đề tài: nguyên tắc nhân đạo và hình phạt tử hình trong luật hình sự việt nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2010 – 2014
Đề Tài:

NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO VÀ HÌNH PHẠT TỬ HÌNH
TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Giảng viên hướng dẫn:
TS. Phạm Văn Beo
Bộ môn: Luật Tư Pháp

Sinh viên thực hiện:
Thị Kim Thảo
MSSV: 5106095
Lớp: Luật Tư pháp2-Khóa 36

Cần Thơ 4- 2014



LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, người viết đã nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của các thầy cô, các anh chị, các em và các bạn.
Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc em xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến
tất cả các Thầy cô giảng dạy trong Khoa Luật – Trường Đại Học Cần Thơ, những
người đã tận tâm hướng dẫn và truyền đạt kiến thức cũng như kinh nghiệm quý báu
trong quá trình học tập. Nhất là sự giúp đỡ tận tình của Thầy Phạm Văn Beo, cán bộ
giảng dạy Bộ môn Tư pháp, Thầy đã trực tiếp hướng dẫn, cung cấp những kiến thức,

những tài liệu cần thiết cho người viết trong suốt thời gian qua để hoàn thành tốt đề tài
nghiên cứu của mình.
Cuối cùng người viết xin cảm ơn gia đình, bạn bè những người đã quan tâm
giúp đỡ và động viên, khuyến khích trong thời gian qua góp phần giúp người viết hoàn
thành luận văn được tốt hơn. Do thời gian tìm hiểu và nghiên cứu đề tài có giới hạn,
luận văn không tránh khỏi sự thiếu sót. Người viết mong được sự đóng góp ý kiến từ
phía Thầy cô và các bạn để hoàn thành đề tài một cách đầy đủ hơn.
Người viết xin chân thành cảm ơn !

Cần Thơ, ngày 05 tháng5 năm 2014
Sinh viên thực hiện

Thị Kim Thảo


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................

.............................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................


MỤC LỤC
Trang
LỜI MỞ ĐẦU .......................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài .................................................................................. 1
3. Mục tiêu và đối tượng nghiên cứu đề tài .............................................................. 2
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài ............................................................................ 2
5. Kết cấu đề tài ......................................................................................................... 2
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ NỘI DUNG CỦA NGUYÊN TẮC
NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM .............................................. 3
1.1 Khái niệm và bản chất của nguyên tắc nhân đạo ............................................... 3
1.1.1 Khái niệm nhân đạo.................................................................................. 3
1.1.2 Khái niệm nguyên tắc nhân đạo ................................................................ 5
1.1.3 Nội dung của nguyên tắc nhân đạo trong Luật hình sự Việt Nam ............. 9
1.2 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc khác trong luật hình sự
.................................................................................................................................. 13
1.2.1 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và pháp luật............................... 13
1.2.2 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc pháp chế xã hội chủ
nghĩa và nguyên tắc dân chủ xã hội chủ nghĩa ........................................................... 15
1.2.2.1 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên pháp chế xã hội chủ
nghĩa.......................................................................................................................... 16
1.2.2.2 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc dân chủ xã hội
chủ nghĩa ................................................................................................................... 16

1.2.3 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc khác trong Luật
hình sự ....................................................................................................................... 17
1.3 Ý nghĩa và mục đích của nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự trong luật
hình sự Việt Nam ..................................................................................................... 19
1.3.1 Ý nghĩa của nguyên tắc nhân đạo ........................................................... 19
1.3.2 Mục đích của nguyên tắc nhân đạo ........................................................ 21
CHƯƠNG 2: HÌNH PHẠT TỬ HÌNH VÀ MỐI TƯƠNG QUAN CỦA NÓ VỚI
NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ................. 23
2.1 Khái quát chung về hình phạt tử hình .............................................................. 23


2.1.1 Khái niệm hình phạt tử hình ................................................................... 23
2.1.2 Bản chất và mục đích của hình phạt tử hình trong luật hình sự Việt Nam
.................................................................................................................................. 23
2.1.2.1 Bản chất của hình phạt tử hình ............................................................ 24
2.1.2.2 Mục đích của hình phạt tử hình ........................................................... 26
2.2 Đặc điểm hình phạt tử hình trong luật Hình sự Việt Nam .............................. 27
2.2.1 Tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất ................................................... 27
2.2.2 Hình phạt tử hình được quy định trong Bộ luật hình sự .......................... 28
2.2.3 Hình phạt tử hình chỉ do Tòa án nhân danh Nhà nước áp dụng ............... 28
2.2.4 Hình phạt tử hình chỉ có thể áp dụng đối với người có lỗi trong việc thực
hiện tội phạm ............................................................................................................. 29
2.2.5 Hình phạt tử hình có nội dung trừng trị và phòng ngừa........................... 29
2.3 Quy định về hình phạt tử hình trong Bộ luật hình sự hiện hành ................... 30
2.3.1 Hình phạt tử hình theo các quy định thuộc phần chung của Bộ luật hình sự
hiện hành ................................................................................................................... 30
2.3.1.1 Phạm vi và đối tượng có thể áp dụng bị áp dụng hình phạt tử hình ..... 30
2.3.1.2 Vấn đề ân xá hình phạt tử hình ............................................................ 33
2.3.1.3 Những quy định khác thuộc phần chung Bộ luật hình sự liên quan đến
hình phạt tử hình ....................................................................................................... 35

2.3.2 Hình phạt tử hình quy định ở Phần tội phạm cụ thể trong Bộ luật hình sự
hiện hành ................................................................................................................... 38
2.4 Mối tương quan giữa nguyên tắc nhân đạo và hình phạt tử hình trong Luật
hình sự ...................................................................................................................... 42
CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ HÌNH PHẠT TỬ
HÌNH THEO YÊU CẦU CỦA NGUYÊN TẮC NHÂN ĐẠO ............................... 49
3.1 Sự cần thiết hoàn thiện hình phạt tử hình trong luật hình sự Việt Nam ........ 49
3.2 Những hoàn thiện của Bộ luật hình sự hiện hành về hình phạt tử hình theo yêu
cầu của nguyên tắc nhân đạo ................................................................................... 57
3.2.1 Hoàn thiện về tiêu chí áp dụng hình phạt tử hình .................................... 57
3.2.2 Hoàn thiện về việc phạm vi tội phạm có thể áp dụng hình phạt tử trong Bộ
luật hình sự hiện hành còn khá rộng .......................................................................... 61
3.2.3 Hoàn thiện việc quy định về hoãn thi hành hình phạt tử hình cần được bổ
sung vào Điều 35 Bộ luật hình sự Việt Nam .............................................................. 65


3.2.4 Hoàn thiện việc quy định thời hiệu thi hành bản án tử hình tại Điều 55 Bộ
luật hình sự hiện hành ................................................................................................ 66
3.2.5 Hoàn thiện việc quy định chế tài tử hình trong phần các tội phạm của Bộ
luật hình sự hiện hành ................................................................................................ 67
3.2.6 Hoàn thiện việc quy định nhiều hành vi phạm tội trong cùng một điều luật
có chế tài tử hình trong Bộ luật hình sự hiện hành .................................................... 67
KẾT LUẬN ............................................................................................ 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO



Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

LỜI MỞ ẦU


1. L do c

n ềt

N
t
t t tr
sở
t v
á ợ í
a
ờ,
p ú
a
ờ
t
ọ á trị a u
số . N uy tắ
tr
Luật ì sự V t Na t ể
rõ
ất N
a
,
, vì
. Tr

