thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011-2015)

Đề tài:

THỜI ĐIỂM CÓ HIỆU LỰC CỦA HỢP ĐỒNG
DÂN SỰ TRONG PHÁP LUẬT VIỆT NAM

Giảng viên hướng dẫn:
Nguyễn Thị Mỹ Linh
Bộ môn: Luật Tƣ pháp

Sinh Viên thực hiện:
Nguyễn Thị Kiều My
MSSV: 5115997
Lớp: Luật Tƣ pháp 2 – K37

Cần Thơ, 11/2014
,
03/2012


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN LUẬN VĂN
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
...............

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN LUẬN VĂN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
....................................................................................................................

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................1
2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ..............................................................................................2
5. Bố cục đề tài ....................................................................................................................3
CHƢƠNG 1 ........................................................................................................................4
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỜI ĐIỂM CÓ HIỆU LỰC CỦA HỢP ĐỒNG DÂN

SỰ ........................................................................................................................................4
1.1. Một số khái niệm có liên quan đến thời điểm có hiệu lực của hợp đồng ....................4
1.1.1. Khái niệm hợp đồng ..............................................................................................4
1.1.2. Khái niệm hiệu lực của hợp đồng ..........................................................................5
1.1.3. Khái niệm thời điểm có hiệu lực của hợp đồng ......................................................6
1.2. Lƣợc sử phát triển những quy định của pháp luật về thời điểm có hiệu lực của hợp
đồng ..................................................................................................................................7
1.2.1. Trong thời kì phong kiến.......................................................................................7
1.2.1.1. Bộ luật Quốc Triều Hình Luật thời nhà Lê ........................................................7
1.2.1.2. Bộ Luật Hoàng Việt Luật Lệ thời nhà Nguyễn ...................................................8
1.2.2. Trong luật cận đại Việt Nam .................................................................................9
1.2.3. Trong luật Việt nam hiện đại ..............................................................................10
1.2.3.1. Giai đoạn 1945 đến năm 1954 .......................................................................10
1.2.3.2. Giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1975 ............................................................11
1.2.3.3.Giai đoạn từ năm 1976 đến năm 1980 .............................................................11
1.2.3.4. Giai đoạn sau năm 1980 đến năm 1992 ..........................................................12
1.2.3.5. Thời kì sau khi ban hành hiếp pháp 1992 đến nay ...........................................14
1.3. Ý nghĩa của việc quy định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng ................................15
1.3.1. Phân loại hợp đồng .............................................................................................15
1.3.2. Xác định thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên ..............................15
1.3.3. Căn cứ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người thứ ba .............................16
1.3.4. Căn cứ để tòa án xác định thời điểm vi phạm hợp đồng nếu có phát sinh tranh
chấp .............................................................................................................................18

CHƢƠNG 2 ......................................................................................................................19
CĂN CỨ XÁC ĐỊNH THỜI ĐIỂM CÓ HIỆU LỰC CỦA HỢP ĐỒNG DÂN SỰ ...19
2.1. Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự theo luật định ......................................19

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
2.1.1. Hợp đồng không cần phải lập thành văn bản hoặc phải xác lập bằng văn bản
nhưng không bắt buộc phải công chứng, chứng thực, đăng ký hay xin phép với cơ quan
có thẩm quyền ..............................................................................................................21
2.1.2. Hợp đồng được xác lập bằng văn bản bắt buộc phải công chứng, chứng thực với
cơ quan có thẩm quyền ................................................................................................24
2.1.3. Hợp đồng được xác lập bằng văn bản bắt buộc các bên phải thực hiện thủ tục đăng
ký với cơ quan có thẩm quyền ......................................................................................28
2.1.4. Hợp đồng được xác lập bằng văn bản bắt buộc các bên phải thực hiện thủ tục xin
phép với cơ quan có thẩm quyền ..................................................................................30
2.2. Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự theo sự thỏa thuận – Trƣờng hợp phổ
biến hợp đồng có điều kiện .............................................................................................31
2.2.1. Khái niệm và đặc điểm của hợp đồng dân sự có điều kiện ...................................36
2.2.2. Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự có điều kiện .....................................38

CHƢƠNG 3 ......................................................................................................................41
THỰC TIỄN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ÁP DỤNG THỜI ĐIỂM CÓ HIỆU LỰC
CỦA HỢP ĐỒNG ............................................................................................................41
3.1. Thực tiễn áp dụng thời điểm có hiệu lực của hợp đồng trong một số trƣờng hợp cụ
thể ...................................................................................................................................41
3.1.1. Nhận xét chung ..................................................................................................41
3.1.2. Một số trường hợp bất cập của việc áp dụng thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
vào thực tế ...................................................................................................................41
3.2. Một số kiến nghị nhằm hạn chế các bất cập phát sinh về cách xác định thời điểm có
hiệu lực của hợp đồng .....................................................................................................45
3.2.1. Sửa đổi, bổ sung diều 404 Bộ Luật Dân Sự 2005 .................................................45
3.2.1.1. Cần quy định theo trình tự từ nguyên tắt chung đến từng trường hợp cụ thể .....45

3.2.1.2. Sửa đổi bổ sung quy định về thời điểm giao kết hợp đồng khi các bên giao kết
hợp đồng bằng văn bản, hoặc trả lời giao kết hợp đồng bằng văn bản .........................46
3.2.1.3. Bổ sung quy định thời điểm giao kết hợp đồng khi bên được đề nghị trả lời chấp
nhận giao kết bằng cách thực hiện thực hiện một hành vi cụ thể ..................................47
3.2.2. Sửa đổi bổ sung quy dịnh tại điều 405 Bộ Luật Dân Sự 2005 về thời điểm có hiệu
lực của hợp đồng .........................................................................................................48

KẾT LUẬN .......................................................................................................................51
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
LỜI MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, với sự phát triển của xã hội thì việc thực hiện các hợp đồng dân sự là một
nhu cầu không thể thiếu trong đời sống của người dân. Hiện nay, số lượng các hợp đồng
dân sự không ngừng gia tăng, phong phú về hình thức, đa dạng về nội dung, tính
chất…Nhưng không phải lúc nào giữa các bên trong hợp đồng cũng thực hiện hợp đồng
một cách hài hòa, đúng lúc, theo đúng với những gì các bên đã thỏa thuận hoặc pháp luật
có quy định mà đôi khi giữa họ sẽ phát sinh những tranh chấp. Khi có tranh chấp xảy ra
thì có nhiều trường hợp các bên trong hợp đồng tự họ có thể tự thỏa thuận với nhau hoặc
nếu có thỏa thuận trọng tài giải quyết thì lúc này trọng tài sẽ giải quyết. Song cũng có
những trường hợp mà các bên không thể thương lượng được cũng như trọng tài cũng
không thể giải quyết được thì lúc này Tòa án sẽ giải quyết theo đúng với các quy định
của pháp luật.

Một số trường hợp các bên vi phạm hợp đồng do không xác định được thời điểm
phát sinh hiệu lực của hợp đồng nên họ không thực hiện hoặc thực hiện chậm trễ các
nghĩa vụ của mình. Do đó, câu hỏi đặt ra là để đáp ứng các nhu cầu của xã hội và để thực
hiện có hiệu quả các giao dịch dân sự nói chung và các hợp đồng dân sự nói riêng thì đòi
hỏi các bên trong hợp đồng cần phải biết các kiến thức cơ bản về hợp đồng nhằm bảo vệ
quyền lợi ích hợp pháp của mình khi tham gia vào các hợp đồng dân sự. Bên cạnh, những
hiểu biết về nội dung, hình thức… thì hiểu biết về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
cũng là một nội dung rất quan trọng để đảm bảo lợi ích của các bên trong khi thực hiện
các giao dịch dân sự.
Trong hợp đồng dân sự, thì thời điểm có hiệu lực của hợp đồng là yếu tố pháp lý rất
quan trọng để xác định thời hạn có hiệu lực của hợp đồng, bởi vì từ khi hợp đồng có hiệu
lực thì các quyền và nghĩa vụ của các bên mới phát sinh và hợp đồng mới có hiệu lực
ràng buộc từ đây. Cũng từ khi hợp đồng có hiệu lực thì nó mới được pháp luật tôn trọng
và bảo vệ trong trường hợp có tranh chấp phát sinh.
Tuy nhiên, việc quy định về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng trong Bộ Luật Dân
Sự 2005 và trong các văn bản quy phạm pháp luật khác cùng có quy định điều chỉnh lại
chưa thật sự rõ ràng, đồng nhất với nhau. Vì thế đã dẫn đến nhiều cách áp dụng khác
nhau, từ đó nảy sinh nhiều bất cập trong quá trình thực hiện các giao dịch dân sự nhất là
khi có các tranh chấp phát sinh. Lúc này, sẽ gây ra nhiều lúng túng cho các cơ quan có
thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong cách áp dụng các quy định của pháp luật để giải
quyết tranh chấp giữa các bên trong hợp đồng.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 1

