn chát chứa tám lòng của người sáng tác. Phải thực sự có cái tình ấy, thì tác phẩm mới có thể đi sâu gợi tình và chính nó cũng
là sợi dây liên cảm đánh thức dậy trong lòng người đọc những cảm xúc trong trẻo, mãnh liệt. Ai có thể đọc mà không cảm phục
một Hamlét, yêu mến một Giang Van Giăng (Những người khốn khổ), hay không nghiêng mình trước môi tình Rômêô và Juliet
bi thương từng lùng lạc cả địa đàng, văn học đủ sức làm rung lên cả những con tim tưởng như đã chai cứng, những tầm hồn ngỡ
như cằn cỗi, già nua. Trước cuộc sống thực tại, ta có thể bình thản, nhưng trước những cuộc đời trong tác phẩm mấy ai có thể
cầm lòng. Nói như vậy không có nghĩa là tác phẩm văn học đã hư cấu một cách quá đà những gì thuộc về cuộc sống mà ngược
lại, những tác phẩm ấy đã dùng thứ ngôn ngữ hoàn chỉnh, lạ lùng để cô đọng lại những ý nghĩ, những cảm xúc, những giọt máu
và những giọt lệ đắng cay, nóng bóng của thế gian này (M.Gorki). Giữa người đọc và người sáng tác, sợi dây nối liền chính là tác
phẩm. Mối quan hệ này tưởng như đơn giản song lại thật quan trọng. Người đọc chỉ có thể hiểu được tâm trạng tác giả hay cảm-
thông chia sẻ với những số phận con người khi tác phẩm đó mang đầy đủ giá trị nội dung, nghệ thuật và quan trọng hơn là kết
tinh một lần vào vĩnh viễn giá trị nhân đạo. Xét cho cùng, dù nói cách này hay cách khác, chúng ta đều thừa nhận, văn học tìm
đến chiều sâu của thế giới tâm linh con người để khơi dậy lòng nhân ái, tình yêu thương trước cái đẹp. Căm ghét, khinh bỉ những
cái xấu xa. Văn học đã phá vỡ những giới hạn của không gian và thời gian. Ví như các nhân vật tiêu biểu: xa như Hamlét, Đam

San, gần như Lão Hạc, Chí Phèo. Tất cả đều đã là người thiên cổ thế nhưng, trong chúng ta họ vẫn định hình với những tình cảm
yêu, ghét, thương hại, xót xa… Đó chính là điều mà các tác phẩm văn học đã làm đươc và cũng chỉ là duy nhất có văn học mà
thôi. Đọc một tác phẩm là đọc những cuộc đời, những tâm trạng, là tự soi mình vào để sống sao cho đẹp hơn. Văn học trong quá
trình vận động theo quy luật từ cuộc sống đến nghệ thuật, rồi lại trở về cuộc sống đã góp phần tích cực vào việc thanh lọc con
người. Giúp con người hướng tới chân, thiện, mĩ. Từ những cái bình dị nhất của thực tiễn, người sáng tác đã đưa vào tác phẩm
khiến nó trở thành những chuẩn mực về cách sống, về đạo đức con người. Chúng ta biết, trong mỗi tác phẩm văn học không chỉ
có những vẻ đẹp mà còn cả những điều xâu xa để loại trừ. Làm được điều đó, văn học không thể không bắt nguồn từ cuộc sống
và cái đẹp ấy cũng không thể gắn liền với đời sống thực của con người. Trong RAMAYANA cơn ghen dữ dội của RAMA với
một tâm trạng đầy mâu thuẫn, và cả những lời thanh minh khôn khéo, cứng rắn của Xi-ta đều là những diễn biến tậm lí điển hình.