, p áp uật vì con
ờ
ụ í
a
ất
e
ợ í v ô
ý
ờ vì t p áp uật uô
a tí
s u sắ v
í tì
t ý. Tuy
tr
uật ì sự V t
Na
ay vẫ ò t t ì p t tử ì k
rất
ều ý k
về
tí t
tr
uy tắ
,
ều tra
ã v k uy
k á
au
qua
vấ ề a tí

y
y. H
ay, xu
u
a á
quố
a tr t
, ặ
t
á
P
T y ều uố
v t
t
x a ỏ á tử ì
ố v
ọ t p
,
ra tổ ứ
,
uy tí tr
t
ò ỏ tất
á quố a p x a ỏ á tử ì
ễ ra
y
ẽ,
u
á quố
a ò áp ụ

ì p t tử ì p
t ự
tú v k á
qua v
á
á
u qu t ự sự a v áp ụ á tử ì . N
ra, v V t
Na t a
av
á a k t quố t , u
ú ta p
ỉ sửa á
í sá
p áp uật sa
p ù ợp v xu t
u
a
tr
v
ởr
tự
v ắt
á t tử ì . V t Na
a
ợ
t
õ t e v
qua t , v
ắt

t số á tử ì tr
Luật ì sự, nguy tắ
uy tắ
a uật ì sự
t
, ểt
á
ì t
ố v
ú ta. Xuất p át t
k uất ắ , ă k ă
ãt ô t ú á
tô
v
ứu ề t
y tr
t
ì v ì
. Đề t
a
t : “Nguyên tắ
v ì p t tử ì tr
uật ì sự V t Na ”.
2. T n

n n

nc u ềt

Tr

ì
k a ọ
y
ề t rất ợ
ều
ờ qua t . N
vấ ề p ứ t p
uô
. C t ể kể
ềt
ứu quố
a. Đề t
ứu tập tru v v p
tí
uy
, ều k
t ự tr
v
a ra
ề xuất tr
vấ ề áp
ì p t tử ì
ố v
á t p
u . Đ ều
ặ
t
á
ứu k a ọ
ều

r
uố
tí
a p áp uật uố
v
ô
ýp
uy trì ì p t tử ì . V t t
ì p t tử ì
t t
tr
trị t í
á
k t p
ặ
t
ng
trọ ,
ờ v t
á
k á , á
ì k á .R
ờ v tở
t á t p ậ k á tr
ề t sẽ
á
ì
ậ tổ qua về áp ụ
ì p t
tử ì t ô qua v

ố
u a xe s sá
uy tắ
tr
uật ì
sự v vấ ề áp ụ
ì tử ì . T
ờ v t a ra á
ì
ậ k a ọ
về v á tử ì tr
xu t
,x y ự
xã
a.
GVHD: TS. Phạm Văn Beo

1

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

3. Mục t u v
ể
áp
áp

v
ì

Để t ự
ềt
aĐ
ta về
ụ á tử ì , ố qua
ụ tử ì tr t
t
vấ ề
ay k ô á tử
vụ
ềt
ụ t ể uy tắ
p t tử ình.
4. P ư n p

t
p
ra.

ố tượn n

pn

nc u ềt

ứu y

ờ v t
vụ u ật ợ qua
uy tắ
tr
uật ì sự
vấ ề
a ú . Đặ ể
a á tử ì
xu t
a ra
ậ x t á
á k á qua
ất
ì ở V t Na tr
xu t
ập quố t . T ự
ụ í
ọ
ờ t
t á
ì
vă về
tr
uật ì sự
á
t
t x a ỏ

nc u ềt

Đề t
ứu y sử ụ v k a t á tr t ể p
p áp uậ uy vật
ứ v uy vật ị sử a
a Má - L
, t t ở H C í M . Đề
sự a xe
á nghiên ứu p
p áp ụ t ể k á
ất p
p áp
tí , s sá v v ì
uậ
quy t á vấ ề
bài á á ã ặt
5 Kết cấu ề t
Đề t

ợ

a

aC

sau:

C ư n 1: N ữn vấn ề l luận v nộ dun của ngu n tắc n
tron luật n sự V t Nam.
n

n

o

C ư n 2: H n p t tử hình v mố tư n quan của nó vớ n u n tắc
n o tron luật n sự V t Nam.

C ư n 3: Ho n t n p p luật
theo yêu cầu của n u n tắc n n o.

n sự V t Nam về

n p

t tử

n

- Kết luận c un
- T

l u t am k ảo

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

2

SVTH: Thị Kim Thảo

Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN Ề LÝ LUẬN VÀ NỘI DUNG C
NGU N TẮC NH N
TRONG LUẬT H NH SỰ VIỆT N M
1.1 K

n m v bản c ất của n u n tắc n

n

O

o

1.1.1 Khái niệm nhân đạo
ỏ

t

Tr
a

trì p át tr ể
a
ờ . Cù v
á trị xã

p áp uật…
tr ể
tr
tr

xã
á

á trị xã
c u

á trị xã
ố qua

v

a

qua trọ
a xã
v

ứ xã
v á t
v
a
vự
a ờ số xã
, tr

t ể
y
ất v
t u tí , uy tắ
a .
Vấ ề
,k ô t ểk ô

ọ

vấ
tì

,
k á

ề k át vọ
, ì
ẳ ,

ô

ý

a ự kỳ qua trọ

ờ

r

,
á
ú

uô

.T
y

,

,

a

t

v

ố v

sự p át

á

t

tí

k ẳ

v ô

áy

ị

y
,

a á tổ

a
ờ v
ờ tr
ọ
vự p áp uật. Tr
vự p áp uật,
ẽ ất, trở t
ề t t ở ,
u ,

ề
ờ , vì vậy uố
sở ý uậ v t ự t ễ
a

“cái đức của con người, trên cơ sở tôn trọng phẩm
người” 1, “
tt
p ố Há v

a
ờ
ờ,
ờ, y ut
tô
2
v quyề số
a
ờ ” . Tr
ị sử
vấ ề về
ất a
ờ,
ờ
s
p ẩ
a xã
. Ở tr
ờ “cái tự nhiên” v
tt ểt ố
ất. Bở v a
t t ự t ể số ,
ờ
m tt ự t ểs
ọ - xã
. Tr
quá trì
ờ v ap
ịu sự tá
a á quy uật tự

sá

tỏ k á
vố
ợ

ểu

giá, quyền và lợi ích của con
ờ v
ờ .N
trọ ,
v
á trị p ẩ
á
ã
ều ọ t uy t ề ập
p ẩ
a tự
,v a s
“cái xã hội” ù t t tr
v a a
ất xã
,
t
số
a ì
v a ịu sự tá
a

á quy uật xã
. N ờ ặt xã
ặt s
ọ tr
ờ p át tr ể ở trì
a
s v
á
vật k á . “Bản chất con người”, vì vậy t e C.Má “không
phải là cái trừu tượng cổ hữu của cá nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, con
người là tổng hòa những quan hệ xã hội”, tr
á “tổng hòa quan hệ xã hội” , v
t tính cách
t t ự t ể số
a
ất xã
,
t ờ
t ể t ra
sự t
xã
,
ờ p
ợ y ut
, ố xử
t á
ô
, bình
ẳ p ù ợp v tí

ờ , ợ tô trọ p ẩ
á, á quyề v ợ í , tr
1

P
Vă Tỉ , Vấn đề nhân đạo trong Luật hình sự năm 1999, T p í
2000,tr.29.
2
Đ t t
V t, Nx , Vă
a–t ô t ,H N
ă 1998, tr.1238.

