tội rửa tiền trong luật hình sự việt nam hiện hành

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 2011 – 2015

TỘI RỬA TIỀN TRONG LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM HIỆN HÀNH

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

CN. Nguyễn Văn Tròn

Trần Thanh Tho

Bộ Môn Luật Tư pháp

MSSV: 5116022
Lớp: Luật Tư Pháp 2-Khóa 37

Cần Thơ, tháng 12 - 2014
000000000000002222012
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

LỜI CẢM ƠN

Với tất cả tình cảm của mình, em xin tỏ lòng kính trọng và cảm ơn sâu sắc
tới thầy Nguyễn Văn Tròn, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt
quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Đồng thời, em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Khoa Luật – Trường
Đại Học Cần Thơ đã tận tình chỉ dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá
trình học tập và viết khoá luận tốt nghiệp.
Em còn xin chân thành cảm ơn những người thân yêu trong gia đình, bạn
bè đã cổ vũ, động viên để em hoàn thành tốt khoá luận của mình. Bên cạnh đó,
cũng cho em gửi lời cám ơn chân thành đến các tác giả của những bài viết,
sách, báo, tạp chí…mà em đã sử dụng làm tài liệu trong quá trình nghiên cứu.
Mặc dù đã cố gắng nhưng với điều kiện thời gian cho phép, khả năng
nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế nên luận văn sẽ khó tránh khỏi
những sơ hở, thiếu sót. Rất mong được sự góp ý, chỉ bảo tận tình của quý thầy
cô và những bạn đọc quan tâm đến vấn đề này. Em xin chân thành cảm ơn.!

Trần Thanh Tho

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

SVTH: Trần Thanh Tho

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

LỜI NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN


.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày… tháng… năm…

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

LỜI NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN


.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày… tháng… năm…

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

MỤC LỤC
Trang
LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 1
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 1
4. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................... 2
5. Bố cục của đề tài ..................................................................................................... 2
CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỘI RỬA TIỀN ................ 3
1.1. Khái quát chung tội rửa tiền .............................................................................. 3
1.1.1. Khái niệm rửa tiền ........................................................................................ 3
1.1.2. Khái niệm tội rửa tiền .................................................................................. 4
1.1.3. Nhận diện quá trình rửa tiền ....................................................................... 6
1.1.4. Qui trình và các phương thức rửa tiền rửa tiền .......................................... 7
1.1.4.1. Qui trình rửa tiền ..................................................................................... 7
1.1.4.2. Các phương thức rửa tiền ........................................................................ 8
1.1.5. Nguyên nhân Điều kiện phạm tội rửa tiền................................................. 10
1.1.6. Hậu quả của tội rửa tiền ............................................................................. 11
1.1.6.1. Về mặt kinh tế ........................................................................................ 12
1.1.6.2. Về mặt xã hội ......................................................................................... 13
1.2. Lịch sử các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền ...................... 13
1.2.1. Các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền theo Bộ
luật Hình sự 1986 ...................................................................................................... 13
1.2.2. Các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền theo Luật
Hình sự 1999 ............................................................................................................. 15
1.2.3. Các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền theo Luật
Hình sự 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009............................................................... 16
1.3. Tội rửa tiền theo quy định một số nƣớc trên thế giới ................................... 18
1.3.1. Theo pháp luật Cộng hòa liên bang Nga ................................................... 18
1.3.2. Theo pháp luật Hoa Kỳ ............................................................................... 20
CHƢƠNG 2. NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ TỘI RỬA TIỀN TRONG LUẬT
HÌNH SỰ VIỆT NAM ..................................................................................................... 22
2.1. Các dấu hiệu cấu thành tội rửa tiền ................................................................ 22

2.1.1. Dấu hiệu về khách thể của tội rửa tiền ...................................................... 22
2.1.2. Dấu hiệu về mặt khách quan của tội rửa tiền ............................................ 22
2.1.3. Dấu hiệu về chủ thể của tội rửa tiền .......................................................... 24
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

2.1.4. Dấu hiệu về mặt chủ quan của tội rửa tiền ................................................ 25
2.2. Các trƣờng hợp phạm tội rửa tiền cụ thể theo Điều 251 BLHS
Việt Nam ....................................................................................................................... 25
2.2.1. Phạm tội rửa tiền thuộc khoản 1 Điều 251 Bộ luật Hình sự .................... 25
2.2.2. Phạm tội rửa tiền thuộc khoản 2 Điều 251 Bộ luật Hình sự .................... 26
2.2.3. Phạm tội rửa tiền thuộc khoản 3 Điều 251 Bộ luật Hình sự .................... 29
2.2.4. Hình phạt bổ sung khoản 4 Điều 251 Bộ luật Hình sự ............................. 30
2.3. So sánh tội rửa tiền với một số tội xâm an toàn công cộng, trật tự
công cộng khác trong Bộ luật Hình sự Việt Nam hiện hành .................................. 30
2.3.1. Tội rửa tiền với tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người
khác phạm tội mà có ................................................................................................ 30
2.3.2. Tội rửa tiền với tội tài trợ khủng bố ........................................................... 33
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG VỀ TỘI RỬA TIỀN Ở VIỆT NAM NAY,
MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
HIỆN HÀNH .................................................................................................................... 35
3.1. Tổng quan về tội rửa tiền trên thế giới ........................................................... 35
3.2. Thực trạng của tội rửa tiền của Việt Nam hiện nay ...................................... 38
3.3. Một số khó khăn và bất cập trong quá trình giải quyết tội rửa tiền ............ 40