Thế nhưng điều cốt yếu là đằng sau đó, người đọc tự tìm cho mình lối lí giải hay những kinh nghiệm quí báu, thiết thực. Truyện
Kiều có những nỗi đau, những khổ ải và cả những niềm hạnh phúc khiến người đọc phải suy nghĩ… Con người là một thực thể
khó hiểu, không xấu hoàn toàn, cũng không tốt hoàn toàn. Chỉ có điều trong con người tốt, những nhược điểm được hạn chê đi
rất nhiều. Tuy vậy, một người tốt chưa hẳn sẽ giữ mãi được cái tốt cùa mình. Cũng đừng thấy một kẻ xấu mà rẻ rúng. Nguyễn
Trãi từng viết:
Ngoài chưng mọi chốn đều thong hết
Bụi một lòng người cực hiểm thay
Như vậy, trong quá trình thanh lọc, văn học đã tác động vào con người bằng cả việc nói đến cái thiện, cái ác. Có điều phải tìm
tòi, khơi dậy cái lương thiện của con người, loại bỏ những cái xấu xa, độc ác. Nói tổng quát, thì văn học đưa xã hội đi lên theo
chiều hướng tích cực. Ta thấy những chàng Rama chiến đấu với quỉ dữ, những binh sĩ đời Lý đánh tan quân Tống trên sống Như
Nguyệt và ngày nay là những Thạch Sanh của thế kỉ XX. Tất cả đều chiến đấu vì cuộc sống hoà bình cùa dân tộc mình, cộng
đồng mình. Những câu thơ của Lý Thường Kiệt, của Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi… đã mang sức mạnh cửa toàn dân
tộc. Nhưng vần thơ ấy đã làm tăng thêm sức mạnh cho con người.
Ôm dắt nước những người áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng
Đọc hai câu thơ trên dường như cả lòng ta cũng đang cuộn trào dòng nhiệt huyết hào hùng. Trong những cuộc đấu tranh của con
người, văn học luôn sát cánh bên họ, ca ngợi lẽ phải, niềm tin và lòng dũng cảm. Rỗ ràng, văn học đã tham gia vào quá trình cải
tạo xã hội mà cụ thể là cải tạo con người. Cho đến ngày hôm nay, vai trò ấy càng khẳng định rỗ nét hơn, dộc biột là trong cuộc
đấu tranh vỉ cuộc sống bình yên của nhân loại.
Với tư cách là một loại hình sáng tác nghệ thuật, văn học đẫ tổn tại trong quá trình phát triển của con người và khẳng định vai trò
to lớn của nó đới với cuộc sống. Đặt bên cạnh các l)ộ môn nghệ thuật khác, văn học luôn chiếm ưu thế với tính đặc thù. Văn học

mang tính chính xác của các bộ môn khoa học tự nhiên, mang nhữùg quan niệm của đạo đức học. Cố điều trong quá trinh sáng
tác, nghệ sĩ đã kết tỉnh những đặc điểm ấy để tạo nên được một nét riêng độc đắo cho văn học. Thế giới của các tác phẩm là thế
giới của hình tượng rất đa dạng và mang tính sinh động cao. Chính vì vậy, mỗi tác phẩm là một bộ phim quay chậm chứ không
còn là bức tranh, bức tượng bất động.
Người sáng tác, nói một cách hình ảnh chính là người điều binh khiển tướng. Sử dụng ngôn ngữ chính xác, giàu hình ảnh và xây
dựng những hình tượng hấp dẫn thì đương nhiên tác phẩm sẽ đưa được người đọc vào mê hồn trận, đi từ ngạc nhiên này sang
ngạc nhiên khác, từ lí thú này đến lí thú khác. Với văn học, ngôn ngữ là phương tiện biểu hiện loại hình, là cách thể hiện. Và như
vậy, một tác phẩm hay cũng phải là tác phẩm đạt đến trình độ tiêu biểu về ngôn ngữ, Chín nội dung và cô đọng trong cảm xúc
nghệ sĩ.
Nói như vậy, để cuối cùng đi đến khẳng định: Văn học luôn có sự tác động đến cuộc sống con người. Sự tác động ấy dù dưới
nhiều hình thức, song đều tập trung hoàn thiện con người, cải tạo xã hội. Bất kì ở thời đại nào văn học cùng luôn mang sức mạnh
nội tâm được đúc kết từ cuộc sống. Sức mạnh ấy có thể làm xoay chuyển thế giới tinh thần của nhân loại giúp cho con người tìm
đến cuộc sống văn minh, nhân ái. Qua hàng ngàn năm, hàng ngàn thế hệ, ngày nay chúng ta được kết tiếp với những tác phẩm
nổi danh kim cổ để thêm một lần chiêm nghiệm về giá trị lớn lao của văn học. Những tác phẩm ấy tồn tại cùng thời gian, tiếp tục
hoàn thiện chức năng thiêng liêng của minh đối với đời sống con người.
Read more: />