Nghị luận xã hội về lòng yêu nước

Văn hào Nga Ylia Erenbua đã từng viết trong một bài luận văn nổi tiếng Lòng yêu nước: “Lòng
yêu nước ban đầu là yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu con
phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua mát của trái lê mùa thu hay mùi cỏ thảo nguyên có
hơi rượu mạnh... Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê đã trở nên lòng yêu Tổ quốc”.
Đó là người Nga yêu nước Nga, nhưng nguồn cội của tình yêu nước thì vẫn vậy, dù cái cụ thể
cho tình yêu này trao gửi có khác với VN ta. Nếu là người VN, thì “Lòng yêu nước ban đầu...”
có thể sẽ là yêu lũy tre xanh bao quanh làng, yêu dòng sông chảy trước nhà, yêu chân ruộng
thơm mùi gốc rạ, yêu con cò đứng khoan thai trên đồng bên dáng mẹ còng lưng làm cỏ lúa...
Cứ nghĩ xem, 4.000 năm qua từ thuở vua Hùng dựng nước, ông cha ta đã để lại những biểu
tượng gì cho cháu con gửi vào đó lòng yêu nước sâu thẳm nhất? Vua Hùng đã đi cày ruộng, và
người dân ở thời đại Hùng Vương đã biết trồng lúa nước. Lang Liêu đã dâng lên vua cha bánh
chưng và bánh dầy, biểu tượng cho trời đất, nhưng cũng là biểu tượng cho làng quê trồng lúa
nước. Và cao hơn, là biểu tượng cho lòng tôn kính, yêu thương và biết ơn với tổ tiên, với các
đấng sinh thành ra mình. Yêu cha mẹ, yêu ông bà, yêu tổ tiên cũng là bắt đầu cho tình yêu Tổ
quốc. Cây lúa, chân ruộng chính là cái mà mười tám đời vua Hùng để lại cho muôn đời con
cháu. Nước ta có thể công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhưng không thể, không bao giờ được để
mất những biểu tượng, những hình ảnh của làng quê đã hình thành từ thời các vua Hùng.
Các dân tộc VN đa tôn giáo, nhưng người Việt có một tập tục thành kính và tuyệt đẹp, đó là tục
thờ cúng ông bà. Mỗi khi chúng ta thắp nén hương trước bàn thờ các vua Hùng, trước bàn thờ
tổ tiên ông bà, tự nhiên có cảm giác trong huyết quản ta đang lưu chuyển dòng máu Việt tự
nghìn năm, và ta lại có một phút thanh thản để tự soi xét mình và để nhận những lời di huấn
thiêng liêng từ tổ tiên ông bà: phải sống làm sao cho có nghĩa có nhân, cho ra một con người
thuộc dòng giống Lạc Việt. Niềm tự hào chỉ đưa ta đi lạc hướng một khi ta không biết mình tự
hào về cái gì. Còn khi đã xác định, thì niềm tự hào là con cháu vua Hùng, là người Việt mãi mãi
là niềm tự hào chính đáng. Không phải để hơn thua với ai, mà để tự tin vào những gì tốt đẹp
mà mình đã được nhận, được trao truyền trong suốt cuộc đời này. Từ các vua Hùng, từ lũy tre
xanh, từ chân ruộng tỏa mùi bùn non:
“Cứ gì mùi thơm mới khiến nhớ lâu
khi bùn non nối đời anh với đất
khi bàn chân dẫm gai cào đá sắc
là để cho bùn ruộng nhuyễn hơn thôi

cho đồng ta lúa chạy ngút chân trời
và gần lại dáng mẹ hiền xuống mạ”
Tôi đã viết những câu thơ này trong chiến tranh, cách đây đã 40 năm.
Và hôm nay xin dâng mấy câu thơ mộc mạc này trong ngày Quốc giỗ, như một lý giải đơn sơ
về cội nguồn lòng yêu nước.