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam

Với những kiến thức cơ sở lí luận là nền tảng mà người viết đã được trang bị trong
quá trình học tập, kết hợp với những vướng mắc, bất cập trong thực tế và nhằm đạt được
sự thống nhất trong các quy định của pháp luật về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng.
Tránh trường hợp có nhiều cách áp dụng khác nhau dẫn đến xảy ra nhiều tranh chấp và
để các hợp đồng dân sự, thực sự phát huy hiệu quả tích cực của nó trong đời sống xã hội.
Tạo điều kiện cho các mối quan hệ trong các hợp đồng dân sự giữa các bên được ổn định,
phát triển cũng như nâng cao những hiểu biết cho bản thân về vấn đề này, người viết đã
quyết định chọn đề tài: “Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật
Việt Nam”.
2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn này chỉ nghiên cứu những quy định của pháp luật về thời điểm có hiệu lực
của hợp đồng dựa trên những quy định trong Bộ Luật Dân Sự 2005 và các các văn bản
quy phạm pháp luật khác cùng có quy định điều chỉnh vấn đề có liên quan đến thời điểm
có hiệu lực của hợp đồng xem có mâu thuẫn, chồng chéo lên nhau không. Để qua đó rút
ra những điểm còn hạn chế, những bất cập còn tồn động trên thực tế và đưa ra một số
quan điểm cá nhân của người viết. Nhằm tìm ra các giải pháp khắc phục, hạn chế những
bất cập từ các quy định của pháp luật về vấn đề thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân
sự hiện nay.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài “Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp
luật Việt Nam” nhằm mục đích tìm hiểu xem những quy định của pháp luật hiện nay có
quy định như thế nào về vấn đề này. Từ đó, tìm ra những khó khăn, vướng mắc khi áp
dụng những quy định của pháp luật vào thực tiễn và đánh giá thực trạng các tranh chấp
về hợp đồng dân sự có liên quan đến thời điểm có hiệu lực của hợp đồng hiện nay. Để
qua đó, tìm ra các giải pháp khắc phục và hạn chế vấn đề này.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu là một yếu tố rất quan trọng trong quá trình làm luận văn,
để hoàn thành luận văn với hình thức, nội dung phù hợp với đề tài nghiên cứu thì việc sử
dụng đúng phương pháp nghiên cứu đóng vai trò rất quan trọng.
Đề tài nghiên cứu chủ yếu dựa trên cơ sở khoa học pháp lý và những nội dung lý

luận về luật học nên người viết sử dụng phương pháp nghiên cứu:
- Phân tích luật viết nhằm tìm hiểu các quy định của pháp luật Dân sự Việt Nam
hiện hành. Bởi vì muốn hiểu pháp luật quy định như thế nào về vấn đề nào đó thì ta cần
phải phân tích từng câu từng chữ, cũng như tổng hợp các quy định liên quan cùng điều
chỉnh lĩnh vực mà chúng ta nghiên cứu thì mới hiểu được tinh thần của luật.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 2

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
- Phương pháp so sánh đối chiếu, tổng hợp thống kê, vận dụng các tài liệu của các
nhà nghiên cứu luật học của các tạp chí chuyên ngành có liên quan đến vấn đề nghiên
cứu nhằm bổ sung những kiến thức về mặt lý luận, thực tiễn áp dụng pháp luật. Từ đó tìm
ra những vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật ở lĩnh vực mình nghiên cứu. Ngoài ra,
người viết còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu luật viết khác để hoàn thành luận
văn.
5. Bố cục đề tài
Đề tài nghiên cứu “ Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật
Việt Nam” bao gồm phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận. Phần nội dung của đề
tài được chia thành ba chương như sau:
Chƣơng 1: Khái quát chung về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự
Trong chương này người viết phân tích khái quát về các khái niệm có liên quan đến
thời điểm có hiệu lực của hợp đồng như: khái niệm hợp đồng dân sự, hiệu lực của hợp
đồng dân sự và khái niệm thời điểm có hiệu lực của hợp đồng. Nêu sơ lượt về lịch sử
hình thành các quy định của pháp luật về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng và cuối
cùng là ý nghĩa của việc quy định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng.

Chƣơng 2: Căn cứ xác định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự
Đây là chương phân tích các quy định của pháp luật hiện hành về thời điểm có
hiệu lực của hợp đồng, phân tích các căn cứ để xác định thời điểm có hiệu lực của hợp
đồng. Nếu căn cứ vào luật định thì hợp đồng sẽ có hiệu lực vào những thời điểm nào?
Còn nếu căn cứ vào sự thỏa thuận thì thời điểm có hiệu lực của hợp đồng được xác định
ra sao? Trong trường hợp phổ biến là hợp đồng có điều kiện thì hợp đồng sẽ có hiệu lực
vào thời điểm nào? Tất cả những vấn đề này sẽ được người viết trình bày trong chương 2.
Chƣơng 3: Thực tiễn áp dụng và hƣớng hoàn thiện về thời điểm có hiệu lực của
hợp đồng dân sự
Từ những quy định của pháp luật hiện hành, người viết đưa ra một số ví dụ còn bất
cập về việc áp dụng quy định của pháp luật để xác định thời điểm có hiệu lực của hợp
đồng. Qua đó, phân tích những thuận lợi và bất cập của việc quy định thời điểm có hiệu
lựa của hợp đồng. Cũng như đưa ra các phương hướng nhằm hoàn thiện quy định của
pháp luật về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng trong giai đoạn hiện nay.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 3

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỜI ĐIỂM CÓ HIỆU LỰC CỦA
HỢP ĐỒNG DÂN SỰ
Trong chương này, nội dung chủ yếu tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận khái
quát nhất, cũng như đưa ra các khái niệm có liên quan đến thời điểm có hiệu lực của hợp
đồng. Nghiên cứu sơ lược về lịch sử hình thành các quy định của pháp luật về thời điểm

có hiệu lực của hợp đồng và cuối cùng là nêu lên ý nghĩa của việc quy định thời điểm đó.
1.1. Một số khái niệm có liên quan đến thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
1.1.1. Khái niệm hợp đồng
Xã hội ngày càng phát triển, sự phân công lao động ngày càng thể hiện rõ rệt, theo
đó mỗi người chỉ có thể đảm nhận một mảng nhỏ các công việc trong xã hội, trong khi
nhu cầu của mỗi người về vật chất, tinh thần ngày càng tăng. Do đó, nhằm đáp ứng nhu
cầu của mình thì việc các bên thiết lập các giao dịch trao đổi các lợi ích vật chất, tinh thần
cho nhau là một tất yếu đối với đời sống xã hội. Trong các giao dịch đó thì không thể
thiếu các hợp đồng dân sự, nếu xét ở góc độ cơ sở hình thành thì hợp đồng dân sự được
hình thành từ hai cơ sở sau đây:
- Cơ sở khách quan: Với sự phát triển của xã hội hiện nay, để thỏa mãn nhu cầu của
mình đòi hỏi các chủ thể phải có sự trao đổi với nhau hay còn gọi là có các hợp đồng để
thỏa mãn các nhu cầu của bản thân. Và các giao dịch nói chung, hợp đồng dân sự nói
riêng là phương tiện hữu hiệu để thỏa mãn các quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể.
- Cơ sở chủ quan: Tham gia các hợp đồng dân sự là nhằm mục đích thỏa mãn các
nhu cầu của mình cho nên việc các chủ thể tham gia vào các hợp đồng dân sự đều xuất
phát từ ý chí đích thực của chủ thể đó. C.Mác nói rằng: “Tự chúng, hàng hóa không thể
đi đến thị trường và trao đổi với nhau được. Muốn cho những vật đó trao đổi với nhau,
thì những người giữ chúng phải đối xử với nhau như những người mà ý chí nằm trong
các vật đó.” 1 Nếu theo định nghĩa cụ thể hơn thì: “hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận
giữa các bên về việc xác lập xác lập, thay đổi hay chấm dứt các quyền và nghĩa vụ của
các bên trong mua bán, thuê, vay, mượn, tặng, cho tài sản, làm một việc hoặc không làm
một việc, dịch vụ hoặc các thỏa thuận khác mà trong đó một hoặc các bên nhằm đáp ứng
nhu cầu sinh hoạt, tiêu dung.” 2 Còn ở Điều 388 Bộ Luật Dân sự 2005 thì nó định nghĩa
về hợp đồng dân sự một cách khái quát hơn: “Hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận giữa các
bên về xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”. Như vậy, trong lưu
thông dân sự việc chuyển giao các quyền tài sản giữa người này với người khác không
phải tự nhiên được hình thành mà phải thông qua những thỏa thuận nào đó của các bên.
1
2

Các Mác, Tư Bản, Quyển 1, Nxb Sự thật, Hà Nội, năm 1973, tr.163
Điều 1, Pháp lệnh hợp đồng dân sự , năm 1991

