Chính sách khai thác nội lực phát triển kinh tế trong phong trào saemaul hàn quốc và những bài học kinh nghiệm đối với việt nam

BO. GIAO DUC
. VA oAo TAO
.

TRUONG D~ HQC KIMI TE

quoc nAN
~-..._..._.__..._ , . ,

Yll;'!~ l···CHJ.kc -cuu

-- v ;

v..lh:-1.....,..
n~C' A
_...
...

'T' u \,.
. .1·, \ ..

LEE JUNG SOOK

I

{~ ~·
. 1 r. I '

... .........

""'~ .........

..

t

,

CHiNH SACH KHAI THAC NDI
. LtrC
. PHAT THIEN
KINH TE TR.ONG PHONG THAD SAEMAUL HAN QUOC
VA NHiiNG BAI HOC
. KINH NGHIEM
. DOl V(JI VIET
. NAM
.Chpyen ngonh: Kinh t~, Quan ly

Mii sif:

va Kij hoQch hoa KTQD

5. 02. 05

LUAN
.

AN TIEN si KINH

%.JU'if.i.luu§·,uJ- d&L

TE

kJwa ll{Je:

1. PGS. TS. DO DUC BiNH
2. TS.

PH~M

HUV VINH

LAOb
Ha. Ni)i - 2oos

~~~~~ ·


3

MUC
. LUC
.
Trang
TRANG PHV BiA . . .. .... .. . ...... ... .. . .......... .... . .. . ... ..... ...... ..... . .. ....... .... .... ... ..... 1
LOI CAM DOAN ... . . . .. ... .... . . ... ... .. . . ... .. ... . .. .. . . ..... . .. .. .......... .. .. .. . .. .. . .. ... . ..

2

MVC LVC ... ... ..... . ..... ... ... ......... .. .. .... ... .. .......... ...... . .... .... ...... . ..... . .. . .. . .... ... 3
oANH MVC BANG - sa

oo ........................................................................4

LOI NOI DAU .. . .. .. . . ... ...... . .. .. ... . .. . ...... . .......... .. . .. . ... .. .... . .. .. . ... . ... .... ......

5

cHllONG 1. co siJ t YtU~N v.A THI/C TIEN vlPHAT TRIEN KINH rfN6NG TH6N.... .. ... 8

1.1. V! tri, vai tro cua nang than trong s\j phat trign kinh te - xa h¢i ..... 8
1. 2. Cac nhan to tac a<)ng den Sl/ phat trign kinh te- xa h¢i nang than ...... 12
1 .3. Kinh nghi¢m m¢t so nti6'c trong khu v\jc ve xay dtjng thd che kinh
'te"' ue
. :t-"" p h'tt'""
A' nong
A thAon ......... .. ......... .... ... ... . 25
a nen .k'mht"'
e - xa-hQl
CHllONG 2. THI/C TR,fWG PHONG TRAO 5AEM4Ul VA NHUNG sAJ H()C KINHNGHifM.....33

2. 1. SV ra adi va phat tridn cua phong trao Seamaul ..... .... ..... ... ........ 33
2.2. cac chinh sach CUa Nha mtt Han Qu6c trong phong trao Seamaul ....... 62
2.3. Nhlr'ng thanh qua a~t augc cua phong trao Seamaul va nhGhg bai
h<;>c kinh nghi¢m ...... ........... ........ ........ .... ..... .. ........ .. ...... .. ... .. 66
CHllONG 3 . KHA NANG V~N DI/NG M9T SO KINH NGHJfM CUA PHONG TRAO

-

_,.

.,

,

SEAMAUl iJ HAN QUOC 001 VOl PHAT TRJiN KINH Ti- XA H91
NONG THON VJfT NAM HlfN NAY. ..... ........ ... .. ...... ...... .. .. .. ... ... 93

3.1. Khili quat thtfc tr~ng tinh hinh phat tridn kinh te - xa h¢i nang than
Vi¢t Nam (tu 1986 den nay) ..... .... ...... ... .. ......... ... ... .. .............. 94
3.2. PhuOhg hu6hg hoan thi¢n thg che kinh te b nang than Vi?t Nam trong
phat tridn kinh tethi trtiemg 3.3. Kha nang v~ d~g kinh nghi¢m CUa phong trao Seamaul (J Han Quoc
trong xay dl,lhg thg che kinh te nang than Vi¢t Nam hi¢n nay ............123
KET

LU~N ... ... .. .. .... ..... .. ..... . .. ........ . .. ..... .... .... . ... ... .. ..... .. ....... . ..... .... ... . 139

DANH MVC c6NG TRiNH c6NG

so cuA rAe GtA ..... .. .. ...... .. .. .. ... ....... .. ..... 142

TAl LI~U THAM KHAO .... . ... ...... .... ... ....... ... ......... .. .... .. .... .. ... .. ....... .. .. ... .. 143


4

.

.,

..:-

DANH MUC BANG - SO 00
Trang
Bang 2.1 : Dan s6 va lao a¢ng & Han Qu6c ... ........ ... ... .... .... ..... ....... 34
,
h9Anang
A dAan .. ........ ...... .. .. ..... .... ... ... ..... ... . . 36
Bang 2 .2 : DAan so"' d? cac
?

Bang 2.3: Ty 1¢ h! cap h! tuc cac luang thlfc chfnh nam 1999 (o/o) ..... 37
Bang 2.4: Muc a¢

cd

gi& h6a cac khau san xuat (J Han Qu6c ...... .... 42

Bang 2.5: Tieu chuan phan lo<;ti muc a¢ phat tri~n cua lang, xa va c6ng

, xuc
, t•"'
tac
1en ..... ...... ..... .... ... .... ... ............. ... .. .. ..... ...... .... . 51
Bang 2.6: T6m tat qua trinh thtjc hi¢n chinh sach Seamaul ... ....... ... . 55
Bang 2. 7: Giai quye't cac kh6 khan ve m~t ky thu~t (lang) .... .:........ ... 87
Bang 2. 8: Muc a¢ hai long ve stj ch! a9o hanh chinh .... ........ .... .. ... .. 88
Bang 3 .1: Di¢n khi h6a n6ng than vung a6ng bang Bac B¢ aen

thang 5 - 2005 .. ..... ....... ..... ... ..... .. ..... .. .... ....... .... .. 104

Bang 3.2: Chuy~n d!ch cd cau kinh te nganh (J ct6ng bang Bac B¢ .. ...... 112
Bang 3.3: Tinh hinh phat tri~n lang nghe (J a6ng bang Bac B¢ thO'i

ky

1990 - 2000 ... .. .. ........... .... ..... ... ... ..... .... ...... .............. 113
Bang 3.4: Ca cau h¢ gia ainh a6ng bang Bac B¢ .. .... .. ...... ... ..... .... 115
Sei do 2.1: Ca cau t6 chuc phong trao Seamaul. ...... .. .............. ... ..... 61


5

LOI NOI OAU

1. Tinh cap thi~t cua d~ tai
D~i h9i Dang lfin thu 6 cua Dang C9ng San Vi~t Nam dadS ra ducmg I6i

ddi m&i tofm di~n n€n kinh t€: ddi m&i quan h~ san xuAt, ddi m&i Ivc luQ11g san
xuAt, nh~m phat triSn n€n kinh tS. Ddi m&i kinh t€ cua Vi~t Nam theo xu
hu&ng: chuy~n tir ca ch€ quan

ly kS ho~ch h6a t~p trung sang n€n kinh t€ thi

trucmg bao g&m nhi€u thrum phftn, kinh t€ dinh huang theo chu nghia xa h9i.
Sau 10 nam ddi m&i nSn kinh t€, Vi~t Nam da d~t duqc nhiing thanh qua to l&n:
kinh t€ da thoat ra khoi khling hoeing, doi s6ng nguoi dan da duqc nang cao va
cai thi~n vS IDQi m~t. B~g vi~c phat triSn n€n kinh tS, da khong ngirng nang
cao uy tin qu6c gia. Day chinh la thanh qua cua nhfrng n6 lgc khong ngirng cua
tofm dan v&i mong mu6n dua Vi~t Nam ctmg sanh vai cling cac nu&c khac
trong khu vvc va th€ gi&i.

Hi~n nay, nong thon Vi~t N am v~n la nai t~p trung phftn l&p. cu dan va

1\rc luqng lao d9ng cua ca nu&c. Trong khu vvc nong thon, kinh tS nong
nghi~p, cong nghi~p, thu cong nghi~p va djch

Vl)

bu&c dftu da c6 SlJ phat triSn

nhung cac ho~t d9ng kinh tS d6 con mang n~ng tinh tv cap, 11J tuc. Vi v~y, san
xuAt va dai s6ng cua m9t b9 ph~n dan cu nong thon v~n dang dtmg tru&c
nhi€u van d€ bat c~p. D6 la tinh tr~ng thi8u vi~c lam, doi s6ng kh6 khan. Ben
c~nh d6, trong qua trinh phat tri~n n€n kinh t€ thi truong, tinh tr~ng phan hoa

giau ngheo, tinh tr~ng vi ph~m quy chS dan chu trong nong thon, tinh tr~ng
tham nhCing ... con kha phd biSn va dang d~t ra rAt nhi€u thach thuc d6i v&i
