Không gian và thời gian trong tiểu thuyết Đồi gió hú của Emily Bronte (KL07164)

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGƢ̃ VĂN
**********

LÊ VIỆT HOÀ NG

KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN
NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
“ĐỒI GIÓ HÚ” CỦA EMILY BRONTE
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nƣớc ngoài

HÀ NỘI - 2015


TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGƢ̃ VĂN
**********

LÊ VIỆT HOÀ NG

KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN
NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
“ĐỒI GIÓ HÚ” CỦA EMILY BRONTE
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nƣớc ngoài

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
ThS. ĐỖ THỊ THẠCH

HÀ NỘI - 2015

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khóa luận tốt ngh iê ̣p với đề tà i “Không gian và thời
gian nghê ̣ thuật trong tiểu thuyế t Đồ i gió hú của Emily Bronte

”, tác giả

thường xuyên nhâ ̣n đươ ̣c sự giúp đỡ ta ̣o điề u kiê ̣n thuâ ̣n lơ ̣i và chỉ bảo tâ ̣n tiǹ h
của các thầy cô giáo trong khoa Ngữ văn, đă ̣c biê ̣t là các thầy cô giáo trong tổ
Văn ho ̣c nước ngoài và Thạc sĩ Đỗ Thị Thạch - người hướng dẫn trực tiế p.
Tác giả khóa luận xin được bày tỏ sự biết ơn và gửi lời cảm ơn trân
trọng nhất tới các thầy cô.
Do năng lực nghiên cứ u có ha ̣n khóa luâ ̣n chắ c chắ n không tránh khỏi
những thiế u sót. Rấ t mong sự chỉ bảo góp ý của thầ y cô giáo và các ba ̣n.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2015
Tác giả khóa luận

Lê Viêṭ Hoàng


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những nô ̣i dung mà tôi đã triǹ h bày trong khóa luâ ̣n
tố t nghiê ̣p này là kế t quả quá triǹ h nghiên cứu của bản thân tôi dưới sự hướng
dẫn của các thầy cô giáo. Khóa luâ ̣n này chưa từng đươ ̣c công bố trong bấ t cứ
công trin
̀ h nào . Nế u những lời cam đoan trên là sai tôi xin hoàn toàn chiụ
trách nhiệm.
Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2015

Tác giả khóa luận

Lê Viê ̣t Hoàng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 3
3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 5
4. Nhiê ̣m vu ̣ nghiên cứu .................................................................................... 6
5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 6
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 6
7. Bố cu ̣c khóa luâ ̣n ........................................................................................... 7
NỘI DUNG....................................................................................................... 8
CHƢƠNG 1: KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
“ĐỒI GIÓ HÚ” CỦ A EMILY BRONTE ...................................................... 8
1.1. Khái niê ̣m không gian nghê ̣ thuâ ̣t .............................................................. 8
1.2. Các loại không gian nghê ̣ thuâ ̣t trong tiể u thuyế t “Đồ i gió hú” của Emily
Bronte .............................................................................................................. 11
1.2.1. Không gian nội thất............................................................................... 14
1.2.2. Không gian ngoại cảnh ......................................................................... 24
CHƢƠNG 2: THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT
“ĐỒI GIÓ HÚ” CỦ A EMILY BRONTE .................................................... 29
2.1. Khái niệm thời gian nghệ thuật ................................................................ 29
2.2. Đặc trưng của thời gian nghê ̣ thuâ ̣t trong tiể u thuyế t “Đồ i gió hú” của
Emily Bronte ................................................................................................... 34
2.2.1. Thời gian đa tuyế n................................................................................. 37
2.2.2. Thời gian đảo lộn .................................................................................. 41
2.2.3. Thời gian đồ ng hiê ̣n .............................................................................. 45

2.3. Nhịp điệu thời gian................................................................................... 46
KẾT LUẬN .................................................................................................... 54
TÀI LIỆU THAM KHẢO


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tiể u thuyế t lañ g ma ̣n có thể đươ ̣c xem là thể loa ̣i thinh
̣ hành nhấ t trên
thế giới. Tiể u thuyế t lãng mạn rấ t đươ ̣c coi tro ̣ng và đón nhâ ̣n mô ̣t cách nồ ng
nhiê ̣t từ các nhà phê bin
̀ h cũng như đô ̣c giả

. Có một thực tế cho thấy tiểu

thuyế t lañ g ma ̣n đươ ̣c đón nhâ ̣n mô ̣t cách nồ ng nh

iê ̣t như thế vì mọi người

đều có thể thực hiện hóa giấc mơ và sống trong những cuốn tiểu thuyết . Các
nhân vâ ̣t sẽ biế n những hình dung

, tưởng tươ ̣ng của ba ̣n thành hiê ̣n thực

,

khích lệ bạn mơ ước nhiều hơn và cổ vũ bạn hướng về một thế giới tốt đẹp

.

Các cuốn tiểu th uyế t lañ g ma ̣n không chỉ đươ ̣c đánh giá là các cuố n tiể u
thuyế t hay đươ ̣c nhiề u người đón đo ̣c mà còn nhiề u cuố n tiể u thuyế t đươ ̣c mo ̣i
người đánh giá là các tác phẩm kinh điển của mọi thời đại khiến cho các nhà
phê bình tố n rấ t nhiề u giấ y mực cũng như công sức để nói về các tác phẩm đó.
Các cuốn tiểu thuyết lãng mạn được xem là kinh điển được nhiều người đọc bình
chọn và đón đọc như: “Kiêu hañ h và đinh
̣ kiến” của Jane Asten, “Jane Eyre” của
Charlotte Bronte, “Cuố n theo chiề u gió” của Margaret Mitchell ,... song cuố n
tiể u thuyế t n ổi tiếng đươ ̣c xem như mô ̣t trong những kiê ̣t tác hay nhấ t mo ̣i
thời đa ̣i của tiể u thuyế t lañ g ma ̣n

, đươ ̣c mo ̣i người đánh giá là mô ̣t

những chuyê ̣n tin
̀ h đe ̣p nhấ t mo ̣i thời đa ̣i là cuố n tiể u thuyế t

trong

Đồi gió hú của

nữ nhà văn Emily Bronte.
Lịch sử văn học thế giới đã và sẽ còn tốn nhiều giấy mực hơn nữa để
nói về trường hợp đặc biệt của ba chi ̣em nhà Bronte: Charlotte Bronte, Emily
Bronte và Anne Bronte . Mă ̣c dù thời gian số ng của ba chi ̣em hế t sức ngắ n
ngủi song họ đã kịp làm nên thành tích phi thường , đã để la ̣i cho đời những
kiê ̣t tác văn ho ̣c . Có thể thấy trong bất cứ cuốn từ điể n danh nhân nào cũng
không thể vắ ng mă ̣t cuô ̣cđời và sự nghiê ̣p của ba chị em nhà Bronte. Trong thời
kì đó, khi mà cô chi ̣Charlotte Bronte với cuố n tiể u thuyế t lañ gmạn “Jane Eyre”
1