3.3.1. Quy định của pháp luật hình sự hiện hành về tội rửa tiền còn
chưa chặt chẽ ............................................................................................................ 40
3.3.2. Những bất cập khác .................................................................................... 43
3.4 .Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy định trong Bộ luật Hình sự
hiện hành về tội rửa tiền.............................................................................................. 45
3.4.1. Hoàn thiện các quy định của pháp luật hỉnh sự về tội rửa tiền
trong Bộ luật Hình sự hiện hành ............................................................................. 45
3.4.2. Tăng cường công tác quản lí, giám sát của cơ quan nhà nước
trong nhiều lĩnh vực .................................................................................................. 49
3.4.3. Hợp tác quốc tế chống tội phạm rửa tiền ................................................... 51
KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 53

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Rửa tiền là một khâu quan trọng trong quá trình hoạt động nhằm che đậy, xóa
nhòa nguồn gốc bất hợp pháp của những thu nhập có được từ hoạt động phạm tội.
Thuật ngữ “rửa tiền” đã trở nên quen thuộc ở nhiều nước.
Tội rửa tiền tuy không trực tiếp ảnh hưởng đến tính mạng tài sản của con người
nhưng rửa tiền có ảnh hưởng tiêu cực lên nhiều lĩnh vực của đời sống như kinh tế,
chính trị, an ninh quốc phòng... ảnh hưởng đến từng chủ thể trong nền kinh tế và trở
thành mối lo ngại của hầu hết các quốc gia. Với những thủ đoạn tinh vi họ tìm cách tạo

ra những đồng tiền sạch từ những đồng tiền bất chính. Do đó hậu quả của nạn rửa tiền
là vô cùng nghiêm trọng đối với nền kinh tế - xã hội, đồng thời khuyến khích hoạt
động mua bán ma túy, khủng bố, các quan chức Nhà nước và kéo theo những hoạt
động phạm tội khác.
Với những quy định của pháp luật về tội rửa tiền còn chưa chặt chẽ chưa quy
định cụ thể nào xác định hay loại trừ rõ ràng hành vi rửa tiền của chủ thể tội phạm
nguồn. Bên cạnh đó tội rửa tiền xuất hiện ngày càng nhiều xuất phát từ việc người dân
có thói quen sử dụng tiền mặt nhiều, các phương tiện thanh toán hiện nay chưa được
triển khai trên diện rộng để đáp ứng nhu cầu thanh toán trong nền kinh tế. Hoạt động
rửa tiền hiện nay không chỉ xảy ra trong lĩnh vực Ngân hàng mà còn qua các hình thức
khác như ma túy, nhà hàng, du lịch, đánh bạc… Và tội phạm tham nhũng cũng là
nguyên nhân gây ra nạn rửa tiền.
Để góp phần đấu tranh phòng chống tội phạm rửa tiền nguy hiểm này người
viết chọn đề tài “Tội rửa tiền trong Luật hình sự Việt Nam hiện hành” và trong phạm
vi nghiên cứu của mình người viết đưa ra những đề xuất, giải pháp hoàn thiện quy
định của pháp luật về tội rửa tiền, tội phạm được quy định trong Bộ luật Hình sự .
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở thực trạng rửa tiền trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng
cùng với những nguy cơ rửa tiền khi hội nhập kinh tế quốc tế, Luận văn tập trung đưa
ra lí luận thực tiễn và giải pháp phòng chống rửa tiền.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Với mục tiêu chính là đưa ra những lí luận và các giải pháp pháp chống rửa tiền
tại Điều 251 Bộ luật Hình sự 1999 sửa đồi bổ sung 2009. Đối tượng nghiên cứu của
luận văn là hoạt động rửa tiền, phòng chống rửa tiền tại Việt Nam và phạm vi nghiên
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