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 4

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Khi tham gia vào các hợp đồng dân sự, nếu chỉ có một bên thể hiện ý chí của mình mà
không được bên kia chấp nhận thì việc chuyển giao tài sản hoặc làm hay không làm một
việc nào đó sẽ không được thực hiện. Khi các bên phải chuyển giao tài sản hoặc làm hay
không làm một việc nào đó thì giữa họ phải có sự thống nhất ý chí vì sự thống nhất ý chí
của các chủ thể khi tham giao vào các giao dịch dân sự cũng được xem như là sự tự
nguyện của các chủ thể. Tuy nhiên, ý chí của các chủ thể cũng cần phải phù hợp với ý chí
chung của nhà nước và pháp luật.
Tóm lại, theo quy định của pháp luật hiện hành thì khái niệm hợp đồng dân sự
không chỉ là sự thoả thuận để một bên chuyển giao tài sản, thực hiện một công việc cho
bên kia, hoặc không được làm một việc nào đó mà có thể còn là sự thoả thuận để thay đổi
hay chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự.
1.1.2. Khái niệm hiệu lực của hợp đồng
Hiệu lực của hợp đồng đối với sự tồn tại của hợp đồng có thể được ví giống như là
“hơi thở” đối với sự sống của con người. Nếu một hợp đồng không có hiệu lực cũng
đồng nghĩa là giữa các bên không tồn tại quan hệ hợp đồng.
Nhưng việc đưa ra một định nghĩa chính xác về hiệu lực của hợp đồng là như thế
nào là một điều không hề dễ dàng. Trong từ điển giải thích thuật ngữ Luật học có giải
thích khái niệm hiệu lực của hợp đồng dân sự như sau: “Hiệu lực của hợp đồng là giá trị

bắt buộc thi hành đối với các chủ thể tham gia giao kết hợp đồng.” 3 Tuy ngắn gọn,
nhưng định nghĩa này cũng phản ánh được phần nào bản chất của khái niệm hiệu lực của
hợp đồng. Trên phương diện giải thích thuật ngữ cũng đã đưa ra khái niệm hiệu lực của
hợp đồng với dấu hiệu đặc trưng cơ bản của nó là giá trị ràng buộc các bên, buộc các bên
phải thi hành nghiêm túc hợp đồng một khi hợp đồng phát sinh hiệu lực.
Trong Bộ Luật Dân Sự Pháp cũng có quy định: “Hợp đồng được giao kết hợp pháp
có giá trị là luật đối với các bên, chỉ có thể bị hủy bỏ trên cơ sở có thỏa thuận chung,
hoặc theo những căn cứ do pháp luật quy định và phải được thực hiện một cách thiện
chí.” 4 Theo quy định này, một khi hợp đồng có hiệu lực thì nó có giá trị là luật đối với
các bên, được pháp luật tôn trọng bảo vệ và các bên buộc phải tuân thủ thực hiện hợp
đồng một cách nghiêm túc, có thiện chí. Các bên không được hủy hợp đồng nếu không có
sự thỏa thuận của tất cả các bên khác trong hợp đồng hoặc có các căn cứ được phép hủy
do pháp luật quy định.
Trong Bộ Luật Dân Sự 2005 của Việt Nam ở Điều 405 không có quy định cụ thể về
hiệu lực của hợp đồng, mà chỉ quy định khái quát là: “hợp đồng được giao kết hợp pháp
có hiệu lực từ thời điểm giao kết, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có
3

Đinh Văn Thanh & Phạm Công Lạc, Thuật ngữ Luật Dân sự, trong bộ Từ điển Giải thích thuật ngữ Luật học, Nxb.
Công An Nhân Dân, năm 1999. tr 65.
4
Điều 1134, Bộ luật Dân sự Cộng hòa Pháp, Nxb. Tư pháp, năm 2006.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 5

SVTH Nguyễn Thị Kiều My

Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
quy định khác”. Có thể nói, quy định này chưa thể hiện được bản chất của khái niệm hiệu
lực của hợp đồng là giá trị pháp lý ràng buộc đối với các bên, mà chủ yếu nó chỉ xác định
thời điểm phát sinh hiệu lực của hợp đồng. Tuy nhiên, tại Điều 4 Bộ Luật Dân Sự 2005
có quy định chung về hiệu lực của các cam kết dân sự như sau: “cam kết, thoả thuận hợp
pháp có hiệu lực bắt buộc thực hiện đối với các bên và phải được cá nhân, pháp nhân,
chủ thể khác tôn trọng”. Vậy ta thấy ở Điều 4 Bộ Luật Dân Sự 2005 này luật có vẻ như
có tính ràng buộc hơn so với quy định ở Điều 405, nghĩa là khi các cam kết, thỏa thuận
có hiệu lực thì buộc các bên, các cá nhân, pháp nhân, chủ thể khác phải tôn trọng các thỏa
thuận, cam kết này.
Tóm lại, qua tìm hiểu các quy định của pháp luật và từ điển về khái niệm hiệu lực
của hợp đồng, ta thấy có hai dấu hiệu thể hiện bản chất của nó đó là:
- Một khi hợp đồng có hiệu luật thì nó có giá trị pháp lý như pháp luật.
- Khi nó có hiệu lực thì nó ràng buộc và mang tính cưỡng chế nhằm buộc các bên
phải tôn trọng và thực thi đầy đủ các cam kết các thỏa thuận trong hợp đồng.
Trên cơ sở nhận thức bản chất hiệu lực của hợp đồng, ta có thể hình dung hiệu lực
của hợp đồng là giá trị pháp lý của hợp đồng làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ của các
bên khi tham gia vào hợp đồng. Và giá trị pháp lý của hợp đồng khi nó có hiệu lực sẽ
ràng buộc các bên tham gia hợp đồng phải tôn trọng, phải thi hành nghiêm túc các quyền
và nghĩa vụ phát sinh trong hợp đồng.
1.1.3. Khái niệm thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
Trong từ điển tiếng Việt thì thời điểm là khoảng thời gian rất ngắn, được coi là một
điểm trên đường thẳng cụ thể hóa thời gian. Còn hiệu lực thì hiệu là có công dụng, lực là
sức, vậy thời điểm có hiệu lực là thời gian có công dụng áp dụng của một cái gì đó. Thời
điểm có hiệu lực của hợp đồng xét về mặt thời gian là thời hạn mà hợp đồng có hiệu lực.
Trong Bộ Luật Dân Sự 2005 thì không có một quy định nào nêu lên khái niệm về thời
điểm có hiệu lực của hợp đồng mà chỉ có quy định nêu lên thời điểm mà hợp đồng có
hiệu lực như ở Điều 405 Bộ Luật Dân Sự như đã tìm hiểu ở phần trên. Có ý kiến cho
rằng: “thường thì khi nói tới hiệu lực của hợp đồng, chủ yếu người ta thường nói tới thời
điểm có hiệu lực của hợp đồng.” 5 Nghĩa là khi nhắc tới hiệu lực của hợp đồng thì người

ta thường nói đến thời điểm có hiệu lực của hợp đồng (thời điểm mà hợp đồng bắt đầu
phát sinh hiệu lực), ý kiến này có phần hợp lý bởi vì hiệu lực của hợp đồng chỉ bắt đầu
được tình từ thời điểm mà hợp đồng có hiệu lực.
Mặc dù, luật hiện hành vẫn chưa có định nghĩa nào cụ thể về thời điểm hiệu lực của
hợp đồng là gì, nhưng ta cũng có thể hiểu thời điểm có hiệu lực của hợp đồng là thời
5

Ngô Huy Cương, Khái niệm hiệu lực của nghĩa vụ và vấn đề thực hiện nghĩa vụ, Nxb Nhà nước và Pháp luật, năm
2008, tr. 37

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 6

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
điểm mà hợp đồng phát sinh hiệu lực và kể từ thời điểm đó thì các quyền và nghĩa vụ của
các bên trong hợp đồng mới phát sinh. Và trong khoảng thời gian hợp đồng có hiệu lực
thì thời điểm phát sinh hiệu lực là một yếu tố pháp lý rất quan trọng để xác định hiệu lực
của hợp đồng. Nó là móc bắt đầu, đầu tiên nhất để tính khoảng thời gian có hiệu lực của
hợp đồng và bắt đầu từ thời điểm có hiệu lực thì hợp đồng mới thực sự phát sinh ý nghĩa
của nó đối với các bên giao kết.
Nói tóm lại, thời điểm có hiệu lực của hợp đồng là thời điểm bắt đầu có sự ràng
buộc pháp lý giữa các bên trong hợp đồng, là thời điểm làm phát sinh các quyền và nghĩa
vụ của các bên. Kể từ thời điểm đó các bên không được đơn phương thay đổi hoặc rút lại
các cam kết trong hợp đồng và phải chịu trách nhiệm dân sự nếu không thực hiện hoặc
thực hiện không đúng các nghĩa vụ dân sự phát sinh từ hợp đồng.
1.2. Lƣợc sử phát triển những quy định của pháp luật về thời điểm có hiệu lực của

hợp đồng
1.2.1. Trong thời kì phong kiến
1.2.1.1. Bộ luật Quốc Triều Hình Luật thời nhà Lê
Là một bộ luật nổi tiếng của Việt Nam thời kì phong kiến, Quốc Triều Hình Luật
hay còn được gọi Luật Hồng Đức ra đời vào thời Hậu Lê, thời kỳ đất nước ta đạt đến
đỉnh cao của chế độ phong kiến tập quyền. Do nhu cầu phát triển của chế độ Trung ương
tập quyền, các hoạt động lập pháp của nhà Lê được đẩy mạnh nhằm xác lập sự thống trị
của nhà Lê. Bộ Luật Hồng Đức đã trãi qua quá trình hình thành và phát triển lâu dài, bắt
đầu từ thời Lê Thái Tổ đến thời Lê Thánh Tông mới hoàn thành. Chính vì thế nó có một
vị trí đặc biệt quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của Luật Việt Nam giai
đoạn phong kiến. Có ý kiến cho rằng “Nói đến Luật Hồng Đức, người ta nghĩ ngay đến
một bộ luật có kĩ thuật lập pháp cao, nội dung phong phú, toàn diện với nhiều giá trị nổi
bật. Quốc triều hình luật là sự kế thừa và sáng tạo độc đáo các thành tựu luật pháp trước
đó để đạt đến đỉnh cao nhất của thành tựu luật pháp phong kiến Việt Nam.” 6 Ngoài ra,
Luật Hồng Đức còn mang nhiều tư tưởng dân tộc, nhân đạo tiến bộ với các quy phạm bảo
vệ quyền lợi của người dân, của tầng lớp dưới chống lại sự ức hiếp, sách nhiễu của cường
hào, quan lại… Trong Luật Hồng Đức thì không có khái niệm thời điểm có hiệu lực của
hợp đồng, tuy nhiên nó vẫn có các khái niệm như: mua, bán, cho, cầm …
Ví dụ: không được bán ruộng đất công (điều 342), cấm ức hiếp để mua ruộng đất
của người khác (điều 355). Người đã cầm ruộng đất cho người khác chưa đem tiền chuộc
trả cho chủ cầm mà lại đem bán đứt ruộng đất cho người khác thì phải chịu phạt 50 roi và
chịu biếm một tư (điều 383)…
6