đươ ̣c các nhà phê bin
̀ h đánh giá cao và đươ ̣c đô ̣c giả đón nhâ ̣n hơn cả thì cô
em Emily Bronte cũng xuấ t bản cuố n tiể u thuyế t Đồi gió hú nhưng la ̣i không
đươ ̣c đô ̣c giả đón nhâ ̣n mấ y và cũng không đươ ̣c các nhà xuấ t bản “mă ̣n mà”
lắ m vì ho ̣ cho rằ ng cuố n tiể u thuyế t thể

hiê ̣n mô ̣t cách nhiǹ “man da ̣i” , có

những điể m trái với khuynh hướng lañ g ma ̣n của phầ n đông các tác phẩ m văn
học thời bấy giờ. Thời gian đầ u khi mới xuấ t bản cuố n tiể u thuyế t bi ̣giới phê
bình và người đọc đưa ra nhiều ý

kiế n trái chiề u . Tuy nhiên, cùng với thời

gian người ta càng ngày càng nhâ ̣n ra giá tri ̣nhân văn

cũng như sự đi trước

thời đa ̣i của tác phẩm . Mă ̣c dù không đươ ̣c nổ i tiế ng và thành công nhanh
chóng như cô chị xong Emily lại được

các nhà nghiên cứu ghi nhận là sâu

sắ c, tầ m vóc hơn cả . Như rươ ̣u ủ càng lâu càng ngấ m , thời gian qua đi, sức
số ng dẻo dai, mãnh liệt của Đồi gió hú và cho tới bây giờ v ẫn đươ ̣c đánh giá
là cuốn tiểu thuyết lãng mạn hay nhấ t mo ̣i thời đa ̣i.
Nghiên cứu tác phẩ m văn ho ̣c cũng chiń h là đi nghiên cứu phong cách
nghê ̣ thuâ ̣t của tác giả . Mà không gian và th ời gian nghê ̣ thuâ ̣t là một trong
những yế u tố làm nên phong c ách nghệ thuật của nhà văn vì vậy đ ể có thể

hiể u thêm về tiể u thuyế t Đồi gió hú cũng như phong cách nghê ̣ thuâ ̣t tác giả
Emily Bronte chúng ta cầ n làm rõ không gian và thời gian nghệ thuật trong
tác phẩm.
Không gian và thời gian nghệ thuật là sản phẩm sán g ta ̣o của nhà văn,
không gian và thời gian nghê ̣ thuâ ̣t có cấ u trúc và quy luâ ̣t nô ̣i ta ̣i riêng , mang
đâ ̣m dấ u ấ n phong cách và cá tính sáng tạo của người nghệ sĩ . Nhà văn sáng
tạo tác phẩm xét đến cùng là tái tạo lại thế giới hiện thực mô ̣t cách nghê ̣ thuâ ̣t,
đă ̣t nó trong mô ̣t mô hin
̀ h không gian , thời gian nghê ̣ thuâ ̣t riêng và mô ̣t mô ̣t
hình thức ngôn ngữ tươ ng ứng. Cho nên, có thể nói không gian và thời gian
nghê ̣ thuâ ̣t bô ̣c lô ̣ một phần cái nhìn trong đó chứa đự ng toàn bô ̣ nhân sinh
quan của nhà văn về cuô ̣c số ng co n người. Tìm hiểu không gian và thời gian

2


nghê ̣ thuâ ̣t mô ̣t mă ̣t giúp chúng ta nhâ ̣n di ện đươ ̣c phong cách nhà văn . Mă ̣t
khác con đường đi vào khám phá những giá trị thẩm mĩ của tác phẩm văn học
cũng có thể được mở ra từ hướng tiếp cận này.
Bên ca ̣nh đó , viê ̣c nghiên cứu không gian và thời gian nghệ thuật trong
tiể u thuyế t Đồi gió hú của Emily Bronte hứa hẹn nhiều triển v ọng trong việc
khám phá thế giới nghê ̣ thuâ ̣t của nhà văn , là cách thức hữu ích mở ra ch ân
trời giá tri ̣tác phẩ m.
Từ những lí do trên , chúng tôi lựa chọn đề tài

“Không gian và thời

gian nghê ̣ thuật trong tiểu thuyế t Đồ i gió hú của Emily Bronte” để tìm hiể u
và nghiên cứu.
2. Lịch sử vấn đề

Đồi gió hú trở nên nổ i tiế ng không chỉ vì tiń h chấ t ma ̣nh mẽ , mới la ̣
của nó mà còn vì cuốn tiểu thuyết chính là hình ảnh thu nhỏ của bối cảnh lịch
sử thời đa ̣i bấ y giờ , những mâu thuẫn giai cấ p , mâu thuẫn xã hô ̣i ngày càng
gay gắ t của nước Anh dưới thời Victoria - thế kỉ XVIII. Đồi gió hú ra đời vào
thời Victoria, thời kì văn ho ̣c lañ g ma ̣n nhường bước cho hiê ̣n thực phê phán
vì vậy tuy là một tiểu thuyế t lañ g ma ̣n nhưng cuố n tiể u thuyế t vẫn bao gồ m
nhiề u yế u tố hiê ̣n thực trong đó.
Emily Bronte đã trải qua mô ̣t cuô ̣c đời đầ y biế n đô ̣ng trong mô ̣t thế kỉ
xã hội cũng đầy biến động với những nỗi đau mất mát về tinh thần cũng như
về thể xác. Bà sinh ra trong một gia đình bình thường nhưng lạ thay cả nhà b à
bố me ̣, 5 chị gái và 1 anh trai không có mô ̣t ai số ng quá 40 tuổ i, mọi người
đầ u chế t vì bi ̣bê ̣nh . Trong nỗi đau mấ t đi người thân ấ y , năng khiế u văn ho ̣c
của bà lại nảy nở một cách lạ thường . Nhưng rồ i vì căn bê ̣nh lao mà bà đ ã ra
đi vào năm 30 tuổ i chỉ khi vừa mới xuấ t bản cuố n tiể u thuyế t Đồi gió hú đươ ̣c
1 năm và lúc ấ y cuố n tiể u thuyế t chưa đươ ̣c đón nhâ ̣n như bây giờ.
Năm 1824, gia đình Emily Bronte chuyển tới sống tại vùng Haworth,
Yorkshire, nơi cha bà làm mục sư. Ngôi nhà của gia đình trông ra nghĩa trang

3


xứ đạo và sau lưng là một ngọn đồi cô quạnh lộng gió. Là một người sống
khép kín, Emily thường đứng trên ngọn đồi này để nhìn ra bao quanh mình là
những dải đồng hoang tiêu điều của miền Bắc nước Anh - bối cảnh để Emily
Bronte xây dựng nên tiểu thuyết độc nhất của bà. Tên của tiểu thuyết
Wuthering Heights - bắt nguồn từ một trang viên nằm trên vùng đồng cỏ
hoang dã ở Yorkshire nơi những sự kiện trong tiểu thuyết diễn ra. Wuthering
là một từ Yorkshire được dùng để chỉ thời tiết thất thường (turbulent weather).
Đối với một cuốn tiểu thuyết mang tính toàn cầu như