cong CUQC phat triSn kinh t€ xa h()i nong thon.
Lich sir da ch(rng minh r~ng, S\f phat triSn cua kinh tS - xa h()i nong thon
luon n~m m()t vai tro quan trQng d6i v&i SlJ phat triSn chung cua ca qu6c gia. Ben
c~ d6 nguoi ta cling thAy r~g thanh cong hay thAt b~i cua cong

CUQC

Phat

triSn nong thon ph\1 thu9c nhi€u vao ySu t6 thS chS va chinh sach phat triSn kinh
t€ chinh vi th€ trong phat triSn kinh t€ thi truang dinh huang xa h9i chu nghia,


6

vi~c xay d\ffig va hoan thi~n th~ chs va chinh sach phat tri~n kinh t8 nong thon

nh~m giai quySt nhfrng yeu c~u C\1 th~ d~ Phat tri~n nong thon theo du
m6i cua Dang ngay cang tra nen d.p thiSt.
Ciing gidng nhu Vi~t Nam nhfrng nam d~u cua th~p nien 70, chinh phu
Him Qudc da t~p trung mQi n6 ll;Ic d~ phat tri~n kinh tS. M()t trong nhfrng
chinh sach dugc chinh phu Him Qudc ap dl)ng Ia chinh sach Saemaul. Chinh
sach Saemaul ("Sae"

Ia bi~n boa m&i cua tr't tl! th~ ch~ va y thll'c gia trj

phat tri~n d\fa tren nhfrng kinh nghi~m cua qua khll', "Ma - ll'l" mangy
nghia k~t hQ'p gifra c(}ng dAng sinh ho~t v~ m~t xa h(}i va c(}ng dAng khu
V\fC v~ m~t khong gian, it day Saemaul co nghia

Ia C(}ng dAng m&i) v6i

ton chi "cdn cu, !if l(lp f¥ cuang, h(Jp tac giitp tla /Jn nhau" trong cac llnh vvc
d~ kich ho~t nSn kinh tS va xa h()i. .. , C\1 th~ Ia t~o dugc SlJ binh dfuig gifra cac

vimg (do th!, khu kinh tS nong, ngu nghi~p), nang cao vai tro va nang h.rc cua
ph\1 nfr, tang phuc lgi cho nguai lao d()ng, xay dgng m6i quan h~ tdt gifra chu
su dl)ng va nguai lao d9ng va thong qua do ti8n hanh hgp

Iy hoa vi~c quan Iy

phu hgp vai thai d~i qu6c t8 hoa va cai ti8n hoa, I~p ra nhung-thu vi~n di
d()ng c6 quy mo nho

t~i

cac vimg cu dan nang nghi~p.

Xu§t phat tir nhu c~u c&p thiSt cua vi~c phai tim ra dugc each thuc hgp

Iy nh§t va hi~u qua nh&t ds co th~ phat trisn dugc kinh t8 - xa h9i nang thon,
dbng thoi v6i nhfrng kinh nghi~m s~n c6 cua cac qu6c gia di tru6c, d(lc bi~t la
Han Qu6c, tac gia da ll;Ia chQn dS tai "Chinh sach khai thac n()i 1\rc phat triSn
kinh tS trong phong trao Saemaul Han Qudc va nhfrng biii hQc kinh nghi~m
d6i v6i Vi~t Nam".

2. MtJC dich

nghh~n

c(pu

Lu~n an nay dugc thgc hi~n v6i ffi\}C dich nghien CUu m()t each sau s~c

phong trao Saemaul cua Han Qu6c, trong d6 d(lc bi~t t~p trung vao nghien Clru
vai tro cua chinh phu va S\I hu(mg tmg CUa nhan dan ddi VOi thanh cong cua
phong tr~ta, tir d6 tim ra nhfrng bai hQc kinh nghi~m co thS ap dlfng vao diSu ki~n
thgc tiSn cua Vi~t Nam nh~m dua ra m()t giai phap thgc hi~n thfmh cong cang
CUQC phat triSn kinh tS - xa h()i nong thon Vi~t Nam


7

3. f>Oi tU'Q'ng va ph~m vi nghien ClPU

£>6i tuqng nghien Clru cua lu~n

an la bftn than phong trao Saemaul cling

voi nhfing di€u ki~n thfmh cong cua n6 6

Han Qu6c, ngoai ra lu~ an con t~p

trung nghien Ctru qua trinh phat triBn kinh tS- xa h()i a nang than Vi~t Nam, cac
y€u t6 anh huang, chu thS cua qua trinh phat triBn kinh t€ - xa h9i nang than
Vi~t Nam va cac m6f quan h~ giua chfulg.

Do di€u ki~n c6 h~n, lu~ an chi c6 th8 nghien CUu trong ph~ vi nang
thon d6ng b~ng song H6ng, cac dS xu~t vi thS cling chi xu~t phat tir di€u ki~n
th\TC tS CUa khu V\fC nay.

4. PhU'ang phap nghien c(Fu
Phuong phap nghien c(ru dugc su d\mg trong Lu~n an nay la phuong phap
duy v~t bi~n chfrng, duy v~t lich su, cac phuong phap h~ th6ng, Th6ng ke, diSu
tra xa h()i hQc kSt hgp v&i phuong phap phan tich va t6ng hgp so sanh.
Do di€u ki~n th~c tS, vi~c diSu tra khao sat thlJC dja khong th\fc hi~n duqc
nen s61i~u sir d\lfig trong Iu~ an chu ySu la ngu6n s6 li~u thu d.p.

5. Y nghia khoa hQC va th\fC tien cua d~ tai
- Lu~n an da trinh bay dugc m()t each c6 h~ th6ng va chi tiSt n()i dung
phong trao Saemaula Han Qu6c, cac.diSu ki~n thanh cong va nhfrng quySt djnh
quan trQng cua cac chu thS co lien quan.
- Phan tich dugc th~c tf?Jlg nang then dBng b~ng song HBng trong tiSn
trinh phat tri8n kinh tS xa h()i, pharr tich nhiing diSu kien tuong dBng dS c6 thS
ap dt,mg thanh cong nhfrng kinh nghi~m cua phong trao Saemaul akhu VlJC nay.

- Dua ra kha nang v~ d\lfig kinh nghi~m tU phong trao Saemaul trong xay
dt;rng thS ch€ kinh tS phat triSn kinh t€- xa h()i nang than Vi~t Nam hi~n nay

6. K~t cau cua Lu~n

an

Lut}.n an du(lc trinh bay trong 3 chuang:
Chuang 1. Co

sa ly lu~n va th\fc tiSn v€ phat triSn kinh tS nang thon

Chuang 2. Tht;rc tf?Jlg phong trao Saemaul va nhfrng ·bai h<;>c kinh nghi~m
Chuang 3. Kha nang v~n d\}ng m<)t s6 kinh nghi~m cua phong trao

Saemaul

a Han Qu6c d6i v6i phat tri8n kinh tS - xa h()i nong

then Vi~tNam hi~n nay.


8
ChVllng 1

.,

.,.

..

.

..

.

=

CO SO LY LUAN VA THUC liEN
~

..

.2

.,:

--

....

VE PHAT TRIEN KINH TE NONG THON

1.1. Vi tri, vai tro cua nong then trong
t~-

s\P phat tri~n kinh

xa h9i

Tir thgc tS nhiSu nu6c dang phat tri6n cho th§.y, khu vvc nong thon da va

tiSp t\lc khfmg dinh vai tro quan tn;mg d6i v6i sv phat tri6n cua nSn kinh tS. Nong
nghi~p tir Hiu da duqc coi Ia m<)t nganh sim xu§.t v~t chat ca ban va Ia b(> ph~n

c§.u thanh chu ySu cua khu vvc kinh tS nong thon. Cling v&i phat tri~n nong
nghi~p theo hu&ng san xuat hang hoa, g~n v6i da d?ng hoa churig lo?i nong san

thi nganh nghS nong thon cling hinh thanh va phat tri6n. D6 chinh la kSt qua cua
qua trinh pharr cong lao d<)ng lau dai

anong thon. Xet tren nhiSu m~t, ca kinh tS

- xa h<)i va moi truemg thi khu V\fC nong thon luon th6 hi~n tAm quan trQng d6i
v6i sv phat tri~n kinh tS - xa h<)i n6i chung.
DSn nay, v6i nhfrng nu6c dang phat tri6n, dan cu sinh s6ng

a nong thon

con chiSm phArr l&n dan s6. Do v~y, sv phat tri~n kinh tS- xa h<)i nong thon c6 y
ngh!a hSt sue quan trQng trong S\f nghi~p phat tri6n gop ph&n d~y m~nh cong
nghi~p hoa, hi~n d?i hoa d§.t nu6c. Khu vvc kinh tS nong thon v6i nhiSu nganh

nghS kh:k nhau nhu nang nghi~p, cong nghi~p - ti~u thu cong nghi~p va cac
nganh dich V\1 da dap (rng dugc nhfrng nhu c&u ca ban phvc vv sim xu~t va dai
s6ng dan cu. Trong d6, SlJ phat tri6n nong nghi~p hang hoa va nganh nghS nong
thon c6 m6i quan h~ ch~t che v6i nhau. Th\fc tS, nong nghi~p phat tri~n 6n dinh

sa quan trQng cho nganh nghS nong thon phat tri6n va nguqc l?i, khi nganh