Lê Thị Khánh Ly, Tạp chí nghiên cứu văn hóa: Quốc Triều Hình Luật đỉnh cao của thành tựu luật pháp Việt Nam
thời phong kiến, , [truy cập ngày 20/8/2014]

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 7

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Mặc dù, vẫn chưa có các khái niệm cụ thể về hợp đồng, thời điểm có hiệu lực của
hợp đồng… Nhưng ở Luật Hồng Đức thời kì này cũng đã hình thành những tư tưởng về
“hợp đồng” rõ rệt như khi mua bán thì cần phải có sự “thỏa thuận” điều kiện để một hợp
đồng mua bán ruộng đất có hiệu lực là khi hợp đồng đó được kí kết trên cơ sở bình đẳng,
tự nguyện giữa các bên. Luật cấm các trường hợp ức hiếp để mua bán ruộng đất, cấm ức
hiếp để mua ruộng đất của người khác (điều 355) hoặc tùy tiện đem bán ruộng đất đã
đem cầm mà chưa chuộc lại (điều 383) …
Tuy nhiên, tự do thỏa thuận, tự nguyện, bình đẳng ở đây cũng phải nằm trong khuôn
khổ của pháp luật, luật cấm các trường hợp, bán ruộng đất ở bờ cõi cho người nước ngoài
thì bị tội chém (điều 72), không được bán ruộng đất công (điều 342)... Đây cũng là một
trong những tư tưởng tiến bộ của luật Hồng Đức, mặc dù tự do thỏa thuận giao kết hợp
đồng nhưng sự “tự do” ở đây cũng phải nằm trong khuôn khổ pháp luật cũng phải chịu sự
tiết chế của pháp luật.
Về hình thức của hợp đồng thì Quốc Triều Hình Luật cũng có các quy định về hình
thức, đối với các hợp đồng có giá trị lớn, tương đối lớn không phân biệt là động sản hay
bất động sản. Ví dụ như, mua bán đất ruộng, vườn, mua bán trâu, bò… thường phải lập
thành văn tự giữa các bên tham gia hợp đồng với sự chứng thực của quan viên có thẩm
quyền. Hợp đồng mua bán tài sản ruộng đất phải được kí kết bằng văn bản (văn khế) và
có xã trưởng chứng kiến (điều 366). Trong trường hợp giao kết hợp đồng mà một bên
trong giao kết không biết chữ thì có thể nhờ người đại thư hay đại tả viết thay nhưng phải
có sự chứng kiến của người thứ ba để đảm bảo tính khách quan. Vì văn tự là bằng chứng
chứng minh khi xảy ra tranh chấp (điều 366) nên nếu giữa các bên có xảy ra tranh chấp
thì văn tự này sẽ đóng vai trò như chứng cứ để giải quyết tranh chấp đó.
Trong trường hợp các bên giao kết hợp đồng mà hợp đồng đã thỏa các điều kiện về
nội dung và hình thức thì lúc đó cũng là thời điểm có hiệu lực của hợp đồng, kể từ thời

điểm có hiệu lực thì quyền và nghĩa vụ của các bên cũng phát sinh. Bên cạnh đó, luật
cũng quy định các chế tài trong trường hợp có vi phạm như trường hợp ở điều 579 quy
định "Những người nhận giữ của ai gửi súc vật của cải mà đem dùng hay tiêu đi thì xử
phạt 80 trượng và đền tiền theo tổn thất, nói dối là chết hay mất thì phải biếm một tư và
đền tiền gấp đôi, nếu mà đánh mất thì bị xử phạt 40 trượng và đền tiền theo giá trị súc
vật bị mất".
1.2.1.2. Bộ Luật Hoàng Việt Luật Lệ thời nhà Nguyễn
Năm 1802 sau khi đánh bại nhà Tây Sơn Nguyễn Ánh lên ngôi vua lấy hiệu là Gia
Long. Vua Gia Long sau khi lên ngôi để có cơ sở về luật pháp đã cho soạn thảo bộ luật
mới có tên gọi là Hoàng Việt luật lệ (còn được gọi là luật Gia Long), do Tổng trấn Bắc
Thành, Nguyễn Văn Thành chủ biên bao gồm 22 quyển và 398 điều, Bộ Luật Hoàng Việt
GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 8

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Luật Lệ được vua Gia Long cho ban hành chính thức vào năm 1815. Bộ luật Gia Long
không có quy định riêng về hợp đồng dân sự mặc dù trong thực tế hình thành rất nhiều
quan hệ hợp đồng giữa các chủ thể với nhau, Hoàng Việt Luật Lệ cũng giống như Quốc
Triều Hình Luật đều không có sử dụng các khái niệm hợp đồng, thời điểm có hiệu lực
của hợp đồng…Tuy nhiên, nó cũng có các khái niệm như: mua, bán, thuê…
Về hình thức thì Hoàng Việt Luật Lệ không có các quy định về hình thức như ở
Quốc Triều Hình Luật đối với các tài sản có giá trị lớn, tương đối lớn. Vì thế căn cứ để
xác định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng đối với các tài sản như bất động sản, các tài
sản có giá trị lớn… ở thời kì này thì không cần phải dựa vào khế ước như ở Quốc Triều
Hình Luật. Điều này cũng là một trong những hạn chế của Luật Gia Long so với Luật
Hồng Đức, vì nếu có tranh chấp phát sinh thì sẽ khó khăn trong cách giải quyết hơn là có

văn tự chứng minh. Nhưng về nguyên tắc thì các bên vẫn có thể lập khế ước để chính
minh, luật chỉ không buộc phải lập thành văn tự như ở Luật Hồng Đức. Do không có quy
định buộc phải lập thành văn tự như ở Luật Hồng Đức nên nếu hợp đồng thỏa các điều
kiện về nội dung thì lúc đó cũng là thời điểm phát sinh hiệu lực của hợp đồng và phát
sinh quyền và nghĩa vụ của các bên nếu như các bên không có các thỏa thuận khác.
1.2.2. Trong luật cận đại Việt Nam
Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược Việt Nam, nhà Nguyễn đã thỏa hiệp và lùi dần
với thực dân Pháp đến ngày 6/6/1884 với việc kí kết hòa ước Pa-Tơ-Nốt, Nhà Nguyễn đã
hoàn toàn đầu hàng và làm tay sai cho Thực dân Pháp. Để thi hành chính sách “chia để
trị” Thực dân Pháp chia Việt Nam làm ba kỳ: Bắc kỳ, Trung kỳ và Nam kỳ, riêng Hà
Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng là đất nhượng địa. Tương ứng với từng kỳ, Bắc Kỳ, Trung Kỳ,
Nam Kỳ, Thực dân Pháp ban hành các hệ thống pháp luật cai trị khác nhau.
- Ở Nam Kỳ, Pháp ban hành bộ Dân luật giản yếu (26/3/1883), Về nội dung, dựa
hoàn toàn vào Bộ Dân luật Pháp (1804) gồm 11 thiên, quyển 1.
- Ở Bắc Kỳ, Pháp ban hành bộ Dân luật Bắc, có hiệu lực từ 1/7/1931. Bộ luật được
soạn thảo từ 1917 đến 1930 mới xong, bộ Dân luật Bắc Kỳ gồm 1455 điều, chia làm 4
quyển (Quyển thứ nhất: về người; Quyển thứ hai: về tài sản; Quyển thứ ba: về nghĩa vụ
và khế ước; Quyển thứ tư: về cách viện chứng).
- Ở Trung Kỳ, Pháp ban hành Bộ Dân Luật Trung Kỳ còn có tên là Hoàng Việt
Trung Kỳ hộ luật, gồm 109 điều, 5 quyển, được ban hành rãi rác từ năm 1936 đến 1938.
Nội dung dựa theo Dân Luật Bắc và Dân Luật Pháp.
Nhìn chung, pháp luật dân sự thời Pháp thuộc có các quy định về hợp đồng cụ thể
hơn so với các quy định thời phong kiến, nó có đưa ra được một số khái niệm pháp luật
về kế ước cụ thể ở điều 664 Bộ Dân Luật Bắc Kỳ và điều 680 của bộ luật Bộ Dân Luật
Trung Kỳ. Trong một số loại hợp đồng, pháp luật thời Pháp thuộc có quy định bắt buộc
GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 9