Đồi gió hú số

lươ ̣ng các tác phẩm nghiên cứu phê bình về nó là nhiều không đếm xuể . Nhấ t
là sau khi cuốn tiểu thuyết còn đư ợc chuyển thể thành phim đi ện ảnh , phim
truyề n hin
̀ h, nhạc kịch, bài hát đươ ̣c đông đảo mo ̣i người đón nhâ ̣n thì kèm
bên ca ̣nh nó là hàng loạt các bài nghiên cứu, đánh giá về tác phẩ m cũng ra đời.
Các bài nghiên cứu , đánh giá có khen có chê , có tâng bốc và cả lên án .
Trong sự đánh giá nhâ ̣n xét khen chê ấ y thời gian đầ u khi mà giới phê bình
còn đưa giá nhiề u ý kiế n trái chiề u với mô ̣t tác phẩ m đầ y chấ t dữ dô ̣i cuồ ng
nhiê ̣t, gây nên mô ̣t chấ n đô ̣ng ma ̣nh với những chuẩ n mực đa ̣o lý Victoria thì
cô chi ̣Charlotte Bronte đã phải lên tiế ng bênh vực em gái miǹ h trong mô ̣t l ời
tựa: “Đồ i gió hú đã được đẽo tạc trong một xưởng hoang dại bằ ng những
chấ t liê ̣u mộc mạc . Nhà điêu khắc lấ y một khố i đá granit trên một cánh đồ ng
hoang quạnh quẽ , nhìn kĩ chàng thấy từ tảng đá, có thể tạo được cái đầ u như
thế nào, man rợ, đen đúa, hung hãn, một hình dáng được đắ p nặn , với ít nhấ t
là một yếu tố hùng vĩ , sức cường. Chàng làm việc với một cái đục thô sơ và
không theo mẫu nào ngoài thi ảnh từ suy tư của chàng . Với thời gian và lao
động khố i đá mang hình ngươi. Và kia, nó sừng sững đứng , đồ sộ, đen đúa và
cau có , nửa tượng nửa núi đá , là tượng thì khủng khiếp và giống như quỷ , là
núi đá thì hầu như đẹp , vì nó mang màu xám dịu và mặc lớp rêu của đồng
hoang, và đá, thạch nam và những chumg hoa hình chuông và hương thơm
ngọt ngào của nó, vẫn thủy chung mọc sát dưới chân gã khổ ng lồ ấ y” [2; tr 6].
4


Và dần càng về sau này thì người ta càng ngày cà ng nhâ ̣n ra sự hấ p dẫn của
tác phẩm và đã dành nhiều lời khen cho tác phẩm . Các nhà văn học trên thế
giới đánh giá rấ t cao tác phẩ m này , như trong “Li ̣ch sử văn học Anh quố c” ,
Michael Alexander đã nhâ ̣n xét : “Những ai đế n vớ i Wuthering Heights của

Emily Bronte đề u phải kinh ngạc trước sự phức tạp của một câu chuyê ̣n , mà
ngay cả người đọc dày dặn cũng cảm thấ y bí ẩn khó hiểu” [1; tr 418].
Cuốn tiểu thuyết Đồi gió hú được đánh giá cao về thế giới nghệ thuật
mà nhà văn Emily Bronte đã sử dụng trong tác phẩm như: cốt truyện, nghệ
thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ nghệ thuật… song ở đây chúng tôi tập
trung bàn về không gian và thời gian nghệ thuật vì có thể thấy đây là hai yếu
tố nghệ thuật rất độc đáo và nổi bật trong tác phẩm cụ thể là không gian nội
thất và ngoại cảnh cùng với thời gian đồng hiện, thời gian đa tuyến , thời gian
đảo lộn và nhịp điệu thời gian.
Nhiề u năm qua mă ̣c dù nhâ ̣n đươ ̣c sự công nhâ ̣n của giới phê biǹ h và
công chúng yêu văn ho ̣ c trên toàn thế giới , thâ ̣m chí có nhiều người còn cho
rằng tiể u thuyế t Đồi gió hú là một tác phẩ m có thể sánh ngang hàng với “Chiế n
tranh và hòa bình , Anna Karenina” của Lev Tonstoi, “Những linh hồ n chế t”
của Gogol, “Anh em nhà Karamazov” của Dostoievski... song Đồi gió hú vẫn
chưa đươ ̣c khai thác nhiề u ở Viê ̣t Nam . Chỉ có một vài bài viết tóm lược về
cuô ̣c đời, sự nghiê ̣p của nhà văn hay nhắ c tới Đồi gió hú như mô ̣t ví du ̣ điể n
hình cho văn học lã ng ma ̣n. Vì vậy viê ̣c nghiên cứu về “Không gian và thời
gian nghệ thuật trong tiểu thuyế t Đồ i gió hú của Emily Bronte” sẽ giúp cho
chúng ta hiểu mô ̣t phầ n về tác phẩ m.
3. Mục đích nghiên cứu
Chúng tôi nghiên cứu đề tài “Không gian và thời gian nghệ thuật
trong tiểu thuyết Đồi gió hú của Emily Bronte” với những mục đích sau:
- Tìm mô ̣t cách có hê ̣ thố ng và chuyên sâu về không gian, thời gian
nghệ thuật trong tiể u thuyế t Đồi gió hú của Emily Bronte . Qua đó , ta có thể
tiếp cận với phong cách nghê ̣ thuâ ̣t đặc sắc của tác giả.
5


- Góp phần bổ sung và hỗ trợ kiến thức cho việc giảng dạy v à học tập
tác phẩm của Emily Bronte trong nhà trường.

- Người viế t tâ ̣p nghiên cứu khoa ho ̣c.
4. Nhiêm
̣ vu ̣ nghiên cƣ́u
- Làm rõ các khái niệm , những vấ n đề liên quan : không gian và thời
gian nghê ̣ thuâ ̣t, nhịp điệu thời gian,...
- Chỉ ra nét đặc sắc của không gian và thời gian nghệ thuật trong tác
phẩm để từ đó thấy được phong cách nghệ thuật văn chương của tác giả.
5. Đối tƣơ ̣ng, phạm vi nghiên cứu
Tuy chỉ viế t có mô ̣t cuố n tiể u thuyế t duy nhấ t Đồi gió hú nhưng Emily
Bronte đươ ̣c đánh giá là nhà văn nữ xuấ t sắ c tiêu biể u cho trào lưu văn ho ̣c
lãng mạn thế kỉ XVIII. Cuô ̣c đời và sự nghiê ̣p của bà là mô ̣t kho vô tâ ̣n nguồ n
cảm hứng, đề tài nghiên cứu cho những ai muốn khám phá về con người này.
Hiê ̣n các công trình nghiên cứu về Emily Bronte cũng như cuố n tiể u thuyế t
Đồi gió hú ở nước ngoài vô cùng phong phú song ở Việt Nam thì lại có rất ít
người nghiên cứu về tác giả cũng như tác phẩm này. Trong pha ̣m vi mô ̣t khóa
luâ ̣n tố t nghiê ̣p, chúng tôi chỉ nghiên cứu về: “Không gian và thời gian nghê ̣
thuật trong tiểu thuyế t Đồ i gió hú của Emily Bronte”.
Trong quá trình nghiên cứu, do trình độ tiếng nước ngoài có hạn nên
chúng tôi tìm hiểu tác phẩm qua bản dịch tác phẩm của Dương Tường [2].
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong qua trình tiế n hành nghiên cứu đề tài này , khóa luận sử dụng các
phương pháp sau:
- Phương pháp khảo sát, thố ng kê.
- Phương pháp phân tić h tổ ng hơ ̣p.
- Phương pháp so sánh đố i chiế u.
Để khóa luâ ̣n đa ̣t đươ ̣c hiê ̣u quả cao nhấ t , chúng tôi chủ trương sử dụng
kế t hơ ̣p linh hoa ̣t các phương pháp trên.