nghS nang thon phat tri6n l?i h6 trq cho nang nghi~p phat tri~n a trinh d9 cao

la CCY

han. Sv phat tri8n hay tri tr~ trong san xuat nong nghi~p la ySu t6 CCY ban tac


9
d9ng d~n thu nh~p cua nguai dan, d~n sue mua, den rna r9ng thj truang. Dfmg
thai, nganh nghS nong thon mu6n phat triSn viing ch~c phai dva tren m9t nSn
nong nghi~p phat tri8n 6n djnh.

6

do, sv phat tri8n cua san xu~t nong nghi~p se

gop phftn t~o diSu ki~n thuc dfty S\f phat triSn cua cac nganh nghS phi nong
nghi~p va cua ca n8n kinh t~ qu6c dan.

Vai tro cua khu vvc nong thon co thS th~y duqc qua nhiing diSm chu y~u sau:
- N ong thon hi nai san xufit va cung cfip nhiSu v~t phftm tieu dimg thiSt
yeu cho dai s6ng con nguoi va co y nghia quy~t djnh d6i v&i sv t6n t~i va phat
triSn cua xa h9i loai nguai. Trong do, nong nghi~p la nganh san xu~t cung cfip
luong thvc va thvc phftm, dam bao-nhfrng diSu ki~n dftu tien va CO' bim nh~t cho
loai nguai t6n t~i va thvc hi~n cac ho~t d9ng khac nh~m thuc dfty xa h9i phat
triSn. Cac san phdm cua cac nganh cong nghi~p, tiSu thu cong nghi~p cfulg dong
vai tro quan trQng

nhb

dap l:mg nhfing nhu d .u ngay cang da d~ng cua doi

s6ng. Nong thon con lanai cung c~p nhfrng m~t hang xu~t khftu co gia trj, t~o
ngu6n tich luy ban dftu va thuang xuyen cho nSn kinh tS. Hi~n nay,-nong san va
cac san phb ti8u thu cong nghi~p co xu~t xu

ru nang than dang la m9t trong

nhfrng m~t hfmg xu~t khdu chu Ivc, lathS m~nh cua nuac ta.
- Trong nong thon, nong nghi~p con san xu~t ra nhfrng tu li~u san xuftt
ds tai san xu~t him than nganh nong nghi~p nhu cac lo~i gi6ng cay tr6ng, v~t
nuoi, thuc an chan nuoi ... va cac lo~i nguyen Ii~u cung c~p cho nhiSu nganh
cong nghi~p, tiSu thu cong nghi~p. NhiSu nganh cong nghi~p ch~ bien nhu
duong, che, rugu, thu6c la .. . la nhfrng nganh su d\mg nguyen li~u la san
phdm cua nong nghi~p.
- Nong thon ciing lanai cung c~p ngu6n nhan Ivc d6i dao cho cac nganh
kinh tS. Trong rftt nhiSu cac ho~t d9ng sim xuftt v~t chftt cua con ngum trong ljch
sir thi nang nghi~p Ia nganh thu hut nhiSu lao d9ng nhung duai tac d9ng cua
khoa hQC va cong ngh~, lao dQng trong nganh nong nghi~p ciing giam nhanh Ca


10
vS s6 luQTig cling nhu cy tn;mg va se chuy~n dfin sang cac nganh san xuftt khac

nhU cf>ng

nghi~p,

djch V\} tren dja ban nf>ng thf>n Va Ca khu V\l'C thanh fui. V Oi

nu6c ta, ngu6n lao d()ng trong nong thon la ngu6n lvc tiSm nang to 16n cho sv
phat tri~n cua cac hol;lt d9ng san xufit va dich V\1 trong toan b9 nen kinh ts khi dftt

nu6c chuy~n sang giai dol;ln d~y ml;lnh cong nghi~p hoa, hi~n dl;li hoa.
- Neng thon la thi trucmg tieu thv san phfun hang hoa va djch V\1 r()ng
l6n khong chi cua chinh ban than hol;lt d()ng nong nghi~p rna con cua cac hol;lt
dQng cong nghi~p va dich V\}. Chinh nhu cfiu phat triSn nong nghi~p, d~c bi~t
la vftn dS CO' gi6i hmi, tang cucmg ung d\ll1g nhfrng thanh tvu m6i cua khoa
hQc ceng ngh~ vao san xuftt da lam gia tang nhfrng nhu cau vS tu li~u sim xuftt
do cang nghi~p

t~O

ra nhu cac

lo~i

may moe ph\IC V\1 neng nghi~p, phan bon,

thu6c tru sau ... Sv phat triSn cua neng nghi~p cling lam gia tang thu nh~p cua
nf>ng dan va cling tl;lO ra SUC mua ngay cang 16n.d6i VOi CclC san ph~m ceng
nghi~p

va djch V\1 khac.

- sv phat triSn cua kinh tS neng than co
tri~n kinh t8 cua toan b9 nen kinh t8 qu6c dan.

nang than con chiSm m()t

arm huang rftt 1~ dSn S\1' phat

v oi nhfrng nuoc neng nghi~p va

tY trQng tuong d6i 16n trong nSn kinh tS thi

S\1' phat

tri~n CUa khu V\l'C nang then COn dong vai tro quan trQng VaO S\1' tang truang va

phat triSn cua ca nSn kinh tS. Mu6n duy tri nhip dQ tang tru&ng kinh tS cao va 6n
dinh doi hoi phai co m9t nSn neng nghi~p va kinh t8 neng than phat tri€n nhanh
theo huang ceng nghi~p hoa, hi~n d~i hoa. :D6ng thai, sv da d~ng hoa c.ac ngfmh
nghS nong than, trong do cong nghi~p va djch VI} phat triSn se thuc d~y chuySn
dich CO' cftu kinh tS t~o them nhiSu vi~c lam m6i va tang them cua cai v~t chftt tlr
khu V\l'C neng then.
- Phat triSn neng nghi~p se lam tang ngu6n dv trii luang thvc cho qu6c
gia. Dg trfr Iuong thvc hi~n nay la vftn dS s6ng con, nhiSu khi con th@ hi~n sue

m~nh thvc S\1' cua nhiSu qu6c gia. Bam bao dv tni luang thgc se gop phfin h~n


11
ch~ nhling kho khan, nii ro trong phat tri~n kinh t~ va dai s6ng nhan dan, t~o co

sa cho

vi~c 6n dinh va phat tri~n kinh t~ d~t nu&c, gifr vfrng an ninh va chu

quy~n dan t(>c.

- Phat tri~n nong nghi~p con coy nghia quan trQng trong vi~c bao v~ va
dti t~o mai truang thien nhien. v ai d6i tuqng la cay tdmg, v~t nuai gfulli~n v&i

dfit dai, phat tri~n nong nghi~p se t~o nen m(>t h~ sinh thai hoan chinh, dam bao
S\l' phat tri~n can b~ng gifra cac vling, gop ph~n bao V~ rnoi sinh.

Tom l~i, v&i h~u hSt cac nu&c dang phat tri~n, v~n d~ va cling c~p bach d~t
ra la phai san xu~t du luang thvc d~ dap Ung nhu cfru tieu dung cua rnQi tfrng lap
dan cu. Vi~c phat tri~n nang nghi~p m(>t m~t se dam bao an ninh luang th1fc
qu6c gia, cung c~p du luang thvc cho nguai dan, d6ng then cac oganh ngh~ thu
cong nghi~p, cong nghi~p, dich V\1 trong nong nghi~p cfing CO di~U ki~n phat
tri~n. Do v~y, n6 se t~o di~u ki~n dn dinh, tang thu nh~p, nang cao muc s6ng cho

cu dan nong thon d~ tren ca

sa do tc;to di~u ki~n tang tich luy cho cong nghi~p

hoa, hi~n dc;ti hoa, giam dfrn khoang each thu nh~p gifra nang than va thanh thi.
Kinh t~ nong then phat trien se t~o di~u ki~n thu~ lqi khai thac t6t ti~m nang dfit
dai, lao d(>ng, tai nguyen thien nhien va lqi th~ kinh t~ sinh thai tUng vung. Th1;IC
t~, Cr cac vling nong thon vfin con chua d1;Ing nhi~u ti~m nang va con nhi~u co h9i

dfru tu mang l~i hi~u qua kinh t~ cao. Do v~y, d~u tu thich hqp cho nong thon
vua giup su dl}ng t6t han ngu6n v6n, tai nguyen, lao d9ng, vira gop phfrn tich
ClfC VaO cong CUQC XOa doi giam ngheo, giai quy~t Vi~c lam t~i ch6 d~ giam dfrn
hi~n tuQTI.g di cu tiT nong thon ra thanh thj, giam bat nhfrng cang thfutg v~ kinh t~

- xa h(>i & khu vvc do thj. Th1fc t~, nong thon co m()t vai tro vo cling quan trQng
d6i v&i SlJ phat tri~n kinh tS - xa h(>i cua nu&c ta. Kinh nghi~m cua nhi~u nu&c
khu VlfC chau a da cho th~y, khong IDQt nuac nao CO th~ tang truemg nhanh rna