SVTH Nguyễn Thị Kiều My

Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
phải lập thành văn bản, như việc mua bán, tặng giữ tài sản là bất động sản thì phải lập
thành văn bản và phải có chứng nhận của viên chức thị thực trước khi giao kết khế ước.
Ngoài ra, đối với những nơi có sổ bảo tồn điền trạch thì việc mua bán, tặng dữ, cho
thuê… còn phải được đăng ký và thông báo cho người ngoài. Khế ước là bằng chứng nếu
có tranh chấp phát sinh, các bằng chứng khác không có giá trị. Cụ thể một khế ước được
hình thành khi có đủ các điều kiện sau đây:
- Phải có sự thỏa thuận thống nhất ý chí giữa các bên về hình thức, nội dung khế ước
và mọi điểm mà các bên đưa ra thỏa thuận, hay nói cách khác phải có hai bên hay người
thay mặt của hai bên đồng ý.
- Phải xác định rõ đối tượng của khế ước. Đối tượng này thuộc quyền sở hữu hoặc
quyền sử dụng hợp pháp của các bên.
- Phải có một việc đích thực và chính đáng.
Sau khi khế ước được hình thành, phải có đủ hai điều kiện dưới đây, khế ước mới
được coi là hợp pháp;
- Các bên giao kết khế ước hoàn toàn tự nguyện, không có sự hiểu lầm hoặc cưỡng
bách làm cho trái với lòng tự thuận của các bên;
- Người lập ước phải có đủ tư cách mà pháp luật đã quy định hoặc có người đại diện
hợp pháp. Ví dụ: phải là người thành niên, nếu là người chưa thành niên thì phải có người
đại diện theo pháp luật là cha mẹ ...
Khi khế ước hợp pháp thì quyền lợi của các bên sẽ được pháp luật bảo vệ, các bên
sẽ bị ràng buộc đối với khế ước này và phải nghiêm chỉnh thực hiện nghĩa vụ của mình.
Lúc hợp đồng có hiệu lực, chính là lúc phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên, thời
điểm phát sinh hiệu lực của hợp đổng đối với các hợp đồng liên quan đến bất động sản
như mua bán, tặng giữ...là lúc việc lập kế ước được hoàn thành và hợp pháp. Tuy nhiên,
đối với các hợp đồng về động sản các bên vẫn có thể lập thành văn bản vì cơ bản các bên
được phép làm những việc luật không cấm. Như vậy, ở thời kỳ Pháp thuộc các quy định
về hợp đồng đã dần được hoàn chỉnh và có sự tiến bộ rõ rệt hơn so với thời phong kiến

trước đó.
1.2.3. Trong luật Việt nam hiện đại
1.2.3.1. Giai đoạn 1945 đến năm 1954
Sau thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng 8 năm 1945 nước ta đã xóa bỏ hoàn toàn
chế độ thực dân - phong kiến, lập ra nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhà nước
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời với nhiệm vụ vừa kháng chiến vừa kiến quốc. Nhận
thức rõ tầm quan trọng của việc ban hành pháp luật, ngày 3/9/1945 Chủ tịch Hồ Chí
Minh đề nghị sớm tổ chức tuyển cử và xây dựng Hiến pháp. Sau đó, hàng loạt các sắc
lệnh đã ra đời (Sắc lệnh ngày 5/9/1945 để sự buôn bán và chuyên chở thóc gạo được tự
GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 10

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
do trong toàn hạt Bắc Bộ, Sắc lệnh ngày 10/10/1945 về giữ lại tạm thời các luật lệ hiện
hành ở Bắc, Trung, Nam Bộ cho đến khi ban hành những bộ luật pháp duy nhất cho toàn
quốc, Sắc lệnh ngày 16/11/1945 về sửa đổi Điều 11 Sắc lệnh ngày 10/10/45 nói trên)…
Ngày 19/11/1946 Quốc hội khoá I thông qua Hiến pháp năm 1946, bản hiến pháp đầu
tiên của Việt Nam được xây dựng dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Do Nhà nước mới ra đời còn non trẻ nên bản hiếp pháp đầu tiên 1946 chưa đi sâu vào đời
sống người dân, đi sâu vào các quan hệ về hợp đồng như các bản hiếp pháp sau này, mà
chỉ tập trung đưa ra các nhiệm vụ của giai đoạn trước mắt là củng cố nền độc lập vừa
giành được.
1.2.3.2. Giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1975
Năm 1954 với việc kí kết và thực hiện Hiệp định Giơnevơ đã đưa nước ta bị chia
cắt thành hai miền, với hai chế độ chính trị khác nhau. Từ đó, cách mạng Việt Nam
chuyển sang một thời kỳ mới, củng cố, bảo vệ miền Bắc, đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa

xã hội và tiếp tục đấu tranh để thống nhất nước nhà. Trong giai đoạn mới của cách mạng,
Nhà nước ta cần sửa đổi bản Hiến pháp năm 1946 cho thích hợp với tình hình và nhiệm
vụ mới. Ngày 31/12/1959 Quốc hội đã thông qua Hiến pháp mới Hiếp Pháp năm 1959.
Bản Hiếp pháp 1959 có 112 điều chia thành 10 chương, so với hiếp pháp năm 1946 thì nó
có chú trọng hơn về chế độ kinh tế và xã hội. Cụ thể nó quy định việc Nhà nước bảo hộ
quyền sở hữu về ruộng đất và tư liệu sản xuất khác của nông dân (Điều 14). Bảo hộ
quyền tư hữu về tư liệu sản xuất của người làm nghề thủ công và những người lao động
riêng lẻ khác (Điều 15), bảo hộ quyền sở hữu về tư liệu sản xuất và của cải khác của nhà
tư sản dân tộc (Điều 16), bảo hộ quyền sở hữu của công dân về của cải thu nhập hợp
pháp, của cải để dành, nhà ở và các thứ vật dụng riêng khác (Điều 18)…
Như vậy, trong những năm 1954 đến năm 1975 do đất nước còn nhiều khó khăn,
bị chia cắt… Nên việc thống nhất đất nước luôn được đặt lên hàng đầu và chính vì thế
Nhà nước luôn quan tâm đến lĩnh vực tổ chức bộ máy nhà nước (thuộc lĩnh vực luật hiến
pháp), nghĩa vụ quân sự (để huy động thanh niên nhập ngũ tham gia chống Mỹ cứu nước)
và pháp luật hình sự (như là công cụ không thể thiếu để bảo vệ chế độ).
Các lĩnh vực khác của đời sống xã hội ít được quan tâm điều chỉnh hoặc được
điều chỉnh chủ yếu bởi các văn bản dưới luật như nghị định, quyết định, nghị quyết, chỉ
thị... do tình hình đất nước còn nhiều khó khăn mà vì thế mà các quan hệ hợp đồng trong
thời kỳ này cũng ít được quan tâm hơn. Các khái niệm hợp đồng, thời điểm có hiệu lực
của hợp đồng tuy cũng được nhà nước quan tâm ở chương 2 chế độ kinh tế xã hội, nhưng
chưa đi sâu nghiên cứu mà chủ yếu là hướng đến mục tiêu to lớn trước mắt là thống nhất
đất nước.
1.2.3.3.Giai đoạn từ năm 1976 đến năm 1980
GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 11

SVTH Nguyễn Thị Kiều My

Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Ngày 30/4/1975 cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành thắng lợi hoàn toàn đất nước
được thống nhất, đến tháng 7/1976 nước ta thực hiện sự thống nhất về mặt Nhà nước. Sau
khi giành thắng lợi tình hình nước ta có sự chuyển biến thay đổi rõ rệt không còn chiến
tranh nửa vì thế cần phải thay thế Hiếp Pháp năm 1959 bằng một bản Hiếp pháp khác phù
hợp với tình hình chuyển biến của đất nước hơn. Ngày 18/12/1980, Quốc Hội đã nhất trí
thông qua Hiến pháp của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1980, gồm 147
điều chia làm 12 chương.
Nhìn chung, thì bản hiếp pháp 1980 có dành sự quan tâm về các hoạt động kinh tế
xã hội nhiều hơn hiếp pháp 1959. Theo Điều 18 của Hiến pháp 1980 thì Nhà nước tiến
hành cách mạng về quan hệ sản xuất, hướng dẫn, sử dụng và cải tạo các thành phần kinh
tế phi xã hội chủ nghĩa, thiết lập và củng cố chế độ sở hữu xã hội chủ nghĩa về tư liệu sản
xuất, nhằm thực hiện một nền kinh tế quốc dân chủ yếu có hai thành phần: Thành phần
kinh tế quốc doanh thuộc sở hữu toàn dân và thành phần kinh tế hợp tác xã thuộc sở hữu
tập thể của nhân dân lao động.
1.2.3.4. Giai đoạn sau năm 1980 đến năm 1992
Sau khi Hiến pháp năm 1980 được thông qua cứ nghĩ hệ thống pháp luật Việt Nam
sẽ bước sang một giai đoạn phát triển mới. Tuy nhiên, trên thực tế hoạt động xây dựng
pháp luật trong giai đoạn 1980 – 1986 lại không được như mong đợi.
Hoạt động lập pháp trong giai đoạn 1980 - 1986 cũng chỉ chủ yếu tập trung vào lĩnh
vực tổ chức bộ máy nhà nước (các luật về bầu cử, các luật về tổ chức và hoạt động của
các cơ quan trong bộ máy nhà nước như Quốc hội, Hội đồng Bộ trưởng, Toà án nhân
dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Hội đồng nhân và Uỷ ban nhân dân…). Mà chưa có sự
quan tâm chú ý đến các đạo luật về dân sự, thương mại, kinh doanh, môi trường…
Mãi đến năm 1986, tại Đại hội lần thứ VI Đảng cộng sản Việt Nam chính thức tuyên
bố về việc đề ra và thực hiện đường lối đổi mới ở Việt Nam. Từ thời điểm này, pháp luật
Việt Nam mới có sự lột xác và có sự đổi mới, các văn bản quan trọng đầu tiên về hợp
đồng cũng được ra đời trong thời kì này. Đầu tiên phải kể đến là Pháp lệnh Hợp đồng
kinh tế ngày 28/9/1989, đây là văn bản đầu tiên ở Việt Nam có các quy định cụ thể về
hợp đồng, lần đầu tiên trong một văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam có khái niệm

về hợp đồng: “Hợp đồng kinh tế là sự thỏa thuận bằng văn bản, tài liệu giao dịch giữa
các bên ký kết về việc thực hiện công việc sản xuất, trao đổi hành hóa, dịch vụ, nghiên
cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật và các thỏa thuận khác có mục đích kinh
doanh với sự quy định rõ ràng quyền và nghĩa vụ của mỗi bên để xây dựng và thực hiện
kế hoạch của mình.” 7