6

7. Bố cục khóa luận
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận , nô ̣i dung khóa luâ ̣n tố t nghiê ̣p
của chúng tôi được triển khai theo hai chương:
Chương 1: Không gian nghê ̣ thuâṭ trong tiểu thuyế t “Đồ i gió hú” của
Emily Bronte.
Chương 2: Thời gian nghê ̣ thuật trong tiểu thuyế t “Đồ i gió hú” của
Emily Bronte.

7


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT
TRONG TIỂU THUYẾT “ĐỒI GIÓ HÚ” CỦ A EMILY BRONTE
1.1. Khái niệm không gian nghệ thuật
Không gian là hình thức tồn tại cơ bản của thế giới, trong đó các vật thể
có thể có độ dài và độ lớn khác nhau nhưng đó chưa phải là không gian nghệ
thuật. Không gian nghê ̣ thuâ ̣t là hình thức tồ n ta ̣i của thế giới nghê ̣ thuâ ̣t

,

không có hình tươ ̣ng nghê ̣ thuâ ̣t nào ngoài không gian, không có nhân vâ ̣t nào
tồ n ta ̣i mà không trong mô ̣t nề n cảnh nào đó . Người kể chuyê ̣n luôn phải tim
̀
cho min
̀ h mô ̣t điể m nhin
̀ để mô tả sự vâ ̣t, sự kiê ̣n. Không thể đồ ng nhấ t không
gian trong nghê ̣ thuâ ̣t với không gian điạ lí hay không

gian vâ ̣t lí vì không

gian trong tác phẩ m nghê ̣ t huâ ̣t là sản phẩ m sáng ta ̣o của người nghệ sĩ nhằm
biể u hiê ̣n con người và thể hiê ̣n mô ̣t quan niê ̣m nhấ t đinh
̣ về cuô ̣c số ng. Trong
tác phẩm, người ta thường bắ t gă ̣p sự mô tả con đường, căn nhà , dòng sông...
Nhưng bản chấ t của những sự vâ ̣t ấ y chưa phải là không gian mang tiń h nghê ̣
thuâ ̣t. Chúng được xem là không gian mang tính nghệ thuật trong chừng mực
biể u hiê ̣n mô hin
̀ h thế giới con người.
Nếu thế giới nghệ thuật là thế giới của cái nhìn và mang ý nghĩa khái quát
thì không gian nghệ thuật là trường nhìn mở ra từ một điểm nhìn, cách nhìn.
Không gian ấy có thể rất rông có thể rất hẹp. Nó cũng có viễn cảnh, có giá trị
tình cảm. Tình cảm có thể làm cho không gian bao la thêm hay gò bó trật trội
hơn. Không gian nghệ thuật không đồng nhất với không gian hiện thực. Đây là
yếu tố quan trọng không thể thiếu trong việc hình thành thế giới nghệ thuật, góp
phần thể hiện thế giới quan tư tưởng của người nghệ sĩ trước hiện thực xã hội,
phụ thuộc vào cách phản ánh thế giới của nhà văn vì nó mang tính chủ quan.
Không gian nghê ̣ thuâ ̣t lầ không gian mang tính chủ quan để biể u đa ̣t
cảm nhận riêng cuả nhà văn về con người và thế giới . Mỗi mô ̣t tác giả có mô ̣t
8


cách xây dựng và kiến tạo thế giới theo cách riêng của mình , không gian nghê ̣
thuâ ̣t rấ t phong phú và đa da ̣ng , tùy thuộc vào sở trường cũng như cá tính
sáng tạo của mỗi nhà văn.
Có nhiều quan niệm khác nhau về không gia

n nghê ̣ thuâ ̣t trong tác

phẩ m văn ho ̣c , nhưng các quan niê ̣m đề u có sự thố ng nhấ t chung là không
gian nghê ̣ thuâ ̣t không đồ ng nhấ t với không gian hiê ̣n thực . Nó là mô hình về
cái thế giới mà con người đang sống , đang cảm thấ y số p hâ ̣n và vi ̣trí của
mình ở trong đó. Cũng như thời gian nghệ thuật, không gian nghê ̣ thuâ ̣t là mô ̣t
yế u tố quan tro ̣ng thuô ̣c hình thức tồ n ta ̣i của thế gới nghê ̣ thuâ ̣t , là phạm trù
thuô ̣c hình thức nghê ̣ thuâ ̣t nhưng là hình thức mang tính nô ̣i dung.
Theo “Từ điển thuật ngữ văn hoc̣ ” của các tác giả Lê Bá Hán, Trần
Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi đã định nghĩa về không gian nghệ thuật như sau:
“Không gian nghê ̣ thuật là hình thức bên trong của hình tượng nghê ̣ thuật thể
hiê ̣n tính chỉnh thể của nó . Sự miêu tả , trầ n thuật trong nghê ̣ thuật bao giờ
cũng xuất phát từ một “điểm nhìn” , diễn ra trong trường nhìn nhấ t đi ̣nh .(...).
Không gian nghê ̣ thuật gắ n liề n với cảm thụ về không gian nên mang tín h chủ
quan, ngoài không gian vật thể có không gian tâm tưởng” [4; tr 134 - 135].
Không gian nghê ̣ thuâ ̣t trong tác phẩ m văn ho ̣c có tác du ̣ng mô hiǹ h hóa các
mố i liên hê ̣ của bức tranh thế giới tôn giáo , xã hội, đa ̣o đức , tôn ti trâ ̣t tự ...
Không gian nghê ̣ thuâ ̣t có thể mang tiń h điạ điể m