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

3

v p áp uật, số 10,

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

ợ số , quyề

có quyề
á trị
ợ
t

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

ặ ợ
ở . Vì vậy, ù
ứ

tất

v
ặ ợ
vự

,
ẳ

tr

ặ sứ

ợ

ờ v
ỉ
tí tự

a

ay t k
ọ

ặt

a ờ số

p

ut
a

ự,

u

ờ
ay xã

u

p ú .Đ

quyề
ợ
, tí p ổ

quố
a,
ậ v
vự p áp uật.

ở v p
ay ặ t ù

at

ra ờ ,

ô - k ểu
v

, quyề

á
ều k
k
t - xã
a
ờ p
ợ
a ờ số xã
, tr

T
ất ì

ợ tự

xã

tr

ị

p ẩ

v

t ự

,

ô

v

ờ

ậ

uy

tắ

“công cụ biết nói”, N

sử xã
a

t ự

á trị ay
tr

ô .N

ờ

ã

ờ

ô

áp, ố
k ô

t
ề

ất kỳ
t quyề v ợ í
,t ậ
í quyề t
ất,
quyề
ợ
số . T ay t N
ôv
ợ
t

về ặt ị sử s v
ô. S
,
ậ v t ự
uy tắ ất ì
ẳ về ặt xã
,
nhà
p
k
ù
“vương quyền” ể ố
t,
áp ô
v á t
pk á ,
p
t á t ô
a
ựv
p ẩ
a
ờ . Vố
ợ
t
a về ặt ị sử s v i Nhà n
p
k
v ù ố
“vương quyền” ẫ “thần quyền”, ù

a
ờ,s
vố
ợ tổ
xuất ố
tr

tt

v,N

.N
ặt k á sử ụ

ờ t ự
ú
t á

t s
á t

t s
t

á quyề v ợ í
t ô
v ất tí

ậ v
ứ v

t
t

v
tr

á quyề v ợ í
sở p
t ứ s

vẫ t p tụ k t a
ất ố
t a Nhà
ặt
ậ á quyề v ợ í
a
ờ,
v
p áp t
v k á
au ể
trở
ã ợ p áp uật
ờ.

ậ

ặ

ể

p lên

B

ất ố t a
ô,
p
k v
t s
ất u ỡ
á t
về
ứ v ố số tr
á qua
a
ờ v
ờ, ặ
t
a
ờ v
ờ t u
a ấp v t
p ay
xã
k á
au t t v p át tr ể . C í vì vậy, tr
á N
ố

t,
ờ a
è k ổ tr
xã
k ô
k ô
ợ
ở
ù ở ứ tố t ểu ất á quyề v ợ í
ờ
ò t
a, ị
xô ẩy xuố
tậ ù
a ta
về
ứ v ố số , a sự ã a , ất
ô v vô
.
Tr

t v ố xử ất ô , ã a , t
,
ất tí
ờ
,
ờ a
è k ổ vẫ
vọ
t u số tốt

ẹp
v
t tr
p
t ứ t ự
y vọ
ọ ậ t ứ
ợ
là vù
ấu tra
ố
sự áp ứ ố
t
ố
á t
về
ứ tr
xã
. Tr
quá trì
ấu tra
ố
á á , á t
về
ứ v
ố số , ặ
t tr
quá trì
ấu tra vì tự , ô
, ì

ẳ ,
,
GVHD: TS. Phạm Văn Beo

k ố

ù

a ố

4

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

á á … xuất
tr
qu
ú
a
tr
t số
ờ
t
t u
á a ấp ố t

t t ở
trọ
á trị,
ờ,
trọ
á t
, ố
á á v ở
t trì
a
, a ợ á trị ô
, ì
ẳ
á á,
p
ờ k ỏ ọ áp ứ ố t, ất ô x y ự
t xã
vì
p ú
a
ờ.V
k
a Má – Lênin ra ờ v
v
trọ tuy
ốx a ỏ
t
u, x a ỏ
ờ ố
t

ờ v xá ập
á
ố qua
ì
ẳ , ô
về quyề v
a vụ
a
ờ v i con
ờ tr
xã
,
a Nhà
v ô
v p
: tô trọ v
v
quyề
ờ,
ờ v
ờ
,
í a e ,
t ự sự
trở t
á trị xã
ý
a vô ù t
ố v sự p át tr ể
a xã

, a
v
a á
.Đ
t t ở
a tí
a
.
T
p
tí tr , t ể a sẽ v qua
ể
ã
r
“với cái đức
yêu thương của con người, trên cơ sở tôn trọng phẩm giá, quyền và lợi ích của con
người, nhân đạo là phạm trù của xã hội được sản sinh trong quá trình đấu tranh
chống cái ác của loài người, đặc biệt là trong thời kỳ đấu tranh vì tự do, bình đẳng
bác ái những tư tưởng nhân đạo đã được phát triển thành chủ nghĩa nhân đạo, với
tính cách là tổng thể những quan điểm thể hiện sự tôn trọng phẩm giá và quyền của
con người, chăm lo đến hạnh phúc, sự phát triển toàn diện, chăm lo đến việc tạo ra
những điều kiện sinh hoạt trong xã hội thuận lợi cho con người” 3.
N

vậy, ở
a r
ợ
ểu
sự t
ờ)

t á trị, k ẳ
ị
ợ í
a
ờ
t u
. Vấ ề
ứ , vì vậy vấ ề
ờ,
qua
a ẹp,
sự y u t
, quý trọ
ờ,l
ờ ố v
ọ.

a ậ
í á
tất
ố xử

á
(
á qua
xã
ọ
ờ.Ở
t ,
tí

1.1.2 Khái niệm nguyên tắc nhân đạo
N uy tắ
xuy tr
quá trì ,
v ,
t ụ t u
G
t u tr
t số
v

t t ở ,
ị
ã ợ ra t tr

ờ

ố

a
t

tí

ất ỉ
ụt ể a

t

ờ
t ô

.

ú
uy tắ ã ề ra t tr
sẽ úp
quá trì t ự
ô v . Tuy
, tr
uy tắ k ô t ể
t e sự t ay ổ
a
ều k
t ì
t ểt t .

ờ ta ễ t ợ
ụ
tr ờ
ợp ụ t ể
p
t í

Tr
vự xã
v p áp uật,
t ể
ở ỗk ô p

ờ t t vì p áp uật
ợ
, p áp uật p t t vì
ờ . D vậy, t
t ở
p
ề t
u
a t ố p áp uật, “chi phối chẳng
những phương pháp điều chỉnh pháp luật, mà còn chi phối cả tính chất của các quan
3

Võ Khánh Linh, Giáo trình lý luận và pháp luật, Đ

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

ọc Hu , Nx . Cô

5

a

, H N , 2000, tr.209.