7

Điều 1, Pháp lệnh hợp đồng kinh tế năm 1989.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 12

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Ngoài ra, với Pháp lệnh hợp đồng kinh tế 1989 lần đầu tiên trong một văn bản luật
của nước ta, tuy không có quy định cụ thể khái niệm về thời điểm có hiệu lực của hợp
đồng nhưng có nói đến thời điểm có hiệu lực: “Hợp đồng kinh tế được coi là đã hình
thành và có hiệu lực pháp lý từ thời điểm các bên đã ký vào văn bản hoặc từ khi các bên
nhận được tài liệu giao dịch thể hiện sự thoả thuận về tất cả những điều khoản chủ yếu
của hợp đồng, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác đối với từng loại hợp đồng kinh
tế.” 8
Những năm 90 của thế kỉ trước, trong điều kiện đất nước ta đang phát triển nền
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, để đảm bảo an toàn pháp lý cho các quan hệ hợp đồng
dân sự và bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cũng như đề cao trách nhiệm của các bên
khi tham gia hợp đồng. Sau khi ban hành Pháp lệnh kinh tế 1989, Nhà nước ta tiếp tục
ban hành Pháp lệnh về hợp đồng dân sự có hiệu lực vào ngày 1/7/1991. Tiếp theo sau

Pháp lệnh hợp đồng kinh tế 1989, Pháp lệnh về hợp đồng dân sự 1991 gồm 59 điều
khoản, đã có nhiều quy định cụ thể hơn về hợp đồng, thời điểm có hiệu lực của hợp đồng,
như ở Điều 1 “Hợp đồng dân sự là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi
hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên trong mua bán, thuê, vay, mượn, tặng cho
tài sản; làm hoặc không làm một việc, dịch vụ hoặc các thoả thuận khác mà trong đó một
hoặc các bên nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, tiêu dùng”. Với Pháp lệnh về hợp đồng
dân sự 1991, lần đầu tiên khái niệm thời điểm có hiệu lực của hợp đồng xuất hiện trong
một văn bản pháp luật của nước ta, cụ thể ở Điều 14 của Pháp lệnh quy định: “Thời điểm
có hiệu lực của hợp đồng
1- Hợp đồng có hiệu lực từ thời điểm giao kết, nếu các bên không có thoả thuận
khác hoặc pháp luật không có quy định khác.
2- Thời điểm giao kết hợp đồng miệng là thời điểm các bên thoả thuận về nội dung
chủ yếu của hợp đồng. Thời điểm giao kết hợp đồng bằng văn bản là thời điểm các bên
ký vào văn bản. Nếu hợp đồng phải có chứng thực của cơ quan công chứng Nhà nước, thì
thời điểm giao kết hợp đồng là thời điểm cơ quan công chứng Nhà nước chứng thực”.
Cũng để đáp ứng nhu cầu của đất nước, từ sau Đại Hội Đảng Toàn Quốc lần thứ VI
kinh tế nước ta chuyển từ nến kinh tế khép kín sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành
phần. Hiếp pháp 1980 cũng được thay thế bằng Hiếp pháp 1992, Hiếp Pháp 1992 ra đời
khẳng định “Nhà nước phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị
trường có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa…” 9
Như vậy, từ sau Hiếp pháp 1992 thì các quan hệ về giao dịch dân sự, quan hệ hợp
đồng, kinh tế ngày càng được quan tâm,chú trọng nhiều hơn so với các thời kì trước.

8
9

Điều 11, Pháp lệnh hợp đồng kinh tế năm 1989.
Điều 15, Hiến Pháp năm 1992.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 13

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
1.2.3.5. Thời kì sau khi ban hành hiếp pháp 1992 đến nay
Ngày 28/10/1995 Bộ Luật Dân Sự đầu tiên của nước ta được Quốc Hội thông qua,
đến ngày 1/6/1996 Bộ Luật Dân sự năm 1995 chính thức có hiệu lực. Kể từ ngày Bộ Luật
Dân sự 1995 ra đời và có hiệu lực thì các văn bản liên quan đến hợp đồng trước đó chính
thức hết hiệu lực. Mọi quan hệ liên quan đến hợp đồng dân sự được điều chỉnh bởi bộ
luật này. Sự ra đời của bộ luât dân sự năm 1995 là một bước cụ thể những quy định về
chế độ kinh tế xã hội của Hiếp pháp 1992 về các quyền nghĩa vụ của các bên trong giao
kết hợp đồng dân sự.
Qua 10 năm thi hành bộ luật dân sự năm 1995 đã có nhiều đóng góp quan trọng
trong việc điều chỉnh các lĩnh vực của đời sống dân sự, nó tạo hành lang pháp lý cho việc
giao kết và thực hiện các hợp đồng dân sự, bảo vệ quyền lợi ích của các chủ thể khi tham
gia giao kết. Nó cũng nêu các khái niệm về hợp đồng, thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
như: “Hợp đồng dân sự là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc
chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.” 10 Ngoài ra, nó cũng có nêu lên các điều kiện để hợp
đồng có hiệu lực, nếu hợp đồng thỏa tất cả các điều kiện về đối tượng, chủ thể, hình thức,
nội dung… thì mới có hiệu lực và từ thời điểm hợp đồng thỏa các điều kiện trên thì lúc
đó cũng chính là thời điểm phát sinh hiệu lực của hợp đồng.
Tuy nhiên, tại giai đoạn này thì ngoài Bộ luật dân sự năm 1995 điều chỉnh các hợp
đồng về dân sự, còn có Pháp lệnh hợp đồng kinh tế năm 1989, điều chỉnh các hợp đồng
về kinh tế… Điều này đã dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng pháp luật do sự chồng
chéo từ các quy định của pháp luật cũng như gây khó khăn cho việc giải quyết các tranh
chấp phát sinh. Ngoài ra, Bộ luật Dân sự năm 1995 đã có nhiều hạn chế, bất cập như: một
số quy định không phù hợp với sự chuyển đổi nhanh của nền kinh tế thị trường. Nhiều Bộ

luật mới ra đời có các nội dung liên quan đến Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 1995 nhưng
bộ luật này lại không điều chỉnh, sửa đổi dẫn đến mâu thuẫn giữa chúng cũng như chưa
có sự tương thích với các Điều ước quốc tế và thông lệ quốc tế. Chính vì thế ngày
14/6/2005 Quốc Hội nước ta thông qua Bộ luât dân sự năm 2005 và gần đây nhất ngày
28/11/2013 Quốc Hội nước ta tiếp tục thông qua bản Hiến Pháp 2013 thay thế cho Hiếp
Pháp 1992 trước đó. Với bản Hiếp Pháp 2013 được hình thành trên cơ sở tiếp tục phát
huy những điểm tiến bộ, sửa đổi những hạn chế bất cập của Hiếp Pháp 1992 để phù hợp
với tình hình mới của đất nước. Bản Hiếp Pháp 2013 tiếp tục khẳng định đường lối chủ
trương của nước ta là phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa,
vấn đề về kinh tế, xã hội thì được quy định cụ thể ở chương ba của Hiếp Pháp.

10

Điều 394 Bộ Luật Dân Sự 1995

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 14

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Còn nói về nội dung của hợp đồng dân sự thì Bộ Luật Dân Sự năm 2005 ra đời thay
thế Bộ Luật Dân Sự năm 1995, cũng tiếp tục có các quy định về khái niệm hợp đồng,
hiệu lực của hợp đồng, thời điểm có hiệu lực của hợp đồng…
Tuy nhiên, Bộ Luật Dân Sự năm 2005 được sửa đổi theo hướng tiếp tục kế thừa
những điểm tiến bộ của bộ luật cũ và mở rộng thêm các quy định về thời điểm có hiệu
lực của hợp đồng. Cũng như quy định đa dạng hơn về các loại hợp đồng để phù hợp với
sự thay đổi của tình hình đất nước ở hiện tại và tương lai.