, tính phân giới , tính cản

trở... Không gian nghê ̣ thuâ ̣t cho thấ y cấ u trúc bên trong của tác phẩ m văn
học, các ngôn ngữ giai đoạn văn học . Nó cung cấp sơ sở khách quan để khám
phá tính độc đáo cũng như nghệ cứu loại hình của các hình tượng nghệ thuật.
Trong cuố n “Dẫn luâṇ thi pháp hoc̣ ”, Giáo sư Trần Đình Sử cũng đưa
ra mô ̣t cách hiể u về không gian nghê ̣ thuâ ̣t : “Không gian nghê ̣ thuật là phạm
trù của hình thức nghệ thuật, là phương thức tồn tại và phát triển của thế giới
nghê ̣ thuật là thế giới của cái nhìn và mang ý nghiã thì không gian nghê ̣ thuật

9

là trường nhìn mở ra từ một điểm nhìn , cách nhìn” [5; tr 31]. Không gian
nghê ̣ thuâ ̣t không đồ ng nhấ t với không gian vâ ̣t chấ t bên ngoài . Nó thể hiện
tính chất của một thế giới tinh thần , trong đó sự vâ ̣t có cách biể u hiê ̣n và tổ
chức theo mô ̣t ý nghiã riêng.
Do gắ n vớ i điể m nhiǹ , trường nhìn, mọi trường hoa ̣t đô ̣ng , không gian
nghê ̣ thuâ ̣t trở thành phương tiê ̣n chiế m liñ h đời số ng . Đồng thời do gắn với
giá trị , không gian trở thành biể u tươ ̣ng nghê ̣ thuâ ̣t , mô ̣t hiê ̣n tươ ̣ng ước lê ̣
mang ý nghiã cảm xúc.
Không gian trong văn ho ̣c đươ ̣c biể u thi ̣qua các không gian điể m mang
tính ước lệ tượng trưng (thiên điǹ h, điạ ngu ̣c...), bằ ng các từ không gian vố n
đã hóa sẵn về ý nghiã trong cuô ̣c số ng

(dài, ngắ n, tố i, sáng, cao, thấ p...).

Không gian nghê ̣ thuâ ̣t tâ ̣p trung vào cái nhiǹ , điể m nhiǹ không gian (xa, gầ n,
cao, thấ p...); điể m nhin
̀ tâm lý (ngày ấy, dạo ấy, nhớ la ̣i...). Không gian có thể
thể hiê ̣n qua kế t cấ u , sự phân giới nô ̣i ta ̣i của tác phẩ m , sự liên kế t các không
gian, mức đo ̣ tính liên tu ̣c, hay rời ra ̣c...
Trong “Dẫn luận thi pháp học” , Giáo sư Trần Đình Sử tiếp tục cho
rằ ng: “Không gian nghệ thuật là sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ nhằm
biểu hiện con người và thể hiện quan niệm nhất định về cuộc sống do đó không
thể quy nó về không gian địa lý, không gian vật lí hay vật chất. Trong tác phẩm,
ta hay bắt gặp sự miêu tả con đường, dòng sông, nhưng bản thân các sự vật ấy
chưa phải là không gian nghệ thuật. Chúng được xem là không gian nghệ thuật
trong chừng mực biểu hiện mô hình thế giới của tác giả” [5; tr 108]. Vì vậy,
xem xét không gian nghệ thuật như một quan niệm nghệ thuật về thế giới con
người, như một phương thức chiếm lĩnh thực tại, một hình thức thể hiện cảm
xúc và khái quát tư tưởng thẩm mĩ.
Hay “Không gian nghê ̣ thuật là hình tượng không gian có tính chủ

quan và tượng trưng” . Đó là mô ̣t hiê ̣n tươ ̣ng nghê ̣ thuâ ̣t , là mô hình thế giới ,
thể hiê ̣n quan niêm về trâ ̣t tự thế giới và sự lựa cho ̣n của con người.

10


Thế giớ i không gian nghê ̣ thuâ ̣t có thể chia thành các tiể u không gian ,
giữa các tiể u không gian có các đường ranh giới có thể vươ ̣t qua . Đó có thể là
không gian điể m nhìn, không gian tuyế n, không gian mă ̣t phẳ ng...
Từ những quan niêm trên

có thể khẳng định , không gian nghê ̣ thuâ ̣t

không phải là không gian hiê ̣n thực vâ ̣t lý mà là hiǹ h tươ ̣ng không gian

, là

hình thức tồn tại của hình tượng con người tron g thế giới nghê ̣ thuâ ̣t . Nó là
mô hin
̀ h nghê ̣ thuâ ̣t về cái thế giới mà con người đang sống, đang cảm thấ y số
phâ ̣n và vi ̣trí của mình . Không gian nghê ̣ thuâ ̣t là hình thức tồ n ta ̣i của sự
số ng con người. Nó được coi là không quyển tinh thần bao bọc cảm thức con
người, là một hiện tượ ng tâm linh nô ̣i cảm chứ không phải là mô ̣t hiê ̣n tươ ̣ng
điạ lí hay vâ ̣t lí . Không gian nghê ̣ thuâ ̣t gắ n liề n với quan niê ̣m về con người
và góp phần biểu hiện cho quan niệm ấy.
Trong văn học, không gian nghệ thuật được biểu hiện bằng các không
gian điểm mang tính ước lệ tượng trưng: Làng quê, trong nhà, ngoài vườn,
bến sông, thành phố, biển khơi,…
Tóm lại, không gian là mô ̣t trong những yế u tố nghê ̣ thuâ ̣t bao gồ mkhông
gian bố i cảnh, tự nhiên, tâm li.́ Cũng như thời gian, không gian nghê ̣ thuâ ̣t là mô ̣t

trong những yế u tố không thể thiế u của thi pháp ho ̣c . Nghiên cứu về yế u tố
không gian, chúng ta có thể hình dung toàn bộ bối cảnh xã hội, đi sâu vào tâm lí
nhân vâ ̣t để tìm hiể u những tầ n nghiã hkác nhau của tác phẩ m văn ho .̣c
Việc tìm hiểu không gian nghệ thuật của tác phẩm Đồi gió hú giúp
chúng ta hiểu hơn về thế nào là không gian nghệ thuật, đồng thời hiểu hơn về
tác phẩm cũng như tài năng xây dựng không gian nghệ thuật của tác giả
Emily Bronte...
1.2. Các loại không gian nghê ̣ thuật trong tiểu thuyế t “Đồ i gió hú” của
Emily Bronte
Trong sáng tác văn ho ̣c , không gian nghê ̣ thuâ ̣t là “một phương thức
chiế m liñ h thực tại , một hình thức thể hiê ̣n cảm xúc và khái quát tư
11

tưởng


thẩm mi”̃ [6; tr 72]. Không gian nghê ̣ thuâ ̣t là hiǹ h thức tồ n ta ̣i của hiǹ h tươ ̣ng
nghê ̣ thuâ ̣t. Hình tượng nghệ thuật nào cũng có không gian nghệ thuật của nó .
Không gian nghê ̣ thuâ ̣t tồ n ta ̣i dưới các da ̣ng: hiê ̣n thực và siêu thực.
Trong tiể u thuyế t Đồi gió hú, không gian nghê ̣ thuâ ̣t đươ ̣c cấ u trúc mô ̣t
cách có hiệu quả theo ý thức sáng tạo của nhà văn . Không gian nghê ̣ thuâ ̣t ấ y
là mô hình thế giới đọc lập, có tính chủ quan và mang ý nghĩa biể u trưng.
Xét về mặt cấu trúc, không gian nghê ̣ thuâ ̣t trong tiể u thuyế t Đồi gió hú
là không gian về cuộc sống , sinh hoa ̣t của những con người trong đồ i gió hú
và ấp Thursheross . Không gian này phù hơ ̣p với viê ̣c miêu tả số phâ ̣ n, tính
cách, chiề u hướng con đường đời của những nhân vâ ̣t trong tác phẩ m

. Kiể u

không gian này gắ n liề n với các hoa ̣t đô ̣ng số ng thường nhâ ̣t của nhân vâ ̣t.