khong chu trQng tru&c hSt dSn SlJ phat trien kinh t€ nang thon.

12

1.2. Cac nhan t6 tac d{»ng d~n Slf phat tri~n kinh t~- xa
h{»inongthon
Thvc tS cho th~y, hi~n chua co m{>t ly lu~n hoim chinh v€ thS chS va chinh
sach phat tri6n kinh t6 nong thon nhung nhiing v~ d€ chung nh~t v€ thS ch8 va
chinh sach phat trien kinh t6, v€ moi trucac cong trinh nghien CUu cua m{>t s6 nha khoa hQC. Trang cac cong trinh nghien
cl:ru v€ kinh tS hQc cua st;r phat triSn thai gian gfin day, vdn dS v€ nhfing nhan t6
quySt dinh S\f tang tnr&ng kinh tS nong thon da duqc dS c~p tuang d6i nhiSu. Bo
la cac nhan t6: tich luy v6n; v6n con nguai; nghien cl:ru, triSn khai va sang kiSn;
qmin ly va tf> chuc; C(J SO h~ tfing; S\f phan b6 san lugng cho cac vting khac nhau
... Tuy nhien, Jdll phan tich th\}'c tS phat triSn cua cac nu6c, nguai ta thdy S\I dong
gop clia cac nhan t6 san xudt nhu v6n, lao d{>ng ... chua giai thich duqc to an b{>
sv tang tru&ng. NhiSu nhan t6 khac nhu vai tro cua nha nuac, vai tro cua c~nh
tranh, v6n con nguoi, sv 6n dinh chinh tri - xa h9i ... co an.h hu6ng l6n dSn giai
thich S\f tang tru&ng. Day Ia nhfing nhan t6 co quan h~ dSn thS chS va chinh sach
phat triSn kinh tS kinh tS va dang co nhfing tac d{>ng khong nh6 dSn S\f phat triSn
kinh tS xa h{>i nong thon. Vi v~y, dS nghien CUu sv phat triSn kinh tS xa h{>i nong
thon, tdt ySu phai nghien CUu thS chS va tac d{>ng cua no ddi vai S\f phat tri~n
kinh tS xa h{>i nong thon ra sao.
Hi~n nay, dang co m{>t lo~t cac ly thuySt coi thS chS Ia nhan t6 quySt dinh
S\f phat triSn vai nhiSu each tiSp c~n khac nhau. Cac nha kinh tS hQC c6 .diSn nhu

Adam Smith, John Stuart Mill, hay m{>t

s6

nha kinh tS hQc khac nhu Lewis,

Kuznets trong cac ly thuySt cua minh da dS c~p dSn vai tro cua thS chS. C. Mac
la nguai dfiu tien da lien kSt S\I thay d6i

kY thu~t va S\f thay

d6i thS chS thong

qua mdi quan h~ gifra sue san xudt va quan h~ san xudt, va giai thich duqc cac
v~ dS kinh tS trong qua trinh phat triSn b~ng S\f thay d6i thS chS rna ong gQi Ia

quan h~ san xudt.


13
Trong lich su, ddu th@ Icy XX, truemg phai th~ ch@ cfi cua My dva vao kinh
nghi~m Uch su cua cac nu6c dS tim cac bi~n phap thlJC t@ nh~m tri cac din b~nh

cua chu nghia tu ban (Commons, 1934), nhung anh huang da bi thu h~p sau khi
c6 cac cong trinh nghien c(ru cua Keynes (1936). f)~ giai thich duqc SlJ phat
tri~n, co truemg phai da chu y phan tich nhiing d~c trung cua h~ th6ng kinh ts rna

hQ gQi la cfru true thS chS cua san xufrt chi ph&i qua trinh trao d6i, d6 la truemg
phai Kinh tS hQc thS chS m&i (New Institutional Economics). Trueng phai Kinh
t@ nay duqc phat triSn m~ khoang thai gian sau nam 1960 v&i cac cong trinh
nghien c(ru cua Williamson (1975), Demsetz (1967), North (1990) ...

D~c bi~t,

anh hu6ng cua n6 duqc cong nh?n r()ng rai sau khi Coase va North duqc nh?n
giai thu6ng Nobel nam 1991 va 1993. Thoi gian cu6i nhiing nam 1970, cimg v&i

truang phai Kinh tS thS chS m6i, xufrt hi~n m()t lo~;tt cac xu huang m6i nhu chu
nghla Tan thS cbS (New Institutationalism) do Galbraith, Gruchy tiSp tl)c hu6ng
nghien c(ru cua truemg phai thS chS cii, coi thS chS nhu la t?p hqp cac th6i quen
chung cho s6 dong nguOi va la cac ho~t d()ng t?p thS, kiSm sml.t,-giai ph6ng va
h6 trq ho~t d()ng ca nhan.

d Phap, nhiing nam 1970 da xufrt hi~n Ly thuySt di~u

tiSt (Theorie de la Regulation).

Ly thuySt m\y khac v6i trueng phai Kinh tS th~

chS m6i 6 ch6, n6 coi th~ chS la h~ th&ng phuc t~p c6 nhi~u ca chS khac nhau, b6
sung l~n nhau d~ t~o tinh hi~u qua va khac v6i trueng phai Kinh tS h9c thS chS

mm a ch6 h9 coi th~ chs Ia kSt qua cua ho~;tt d9ng ca nhan, tren quan diSm
phuang phap lu?n ca nhan chu nghia cua kinh tS hQc c6 di~n m&i. Ngoai ra, con
c6 m()t xu huang khac gQi la Kinh tS h9c cong u6c (Economie de conventions)
nghien Clru vfrn dS thS chS m()t each ly thuySt hon va v&i each tiSp c?n nhi~u b()
mon: kinh tS hQc, xa h()i h9c va triSt hQc. Trong thvc tS, c6 nhiSu dinh nghia
khac nhau vS th~ chS:
- "ThS chS la cac phuc hqp ung xu, t6n t~i qua thoi gian va ph\IC V\1 m()t
each t?p thS cho cac m\lc dich gia tri'' (Uphoff, 1986);


14
- "Th~ ch€ lei cac quy t~c cua m9t xa h9i hay cua cac t6 chuc lam d~ dang
S\1' phdi hqp gifra nhan dan b[ng each giup hQ CO th~ tuan thu ffiQt each hqp ly luc

giao thi~p v&i nguai khac" (Ruttana. Hayami, 1984);

- "Th~ ch€ Ia cac phuc hqp tieu chufut va t:rng xu phvc V\1 cho m<)t mvc
dich t?p th~" (A. De Janvry et al, 1993);
- "Th~ ch€ la cac quy ilic (rng xu rna mQi ngum trong xa h<)i tuan thu, day la cac
co ch€ dinh ra d~ tranh S\1' khong ch~ ch~ va tang lqi ich ca nhan" (J. Lin, 1993).
Hi~n nay, vfin chua c6 m9t quan ni~m thdng nhfit vS th~ ch€. Th~ ch€ c6
th~ Ia t6 chuc nhu h<) gia dinh, xi nghi~p, hgp tac xa ... rna cling co th~ khong

phai la t6 chuc nhu tiSn t~, lu?t phap, thi truang ... Nhu v?y, th~ ch€ c6 th~ coi
la lu?t choi con t6 chuc la nguai choi. Th~ ch€ con c6 tinh hinh thuc nhu gia
dinh, xi nghi~p, tiSn t~ ... rna cling co th~ Ia phi hinh thuc nhu gia tri, y thuc
h~, phong tvc ... Co nhfrng th~ ch€ dam bao an to an nhu gia dinh, hgp tac xa,

bao hiSm ... nhung cling c6 thS chS d~ dam bao slJ phat tri6n n~u xi nghi~p,
truang hQC,

CO

SO nghien CUU ...

Nhu v?y, thS ch€ la m<)t thu~t ngfr xa h9i hQc, no la m<)t qua trinh xa h9i, la
cai ch€ dinh ra cho xa h9i, sinh ra dS dap t:rng cac nhu cfiu ca ban cua xa hQi. ThS
che bao g6m nhiBu thanh t6 nhu khuon mfiu ung xu, cac vai tro xa h9i va tuang
quan gifra chung va dugc s~p d~t theo m<)t tr?t t\1' nao d6. D~c di~m chinh cua th~
ch€: Th~ ch€ sinh ra nhftm dap irng m9t nhu cfiu mlo d6 cua xa h<)i; Th~ ch€ biSu
hi~n gi6ng nhu m9t gia tri; Th~ ch€ thuang mang tinh chfit 6n dinh trong m9t

thai gian dai; Th~ ch€ dugc t6 chuc thanh co cfiu; M6i h~ thdng the ch€ Ia m9t
dan vi v?n hanh.

* Thd chi kinh d n6ng th6n Ia m9t lo(li thd chi xii h9i. No Ia nhfing hinh

thai quy tc'ic

GU'(JC

chudn hoa,

GU(JC

xay d7p2g nhlim vao cac khau chu yiu cua

qua trinh sim xudt, phan ph!Ji, trao a6i va tieu dung sim phdm nhfim tJcim bao Slf
tJn t(li w;lf chdt cua con ngu'fJi 0 khu VlfC nang than.


15
Trong thgc tS, th~ chS kinh tS nong thon khong t6n tl;li m9t each co l~p, n6