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

hệ pháp lý cũng như các hoạt động của các chủ thể tham gia các quan hệ pháp luật” 4.
V ý
a ,
p trở t
uy tắ
a t ố p áp uật.
V tí
á
t uy tắ
a p áp uật,
ò ỏ p
t ể
v
v
ợ
á trị
a xã
. Cụ t ể : thứ nhất,
ậ v
t ự
ờ
ố í sá
aĐ
và N
tr
á
vự
a ờ
số xã

t ự
ụ t u “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ văn minh,...”; thứ hai,
ậ v
t ự
trên thự t t t ở
nhân dân
t ể tố a
a quyề ự N
, xá ị rõ á ì t ứ
ợ t a
ar
rã v qu
ý á ô v
aN
; thứ ba, quy ị
y
ều á quyề v ợ í , ặ
t
á quyề v
tự
a ô
v
á quyề v ợ í
ợ t ự
y
tr t ự t ,
t ờ p
xử ý
t á

ô
ọ
v x
p
quyề v ợ í
ợp p áp a ô
; thứ tư, xá ập p
v tố t ểu v
t t
a ô quyề tr
ố qua
aN
v ô
,
t ờ p
quy
ị
t ự t ể ô
p ò
a ợ á
v
ụ
quyề ự N
v p
á quyề v ợ í
a ọ; thứ năm, quy ị p
v
p áp ý ố
au a
v v trá

p áp ý t
ứ v
v v p
p áp uật, quy ị quyề v
a vụ p áp ý
nhau ố v
ọ t
v
tr
xã
, quy ị
á quy p
ỏ ặ quyề , ặ ợ ố v
á
ất
ị ; thứ sáu, quy ị
á
n p áp trá
p áp ý k ô
y au
về t ể xá , k ô
t ấp ặ xú p
a
ự
p ẩ
a
ờ v p
p áp uật, kể
ờ
ờ p

t ,
ô
ý, ô
xã
,
t
á ụ
ờ v p
p áp uật sửa
a ỗ
ể trở t à
ờ
t
,
í
xã
, ă
a ọ tá p
t , ng thờ á ụ
ờ
khác tôn trọ p áp uật v k ô v p
p áp uật; thứ bảy, quy ị
y
y
,
tí k t trì tự t tụ tố tụ
á vụ á
sự, k
t , a
, ì

sự,... ể á vụ á
ợ
quy t
t á
a
, ô k a
sở p áp
uật,
quyề và ợ í
ợp p áp a ô
.
Ở

ứu uy tắ
tr
luật ì sự theo
t ì
:
ố v
ờ p
t
ợ ề ập tr
k a ọ
pháp lý ì sự tr
ă
y. Để
ậ t ứ
ợ
t á
sở

k a ọ về uy tắ
trong luật ì sự
ố v a,k ô t ể
k ô xuất p át tr
t t ý uậ về ố t ợ
ều ỉ
a luật ì sự. C ú ta
tr , ố t ợ
ều ỉ
a luật ì sự qua
xã
p át s
k
ành
v p
t x y ra, tr
y u
a
v
ờ p
t .N
t ể
quyề quy ị
v
t ph , quy ị
v
ứ ì p t
á
p áp ỡ
ì sự k á ể áp ụ

ố v
ờ p
t .
N
ò
t ể t ô qua á
qua v
ờ
t ẩ quyề ,
4

Đ

ta, xu

Trí Ú , Luật hình sự Việt Nam Quyển 1, Nx . C í

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

6

trị quố

a, H N , 2000,tr.281.

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

quyề k ở tố, ều tra, truy tố v x t xử
ờ p
t .N ờ p
t
t ể
p
ấp
ì p tv á
p áp ỡ
ì sự mà N
quy ị
v áp ụ
ố v
ọ. N vậy,
tr
luật ì sự ỉ t ể ểu
a luật ì sự
ói chí xá
aN à
ố
v
ờ p
t
ỉk ô t ể
a Nh
ố v N
. Mặt
khác, nguyên tắ

tr
luật ì sự
p
ợ xe x t k ô
ỉt ợ
í
a
ờ p
t
p
ợ xe x t t ố
ợ í
a
á nhân
tr
xã
toàn xã
,s
ều
không c
a
v “bảo
đảm an ninh xã hội và Nhà nước” (
v ợ í
ợp p áp a ọ ô
),
v
t s k ỏ sự x
p
at p

...
t u
u
a uy tắ
tr
luật ì sự. Đ ều y ợ k ẳ
ị
sở, ở ẽ, sự
ố
v xã
, ố v N
v ố v
ờ ị
.... tuy ó liên quan, song không
t u
a uy tắ
tr
luật ì sự.
Cá qua
ể xuất p át t tí
ất a ì p t v á
p áp tá
k á
a luật ì sự,
t ố
áp ụ
ú
ể
ứu uy tắ
tr

luật ì sự tr
t ì
:
ố v
ờ p
t
á
t
ậy. Tuy
, ỉ xuất p át t
u tr
trị vố
a ì p t ặ tí
ất a ì p t ể
xuất p át h
ứu
uy tắ
tr
luật ì sự
a
t
ặt ẽ v
a
sứ t uy t p ụ a . D
vậy,
v
ập uậ
v
uy tắ
tr

sở ý uậ về ụ
í v
vụ a luật ì sự. Vấ ề ở ỗ,
v
uy tắ tr
uật
ì sự k ô t ể k ô
qua trự t p
v xá ị
ụ í v
vụ
a
uật y,
k ô t ể
qua trự t p
p
t
uật
ì sự ựa ọ ể
quy t
vụ và t ợ
ụ í
ề ra. Mụ í
mà luật ì sự
p
t
ành luật y sử ụ
ể t
ợ ụ í
k ô

ỉ “công việc mang tính chất nội bộ”. Để p òng
at
p
, uật ì sự t ể tá
ng v
p tá
k ô
ỉ
ờ p
t
ò tá
trự t p
tất
ọ ô
. Vậy t ì, luật ì sự tá
ọ á trị ay ỉ tá
tr
ất ị ? N
vấ ề y ều
ý n a qua trọ về ặt t t ở
về ặt í trị xã
.
Trì
phép làm sáng
p
ọ
p áp
C
ờ

số

phát tr ể
ay a k a ọ p áp ý ì sự v t p
tỏ
t á
y
v
í xá á
uy
v
ều k
u
at
t p
r
, ng t ờ ề ra
sở k a ọ ể tá
t á
u qu
ờ p
t t ự t ể p ứ t p, ă
, k ô t ể tá rờ ô tr ờ
ợ
v
a ì . D vậy, u uố tá
tí
ờ
p : thứ nhất, tá
á

t ờ tá
a á
; thứ hai,
ắ tí p ứ t p và tí
ặ t ù at
a á
á
; thứ ba, ú ý
á y u tố t
ý – xã h

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

7

ọ
at
ợ á
t .
xã
,
ự
ều k
á

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

á
cò
áp ụ
t
p
p
á
ợ
y
ụ
“đủ”
vố
t ợ
t .

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

tố k á v
tá

ô tr ờ xã
ô k sự tá
a
ố v
á
a luật ì sự. Vậy t ì t sao luật ì sự
ựa ọ v
p áp u qu tá
a úng ắ ề v trự t p t
tố u tr ? vấ ề ở ỗ, luật ì sự uố ay k ô

uố p
t ờ
ợ á
ụ í :
v ợ í k á
au tr
xã
v
t , á ụ
ờ p
t t
ờ
t
,
í
xã
v k ô tái
a. N
á k á , luật ì sự
v xã
k ỏ sự x
p
a
ờ
t ,
t ờ tr
í
ờ ãt
x
sau khi ã ợ

ụ ,
t .N
ụ í
ỉ t ể ù
t ợ
tk
ờ p
t
ố xử
t á
, tứ
ợ áp ụ
p áp tá
k ô
au
về t ể xá , k ô xúc p
a
ự,
p ẩ
ờ , ợ áp
ì p t
p áp ỡ
ì sự k á
ỉ
ứ “cần” v
v
t , á dục và phòng ng a ọ p
t
v.v...
tập tru t

ểu
a sự
ẹ trá
ì sự, ì p t
tr u
a
ểu
a sự k a
a ì sự ố v
ờ p

Mặ ù, ố xử
a luật ì sự ố v t p
xuất p át t
u qua
trá
ì sự ụ t ể v
ợ t ể
tr
á
a Tòa á .
N
ối xử
p
ợ quy ị tr
B uật ì sự, ở sự ghi
ậ
tề ề
t t
v t ự

y
uy tắ
tr
t ự
t ễ áp ụ luật ì sự, trá
ợ sự tùy t
t e
“quá có lợi” ặ “quá
bất lợi cho người phạm tội”,
k
ă
v
a luật ì sự ố v
á ợ
ích tron xã
ặ áp ụ k ô
ú
ìn p t
á
n pháp tá
hình sự ố v
ờ p
t . D vậy,
u
a uy tắ
tr
luật
ì sự uô
ợ p
á v