1.3. Ý nghĩa của việc quy định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
1.3.1. Phân loại hợp đồng
Việc xác định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng là cơ sở quan trọng để phân loại
hợp đồng. Dựa vào hiệu lực của hợp đồng và thời điểm có hiệu lực của hợp đồng, thời
điểm hợp đồng bắt đầu phát sinh hiệu lực thì hợp đồng được phân thành hai loại đó là
hợp đồng ưng thuận và hợp đồng thực tại.
Hợp đồng ưng thuận là hợp đồng được giao kết chỉ do sự gặp gỡ của ý chí của các
bên mà không cần xúc tiến bất kỳ thủ tục nào, bởi vì hợp đồng được giao kết do sự gặp
gỡ ý chí của các bên nên thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên là thời điểm
sau khi các bên thỏa thuận xong nội dung chủ yếu của hợp đồng. Nghĩa là, trong trường
hợp này thời điểm phát sinh hiệu lực của hợp đồng sẽ là thời điểm các bên thỏa thuận
xong các nội dung chủ yếu của hợp đồng.
Ví dụ: A và B giao kết hợp đồng mua bán 1 tấn cam thì khi A và B thỏa thuận xong
nội dung của hợp đồng như: giá cả, phương thức thanh toán, thời gian, địa điểm giao
hàng… thì lúc này xem như hợp đồng đã được giao kết mặc dù hàng vẫn chưa được giao.
Hợp đồng thực tại là hợp đồng không chỉ từ sự gặp gỡ ý chí của các bên mà còn từ
việc giao vật, đối tượng của hợp đồng... Thời điểm phát sinh hiệu lực của loại hợp đồng
này là thời điểm chuyển giao đối tượng của hợp đồng giữa các bên trong hợp đồng với
nhau. Nghĩa là thời điểm có hiệu lực của dạng hợp đồng thực tại này là thời điểm chuyển
giao vật, từ lúc vật được chuyển giao thì hợp đồng mới phát sinh hiệu lực.
Ví dụ: Hợp đồng mượn tài sản, hợp đồng gửi giữ tài sản, hợp đồng cầm cố tài
sản…các loại hợp đồng này đều là hợp đồng thực tại vì kể từ khi vật được chuyển giao
như cầm cố thì tài sản cầm cố phải được giao cho bên nhận cầm cố, gửi giữ tài sản thì tài
sản gửi phải được giao cho bên nhận gửi, cho mượn tài sản thì tài sản phải được giao cho
bên mượn… kể từ lúc vật được giao thì hợp đồng lúc này mới phát sinh hiệu lực.
1.3.2. Xác định thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên
Việc quy định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng có ý nghĩa quan trọng là ngoài
việc phân loại hợp đồng như trên thì việc quy định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng
còn có ý nghĩa là xác định thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp
GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 15

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
đồng. Khi hợp đồng đã có hiệu lực thì các bên trong hợp đồng không được tự ý thay đổi
nội dung, rút lại, hoặc hủy bỏ các cam kết trong hợp đồng. Bởi vì từ khi hợp đồng có hiệu
lực thì nó đã được phát luật bảo vệ và kể từ đó nó phát sinh các nghĩa vụ ràng buộc các
bên trong hợp đồng.
Cụ thể bên có quyền được quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ cho
mình và bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ của mình. Nếu như các bên không thực
hiện đúng các cam kết như đã thỏa thuận trong hợp đồng hoặc tự ý thay đổi nội dung, rút
lại hoặc hủy bỏ các cam kết đã thỏa thuận trong hợp đồng… mà không có sự đồng ý của
bên kia hoặc pháp luật không cho phép thì sẽ phải chịu trách nhiệm dân sự trước bên có
quyền và có thể phải bồi thường thiệt hại nếu như có thiệt hại phát sinh.
Như vậy, ta có thể nói việc xác định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng có ý nghĩa
quan trọng trong việc xác định các quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng. Việc
xác định thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng cũng góp
phần quan trọng trong việc thực hiện hợp đồng của các bên. Khi hợp đồng có hiệu lực thì
quyền và nghĩa vụ của các bên bắt đầu phát sinh, các bên sẽ thực hiện hợp đồng bằng
việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình trong hợp đồng mà không có thể tự ý thay
đổi nội dung, rút lại hoặc hủy bỏ hợp đồng mà không có căn cứ hợp pháp. Cho nên việc
xác định đúng thời điểm có hiệu lực của hợp đồng sẽ giúp các bên trong hợp đồng thực
hiện hợp đồng đúng lúc, đúng thời điểm tránh trường hợp chậm trễ thực hiện hợp đồng,
gây ra các tranh chấp không cần thiết.
1.3.3. Căn cứ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người thứ ba
Đối với các hợp đồng trọng thức luật quy định để có hiệu lực thì các hợp đồng này
không chỉ cần phải dựa trên sự gặp gỡ ý chí của các bên mà còn phải bằng cách hoàn

thành một vài thủ tục khác do luật quy định thì mới có hiệu lực.
Ngoài việc giao kết hợp đồng các bên cần phải lập hợp đồng dưới một hình thức
nhất định (lập thành văn bản, có công chứng, chứng thực hoặc đăng ký hay xin phép…)
Hợp đồng trọng thức cũng chia ra nhiều trường hợp, một số hợp đồng trọng thức
luật chỉ buộc phải lập thành văn bản không cần công chứng, chứng thực vẫn phát sinh
hiệu lực.
Ví dụ: Hợp đồng bảo hiểm (Điều 570), hợp đồng thế chấp tài sản(Điều 343)…
Còn một số loại hợp đồng trọng thức khác thì luật buộc các bên ngoài việc lập thành
văn bản còn phải được công chứng, chứng thực hoặc đăng ký hay xin phép thì mới phát
sinh hiệu lực.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 16

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
Ví dụ: Luật quy định: “Việc thế chấp quyền sử dụng đất, quyền sử dụng rừng, quyền
sở hữu rừng sản xuất là rừng trồng, tàu bay, tàu biển có hiệu lực kể từ thời điểm đăng ký
thế chấp” 11
Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng buộc phải đăng ký, xin phép, công chứng,
chứng thực là thời điểm hợp đồng được công chứng, chứng thực, đăng ký hay xin phép
(nếu như các bên không có thỏa thuận khác). Việc xác định đúng thời điểm có hiệu lực
của dạng hợp đồng này không chỉ là căn cứ ràng buộc nghĩa vụ đối với các bên mà còn
có ý nghĩa quan trọng để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người thứ ba. Tại khoản
1 Điều 11, Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 về giao dịch bảo đảm của Chính
phủ có quy định: “Giao dịch bảo đảm có giá trị pháp lý đối với người thứ ba kể từ thời
điểm đăng ký. Thời điểm đăng ký được xác định theo quy định của pháp luật về đăng ký

giao dịch bảo đảm.” Tại Khoản 1 Điều 2 Nghị Định 83/2010/NĐ-CP của Chính phủ về
đăng ký giao dịch bảo đảm có quy định, về đăng ký giao bảo đảm như sau: “Đăng ký
giao dịch bảo đảm là việc cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm ghi vào Sổ đăng ký giao
dịch bảo đảm hoặc nhập vào Cơ sở dữ liệu về giao dịch bảo đảm việc bên bảo đảm dùng
tài sản để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với bên nhận bảo đảm.”
Ví dụ: A có quyền sử dụng một mảnh đất nhưng do mắc nợ B nên A đã thế chấp
quyền sử dụng đất của mình cho B. Một thời gian sau A vẫn chưa trả được nợ cho B
nhưng lại có ý định bán mảnh đất đã thế chấp đó cho C. Nếu như, không có quy định về
thời điểm có hiệu lực đối với người thứ ba của hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất là
thời điểm đăng ký thế chấp, thì lúc này A sẽ có thể bán đất của mình cho C một cách hợp
pháp. Từ đó có ta có thể thấy, nếu như không đăng ký việc thế chấp thì quyền lợi của B
sẽ không được bảo đảm trong trường hợp nếu A giao kết hợp đồng mua với C. Cho nên,
việc quy định thời điểm có hiệu lực của một số hợp đồng trọng thức như thế này sẽ góp
một phần lớn để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người thứ ba.
Nói chung, hợp đồng cơ bản không đem lại lợi ích cũng như gây thiệt hại cho người
thứ ba trừ một số trường hợp là các giao dịch bảo đảm thực hiện nghĩa vụ như: thế chấp,
cầm cố, hay hợp đồng giao kết vì lợi ích của người thứ ba…
Ngoài các trường hợp như ví dụ ở trên, cũng có một số loại hợp đồng mà thời điểm
có hiệu lực của nó cũng có ảnh hưởng đến lợi ích của người thứ ba.
Ví dụ: Người thừa kế theo pháp luật, người sẽ tiếp nhận toàn bộ khối di sản của
người giao kết hợp đồng (trừ trường hợp hợp đồng gắng với nhân thân người giao kết
trước khi người đó chết). Trong trường hợp này việc giao kết hợp đồng của người để lại
di sản thừa kế trước khi người này chết sẽ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người
nhận thừa kế. Bởi vì nếu người để lại thừa kế giao kết một hợp đồng mà hợp đồng đó
11

Điểm C, Khoản 1, Điều 10, Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 Về giao dịch bảo đảm