c6 quan h~ tuong tac v6i cac th~ chS khac nhu th~ chS chinh trj, th~ chS ton giao,
th~ chS giao d\lc, th~ chS gia dinh [23, tr76] ... Trong d6, nha nu6c dong vai tro

rAt l&n trong vi~c thuc dAy hlnh thanh th~ chS kinh tS nong thon, bAng ca chS,
chinh sach, lu~t phap d~ t<;1o ra moi tnrhinh thuc san xuAt, hinh thl:rc t6 chuc, qmin ly phil hgp c6 kha nang dem l<;1i hi~u
qua cho Sl! phat tri~n kinh tS - xa h9i nong thon.
Trong ljch sir phat tri~n xa h()i, th~ chS kinh tS luon c6 S\f thay d6i. Khi th~
chS kinh tS phil hqp v6i trinh d9 phat triSn cua xa h9i thi se co tac d\lllg thuc diy
sg phat triSn. Thgc tS cho thAy, nhiSu th~ chS cii trong qua trinh phat tri~n da dcln

tra nen l<;1c h~u va do v~y doi hoi phai co sg d6i m6i, thay d6i. Trong phat tri~n
c6 th~ m9t thS chS cii tra thanh mAt can d6i. DiSu d6 c6 thS thfty duqc do nhfrng

anh huang tiSn b9 trong khoa hQc xa h()i, do hQc t~p kinh nghi~m cua nu6c ngoai
hay do chfnh phu thay d6i chinh sach, do S\f phat tri~n CUa ky thu~t san xuAt; hay
S\f thay d6i gia ca cua cac nhan tf> sfm xuftt (dAt dai, vf>n, lao d(}ng), gia ca san

phfun; hay do S\f thay d6i cua cac th~ chS khac.

vs ca ban, khi c6 S\f mAt can d6i

vS thS chS, thi se c6 Sl! thay d6i thS chS. Tuy nhien, qua trinh nay khong xay ra
m9t each dB dang rna doi hoi phai c6 thai gian, con dga vao Sl! n6 lgc va ca
ngu6n lgc. Da s6 thS chS m6i c6 mang m9t s6 d~c diSm cua thS chS cii, va tinh
chAt ca ban chi thay d6i khi c6 m9t S\f tich luy dud~ vuqt qua m()t di@m ngo~t
nhftt dinh. Sg thay d6i nay se dB dang hon nSu c6 sg can thi~p cua nha nu6c. Tuy
nhien, cfin phai thAy r~ng th~ ch€ kinh t€ phai do ho~m canh kinh t€- xa h9i quy
dinh, n6 khong th~ la nhitng mo hinh c6 s~n ap d~t vao.
Vi~c tl;lO l~p thS chS kinh tS nong thon phil hqp phai dga tren C
tir S\I tac d()ng cua nhiSu nhan t6. D6 la:

- vai tro cua nha nuoc trong vi~c xac dinh thS chS rAt quan trQng. Bftt cu
nha nu6c nao trong lich sir dSu c6 vai tro tac d()ng dSn qua trinh phat triSn kinh


16
t~, c6 th~ thuc dfty ho~c kim ham S\I phat tri~n kinh tS. N~u cac chinh sach cua

nha nu&c dap (mg dugc nhtmg yeu cAu khach quan cua qua trinh phat tri~n kinh
t~ thi n6 c6 tac d\}ng thuc dfty kinh te phat tri~n va ngugc l?i, n6 se kim ham hay

pha ho?i S\I phat tri~n d6. Thu(mg nha nu&c chi thay d6i the chS khi rna lgi ich

mang l?i 16n hon chi phi de thay d6i. Sa di nha nu&c thAt b?i trong vi~c xac dinh
the ch~ 1a vi nhiing ly do ve y thuc h~, vi cac ma.u thufin quy~n lgi giua cac the
h,.rc hay do vi thieu hi~u biet v~ khoa hQc xa h()i. Trong qua trinh phat trien,
nhiSu th8 chS cu tra thanh l?c h~u, doi hoi phai xay dvng cac th8 chS m&i. Chinh
s\f dBi chQi giua th~ chS cu va th8 chS m&i se lam xufit hi~n cac th8 chS c6 hi~u
qua hon. Tinh hi~u qua hon fry quySt dinh S\I phat tri8n. Doi luc vi~c thay d6i the
chS hi can tr& do m()t thi8u s6 c6 quy~n lgi g~n li~n v&i th8 che cu can treY, hay
do t~p quan bao thu.
Thvc tea nhi~u nu&c cho thfry, khu V\l'C nong than la m()t b() ph~ hfru ca
cua n~n kinh tS. Do v~y' cac ho?t d()ng kinh tS akhu vvc nong th6n cung chju sv
diSu chinh theo ducmg lBi, chinh sach, lu~t phap cila nha nu&c. Chling con chiu
tac d9ng ru nhling quy u&c, phong t\lc cua aia phuang, cua h~ th6ng quy ph?m
cua cac t6 chuc, doan th8 chinh tri- xa h()i- nghS nghi~p. Nhu v~y, th8 chS kinh
ts nang thon tru&c het chiu tac d()ng cua hai nhom chinh: lu~t phap, chinh sach
cua nha nu&c; cac quy u&c ve truyen th6ng, phong 1\lc cita dia phuong (v&i cac
lang xa Vi~t Nam truySn thBng dugc gQi la huong u&c).
- Khi xem xet nhfrng nhan t6 anh huang den hinh thanh th8 ch~ kinh te
nong than cua nhiSu nu&c cho thfiy, cac Iy thuyst ph at tri8n kinh te hi~n dc;ti vs
phat tri~n nong nghi~p va nong thon c6 anh huang rfit 16n den sv hinh thanh the
chS. C6 th8 neu ra m(>t s6 dong ly thuy~t tieu bi8u sau:
Thu· nhdt, dong

ly thuySt aJ cao vai tro cita nang nghi¢p trong qua trinh

chuftn b! cho cang nghi~p hoa (ra dai vao khofmg dftu nhfrng nam 1960) v&i d?i
di~n laB. Johnston va J. Mellor. Dong

ly thuyet nay cho r~ng vi~c xay d\lfig m()t

17
n8n nong nghi~p vfrng m~nh va nang d9ng se 1a m9t nhan t6 quan tr9ng thuc d~y
cong nghi~p phat tri~n va S\I tang tru6ng cua toan b(> nBn kinh t€ qu6c dan. Phat
trien nong nghi~p se cung cfip luang thvc, thvc ph~m cho nhu c~u trong nu6c;
xuAt khftu nong san d~ thu ngo~i t~; t~o ngubn lao d(>ng cho khu V\l'C cong

nghi~p;

rna r9ng thi tru
ki~m trong nu6c d~ cAp v6n cho

dia cho san ph~ cong nghi~p; tang ngubn tiSt

rna mang cong nghi~p. S. Kuznets cling kh~ng

dinh S\l dong gop cua nong nghi~p vao S\f tang truang kinh tS thong qua vi~c trao
d6i buon ban san ph~ VOi cac khu V\l'C k:hac 0 trong va ngoai nUOC, cung cfip
Iuong thvc, thvc phftm, nguyen li~u, lao d(>ng, v6n, thi truemg cho qua trinh cong
nghi~p hoa. Nhin chung, dong ly thuySt nay dB cao vai tro cua nang nghi~p trong

phat triSn kinh tS nhung chi nh§n m~ vi~c tang cuOn.g khai th~c ngubn lvc cua
nong nghi~p va nang than dS thvc thi cong nghi~p hoa va do thi hoa. M~t h~n chS
cua n6 la khong chu tr9ng dSn lgi ich cua t~g 16p nang dan va triSn V9llg phat
tri~n cua ban than nang nghi~p va nong than khang dugc quan tam thoa dang.

Thir hai, dong ly thuySt chu truang bo qua khu VlfC nang nghi¢p, nang than
nhay th~g vao cang nghi~p hoa, do thi hoa trong qua trinh phat tri~n (ra dai vao
nhfrng nam 1960) v6i d~i di~n laW. Rostow cho r~ng S\1' tang tru6ng kinh tS cua
m6i nu6c pha.i trai qua cac giai do~n phat tri~n khac nhau, bao gbm 5 giai do~:

Gi~i do~n dfiu v6i d~c trung san xu5t nang nghi~p la chu ySu, nang su§t lao d(>ng
thAp; Giai do~n chuftn bi c§t canh v6i sv xu5t hi~n m(>t tftng 16p doanh nghi~p
Cong nghi~p du kha nang th\fC hi~n cong CUQC dcSi m&i va hinh thanh CaC Cl,TC
tang tru6ng, c6 kha nang loi keo toan b(> nBn kinh tS; Giai do~ c5t canh, t6c d(>

tY 1~ d~u tu cho n€n kinh tS k:hofmg 5 - 10% t6ng san ph~m
qu6c dan; Giai do~n chin mubi v€ kinh t€, tY 1~ d~u tu len t6i 10 - 20% tbng san
tang truang nhanh,

ph~m qu6c dan. Bay la giai do~n hinh thanh co so v~t ch5t ky thu~t, nhi€u eve
tang truemg m6i xu§t hi~n, m(>t s6 qrc tang tru6ng eli b! thay thS. Qu6c gia nong
