Bài giảng những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa mác lênin chương 6 phạm thị ly

1
CHƯƠNG 6:
HỌC THUYẾT KINH TẾ VỀ CHỦ
NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN VÀ
CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
NHÀ NƯỚC
2
Ch ng7 g m 2 ph nươ ồ ầ
Chương 6 gồm 2 phần:
1.Chủ nghĩa tư bản độc quyền.
2.Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
3
CNTB phát tri n qua 2 giai o n:ể đ ạ
-CNTB tự do cạnh tranh(giai đoạn thấp)
-CNTB độc quyền( giai đoạn cao)
Hai giai đoạn cùng nằm trong 1 phương thức SX:
+ Bản chất giống nhau
+ Khác nhau về hình thức biểu hiện
4
I. Ch ngh a t b n c ủ ĩ ư ả độ
quy n ề
1. nguyên nhân hình thành CNTBĐQ:
Theo Lênin : cạnh tranh tự do-> tập
trung SX-> độc quyền, quá trình mang
tính quy luật
5
LLSX
Tích tụ và
tập trung sx
Hình thành
XN quy

mô lớn
Tác động của
các quy luật KT
Biến đổi
cơ cấu KT
Tập trung
sx quy mô
Cạnh tranh
Tích luỹ
phát triển
XN vừa và
nhỏ phá sản
Tích tụ, tập
trung TB
Khủng hoảng
KT
Phân hoá
Tín dụng
phát triển
Tích tụ, tập
trung TB
Tập trung sx
ĐỘC QUYỀN
XN lớn càng
lớn thêm
XN lớn
tồn tại
và phát
triển
6

C nh tranh t do:ạ ự
+ Buộc các nhà TB phải cải tiến kỹ thuật ,tăng quy mô
+ Các nhà TB nhỏ bị phá sản, hoặc phải liên kết nhau để đứng
vững trong cạnh tranh
+ Các xí nghiệp lớn cạnh tranh khốc liệt khó phân thắng bại nảy
sinh xu hướng thỏa hiệp
7
Kh ng ho ng kinh t :1873 và1898ủ ả ế
+ Phá sản hàng loạt các tư bản vừa và nhỏ
+ Các xí nghiệp khác muốn tồn tại phải đổi
mới kỹ thuật, thúc đẩy quá trình tập
trungTB
+ Các công ty cổ phần trở thành phổ biến
8
2 c i m kinh t c b n c a đặ đ ể ế ơ ả ủ
CNTB QĐ
a. Tập trung sx và các tổ chức độc quyền
- Tập trung sx đến 1 trình độ nhất định sẽ dẫn đến độc
quyền vì
+ Quy mô lớn làm cho cạnh tranh gay gắt hơn ->
khuynh hướng thỏa hiệp ,liên minh với nhau
+ Trong một ngành còn 1 số ít xí nghiệp
-> dễ dàng thỏa hiệp với nhau
9
Th c ch t c a Q :ự ấ ủ Đ
Tổ chức ĐQ là những xí nghiệp lớn hoặc liên minh
giữa các xí nghiệp lớnTBCN nắm trong tay phần lớn
việc SX và tiêu thụ một số loại hàng hóa, định ra giá
cả ĐQ và thu lợi nhuân ĐQ cao
10

Các hình th c c a Qứ ủ Đ
các ten(Cartel):

là một liên minh độc quyền về:
->giá cả
-> phân chia thị trường
-> sản lượng hàng hóa…

các ten là một liên minh độc quyền không
vững chắc

Các ten phát triển nhất ở đức
11
Xanh ica(Cyndicate):đ

là tổ chức độc quyền về lưu thông; mọi việc mua bán do 1 ban
quản trị đảm nhiệm

họ vẫn độc lập về SX

mục đích của họ là thống nhất đầu mối mua ,bán để bán hàng
hóa với giá đắt và mua nguyên liệu với giá rẻ

phát triển nhất ở pháp
12
T r t(Trust)ơ ớ

Là một hình thức độc quyền, thống nhất cả việc SX và lưu
thông dưới sự quản lý của hội đồng quản trị


Các nhà tư bản tham gia tơrớt trở thành các cổ đông thu lợi
nhuận theo cổ phần

đánh dấu bước ngoặt về hình thức vận động mới của QHSX
TBCN
13
Côngxoocxiom

Là hình thức độc quyền đa ngành,tồn tại dươi dạng một
hiệp nghị ký kết giữa ngân hàng và công nghiệp để cùng
nhau tiến hành các nghiệp vụ tài chính lớn như:
-> phát hành chứng khoán có giá
->Phân phối công trái
-> đầu cơ chứng khoán có giá ở sở giao dịch
-> hợp tác để thực hiện các dự án lớn