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 17

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
sinh lãi thì người nhận thừa kế sẽ được hưởng còn nếu hợp đồng đó lỗ thì người nhận
thừa kế sẽ phải dùng chính di sản mà mình được thừa kế để thanh toán nghĩa vụ của
người để lại di sản. Trường hợp này hợp đồng của người để lại di sản thừa kế sẽ ảnh
hưởng đến người thứ ba đó là người nhận thừa kế di sản.
1.3.4. Căn cứ để tòa án xác định thời điểm vi phạm hợp đồng nếu có phát sinh
tranh chấp
Hợp đồng chỉ được pháp luật công nhận và bảo vệ kể từ khi nó có hiệu lực, vì thế
trước khi hợp đồng có hiệu lực nếu có vi phạm phát sinh thì sẽ không được pháp luật bảo
vệ, giải quyết. Như thế, kể từ thời điểm hợp đồng có hiệu lực trở về sau mà các bên
không tuân thủ thực hiện đúng các cam kết trong hợp đồng, thì lúc này nếu có tranh chấp
phát sinh thì tòa án đã có thẩm quyền giải quyết. Tùy từng trường hợp mà cơ quan có
thẩm quyền sẽ ra quyết định buộc bên vi phạm phải thực hiện đúng hợp đồng hoặc bồi
thường thiệt hại trong hợp đồng nếu có thiệt hại phát sinh.
Việc quy định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng có ý nghĩa quan trọng trong
trường hợp có tranh chấp phát sinh từ hợp đồng. Nó sẽ góp phần xác định được hợp đồng
có vi phạm từ khi nào, bởi vì nếu như hợp đồng chưa có hiệu lực mà có tranh chấp thì sẽ
không được pháp luật công nhận, giải quyết, chỉ khi nào hợp đồng phát sinh hiệu lực thì
nó mới là căn cứ hợp pháp để pháp luật giải quyết (nếu các bên hoặc một trong các bên
có đơn yêu cầu tòa án giải quyết).
Như thế, pháp luật chỉ có thể giải quyết các tranh chấp liên quan đến hợp đồng nếu
như nó đã thỏa đầy đủ các điều kiện để hợp đồng có hiệu lực và thời điểm để Tòa án có
căn cứ giải quyết tranh chấp là sau khi hợp đồng phát sinh hiệu lực. Nghĩa là kể từ thời
điểm hợp đồng phát sinh hiệu lực thì Tòa án mới có căn cứ giải quyết các tranh chấp của
hợp đồng nếu như có tranh chấp phát sinh. Vì thế, ta nói thời điểm có hiệu lực của hợp

đồng là căn cứ để tòa án xác định thời điểm vi phạm hợp đồng.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 18

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam

CHƢƠNG 2
CĂN CỨ XÁC ĐỊNH THỜI ĐIỂM CÓ HIỆU LỰC CỦA
HỢP ĐỒNG DÂN SỰ
Chương 2 là chương trọng tâm của luận văn, trong chương này nội dung chủ yếu
của chương là tập trung phân tích các quy định của pháp luật có liên quan đến thời điểm
có hiệu lực của hợp đồng đã được quy định trong các văn bản pháp luật như: Bộ Luật
Dân Sự năm 2005, Luật công chứng năm 2014 và các văn bản pháp lý chuyên ngành có
liên quan. Qua đó, cũng có sự so sánh, bình luận các quan điểm lập pháp xung quanh vấn
đề cần phân tích, từ đó nêu lên những vướng mắc, bất cập, những điểm còn hạn chế từ
các quy định của pháp luật mà chúng ta cần sửa đổi, khắc phục.
2.1. Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự theo luật định
Mọi giao dịch dân sự đều có điểm chung đó là: Sự thống nhất giữa ý chí và bày tỏ ý
chí của các chủ thể khi tham gia giao dịch, căn cứ vào Điều 121 Bô Luật Dân Sự 2005 có
quy định: “Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lí đơn phương làm phát
sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.”
Như vậy, ta có thể hiểu “giao dịch dân sự là một sự kiện pháp lý, bao gồm hành vi
pháp lý đơn phương hoặc đa phương (hợp đồng) làm phát sinh hậu quả pháp lý.” 12
Trong đó, hành vi pháp lý đơn phương được hiểu là các giao dịch dân sự thể hiện ý chí
của một bên nhằm làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự. Thông

thường thì hành vi pháp lý đơn phương do một chủ thể xác lập (ví dụ: Việc lập di chúc)
nhưng cũng có thể do nhiều chủ thể xác lập (ví dụ: Hai chủ thể cùng nhau tổ chức một
cuộc thi có giải thưởng). Nhưng cho dù là hợp đồng hay hành vi pháp lí đơn phương thì
cũng đều phải nhằm làm phát sinh hậu quả pháp lí nhất định, đó chính là việc làm phát
sinh, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự.
Tuy nhiên, việc giao kết hợp đồng như thế nào thì hợp đồng mới có hiệu lực việc
này ta còn phải căn cứ vào quy định tại Điều 389 Bộ Luật Dân Sự 2005: “Việc giao kết
hợp đồng dân sự phải tuân theo các nguyên tắc, tự do giao kết hợp đồng nhưng không
được trái pháp luật, đạo đức xã hội.” Nghĩa là, các bên chủ thể giao kết hợp đồng được
quyết định mọi vấn đề liên quan đến hợp đồng mà không có bất kỳ cá nhân, tổ chức nào
kể cả Nhà nước được can thiệp làm thay đổi ý chí của các chủ thể. Nhưng sự tự do giao
kết này cũng cần phải phù hợp với ý chí của Nhà nước của pháp luật và xã hội. Tức là sự
thỏa thuận của các bên trong hợp đồng không được trái với quy định của pháp luật và
những chuẩn mực đạo đức xã hội.
Quyền “tự do giao kết hợp đồng” được thể hiện ở các mặt sau:
12

Hoàng Thế Liên, Bình luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2005, tập I, Nxb Chính Trị Quốc Gia, năm 2008, tr
281.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 19

SVTH Nguyễn Thị Kiều My


Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng dân sự trong pháp luật Việt Nam
“1. Quyền tự chủ trong việc ký kết hợp đồng;
2. Tự do lựa chọn đối tác ký kết hợp đồng;

3. Tự do lựa chọn nội dung hợp đồng;
4. Tự do lựa chọn hình thức hợp đồng;” 13
Quyền tự do giao kết hợp đồng thể hiện mỗi người đều có thể xác lập, thay đổi thực
hiện các hợp đồng dân sự theo ý muốn và mục đích của mình. Và để được tự do giao kết
hợp đồng các chủ thể phải đạt được tư cách là chủ thể của hợp đồng như: phải là người có
năng lực hành vi dân sự theo quy định tại Điều 19 Bộ Luật Dân Sự 2005 và phải là chủ
sở hữu đối với đối tượng trao đổi, hoặc phải được chủ sở hữu ủy quyền, tổ chức thì phải
được thành lập hợp pháp, có tư cách pháp nhân…
Như vậy, sau khi các bên đã giao kết hợp đồng hợp pháp theo đúng nguyên tắc để
hợp đồng có hiệu lực của Bộ Luật Dân Sự 2005, hợp đồng đã đáp ứng đầy đủ các quy
định của pháp luật và các bên trong hợp đồng không có các thỏa thuận khác thì nó sẽ có
hiệu lực vì nếu hợp đồng vi phạm các quy định của pháp luật thì nhiều trường hợp sẽ bị
coi là vô hiệu. Tùy từng trường hợp, căn cứ vào các quy định của pháp luật là gì mà một
số hợp đồng sẽ phát sinh hiệu lực khi được công chứng, chứng thực, đăng ký hay xin
phép, hay trong một số trường hợp, hợp đồng không cần công chứng, chứng thực, đăng
ký hay xin phép vẫn có hiệu lực.
Vì vậy khi muốn xác định thời điểm có hiệu lực của hợp đồng theo quy định của
pháp luật ta sẽ căn cứ vào từng trường hợp pháp luật quy định như thế nào, tùy từng loại
hợp đồng là gì mà ta xác định thời điểm có hiệu lực của chúng. Và nếu trong trường hợp
pháp luật có quy định cụ thể về thời điểm có hiệu lực của hợp đồng thì các bên trong hợp
đồng bắt buộc phải tuân thủ các quy định đó. Thời điểm mà các bên tuân thủ các quy
định của pháp luật để hợp đồng có hiệu lực, thời điểm đó được gọi là thời điểm có hiệu
lực của hợp đồng do luật định.
Ví dụ: Tại Khoản 1 Điều 11, Nghị định 163/2006/NĐ-CP của chính phủ quy định:
“Giao dịch bảo đảm có giá trị pháp lý đối với người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký.”
Điều 450 Bộ Luật Dân Sự 2005 cũng có quy định: “hợp đồng mua bán nhà ở phải được
lập thành văn bản, có công chứng hoặc chứng thực, trừ trường hợp pháp luật có quy
định khác.” Như vậy, trong những trường hợp này pháp luật đã quy định rất cụ thể về
hình thức có hiệu lực của từng loại hợp đồng. Điều này buộc các bên trong hợp đồng
phải tuân theo quy định của pháp luật để hợp đồng có hiệu lực.

13

Hoàng Thế Liên, Bình luận khoa học Bộ luật dân sự năm 2005, tập II, Nxb Chính Trị Quốc Gia, năm 2008, tr
200.

GVHD Nguyễn Thị Mỹ Linh

Trang 20

SVTH Nguyễn Thị Kiều My