nghi~p thvc S\f tr& thanh qu6c gia cong nghi~p; Giai do~n xa h<)i tieu dung va da

d~ng boa thi ttuemg. Theo W. Rostow, cac nu&c dang phat tri~n nh5t dinh phai


18
trai qua cac giai do~n nay. Ly thuy€t nhi nguyen cua Lewis xuftt hien trong
nhii'ng nam 1950 cfing neu ra quan di~m trong cac nu&c ch~m phat tri~n c6 hai
khu vvc song song t6n t~i: khu vvc truy~n th6ng (nang nghiep) va khu vvc du
nh~p ( cong nghiep tu ban chu nghia hien d~i). Theo ong, dS phat tri~n cac nu&c

nay phai chuy€n nhanh khu VlJC truy~n th6ng sang khu

V\!C

hi~n d~i cang nhanh

cang t6t. D6 Ia con duemg cong nghiep hoa, nganh cong nghi~p hien d~i giu vai

tro dfiu tau cua S\1' tang tru&ng. Ly thuy€t nay gia dinh rfuig khu vvc nong nghi~p
va nang than co ths cung cfip lao d9ng khong h~n ch€ va cong ngh~ su dvng
trong cong nghi~p cfut nhi~u lao d{>ng. Vi~c ap d\lng nhii'ng ly thuy€t nay c6 th€
dful d€n tinh tr~g cong nghiep Va nong nghi~p CO SlJ tach bi~t, nong nghi~p ngay
cang tri tre con cong nghi~p thi lien tl}c phat triSn; khong ck va khong th€ quan
tam dSn nong nghi~p. Nhu v~y, h~u qua se Ia n~n kinh t€ mftt can d6i nghiem
trQng, khu VlJC nong thon ngay cang

tra nen t6i t~ va tinh tr~ng bfit binh d~ng X,[

h{>i, phan hoa giau ngheo cang sau s~c.

Thtr ba, dong ly thuy€t chu truang kit h(Jp hai hoa giua n6hg nghi¢p va
c6ng nghi¢p, nang than va do thj trong qua trinh phat tri~n (d§.u nhii'ng nam 1970
v&i d~i di~n la E. Schumacher. Dong ly thuySt nay cho rAng, trong kinh tS, vfin
d~ trung tfun la tinh b~n vfrng; cfin c6 m{>t h~ th6ng tu duy hoan toan m&i dva

tren sv quan tam d€n con nguai chu khong phai quan tam tru&c hSt d€n hang
hoa. Theo E. Schumacher, cac nu&c dang phat tri~n, nai rna d~i da s6 dan cu con
s6ng 6 nong thon va tY 1~ lao d{>ng trong nong nghi~p con cao thi phai c-l1t1 y thoa
dang t&i phat triSn nang nghi~p, nang than. 6ng d~ xufit quan diSm sau r9ng han
rna theo d6 nong nghi~p phai thvc hi~n it nhftt ba nhi~m V\l CO" bim: Dam bao cho
con nguai tiSp xuc v&i thien nhien sinh d{>ng; Nhan ban hoa va nang cao chfit
luQ11g cua nai cu trU r{)ng 16n hon danh cho con nguai; Cung cfip Iuong thvc,
thvc phfim va cac nguyen li~u khac cfin thiSt d6i v&i vi~c dam bao m{>t CUQC s6ng
thoa dang. Nhu v~y, E. Schumacher khong tan thanh vi~c thvc hi~n cong nghi~p
hoa bAng each tang cuang khai thac ngu6n Ivc cua nang nghi~p va nong than rna

19
cho rAng phai phat tri~n can dBi giua nong nghi~p va cong nghi~p nhfun m\lc tieu
lam cho CUQC s6ng con nguai anong thon tra nen fun no, lanh m(,lnh va bSn vCing.
Thai gian gftn day, qua trinh thi truang hoa, do thi hoa, cong nghi~p hoa,
hi~n d(,li hoa, quae tS hoa

a cac nu&c dang ngay m9t Ian r{)ng kh~p thanh thi va

nong thon v&i nhling muc d9 va nhip d9 khac nhau

tuy thu9c vao diSu ki~n va

hoan canh C\1 th~ ttmg nuac. Andrew Shepherd da dS c~p dSn xu hu6ng chinh
cua thai d~i la SlJ chuy~n obi khung ffi~U phat tri€n nong nghi~p, nong thon. Ong
neu len m9t khung m~u m&i, trong d6 ID\lC tieu phat triSn la S\1' tang truCm.g ch~t
lugng bSn vfrng xa h9i va moi truang chu khong phai la tang truang b~ng m<;>i
' gia. Qua trinh d6 rna fQllg S\I tham gia, khong chi la nha nunguai dan, nha nu&c kiSn t~o khuon kh6 phap ly, phan quySn va khuySn khich
cac hi~p h{)i, nhan dan quySt dinh SlJ phat tri~n da di~n va cac gia tri phi v~t th~
nhu tlJ do, t\1' tri va phftm gia; Coi tr<;>ng gia tri ki~n thuc va cong ngh~ ban dja,
phat tri~n cong ngh~ c6 SlJ tham gia cua nguai dan; Moi truang ~0 diSu ki~n cho
tang truang doanh nghi~p ... [62, tr45]
Nhin chung, m6i dong ly thuy~t phat tri~n dSu c6 nhi'ing uu di~m va ca
nhugc di~m. Cho du nh~n m~nh hay it nh~ m~ hay khong dS c~p dSn vai tro
cua nong nghi~p, nong thon dSu c6 nhiing nhan t6 hgp ly va chua hgp ly. Do
v~y, phru xu~t phat tir thlJc tr(,lng kinh t~- xa h9i cua tirng nu&c, ch~t l<;>c nhfing
y~u t6 hgp Iy cua nmg ly thuySt co thS k~t hgp d~ xay d\l'llg mo hinh, chiSn luge

Phat tri~n nong thon phil hgp, c6 hi~u qua, c6 ch~t lm;mg va bSn vfrng. Trong d6
khong thS khong dS c~p d~n v~ dS xay dlJllg thS ch~ kinh t~ nong thon. Tuy

nhien, cac

ly thuySt tren se anh huang r~t Ian dSn chinh sach va giai phap d~n

phat tri~n kinh t~ nong thon.

a S\1' phat
tri~n phan cong lao d{)ng xa h9i - SlJ phat tri~n cac nganh nghS, cac vung, atrinh
d9 ky thu~t va cong ngh~ san xufit quan ly, a trinh d9 dan tri, a muc s6ng va 16i
- Trinh d9 phat tri~n kinh t~ - xa h9i. DiSu nay duqc thS hi~n


20
s6ng. Trinh d9 phitt triSn kinh tS - xa h9i se quySt djnh s6 lugng va t~o ra S\1 rang
bu9c ve muc d9 khuy~n khich ho~c h~n ch~ cua cite lu~t dinh va chinh sitch. Nen
kinh tS chua phitt triSn thi chua thS c6 chinh sitch thich hgp vS khuySn khich phat
triSn dAy du va d6ng b9 cac Io~i thi truemg gi6ng nhu nSn kinh t€ da phitt triSn a
trinh d9 cao nhu thi truemg hang hoit tieu dung, thi truemg tu li~u san xuftt, thi
truemg v6n, thi trutriSn kinh t~ - xa h9i thftp thi chua thS c6 chinh sach tang tY I~ va muc dAu tu cho
khoa hQc cong ngh~, cho giao d\lc va dao t~o. Trinh d(> phitt triSn kinh tS - xa h{>i
cang cao cang doi hoi c6 m(>t thS ch~ kinh tS phu hgp. Kinh nghi~m tir thgc t€
cite nu6c cho thfty, dS c6 m9t thS chS kinh tS phil hgp cAn xac dinh duqc nhfrng
'

yeu cau sau:

+ ChiSn luqc phitt triSn kinh t€ - xa h{>i cua dftt nu6c: Day chinh la ySu t6
t~o ra S\f djnh huang va xitc dinh tinh chit cua thS chS kinh t€. Tren C(J

sa con

duhuang uu tien trong phitt triSn, chi ra dinh hu6ng phat triSn cac ngafih, cite vimg
va khu V\(C kinh t€. ThS chS kinh t€ duqc xac djnh phai nh~m gop phAn thgc hi~n
cucrng linh va chiSn luqc phitt triSn kinh t~ - xa h9i dS ra. D~c bi~t v6i nong thon
hi~n nay dang tirng bu6c thich trng v6i kinh t€ thi truang va trong qua trinh tht,rc
hi~n

cong nghi~p hoit, hi~n d~i hoa nong nghi~p, nang than.

+ Ccr chS quan ly kinh t€: Ccr ch€ quan ly kinh t€ vira la n(>i dung, la m9t b(>
ph~n cftu thanh cua thS chS kinh t€, vira la m(>t ph~ tru d{>c l~p, c6 n9i dung bao

quat, xuyen su6t Va CO SUC m~nh trong S\f titc d(>ng d6i v6i Vi~c quan ly nen kinh
tS n6i chung va ho~t d9ng cua cite ccr s& san xufit kinh doanh n6i rieng. Vi~c ap
d\illg C(J chS quan ly theo kiSu nao se c6 titc d\lng chi d~o va chi ph6i vi~c xay