Thông thường đứng đầu một côngxoocxiom là một ngân
hàng độc quyền lớn. Ví dụ ở Mỹ các ngân hàng
MOÓCGAN
14
Quan h gi a Q và canh tranhệ ữ Đ
- Khi hình thành độc quyền, cạnh tranh gay
gắt hơn phức tạp hơn.
- Thời kỳ ĐQ có các loại cạnh tranh sau:
+ canh tranh giữa các tổ chức độc
quyền vơi các xí nghiệp ngoài độc quyền
+ canh tranh giữa các tổ chức độc
quyền vơi nhau
+ canh tranh nội bộ các tổ chức độc
quyền

=
15
L i nhu n c quy n và giá c Qợ ậ độ ề ả Đ

…độc quyền đem lại lợi nhuận siêu
ngạch,nghĩa là một món lợi nhuận dư ra
ngoài số lợi nhuận TBCN bình thường và
thông thường trên toàn thế giới.
V.I. Lênin
(Toàn tập ,tập 30,tr221)
16
= +
.
Giá cả ĐQ
chi phi SX
lợi nhuậnĐQ
lợi nhuận ĐQ
lợi nhuận siêu ngạch
Độc quyền
Lợi nhuận
Bình quân
= +
17
S bi u hi n c a quy lu t giá tr và giá tr th ng ự ể ệ ủ ậ ị ị ặ
d trong giai o n c quy n:ư đ ạ độ ề

-Quy luật giá trị biểu hiện thành quy luật giá cả ĐQ
giá cả ĐQ có 2 loại:
+giá cả ĐQ cao:dùng khi bán
+giá cả ĐQ thấp: dùng khi mua

- Quy luật giá trị thặng dư biểu hiện thành quy luật lợi nhuận ĐQ
18
Bi u hi n m i c a Qể ệ ớ ủ Đ
-Về hình thức: do sự phát triển của lực lượng sản xuất,
khoa học công nghệ đã diễn ra quá trình hình thành
những sự liên kết giữa các độc quyền theo chiều dọc
và ngang hình thành các concern và conglomerate.
+Concern: là tổ chức độc quyền đa ngành có hàng trăm
xí nghiệp có quan hệ với những ngành khác nhau và
được phân bố ở nhiều nước
19
b. T b n tài chính và u s tài chínhư ả đầ ỏ
- Nguồn gốc và bản chất tư bản tài chính

Tư bản tài chính là sự thâm nhập và
dung hợp vào nhau giữa tư bản độc
quyền trong ngân hàng và tư bản ĐQ
công nghiệp
20
S hình thành các t ch c c quy n ngân ự ổ ứ độ ề
hàng:

Tích tụ,tập trung trong công
nghiệp. Quy mô công nghiệp lớn,
đòi hỏi ngân hàng lớn

Do cạnh tranh dẫn đến tích tụ tập
trung tư bản trong ngân hàng
21
S xâm nh p c a ngân hàng vào công ự ậ ủ

nghi p:ệ

Khống chế hoạt động của các khách hàng CN

đưa người vào các cơ quan giám sát của các tổ chức độc
quyền công nghiệp

mua cổ phiếu của các công ty làm ăn phát đạt và cử người
vào ban quản trị….
22
Quá trình xâm nh p c a các t ch c c quy n ậ ủ ổ ứ độ ề
công nghi p vào ngân hàng:ệ

mua nhiều cổ phần của các ngân hàng
lớn

lập ngân hàng riêng cho họ

tư bản tài chính là kết quả của sự hợp nhất
giữa các tổ chức độc quyền ngân hàng và
các tổ chức độc quyền công nghiệp
23
.

tư bản tài chính ra đời làm cho tư bản sở hữu và tư
bản chức năng tách rời cao độ

Sự tách rời này là cơ sở cho việc ra đời mọi loại
chứng khoán và mở rộng thị trường tiền tệ


nó dẫn đến hình thành kẻ thực lợi, và những nước
thực lợi.

đây là bước phát triển và chín muồi hơn nữa của
QHSX TBCN
24
Hình th c t ch c và c ch th ng tr ứ ổ ứ ơ ế ố ị
c a t b n tài chínhủ ư ả

Hình thức tổ chức:tập đoàn tư bản tài chính bao gồm
hàng loạt công ty công,thương nghiệp độc quyền
hoạt động dựa vào nguồn tài chính chủ yếu do một
số ngân hàng lớn cung cấp

Cơ chế thống trị:
+chế độ tham dự
+ chế độ ủy thác
+ lập công ty mới, phát hành trái khoán,
đầu cơ chứng khoán….
25
Th l c t b n tài chínhế ự ư ả

Kinh tế: nắm các mạch quan trọng, các ngành then chốt.

Chính trị: chi phối mọi đường lối đối nội và đối ngoại