á quy ịnh a p áp uật ì sự
ta ã k ẳ
ị : “Bộ luật hình sự thể hiện chính sách của Đảng và Nhà nước ta là xử phạt người
phạm tội không chỉ nhằm trừng trị mà còn nhằm giáo dục, cải tạo họ trở thành người
có ích cho xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo xã hội chủ nghĩa và lòng tin vào khả
năng cải tạo con người dưới chế độ xã hội chủ nghĩa”5. C
k ô p
ẫu
tr
tờ trì
aC í p
Quốc
ta
y 05-5-1999 về Dự á B
uật ì sự (sửa ổ )
t tr
sáu qua
ể
ỉ
sửa ổ Dự á
y, ợ
ấ
: “Việc sửa đổi Bộ luật hình sự phải tuân thủ nguyên tắc của luật hình sự như:
pháp chế, dân chủ, nhân đạo, bình đẳng, cụ thể hóa trách nhiệm hình sự và hình phạt,
bảo đảm tôn trọng các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt
Nam ký kết hoặc tham gia”. Qua
ể
ợ t ể
t á
ất quá

tr
B uật ì sự
a
ta ã ợ Quố
ta t ô qua
y 2112-1999,
u ự p áp uật t
y 01-7-2000,
t ấu trú qua trọ , xu
qua
á quy ị v
ị
ợ ì t
, t t
“cái lò xo tư
5

Xe : Lờ

u

aB

uật ì

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

sự

aN

C

òa xã

8

a V t Na

ă

1985.

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

tưởng” a
thành nguy

ều
tắ

ỉ
a luật ì
a Luật ì sự.

sự

ta. V

a

,

trở

T
p
tí tr
y t ể t ấy, “nguyên tắc nhân đạo trong luật hình
sự là tư tưởng chỉ đạo được ghi nhận trong luật hình sự chỉ đạo hoạt động; xây dựng
và áp dụng luật hình sự mà nội dung cơ bản của nó là sự khoan hồng của luật hình sự
đối với người phạm tội được quyết định bởi điều kiện xã hội và bị ràng buộc bởi các
nguyên tắc khác của luật hình sự, mà trước hết là công lý, công bằng xã hội”6. Rõ
ràn
tr
luật ì sự
ố v
ờ p
t
t ự
ất
sự k a
a luật ì sự ố v
ọ. Sự k a
a

luật ì sự ố v
ờ p
t
ểu
uy ất xử ý á
ứ
trá
v quy t ị
ì p t vì
ý
. V vì vậy, k ô t ể k ô
ý v qua
ể
r , “nói đến nhân đạo là chỉ nói đến giảm bớt trách
7
nhiệm hình sự và hình phạt” . Mứ
t trá
ì sự v ì p t p
ợ ặt tr
ố
(
)v
á y u u a P áp uật ì sự
ô
ý, ô
xã
.Đ
í
a
tr

luật ì sự và
a
tr
luật ì sự ò tùy t u v o trì
p át tr ể
a xã
.
1.1.3 Nội dung của nguyên tắc nhân đạo trong Luật hình sự Việt Nam
L
p ậ
a
t ố p áp uật V
ứa
u v y u u a uy tắ
ở ố t ợ
ều ỉ , p
p áp ều
í
a
uật y
uy tắ
y ay tr
k a ọ p áp ý ì sự tr
t ố
ất tr
u ỏ:
tr
a ? V xã
?V
?V

ờ ị

t Na , uật ì sự k ô
tr
p áp uật.
ỉ
a uật ì sự
tí
ặ t ù
v
vẫ
a
uật ì sự
?V
ờ p
t ?.

t ểk ô
Tuy
,
vụ v
ụ
ổ
u tr ờ
ố v

Xuất p át t
u tr
trị vố
a ì p t,

t số
uật ọ
ậ
t ứ
uy tắ
tr
uật ì sự t e
t ì
:
ố v
ờ p
t t ể
ởv
xác ị tí
ất a á p
t
tá
a
luật ì sự. C ẳ
qua
ể
r
“Nguyên tắc nhân đạo không đặc
trưng trong luật hình sự có nhiều điều cấm hình sự và nhiều loại hình phạt nghiêm
khắc, trong đó có hình phạt tử hình và hình phạt tù có thời hạn. Vì vậy, nguyên tắc
nhân đạo chỉ có ý nghĩa hạn chế cưỡng chế hình sự thông qua việc xác định loại và
mức hình phạt và nguyên tắc quyết định hình phạt”. C
ểt ự
ố xử hân
ố v

ờ p
t , vì vậy
t p tụ
a uật ì sự
á
“làm mềm các phương tiện và biện pháp đấu tranh với tội phạm”. T
tự k
về
v
áp ụ
ì p t tử ì ,
qua
ể
ấ
r
“đôi khi người ta gọi
việc làm đó là việc làm nhân đạo – nhân đạo đối với xã hội. Người viết cho rằng dù
6
7

H Sỹ S , Nguyên tắc nhân đạo trong Luật hình sự Viêt Nam, Nx . K a ọ xã
, H N , 2000, tr.70.
Đ Trí Ú , Luật hình sự Việt Nam Quyển 1, Nx . C í trị quố a, H N , 2000, tr.280.

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

9

SVTH: Thị Kim Thảo

Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

sao đi nữa thì việc đó không phải là việc làm nhân đạo, mà là việc làm bắt buộc lợi ích
xã hội, là sự làm gián đoạn quá trình đưa nguyên tắc nhân đạo vào cuộc sống”. Ở
ứ
ẽ trự
,
qua
ể k ẳ
ị : “N ay
k t a ậ
uy tắ
tr
uật ì sự
u r
t ể
ở
tí
ất
qua
xã
uật ì sự
v ,ở á p
t v p
ng pháp mà luật ì
sự sử ụ
ể

v á qua
xã
,ở á
khung và hìn p t
uật quy ị t p
p
ậ t ứ
uy tắ
xã
a
trong luật ì sự trá
ợ v mụ í tr t ù
ờ p
t
t
ều k
t ể
ợ ể
ờ p
t
t tốt, trở
ă
t
. Hì p t
á
p áp tá
k á
a uật ì sự ỉ áp ụ
ứ
sự

t v
á ụ
ứk ô
ụ í k á . N uy tắ
xã
a ợ t ể
k quy t ị
ì p tv á
p áp tá
k á
a
qua
t ẩ quyề , tr
quá trì
t , á ụ
ờ p
t v k
ọ
ã ấp
x
ì p t”. N uy tắ
tr
uật hì sự, t e
t qua
ể k á , “trước hết thể hiện ở chỗ đối với người phạm tội thì xã hội, Nhà nước
không có mục đích trả thù mà ngược lại tạo mọi điều kiện có thể được cho người đó
cải tạo, trở lại làm ăn lương thiện có ích cho xã hội”. Hì p t
p áp
tá
p áp ý ì sự k á k ô

y au
về t ể xá , k ô
t ấp p ẩ
á a
ờ v
ỉ ợ áp ụ
ứ
t t tố t ểu
sự
t v
á ụ . Luật ì sự V t Na k a
ố v
ờ
ất t ờ
p
t ít
trọ , ố v
ờ tự t ú, t ật tì k a á , tố á
ọ , ập
ô
u t ,ă ă ố
, tự uy sửa
a ặ
t ờ t t
. Luật
ì sự V t Na
quy ị t
ều k
ờ p
t

k
ă tự
t v tí
ự
t
: ễ trá
ì sự, ễ ì p t,
t ờ
ấp
ì p t tù, quy t ị
ì p t ẹ
quy ị
a B uật ì
sự, á tre . Hì p t tù u t
v ì p t tử ì k ô
ợ áp ụ
ố v
ờ
at
p
t , ố v p ụ
t a
ặ p ụ
a
uô
8
36 t á tuổ k p
t
ặ k x t xử” . C
qua