d\(llg lu~t phap va cac chinh sitch ph\lC V\1 cho C(J chS d6.
Trong nSn kinh t€ thi truemg, cite ho~t d(>ng kinh t€ chju sg tac d<)ng tU
nhiSu phia: nha nu6c, thi truemg va cite tac nhan kinh tS ho~t d<)ng theo nhfrng


21
kiSu lqi ich khac nhau, nhfrng phuong thuc v~n harm khac nhau. Nha nu&c di~u
ti~t cac ho~t d9ng kinh t€ thong qua cac chinh sach kinh t€; thi trubng di~u ti€t

cung d.u va gia ca hang hoa. Cac tac nhan kinh t€ ho~t d9ng chu y€u dva theo
tieu thuc lqi nhu~ . Nhfrng thanh vien cua cac h9i tv nguy~n thoa thu?n v&i nhau
trong khuon kh6 t6 chuc dS dam bao lgi ich cua ban than va cua t?p thS. Nhu
v?y, chuySn sang phat triSn n~n kinh t€ thi trubng, h~ th6ng lu?t phap va chinh

sach kinh t€ se dugc xay d1Jllg va thvc hi~n theo hu6ng nhfun nang cao quy~n tv
chti cho cac co

sa san xu~t kinh doanh. Cac co sa kinh t€ se tv quy€t dj.nh cac

v§n d~ kinh t€ co ban la san xuftt cai gi? nhu th€ nao? va cho ai? Nha nu&c
khong can thi~p va khong lam thay chuc nang san xu~t kinh doanh cua cac co sa
kinh t€ rna chi dong vai tro dinh hu6ng, t{lo moi truemg di~u ki~n va diSu hanh,
kiSm soat cac ho{lt d9ng cua cac co sa kinh t€.

+ Tinh ch~t va thS ch€ cua nha nu&c: Nha nu&c vira la chu thS t{lo ra thS
ch~, vira la b9 ph?n c~u thanh cua thS chS kinh tS, dong vai tro quan tn;mg d6i

v&i xay dgng va xac l?p th€ chS cho cac ho{lt d9ng kinh t€

a khu VlJC nong

thon. Sv phan c~p giua nha nu&c trung uong va nha nu&c dia phuong, sv t6
chuc b9 may qwin

ly nha nu&c va vi~c thua nh?n, t~o diSu ki~n, phat huy vai

tro cua cac t6 chuc xa hQi, cac t6 chuc tu v~n ... la n9i dung quan trQng trong
vi~c hinh thanh va

SlJ

v?n hanh cua thS chS kinh tS.

duqc t6 chuc v&i quySn l\fc th6ng nh§t, c6

a Vi~t Nam, nha nu&c

sv phfm cong va ph6i hgp ch~t che

giua cac co quan trong vi~c thl!c hi~n ba quySn: l~p phap, hanh phap va tu
phap du&i S\f lanh d~o cua Dang CQng san Vi~t Nam da t~o ra

Sl}

th6ng nh§t

gifra ducmg I6i, chu truong cua Dang va cac lu?t, chinh sach cua nha nu&c.
Lu~t phap va chinh sach cua nha nu&c chinh la sv thS ch€ hoa ducmg 16i, chu

truong cua Dang. N 6 t{lO ra sg th6ng nh§t trong ffi\}C tieu ho~t d9ng cua cac ca
quan l~p phap, hfmh phap vatu phap. Ban ch~t cua nha nu&c Vi~t Nam hl nha
nuac cua dan, do dan va vi dan se quySt dinh tinh dan chu va phap quy~n cua
nhanu&c.


22
+ Trinh d(), nang lgc xay dgng va t6 chuc thvc hi~n cac lu~t va chinh
sach cua d9i ngfi can b9 la m()t trong nhung nhan t6 anh huang d@n ch:it
luqng va kha nang thgc thi cua cac lu~t va chinh sach duqc ban hanh. Phftm
ch:it d~o due,

y thuc ch:ip hanh lu~t va chinh sach cua chinh d()i ngu can b9

thi hanh phap

lu~t

se anh huang tai tinh nghiem minh trong thgc hi~n cac lu~t

va chinh sach cua nha nu6c.

+ Y thuc ch:ip hanh phap lu~t cua nhan dan, cua cac chu ths kinh doanh.
Day la vein d~ c6 y nghia quySt dinh d6i v6i vi~c nang cao tinh hi~u lgc cua thS
chS kinh tS. K.hi nguoi dan c6 y thuc s6ng, lam vi~c theo hiSn phap va phap lu~t
thi cac

lu~t

va chinh sach ban hanh ra se duqc thgc hi~n nghiem rue va c6

hi~u

qua. Nhung khi nguoi dan khong hiSu ho~c khong c6 y thuc ch:ip hanh lu~t thi
Iu~t va chinh sach cho du co hay, cock thiSt va phu hqp thi cung khong co hi~u

lvc va mang l~i nhiing tac d()ng tich ClJC dSn ffi\}C tieu phat triSn kinh tS - xa h9i.

vAn de d~t ra hl phai c6 nhfi'ng bi~n phap t~o dieu ki~n dS mQi nguoi dan, rnQi
chu thS kinh ts hiSu va tv giac thgc hi~n nhfrng quy dinh cua Iu~t va cac chinh
sach cua nha nu6c.
Trong kinh tS nong thon Vi~t Nam hi~n nay, phan cong lao d()ng xa h9i
vftn con a trinh d9 th:ip. M()t h9 ph~n Ian nong dan vfu! kSt hgp ho'i\t d()ng nong
nghi~p va cac ho'i\t d()ng phi nong nghi~p v6i hai huang: ho~c vftn coi trQng va

giu nong

nghi~p

la chinh

ho~c

coi trQng

ho~t

d()ng phi nong

nghi~p.

Tuy

v~y,

cfing co m9t b9 ph~ nong dan chuysn h~n sang cac ho'i\t d9ng phi nong nghi~p
du6i hinh thuc cac h9 lam nghe. Nhung v~ ca ban, xu huang chuySn d6i ca c:iu
kinh tS a nong thon Vi~t Nam hi~n nay khong phai la nh~m giai thS xa h9i nong
nghi~p, nong thon dS chuySn sang xa h()i cong nghi~p rna chinh la chuySn sang

mo hinh h6n hgp trong d6 CO SlJ k@t hgp cac hO'i\t d{)ng nong nghi~p, cong nghi~p
va djch V\}. D6 chinh la y6u t6 anh huang d@n vi~c Iva chQn va xac l~p thS cbS
kinh ts nong thon anuac ta hi~n nay.

23
The ch8 kinh t8 c6 vai tro rfit quan trQng d6i v6i S\I phat triSn kinh t8 - xa
h9i nang than:
- The ch8 kinh t8 nang than t~o diSu ki~n g~n k8t cac y8u t6 v~t chftt cua
cac ho~t d9ng kinh t€. Do v~y, n6 t~o diSu ki~n huy d9ng cac ngudn lvc cho S\I
phat trien kinh t8 - xa h9i nong thon. Day la chuc nang diSu ti8t cua the ch8 kinh
t8 theo hu6ng duy tri va phat huy nQi llJC CUa CQng df>ng, t~O di~U ki~n Bn djnh
cho S\f phat triSn kinh t8 - xa hQi nong thon. Th~ ch€ tham gia vao qua trinh xa
h9i hoa ca nhan, hinh thanh nen mftu nhan each phil hgp v6i doi hoi cua xa h{>i

khi dfit nu6c chuySn sang kinh t8 thi tru0ng. The ch8 cung cfip cho ca nhan cac
ffi~U vai tro va nhfing khuan ffi~U fulg XU trong S\f bi€n d6i kinh t8 - xa hQi nong
than theo duemg 16i dBi m6i cua Dang. Cac ca nhan khong cfut phai sang t~o ra vai
tro rna dn quan sat, ti8p nh~ va nfun vfmg phuang thuc trng xu de thgc thi nhi~m

vv cua nhitng minh. V 6i tinh each Ia b{> ph~ hinh thanh nen cac mftu nhan each
tieu bieu, thS ch8 biSu hi~n nhu m9t d{>ng lgc thuc dfty xa h{>i phat triSn.
- The ch€ kinh t€ c6 tac dl)ng diSu chinh, diSu ti8t, dinh hu6ng cac m6i
quan h~ kinh t€ nay sinh, hinh thanh va phat triSn theo nhiing tn\lc tieu da djnh.
N6i each khac, n6 co tac d\lllg t~o rnoi truemg 6n djnh cho qua trinh phat trien
kinh t8 - xa h{>i

anong than. D6 la thvc hi~n chuc nang bao v~ S\f 6n djnh va an

sinh xa h9i. Trong khuan khB cua the ch€ rna cac phuong thirc suy nghi va hanh
d9ng d~u duqc chuftn hoa. Do v~y, n6 c6 thS giup cho con nguai giai quy8t duqc
cac m6i quan h~ lqi ich.
- The ch€ kinh t8 dong vai tro khong chi la rn9t bQ ph~n hgp thanh moi
truang kinh doanh rna n6 con CO vai tro xuyen su6t va quy8t djnh S\I phat trien
cua cac ho~t d{>ng kinh t8

a khu V\fC nong thon. N6 chi ph6i, tac d9ng, dinh