Xét từ góc độ ki ểu loại, không gian nghê ̣ thuâ ̣t trong tác phẩ m đươ ̣c
chia làm hai loa ̣i : không gian nội thất và không gian ngo ại cảnh. Hai loa ̣i
không gian này luôn tồ n ta ̣i song hành trên tru ̣c thực của cố t truyê ̣n để khai
thác thế giới nghệ thuật. Đây đươ ̣c xem là tru ̣c xương số ng chi phố i cố t truyê ̣n,
chi phố i không gian , thời gian và các yế u tố khác của thế giới nghê ̣ thuâ ̣t

.

Không gian hiê ̣n thực gắ n liề n với môi trường sinh hoạt của đời sống nhân vật.
Không gian hiê ̣n thực là không gian trầ n thế , nơi mà con người đang sinh
số ng và hoa ̣t đô ̣ng trong đó . Cụ thể trong tác phẩm Đồi gió hú là không gian
của ngoại cảnh , không gian nô ̣i thấ t của đồ i gió hú và ấ p Thrusheross

. Từ

những trin
̀ h bày trên , người viế t đi vào khảo s át và phân tích không gian n ội
thất và không gian ngoại cảnh trong tiể u thuyế t Đồi gió hú.
Qua quá trình đọc tác phẩm chúng tôi đã khảo sát được tương đối cụ
thể về không gian nội thất và không gian ngoại cảnh trong tác phẩm:

12


Chương

Nội thất
Đồi

Ấp

Ngoại cảnh

Chương 1

x

x

Chương 2

x

x

Chương 3

x

Chương 4

x

Chương 5

x

Chương 6

x

Chương 7

x

Chương 8

x

Chương 9

x

x

x

x

Chương 10

x

Chương 11

x

Chương 12

x

Chương 13

x

Chương 14

x

x

x

Chương 15

x

Chương 16

x

Chương 17

x

x

Chương 18

x

x

x

x

x

Chương 19
Chương 20

x

x

Chương 21

x

x

Chương 22

x

Chương 23

x

Chương 24

x

x

13

x


Chương 25

x

Chương 26

x

Chương 27

x

Chương 28

x

x
x

Chương 29

x

Chương 30

x

Chương 31

x

Chương 32

x

Chương 33

x

Chương 34

x

x

x

Qua thống kê 34 chương của tác phẩm chúng tôi thấy không gian nội
thất xuất hiện chủ yếu và hầu như là toàn bộ tác phẩm. Chỉ trừ chương 26 tác

giả chỉ nhắc đến không gian ngoại cảnh còn toàn bộ 33 chương còn lại tác giả
đều nhắc đến không gian nội thất. Còn không gian ngoại cảnh xuất hiện ít
trong 10 chương truyện
Nhìn vào bảng khảo sát trên ta có thể thấy rõ trong toàn bộ tác phẩm
không gian nội thất là không gian chủ đạo bao trùm toàn bộ tác phẩm. Mọi sự
kiện, hành động, lời nói của tất cả các nhân vật hầy hết đều diễn ra ở không
gian nội thất - tức là bên trong căn nhà bên Đồi hoặc bên Ấp.
1.2.1. Không gian nội thất
Không gian nội thất chính là toàn bộ khung cảnh, diện tích và đồ đạc
bên trong của ngôi nhà. Là không gian khép kín của ngôi nhà nơi mà con
người sinh hoạt đời sống ở trong đó.
Trong tác phẩm Đồi gió hú không gian nội thất dù được tác giả miêu
tả cụ thể hay không miêu tả mà chỉ nhắc qua thì không gian nội thất cũng
chiếm một phần rất lớn trong tác phẩm vì trong hầu hết tất cả các chương

14


truyện thì mọi sự kiện, hành động, lời nói của các nhân vật đều diễn ra ở bên
trong nội thất dù là nội thất của bên Đồi hay bên Ấp. Nhìn vào bảng thống kê
có thể thấy không gian nội thất bên Đồi và nội thất bên Ấp là ngang nhau, dù
được miêu tả cụ thể hay không thì ở cả hai không gian này đều diễn ra rất
nhiều sự kiện quan trọng.
Hầu như các đoạn miêu tả không gian nội thất tác giả tập trung miêu tả
ở vài chương đầu còn về sau tác giả chỉ nhắc qua. Trong chương 1 khi
Lockwood lần đầu tiên sang chơi bên Đồi để nói về chuyện thuê nhà, không
gian nội thất hiện lên qua cái nhìn của Lockwood: “Bước lên một bậc, chúng
tôi vào thẳng trong phòng ngồi chơi của gia đình không qua hành lang gì hết,
ở đây người ta trịnh trọng gọi nó là “chính sảnh”. Thường thường loại phòng
này bao gồm cả bếp và phòng khách; nhưng tôi chắc ở Đồi Gió Hú này bếp bị

đẩy sang hẳn một khu khác, …” [2; tr 9]. Hay như hôm Lockwood ngủ lại bên
Đồi vì bão tuyết khiến ông không thể trở về Ấp được, bà quản gia Zillah đã
dẫn ông tới phòng cũ của Catherine, ở đây Lockwood nhìn thấy: “Toàn bộ đồ
đạc gồm một chiếc ghế tựa, một tủ đựng quần áo và một cái hòm lớn bằng gỗ
sồi có những ô vuông được khoét ở gần mép trên, giống như những cửa sổ xe
ngựa. Lại gần cái cấu trúc ấy, tôi nhìn vào trong, và thấy nó là một thứ
giường nằm kì lạ kiểu cổ, thiết kế rất tiện để cho mỗi thành viên của gia đình
khỏi cần có một buồng riêng. Thực vậy nó làm thành một buồng kín nhỏ xíu,
và cái gờ một cửa sổ, lồng trong đó, được dùng làm bàn.”[2; tr 29]. Hoặc
không gian ở bên Ấp khi mà Heathcliff và Catherine chốn sang bên Ấp chơi
và nhìn qua cửa sổ: “Họ không khép cánh cửa và rèm chỉ kéo một nửa. Cả
hai chúng tôi đều có thể nhìn vào bằng cách đứng trên nền, bám vào gờ cửa
sổ, và chúng tôi trông thấy - ôi! Đẹp làm sao! Một nơi lộng lẫy trải thảm đỏ
thắm, những bàn ghế phủ vải đỏ thắm, một cái trần nhà trắng tinh viền băng
vàng, những giọt thủy tinh rủ xuống như mưa thành những dây chuyền bạc từ