ể
ì
ậ r
về
u
a uy tắ
tr
uật ì sự, t e
: 1) Hì p t, á
p áp t p áp v á
ị p áp ý ì sự k á
ợ áp ụ
ố v t p
k ô
ụ í
y au
về t ể xá v
t ấp
p ẩ
a
ờ ; 2)
N u tr
v
yt t
về ặt p áp ý ì sự
t ut ì ù ỉ
t tr
ă
ặ
ể

at p
,t u
t tr
ă
ấu
u at p
,t u
t tr
ă
ều k v trá
ì sự t ì t
ứ
vậy,
v ấy k ô p
t p
ờ t ự
v ấy k ô p
t p
v
trá
ình
sự ị
tr ; 3) Mức
trá
ì sự a
ờ
ă
ự trá
ì
sự

,
ờ
at
,p ụ
t a
ặ uô
ỏ,
ờ
y u
9
ặ
ắ
ể
è
ợ
m ẹ
s v
ờ ì t ờ
.K á v
8
9

Võ Khánh Linh, Giáo trình lý luận và pháp luật, Đ ọ Hu , Nx . Cô
L Vă C , Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Nx . Đ

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

10

a

ọ quố

, H N , 2000, tr.33.
a H N ,2001,tr.69.

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

qua
ể tr
y, vố
ợ rút ra t v
ứu uy tắ
tr
uật
ì sự t e
t ì
:
ố v
ờ p
t ,
t số qua
ể k á
ợ rút ra t v
ứu uy tắ
yt e a ì

:V a
ố
v
ờ p
t
v a
ố v xã
,N
v ô
n khác trong
xã
.C ẳ
, qua
ể
r : “ Nguy tắ
u : a) B
a
xã
v N
(
v ợ í
ợp p áp ô
a
); )
T tk
á
p áp tá
k á k ô
e
ặ k

e
u qu
uố ; ) K ô áp ụ
ì p t
tí
ất y au
về t ể xá
ặ
t ấp
a
ự,
p ẩ
ờ; )B t
ì p t ợ x y ự t e s
t
ì p t ẹ
ì p t ặ
v á
t ụ t ể a á ều uật t
ứng
ợ t tk t e s
; ) Quy ị t ẩ quyề
a C tị
về kiể
tra tí
sở a ì p t tử ì
ã ợ tuy
ố v
tr ờ
ợp

ờ ịk tá k ô
x
; e) Quy ị tr
B uật ì sự á
ều
k v k
ă g ợ
ễ ,
ì p t, áp ụ á tre , ặ xá, xá… á ều
k
v k
ă
ễ trá
ì sự ặ áp ụ
á
p áp tá
ì
sự k á ố v
á tr ờ
ợp p
t
u, ít
trọ , y uy
không
…, ) Quy ị tr
B uật ì sự
ặ
t ố v áp ụ trá
ì sự ố v
ờ

at
p
t ,
ờ
v
ối t ợ
a g
ợ
ở sự k a
a uật ì sự. N uy tắ
tr
uật ì sự,
t e
t qua
ể k á t ể
a ì
:Đ
a
á t
v
a xã
k ỏ sự x
p
v
quyề
a
ờ p
t .Ở ì
t ứ
ất, v

quy ị v áp ụ trá
ì sự ố v
t số tr ờ
ợp ất
ị p
tí
k ắ ở ứ
t ể tá
“thành viên
không vững vàng” tr
xã
ă
a ọp
t v t ô qua
ể
v xã
. N uy tắ
ò t ể
sự
quyề
ờ
a
ờ
p
t . B về uy tắ
trong luật ì sự,
qua
ể
ấ
r : “Nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự thể hiện ở chỗ trước hết và cần

phải bằng các phương tiện tác động của luật hình sự để đảm bảo nhân thân con người
và công dân, bảo vệ tài sản của họ khỏi sự xâm phạm của tội phạm”. Sẽ
sở
ô
v
u áp ụ
t hình p t nghiêm k ắ
ất ố v
ờ t ự
t p
t á quy t t
ù
ở
a
t
ờ
ã y a
a
sợ
ờ tr
xã
về a t
tí
a
ì , về v
k ô
ợ
v
t á v
ắ k ỏ sự x

p
a t
p
. N uy tắ
ò t ể
ở ỗ u t ể t ì áp ụ
ì p t
ẹ ố v
ờ
ut
t ự
t p
ít
trọ , y uy
k ô
xã
,ă ă ố
, uố k ắ p ụ ậu qu ã y ra. Cù
a sẽ
v qua
ể
y
qua
ể
r
“ ặ ù tử ì
ì p t ngh
k ắ
t
t quyề số

a
ờ p
t ,
ì p t ỉ
tá ụ tr
trị và
p ò
a
k ô
tá ụ
á ụ
t ,
ều
k ô
a
ì p t y
u t uẫ v
uy tắ
a uật ì sự”. Ở y
t ấy
GVHD: TS. Phạm Văn Beo

11

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

r ,k
m ô k
p
ể

t ô t ờ ta xe x t tr
t t p ía
ờ p
t
a á
á t ợ í
a
ờ k á v xã
.C
k ẳ
ị
n
cứu uy tắ
tr
uật ì sự a ì
,
qua
r :Ở ì
t ứ ất, uy tắ
trong luật ì sự
ố v
ờ ị
, ò ở ì
t ứ a,

ố v
ờ
p
t . Vì vậy, Luật ì sự tr
tp
v
ờ, ô
về ọ ặt:
tí
, sứ k ỏe, á quyề v ợ í
ợp p áp,... k ỏ sự x
p
a t
p
.N
t
xa v tì tr
áp ụ
ì p t
ẹ
t á tùy
t ,k ô
ă ứ, vẫ t ờ x y ra tr
t ự t ễ x t xử, tr
k
ấu,
t á a tì
ì t p
k ô
ò ỏ t ự

ều . Sự tùy t
tr
áp
ụ
ì p t ẹ, ã
sự
trở t
sự vô
ố v
ờ ị
–
at p
”.
T
qua
ể v á t p ậ qua
ể
tr
uật ì sự
ợ trì tr
y
t ể t ấy á
k a ọ p áp ý ì sự tr
v
c
rất qua t
vấ ề uy tắ
tr
uật ì sự, s
vẫ

ậ t ứ
uy tắ
yt e á
ểu k á
au. Đ ều
t ấy á
k a ọ p áp ý
ì sự ặ quá ở r
ặ quá t u ẹp
sở ý uậ
ậ t ứ về uy tắ
tr
uật ì sự.
Cá qua
ể v á t p ậ
uy tắ
tr
uật ì sự tr
a
ì
ặ ù ỉ ra ố
ay u u
v
á y u uk á
a
luật ì sự tr
t
ô
ý, ô
xã

,s
a tt
ợ
u
a
. Để
t ể ậ t ứ
t á
sở
k a ọ về uy tắ
trong luật ì sự
v a , k ô t ể xuất p át tr
t t ý uậ về ố
t ợ
a B uật ì sự. C ú ta t r
ố t ợ
ều ỉ
a B uật ì sự
qua
xã
p át s
k
v p
t x y ra, tr
qua
y u
aN
v
ờ p
t .N

t ể
quyề quy ị , quy ị
v ứ ì p t
á
p áp ỡ
ì sự k á ể áp ụ
ố
v
ờ p
t .N
ò
t ể t ô qua á
qua v
ờ
t ẩ quyề ,
quyề k ỏ tố, ều tra, truy tố, v x t xử
ờ p
t .N ờ
p
t
t ểp
ấp
ì p tv á
p áp ỡ
ì sự là
N
quy ị v áp ụ
ố v
ọ.
N vậy,

uy tắ
tr
uật ì sự
a uật ì sự
í xá
aN
ố v
ờ p
t .
Rõ ràng,
a
ờ p
t
t ự
ất
n
sự k a
a uật ì sự và ợ
ểu
uy ất xử ý á
ứ
trá
v xử ý ì p t vì
ý
. V vì vậy, k ô t ể k ô
ý
v qua
ể
r
“nói đến nhân đạo là chỉ nói đến giảm bớt trách nhiệm hình

sự và hình phạt”.