hu6ng cho S\f ho~t d{>ng cua cac thS ch8 khac nhu van hoa - xa hQi, chinh tri ...
- The ch€ c6 tac d1:1ng kiSm tra, phat hi~n de u6n n~n nhfrng hi~n tuqng
"l~ch chuftn" trong qua trinh phat trien kinh t8

a khu VlJC nang thon. Nghia la


24
thgc hi~n chuc nang ki8m tra xa h<)i. Tb8 chS xuAt phat tir nhu cftu cu<)c s6ng cho
nen dga vao th8 chs m6i ca nhan biSt phai suy nghi va hanh d<)ng nhu thS nao thi
phu hqp v6i yeu cftu cua s6 dong, d6ng thai c6 thS theo doi, phat hi~n nhfing
hi~n tuQ'llg l~ch chub d8 u6n nim. BiSu d6 khuySn khich tang cuOn.g m6i lien

kSt con nguai trong c<)ng d6ng xa h()i.
Tuy v~y, thS chS cling c6 nhfrng biSu hi~n tieu eve. Do cac thS cbS c6 chuc
nang duy tri S\f 6n dpm, bao t6n cac phuong thuc Ung XU nen ChUng CO khuynh
huang tra nen xa cUng va bflO thu. Trong thgc tien, doi khi thS chS vful luu truy8n
cac khuon m~u ilng xu lt;tc h~u, khi gia tri rna chfulg dt;ti di~n da tra nen I6i thai.
Ngoai ra, tinh chAt X(J cilng Clla thS ch8 con gay can tra d8n hot;tt d()ng sang ¥,to cua
ca nhan bm vi cac hot;tt d()ng sang t{lo dich thvc doi khi lt;ti la nhfrng hi~n tugng vi
ph~ thS ch8. Do v~y, khi h~ thfJng thS cbS xa h<)i da bi thai dt;ti vugt: qua, cac
chu~n mvc 1Ing xu cua no da bi8n thanh v~t can d6i voi tiSn b9 xa h9i thi nhi~m V\1

buc thi~t d~t ra la phai ti~n ha.nh cai each xa h9i, thvc chAt la thay d6i the chS.

v oi nuoc ta, vi~c xay dvng va hoan thi~n the ch~ kinh t8 nong thon se tac
d<)ng nhi8u m~t d~n S\f phat triSn kinh t8 - xa h<)i nong thon. f)6 Ia:

• Tt;to di8u ki~n thu~ lgi v8 m~t phap ly cho sv phat triSn cac ho~t d<)ng
san xufit nong nghi~p Vel phi nong nghi~p

a khu V\fC nong thon; thuc d§.y qua

trinh chuySn dich C(J cAu kinh t~ a nong thon tir ch6 chu ySu la d<)c canh cay lua
sang phat triSn n8n nong nghi~p da canh, da dt;tng, tang tj tn~mg cua cong nghi~p
va dich V\1 trong C(J cAu kinh t8 nong thon, thvc hi~n cong nghi~p hoa, .hi~n dt;ti
boa nong nghi~p va nong thon. Va tren hSt la lam tang tinh hi~u qua cac ho~t
d()ng san xuAt va dich V\1 a khu V\fC nong thon.
• Khai thac va su d\ffig cac ngufm Ivc con a dt;tng ti8m nang vao vi~c phat
triSn kinh t~ - xa h9i

anong thon nhu sue lao d()ng d6i dao, S\f da dt;tng, phong

phu cua cac nganh ngh8 truy8n th6ng dem lt;ti gia tri kinh t~ cao, huy d()ng ngu6n
v6n to Ian trong dan ...


25
• Xoa b6 eae phong t\le 16i thai, eae t\le 1~ l~e h~u, xoa b6 tinh eh~t khep
kin, tinh eh~t tv e~p,

tv rue va nhfrng y6u t6 dang kim ham S\1' phat triSn sue san

xuftt a nang thon.
• DiSu ehinh, diSu ti~t, djnh hu6ng eho sv phat triSn eae m6i quan h~ kinh

tS - xa hQi nh~m ml)e tieu giai phong sue san xuftt, thve hi~n eong eu(>e xoa doi
giam ngheo, ti~n t&i th\l'e hi~n ill\}e tieu dan giau, llUOe m~nh, Xa h(>i eong b~g,

dan chu Va van minh; phat huy ban S~C van hoa dan t(>c; th\l'C hi~n thanh cong S\I
nghi~p cong nghi~p hoa, hi~n d~i hoa d~t nu6c. Do chinh la giai quy~t cac m6i

quan h~ giua eang nghi~p va nong nghi~p trong phat triSn kinh t~; quan h~ giua
phat tri€n kinh t6 va giai quy~t cae v~n d~ xa h9i; quan h~ giua phat tri€n kinh t~
va van boa v6i vi~e giu gin va phat huy ban s~c van hoa dan t(>c .
• Giu gin va bao v~ mai truang sinh thai dS t~o ra sv phat triSn bSn vfrng.

1.3. Kinh nghi~m mc)t

s6 nwoc

trong khu VlfC v~ xay

dlfng th~ chA kinh t~ d~ phat tri~n kinh t~ - xa hc)i nong thon
Gfm day co mt6 hQe thS ch6 m6i da gop phfrn vao vi~c tim hiSu y8u t6 the eh6 dong gop vao
vi~c thue d~y S\1' phat triSn rna diSn hinh nghien cll'U vS sv tang truang nhanh cua

mt~, cac nu6c nay da xae l?p the ch~ phil hgp v&i sv phat triSn cua khu V\(e kinh t8

nong thon gop phfrn vao S\f thanh cang trong cong nghi~p hoa d~t nu6c. Do v?y,
vi~c nghien etru vS thS ch6 kinh t6 nang thon

a m9t s6 nu&c trong khu vvc nhu

Trung qu6c, Dai Loan, Han Qu6c se co y nghia thvc tien v6i qua trlnh phat triSn
kinh t6 nang thon a nu6c ta hi~n nay.

1.3.1. Kinh nghi~m Trung Quae
Ngay khi m6i gianh duqe chinh quySn (1/10/1949), Dang C9ng san
Trung Qu6c da xem mvc tieu quan trQng hang d~u dS kh~ng djnh vung ch~c


26
quySn Hinh dC;lo cua mlnh v6i nu6c C<)ng hoa Nhan dan Trung Hoa Ia thi~t
l~p quySn hJc cua minh t';li cac lang xa. Do v~y, sau khi thanh l~p nu6c,

Trung qu6c da thvc hi~n va hoan thanh cai each ru<)ng dA! va bu6c d§.u xay
dvng hgp tac xa n6ng nghi~p. Tu 1958, Trung qu6c xuc ti~n xay dvng cac
c6ng xa nhan dan v6i d~c trung quy m6 16n,

sa huu t~p the, san xu~t t~p thS

va phan phBi binh quan. Cong xa nhan dan v6n Ia dan vi san xu!t dBng thai
lam chuc nang quan ly chinh quySn. N ghia Ia, v6i cong xa nhan dan, chuc
nang quan ly san xu!t va quan ly chinh quySn hgp lam m<)t. Do d6, cung v6i
vi~c xay dvng cong xa nhan dan tra thanh m9t dan vi san xuAt c~p ca

nong th6n Trung qu6c da hinh thanh ca c~u hanh chinh c~p CO'

sa, a

sa tuang ung

hay noi m9t each khac, ths ch~ cong xa nhan dan vua moi ra doi da dugc
chQn lam the ch€ chinh quySn CO'

sa a nong thon. Trong ho':lt d()ng va quan

a cac cong xa, b() may cong xa vira la dan vi quan ly kinh t~, l':li vira la
m()t t6 chuc chinh quySn c~p ca sa. De quan ly cong xa vS m~t kinh t~ va
hanh chinh, a nong thon Trung qu6c da l~p ra cac "Uy ban each m';lng". Uy
ly

ban each m';lng c6 chuc nang diSu phBi cac k~ ho';lch kinh t~ cua cac dan vj
sfm xu~t thu<)c quySn quan ly, t6 chuc thu tiSn va th6c thu~ n<)p cho nha
nu6c, dam nhi~m chinh trong vi~c l~p ra cac k~ hoC;lch dv an vS tu6i tieu, vS
di~n khi hoa va ca cac lo';li dich V\} khac phvc V\1 san xu!t va doi s6ng. Trong

cong xa CO b~nh xa de chua b~nh cho dan, CO cac CO'

sa ch~ bi~n luang thgc

thgc ph~m, cac tr';lm sua chua may keo va cac t6 hgp tac tieu thu cong. Thgc
t~ tren cho th~y, v8 ho':lt d()ng diSu hanh cong xa kh6ng c6 S\f phan' tach giua

chuc nang quan ly san xu!t va chuc nang quan ly chinh quysn, hay noi khac
di, chinh quySn da kiem ca chuc nang quan ly san xu~t. Trong m6i cong xa
nhan dan, nong dan dugc t6 chuc thanh nhung d()i san xu!t chuyen nghi~p
nhu d<)i cay keo, d9i luy~n s~t thep, d9i tr6ng rau ... dS phvc V\} cho nhu cau
cua cong xa. Thu nh~p cua cac thanh vien cong xa va gia dinh hQ kh6ng con
hoan toan ph\1 thUQC VaO lao dQng CUa chinh minh, IDQt ph§.n hQ dugc cong