15


chính giữa và lung linh ánh nến êm dịu.”[2; tr 66]. Không gian nội thất qua
sự miêu tả của tác giả ta có thể thấy không gian bên Đồi và Ấp đều rất rộng
rãi. Tuy nhiên cho dù không gian nội thất có rộng đến đâu nhưng cuộc sống
của con người suốt ngày diễn ra ở phạm vi bên trong căn nhà ấy thì thật ru rú.
Tuy tác giả có miêu tả về ngoại cảnh và cũng miêu tả về sự kiện, hành động,
lời nói của nhân vật ở ngoại cảnh nhưng những miêu tả ấy rất ít và chỉ được
nói qua và các sự kiện đó không phải là sự kiện quan trọng như cuộc gặp gỡ
giữa Cathy và Liton. Ngược lại các sự kiện quan trọng, hành động, lời nói của
nhân vật hầu như được tác giả miêu tả rất kĩ khi diễn ra trong nội thất như
cuộc gặp gỡ sau ba năm gặp lại giữa Heathcliff và Catherine ở bên Ấp hay
như cuộc gặp gỡ giữa Cathy và Liton cũng được miêu tả cụ thể và nhiều hơn

khi ở bên Đồi trong nội thất.
Ngoài ra ta có thể thấy không gian nghệ thuật còn được tác giả thể hiện
qua những chi tiết nhỏ nhưng lại có giá trị biểu hiện cao. Như chi tiết “cái lò
sưởi” dù ở không gian bên Đồi hay bên Ấp cũng được tác giả nhắc đến rất
nhiều. Vì trong tác phẩm hầu như những diễn biến quan trọng của câu chuyện
đều được diễn ra vào mùa đông bên cạnh đó những sự kiện quan trong thường
được tác giả miêu tả ở phòng khách chính hay phòng bếp vì vậy “cái lò sưởi”
được tác giả nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Chi tiết “cái lò sưởi” không chỉ hiện
lên theo nghĩa đen với việc mang đến cho con người hơi ấm, ánh sáng chiếu
rọi để vượt qua mùa đông lạnh giá mà nó còn như một biểu tượng của ánh
sáng, của hơi ấm chiếu rọi vào tâm hồn của những con người sống ở đây.
Trong một ngôi nhà đầy u tối, lạnh lẽo với những con người sống lạnh lùng,
xa cách nhau thì “cái lò sưởi” là thứ duy nhất cố gắng hàn gắn những con
người đó lại, cố gắng chiếu sáng mang lại sức sống cho ngôi nhà. Dù là những
sự kiện rất đỗi bình thường như Lockwood sang bên Đồi chơi hay ở bên Ấp;
những cuộc trò chuyện giữa Nelly và Cathernie hay Lockwood,… cho đến

16


những sự kiện quan trọng như cái chết của ông Earnshaw; cuộc ẩu đả, cãi vã
của Heathcliff với Hindley và Isabella; Nelly đốt thư của Cathy,… được diễn
ra bên cạnh “cái lò sưởi” hay những hình ảnh hạnh phúc, đẹp đẽ cũng được
tác giả miêu tả bên cạnh “cái lò sưởi” như những cuộc vui chơi của Heathcliif
và Catherine, cuộc trò chuyện của Cathy và Linton hay hình ảnh hạnh phúc
Cathy dạy học cho Hareton cũng xoay quanh “cái lò sưởi”.
Như chi tiết Catherine ngồi đợi Heathcliff khi mà anh ta đã bỏ đi vì đã
nghe được cuộc nói chuyện của Catherine và Nelly và hiểu nhầm rằng
Catherine không hề yêu anh mà yêu Edgar rằng cô ghét anh và không muốn
anh làm cản trở cô và Edgar đến với nhau, cô đã chạy đi tìm rồi đứng trong

cơn giông bão đợi Heathcliff, khi về nhà cô vẫn ngồi đợi Heathcliff nguyên
cả đêm bên “cái lò sưởi”, cái ánh sáng của “cái lò sưởi” không chỉ thắp sáng
lên trong đêm tối mà còn thắp sáng lên trong tâm hồn Catherine ngọn lửa của
hi vọng, của chờ đợi, “cái lò sưởi” như là nhân chứng cho tình cảm và hành
động của Catherine dành cho Heathcliff, nó cùng Catherine song hành cả đêm,
người bạn duy nhất cùng với cô trải qua một đêm giông bão cả bên ngoài và
cả bên trong lòng, và nó cũng sưởi ấm cô cả về thể xác lẫn tâm hồn đau khổ,
tuyệt vọng của Catherine trong cái đêm đông lạnh giá, cô đơn ấy.
Khi Nelly đốt thư của Cathy ở “cái lò sưởi”, việc Nelly đốt thư của
Cathy như muốn nhắc nhở Cathy hãy tỉnh ngộ đừng quá u mê vào tình yêu
mù quáng với Linton để rồi mắc vào bẫy của Heathcliff, ánh sáng của “cái lò
sưởi” thiêu cháy từng bức thư như thiêu cháy tình cảm của Cathy, như đang
thiêu cháy trái tim của Cathy khiến cô vô cùng đau đớn, những tưởng như thế
là có thể thay đổi được nhưng rồi mọi việc vẫn không thay đổi được gì khi mà
tình cảm của Cathy với Linton lại được bồi đắp dần lên vào mỗi buổi tối bên
cạnh “cái lò sưởi” như tỏa sáng cho tình yêu đẹp của họ. Tuy rằng tình yêu
của họ đối với Heathcliff là một công cụ giúp ông ta có thể chiếm được tài

17


sản của gia đình Linton nhưng đối với hai con người ấy thì tình cảm đó thực
sự xuất phát từ trái tim của họ.
Có lẽ hình ảnh “cái lò sưởi” hiện lên đẹp nhất và có ý nghĩa nhất là ở
phần cuối câu chuyện khi mà Cathy ngồi dạy cho Hareton đọc bên “cái lò
sưởi”, nó như tỏa sáng, soi rọi vào tâm hồn thuần khiết cũng như tình cảm
trong sáng của hai con người này. Không gian hạnh phúc, ngọt ngào của hai
con người này dường như được nâng lên hơn nữa qua “lò sưởi rực một đống
lửa hồng tươi”. Ánh sáng của “cái lò sưởi” như là nhân chứng cho cái kết
thúc viên mãn này khi mà từ đầu tác phẩm đến hết nó như nhân chứng cho