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

12

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

1.2 Mố quan
n sự

ữa n u n tắc n

n

o v n u n tắc k

c tron luật

1.2.1 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và pháp luật
C

vấ ề
ờ
ẳ

ố qua
a xe v x
ập ẫ
au v
á
á trị xã
ô
, ì
... vố
ợ
“những yếu tố không thể thiếu của nhân đạo”
qua
ật t t v p áp uật.
N
ợ

ở

ật t
ẳ ,
ò

t,
ố

ă

y, tr sá
á k a ọ p áp ý tr
v

p áp
uật
ì
ậ k ô
ỉ
ô
ụ, p
t ,N
sử ụ
ể qu
ý
xã
ò
t á trị xã
t ự sự. V t a ậ p áp uật
t á trị xã
ys
u u
ứu về ố qua
a p áp uật v
. P áp
uật ợ
ểu “hệ thống các quy tắc xử sự có tính chất bắt buộc chung do Nhà
nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện được quy định bởi cơ sở kinh tế,
xã hội, là yếu tố điều chỉnh các quan hệ xã hội nhằm tạo ra trật tự ổn định trong xã
hội”10. Cù
á trị xã
v p áp uật
ố qua
ật t t v

au.
Mố qua
ợ t ể
sau:
Thứ nhất,
v p áp uật ều
qua
vật ất
p
t ứ s
xuất quy t ị . C í
ặ ể
y
t ấy ặ ể
a ố qua
a
ất
nhâ
v p áp uật vì sa
p áp uật tr
ây k ô
t ự sự và sâu
sắ . D p áp uật tr
ây ợ x y ự tr
ề t
a
sở k
t
t
t ấp k , vì vậy tí

ợ t ể
tr
p áp uật
t ấp
ày nay.
Thứ hai,
v p áp uật ều ắ ề v ợ í
tr
t
ợ
í
a a ấp t ố trị về k
t v
í trị tr
xã
.K
ợ í
a
giai cấp t ố trị tr
xã
p ù ợp v ợ í
a a ấp v t
p k á tr
xã
, ặ
t p ù ợp v ợ í
a ô
a
,t ì
ẫ p áp uật

trở t
uẩ
ự
u
ọ t
v tr
xã
. Vì vậy,
ể xá ập t t ở
, a ấp t ố trị ẳ p
ểu
ợ í
a
mình t
ợ í
u
at
xã
ò “phải gắn cho hệ tư tưởng của mình
thành hệ tư tưởng duy nhất hợp lý và có giá trị phổ biến”. D
, tr
ều
k xã
ay,
v p áp uật v ợt
tr tí
a ấp a ú
ể trở
t
á trị xã

í t ự v ều
p
t
u
u ể ều
ỉ
á qua
xã
vố rất a
v p ứ t p. Mặt k á ,
và pháp
uật ều
va trò tá
ẽ
ậ t ứ t uy, tì
v
v
a
ọ
ờ tr
xã
. Tuy
, ểt ể
y
va trò ,
v p áp
uật p
ựa tr
ền t
t t ở

ờ
á trị a
ất,
ụ í
a
t
xã
y
t ỏa ã
ều
u uv ợ í
í
á
a
ờ.
10

Võ Khánh Linh, Giáo trình lý luận và pháp luật, Đ

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

ọ Hu , Nx . Cô

13

a

, H N , 2000, tr.209.

SVTH: Thị Kim Thảo

Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

Thứ ba,
v p áp uật t t ,
t
, tr
au
uy trì v
ố trật tự xã
v trật tự p áp
ặp p
trù: t
– á , tốt - xấu, công
– ất ô , ì
v
ặt ố ập a
vô
,t
u trở t
á
v
ờ.K N
v p áp uật ra ờ ,
ù
ể á
á

u v
ất a p áp uật
N

sự tá
, ổ su
uật,
ẳ – ất ì
ẳ ,
t u í ánh
t u í
ò
ợ
a
.

C
t N
v p áp uật ra ờ ,
y u ợ
at
v
p áp uật, ù v
á qua
p áp uật ều ỉ xã
. Tuy
, p
v,
p
t ứ v

u qu iều ỉ
a
v p áp uật k ô
oàn toàn
ố
au. P áp uật
ã ấ
quy tắ xử sự ã ợ
uẩ
a
t
xã
. Tr
k
,
p
v ã ợ
t
Luật,
ò t t
ì t ứ k á , vì vậy
ò
k
ă
ỗ trợ
p áp uật tr g
tr ờ
ợp ay
vự
p áp uật k ô t ể ay k ô

t t ể iều
ỉ . C í sự
t t
a
v p áp uật
tá ụ
ỗ trợ
au
á
ố qua
xã
vố rất a
v p ứ t p p át tr ể
,
trật tự, tí
ờ t e
v ụ í xá ị tr
.
Thứ tư, p áp uật p
t
ậ v t ự
u qu
ất, p áp uật ra ờ ò
uyể t , uẩ
ự óa qua
u
a xã
.N
á k á , p áp uật
ì t ứ p áp ý a

.K
ợ t ô qua p áp uật, tứ t ô qua
quy tắ xử sự
tí
ắt u
u
do N
a
ặ t a ậ v
t ự
sứ
ỡ
N
á qua
, qua
ể ,t t ở
v
ờ số xã
t á
y
v
ẽ. V k sự uẩ
ự
a qua
ể về
t ay
ổ tất y u sẽ ẫ t sự t ay ổ
u và
ất a p áp uật. Đ
t ờ,v

sử ụ p áp uật t u túy
t ô
ụ ỡ
p ụ vụ ợ í
t
a ấp ất ị , sẽ t ra sự vô
tr
xã
. C í vì vậy, á “đạo làm
người” a a ấp t ố trị tr
xã
k ô
ấy ợ í
a số ô
ờ
tr
xã
t u í
á ố qua
xã
, sẽ k ô t ể
ề t
t
p áp uật
t
.
Tr
á ấ t a
á trị xã
, p áp uật k ô t ể ở vị trí a

.V x t
ù p áp uật k ô t ể
ì t ứ t t
uy ất a
.
N
p áp uật ra,
ò
ợ t ể
t ô qua á ì t ứ k á
:
í trị,
ứ , tập quá , tô
á , vă
a,... Mỗ ì t ứ t t
a
ặ tr
v p
t ứ tá
a ì t
á qua
xã
tr
sự ỗ trợ ẫ
au a ú . Tuy
, ở ì t ứ
ểu
a
(các nguyên tắc pháp lý,
t ố