mọi biến cố, sự kiện trong câu chuyện. Nhìn chung có thể thấy không gian
nghệ thuật hiện lên qua chi tiết “cái lò sưởi” chủ yếu là những không gian
mang màu sắc của sự bình dị, hài hòa, hạnh phúc, nó tạo nên một không gian
sống động và trái ngược với không gian u tối của căn nhà, nó như một ngọn
lửa nhỏ tuy rằng le lói ở trong không gian mênh mông u tối đó nhưng lại thắp
sáng lên được những điều không tưởng và nếu không có cái ánh sáng của “cái
lò sưởi” thì chắc không gian bên Đồi và bên Ấp sẽ chỉ mang màu sắc của
bóng tối và sự u ám, có lẽ người ta sẽ chẳng thể cảm nhận thấy sự sống ở
trong hai căn nhà này nữa.
Bên cạnh chi tiết cái lò sưởi thì chi tiết cánh mở, đóng hay hé cũng là
những chi tiết rất quan trọng, nó luôn gắn với các trạng thái tâm lí của nhân
vật, làm nổi bật các tình huống truyện.
Đầu tiên ta có thể thấy những cánh cửa đóng xuất hiện khá nhiều trong
truyện. Như chi tiết cánh cửa cổng bên Đồi bị đóng bằng dây xích khi
Lockwood sang chơi bên Đồi hay khi Nelly sang bên Đồi có việc thì cánh
cổng lúc nào cũng trong tình trạng đóng, điều đó thể hiện thái độ của chủ nhà
đối với những người bên ngoài căn nhà, đó là thái độ không muốn giao tiếp,
tránh tiếp xúc với người ngoài. Và quả đúng là như thế, với tính cách của

18


Heathcliff thì ông ta chẳng thích giao du với anh và chẳng muốn lo nhiều
chuyện bao đồng, ông ta lúc nào cũng chỉ đăm đăm trong cái kế hoạch báo
thù của mình, lùi lũi một mình thậm chí đến những người sống cùng ông ta
trong căn nhà ông ta cũng tránh tiếp xúc và giao tiếp với họ.
Đoạn ngay sau đó khi mà Lockwood qua đêm ở bên Đồi vì bão tuyết và
nghỉ ngơi ở phòng của Catherine, sau khi Lockwood nằm mơ thấy hồn ma
Catherine và nói cho Heathcliff về giấc mơ của mình, Heathcliff đã bảo
Lockwood xuống nhà và chạy lại: “Ông trèo lên giường và giựt mở toang cửa

sổ mắt cáo, vừa giựt vừa òa lên khóc trong một cơn xúc động không kiềm chế
nổi “Vào đây! Vào đây!” ông ta nức nở. “Cathy, lại đây em. Ôi, vào đây
nào…! Ôi! Người yêu dấu của trái tim ta; rút cuộc hãy nghe anh lần này
Catherine!””[2; tr 43]; chi tiết mở toang cửa cho thấy chiếc cửa từ trước đến
giờ vẫn đóng nó không chỉ là chiếc cửa bình thường ngăn cách bên ngoài với
bên trong mà nó như là chiếc cửa không gian ngăn cách hai thế giới, thế giới
của hai con người yêu nhau đến chết vẫn không đến được với nhau, ngăn cách
thế giới của con người với hồn ma. Heathcliff mở tung cửa sổ như muốn phá
tan sự ngăn cách ấy, như muốn hòa quyện hai thế giới với nhau, ông ta bất
chấp là người hay là ma, ông ta chỉ cần có thể được ở bên Catherine là được,
cho dù là hồn ma nhưng chỉ cần Catherine xuất hiện trước mặt ông ta thì ông
ta sẽ bất chấp tất cả để có được nàng.
Sau ba năm bỏ đi biền biệt, khi mà Catherine và Edgar đã kết hôn và
dọn về Ấp sống hạnh phúc thì Heathcliff trở về. Khi trở về Heathcliff đã tìm
đến Ấp, qua cánh cổng đóng anh ta nói chuyện với Nelly và mong chị có thể
báo cho Catherine là anh ta đã trở về và muốn gặp cô. Sau đó Nelly đã lên báo
cho Catherine biết và đích thân Catherine đã xuống mở cổng tiếp đãi người
bạn thời ấu thơ vào nhà. Chính chi tiết cánh cửa này có ý nghĩa vô cùng lớn,
bởi vì cánh cửa cổng đóng biểu hiện cho sự ngăn cách, ngăn cách Heathcliff -

19


mối tai họa sau này sẽ phá vỡ hạnh phúc gia đình Linton và Catherine. Cánh
cửa đóng như sự ngăn cách của quá khứ và hiện tại, nó đã giúp Catherine
quên đi quá khứ đau thương với người bạn thời ấu thơ và mở ra cho cô một
hạnh phúc mới nhưng sự quay trở về của Heathcliff đã phá hỏng tất cả, chính
Catherine cũng góp một phần vào việc phá hoại hạnh phúc của chính mình
khi cô mở cửa cổng cho Heathcliff và mời anh vào nhà. Nhưng xét về mặt nào
đó thì đó cũng là một niềm hạnh phúc của Catherine khi gặp lại được người

bạn thời thơ ấu mà cô vẫn luôn cảm thấy áy náy có lỗi với anh ta và hơn hết
khi gặp lại cô cũng đã hiểu rõ rằng cô cũng có yêu Heathcliff nhưng tình yêu
đó không cứu vãn được gì nữa thậm chí nó còn đi ngược lại phá vỡ hạnh phúc
gia đình cô, ăn mòn tâm hồn cũng như thể xác của cô khiến cô chết dần chết
mòn và cuối cùng kết thúc cuộc đời mình trong sự dằn vặt, đau khổ không
những thế còn khiến hai con người yêu cô một người thì sống trong buồn khổ,
một người thì sống trong thù hận đến hết đời. Gặp lại được Heathcliff những
tưởng sẽ được hạnh phúc, vui vẻ khi mà Catherine có thể gặp lại người bạn ấu
thơ, người mà sâu trong trái tim vẫn có một thứ gọi là tình yêu cô dành cho
anh ta nào ngờ đâu chính tình yêu đó đã giết chết cô, sau khi Heathcliff và
Edgar xảy ra xung đột, Catherine đã tự nhốt mình ở trong phòng ba, bốn ngày
và cái tính kiêu kì cùng ngang ngược của cô đã bộc phát khiến cô rồ dại lên
và lâm vào tình trạng mê sảng. Khi Nelly đến mang thức ăn cho Catherine,
Catherine có nói chuyện với Nelly nhưng nói toàn những chuyện điên rồ, viển
vông, ảo tưởng. Lại một cánh cửa đóng, Catherine đã đóng cửa nhốt thể xác
của mình ở trong phòng nhưng đồng thời cô cũng giam cầm tâm hồn của
mình khiến cho nó suy yếu và rồi trở nên điên loạn.
Chi tiết khóa cửa nhốt Cathy và Nelly bên đồi nhằm thực hiện kế hoạch
bắt Cathy cưới Linton trong khi Edgar ốm để có thể chiếm được gia sản của
nhà Linton cũng là một chi tiết quan trọng có ý nghĩa to lớn. Một mặt nó thể

20