á quy p
p áp uật t ự ị , á
,...), ở p
v t ể
r
(qua
t
x y ự p áp uật, qua
ều ỉ p áp uật, qua ý t ứ p áp uật
a á
t ể,...), v ở
t u tí
a ì (tí
ể ì p ổ
, tí
ặt ẽ về ặt ì t ứ , tí
ợc
sứ
ỡ
),
GVHD: TS. Phạm Văn Beo

14

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

p áp uật uô
p
t
ậ v t ự
u qu
ất. K ô
ỉ p
t
vậy, “Luật pháp phải có yếu tố tính người nếu không nó chỉ là
cổ máy vô cảm không hơn không kém và hoàn toàn không có tác dụng làm cho xã hội
tốt đẹp hơn và yên bình hơn”11.Tr
ố
t
u a
ay,
ều á trị
ã a tí t
u ắt u
u . Đ ều y ợ t ể
tr
á
Đ ều
quố t p ổ
v
quyề . N
á trị
tá
s u sắ
t p áp uật quố

a, ặ
t á quố
a
uẩ
ự
t ấp
uẩ
ự
u . Tuy
,
ay vẫ ò
á trị
k á
au v t ậ
í
ể trá
ợ
au. Đ ều y
t ể
t í
ợ k
ú ta t ấy ợ r
sở k
t
t
ốt õ quy t ị
ự
ợ s xuất a á quố
a ò
rất

ều
au. D vậy, ú g ta
t ể ểu ợ t sa , có quố ã x a
ỏ
t
ì p t tử ì , ó quố a uy trì . Tuy
, uẩ
ự
a ỗ quố
a ò tùy t u v tổ t ể á y u tố k á , s
sở k
t
t
ốt õ
ự
ợ s xuất a quố a
y u tố quy t ị .
1.2.2 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc pháp chế xã hội
chủ nghĩa và nguyên tắc dân chủ xã hội chủ nghĩa
Để t ợ
ụ í
a ì , uật ì sự t ự
ù
t ú
ều
vụ k á
au. Mỗ
t
vụ a uật ì sự ợ
ỉt

ở
tt t ở
. N vậy, “nếu lấy chức năng của Bộ luật hình sự làm điểm xuất phát cho
việc xác định các nguyên tắc của luật hình sự, thì chúng ta sẽ có không chỉ một vài
nguyên tắc mà một số nguyên tắc, bởi vì luật hình sự có nhiều nhiệm vụ khác nhau”.
Mặt k á , á
uy tắ
ất t t p
t ể
t
ều tá
uy ất
t ể
a
ều tá
k
ì ề
t ể trá
ều v
au
tr
tổ t ể t ì tuy t ố t ố
ất v
au, ở uật ì sự
ụ í v
vụ tổ t ể u
a . Sự trá
ều
ở y, ẳ
,k

về
vụ ấu
tra
ố t p
, áp ụ
ì p t ể tr
trị
ờ p
t v
vụ
v
t
ờ , kể
ờ p
t . Đ ều
p
á
u u a t p áp
ì sự v a “không để lọt” t p
v
ờ p
t
v a “không làm oan”
12
ờ vô t .
Qu
t
quá
uy tắ
tắ

ý
ẫ
au v

ú
vậy, v tí
á
t t ở
ị
trì quy ị t p
v ì p t, áp ụ
ú tr
t ự tễ , á
a uật ì sự ợp t
t
t ố t ố
ất, tr
ỗ
uy
a
ập a ì
ố qua
ật t t a xe , x
ập
á
uy tắ k á
a uật ì sự.

1.2.2.1 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên pháp chế xã hội chủ
nghĩa

11
12

Xem: Báo đời sống và pháp luật, số 79,
y 01 t á 7 ă 2008, tr.16.
Đ Trí Ú , Luật hình sự Việt Nam Quyển 1, Nx . C í trị quố a, H N , 2000, tr.225.

GVHD: TS. Phạm Văn Beo

15

SVTH: Thị Kim Thảo


Luận Văn Tốt Nghiệp

Tr

t

Nguyên Tắc Nhân Đạo Và Hình Phạt Tử Hình Trong Luật Hình Sự Việt Nam

uy

tắ
ố qua
t sứ
ặt ẽ v
uy tắ

p áp
xã
a. V tí
á
uy tắ
a luật ì sự, uy tắ
p áp
xã
a
u : thứ nhất,
sở a trá
ì sự, a
v áp ụ
ì p t ặ
ễ ì p t
v áp ụ
á ì t ứ trá
ì sự v tí
á
ậu qu p áp ý a
v p
t
ều p
B
uật ì sự quy ị ; thứ hai, ra
at p
v k ô p
t p
tr
v

iều uật ô t
p
ợ
rõ; thứ ba, t ỏ áp ụ p áp
uật t
tự. Rõ ràng, k ô t ể
u
vấ ề về t p
v ì
p t
về
sở a trá
ì sự, về quy t ị
ì p t, về ễ ì
p t… k ô
ợ
t
quy ị
ụ t ể a p áp uật ì sự;
k ô
ứ tố a á quy ị
a B uật ì sự
tí
ất tùy
ú
t ể x y ra tr
sở á quy ị
á y u tố ấu t
t p
v xá ị

á
t
a uật ì sự
tr
sở á quy ị
a luật ì sự về quy t
ị
ì p tv
t ể tr
sở á quy ị
a uật ì sự tí
ất ánh giá;
k ô
rõ ợ ra
at p
v k ô p
t p
tr
v
iều uật ô t ; thứ tư, k ô t ỏ
t á
ứt k át v áp ụ p áp uật
t
tự.
Tr

t ự t ễ k ở tố, ều tra, truy tố, x t xử sẽ k ô
u truy
ứu trá
ì sự

ờ k ô
t , ị t
a sa , áp ụ
ều uật tr
tr ờ
ợp k ô
u ự trở về tr
, vậ ụ sa á tì t t tă
ặ trá
ì sự, tì t t
ẹ trá
ì sự, quy t ị
ì p tk ô
ú (
v ứ ì p tk ô t
xứ v tí
ất v ứ
uy ể
xã
a
v p
t i); tổ
ợp ì p t sa ( ố v
á tr ờ
ợp p
ều t )… Cá sa
t u s t tr
á
t
k ở tố, ều tra, truy tố, x t xử

a
ờ
xuất p át t v
k ô tu t
ỉ
u v
ò
ỏ
a uy tắ p áp
xã
a tr
uật ì sự v x t
ù ,
ú p á vỡ tí t ố
ất v tí ổ ị
a
t
áp ụ p áp uật ì sự,
v p
á quyề v ợ í
ợp p áp a ô
. D vậy, ể
tr
uật ì sự, tr
tp
tu t
ỉ
uy tắ p áp
xã
a tr

uật ì sự.
1.2.2.2 Mối quan hệ giữa nguyên tắc nhân đạo và nguyên tắc dân chủ xã hội
chủ nghĩa
C

u ý r , ở tí
ặ t ù a ình, luật ì sự k ô p
uật
ở
quy tắ
ợ t ể
v t ự
t á
ẽv
y
ất. Tuy
,k ô p
vì vậy
uy tắ
k ô p
uy tắ
a uật ì sự. Tr
uật ì sự, uy tắ
t ể
ởv
uy
á
xã
t a
ar

rã v
t v á ụ
ờ p
t , úp ỡ ọ
trở t
ờ
t
í
xã
. Cá
qua
, á tập t ể a
, á tổ ứ xã
v á ô
ặ t e ề
ị a ọ ặ t u
GVHD: TS. Phạm Văn Beo

16

SVTH: Thị Kim Thảo