1

SVTH: Trần Thanh Tho

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

cứu được tập trung vào hoạt động rửa tiền, hoạt động phòng chống rửa tiền tại Việt
Nam.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn kết hợp phương pháp phân tích lý thuyết các văn bản, tài liệu và sử
dụng phương pháp thống kê số liệu có liên quan đến hoạt động rửa tiền để tiến hành
phân tích những nguy cơ dẫn đến hoạt động rửa tiền ở Việt Nam trong thời gian tới.
Trên cơ sở đó, luân văn tập trung đưa ra các lí luận và giải pháp để phòng chống rửa
tiền ở Việt Nam.
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lí luận chung về tội rửa tiền trong đó, thứ nhất là nêu
khái quát chung tội rửa tiền, thứ hai là nêu khái quát về lịch sử các quy định của pháp
luật Việt Nam về tội rửa tiền và thứ ba là nêu về tội rửa tiền của một số nước trên thế
giới.
Chương 2: Những quy định về tội rửa tiền trong luật hình sự Việt Nam, thứ
nhất là các dấu hiệu cấu thành tội phạm rửa tiền, thứ hai là các trường hợp phạm tội
rửa tiền cụ thể, thứ ba là so sánh tội rửa tiền với một số tội xâm phạm an toàn công
cộng trật tự công cộng trong Bộ luật Hình sự Việt Nam hiện hành.
Chương 3: thực trạng về tội rửa tiền ở Việt Nam hiện nay,một số giải pháp hoàn
thiện quy định của pháp luật hiện hành, thứ nhất nêu tổng quan về tình hình phạm tội
rửa tiền trên thế giới, thứ hai là nêu thực trạng tội rửa tiền của Việt Nam hiện nay, thứ
ba là một số khó khăn và bất cập trong quá trình giải quyết tội rửa tiền và thứ tư là một
số giải pháp nhầm hoàn thiện quy định trong Bộ luật Hình sự hiện hành về tội rửa tiền.

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

2

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

CHƢƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỘI RỬA TIỀN
1.1. Khái quát chung tội rửa tiền
1.1.1. Khái niệm rửa tiền
Rửa tiền là hành động chuyển lợi nhuận thu được từ những hoạt động phạm
pháp sang lợi nhuận hợp pháp, phạm vi rửa tiền do buôn bán ma tuý thường được coi
là kiếm được rất nhiều lợi nhuận bất hợp pháp, một số hoạt động khác như buôn lậu vũ
khí, buôn lậu những tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp, buôn bán bộ phận người, bí mật
hạt nhân, vũ khí, việc sử dụng tiền của những tổ chức khủng bố, bắt cóc tống tiền,
những giao dịch tài chính bất hợp pháp để trốn tránh những luật pháp quốc tế.1
Ngày 07/06/2005, Chính phủ ban hành Nghị Định số 74/2005/NĐ-CP về phòng
chống rửa tiền. Trong Nghị định này, lần đầu tiên thuật ngữ rửa tiền được sử dụng và
giải thích như sau:
Rửa tiền là hành vi của cá nhân, tổ chức tìm cách hợp pháp hoá tiền, tài sản do
phạm tội mà có thông qua các hoạt động cụ thể sau đây:
a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào một giao dịch liên quan đến tiền, tài
sản do phạm tội mà có;
b) Thu nhận, chiếm giữ, chuyển dịch, chuyển đổi, chuyển nhượng, vận chuyển,
sử dụng, vận chuyển qua biên giới tiền, tài sản do phạm tội mà có;
c) Đầu tư vào một dự án, một công trình, góp vốn vào một doanh nghiệp hoặc

tìm cách khác che đậy, nguỵ trang hoặc cản trở việc xác minh nguồn gốc, bản chất thật
sự hoặc vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản do phạm tội
mà có.
Như vậy thực chất quy định về chống rửa tiền thông qua hoạt động ngân hàng
đã có từ năm 1997, nhưng đến Nghị Định số 74/2005/NĐ - CP thuật ngữ rửa tiền mới
được sử dụng và phạm vi của thuật ngữ này được hiểu khá hẹp.2
Minh Khuê, Phòng chống Rửa tiền, kinh nghiệm của các nước và bài học cho Việt Nam,
[truy cập ngày 21/12/2014].
1

Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 74/2005 NĐ-CP ngày 07 tháng 6 năm 2005 của Chính phủ về phòng
chống Rửa tiền.
2

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

3

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

1.1.2. Khái niệm tội rửa tiền
Tội rửa tiền lần đầu tiên được quy định trong Bộ luật Hình sự Việt Nam năm
1999 tại Điều 251 và thuộc nhóm tội xâm phạm trật tự công cộng nhằm nội luật hóa
Công ước Palermo năm 2000 với nội dung cụ thể như sau:
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây thì bị phạt tù từ một năm

đến năm năm:
a)Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc
giao dịch khác liên quan đến tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có nhằm che giấu
nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản đó;
b) Sử dụng tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có vào việc tiến hành các
hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động khác;
c)Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thật sự, vị trí, quá trình di chuyển
hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có hoặc cản trở việc
xác minh các thông tin đó;
d)Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm a, b và c khoản này
đối với tiền, tài sản biết rõ là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi
tiền, tài sản do phạm tội mà có.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường họp sau đây, thì bị phạt tù từ 3 năm đến 10
năm:
a)Có tổ chức;
b)Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
c)Phạm tội nhiều lần;
d)Có tính chất chuyên nghiệp;
đ) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
e) Tiền, tài sản phạm tội có giá trị lớn;
g)Thu lợi bất chính lớn;
h)Gây hậu quả nghiêm trọng;
i)Tái phạm nguy hiếm.
3.Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 5 năm đến
15 năm:
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

4

SVTH: Trần Thanh Tho

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

a )Tiền, tài sản phạm tội có giá trị rất lớn hoặc đặc biệt lớn;
b)Thu lợi bất chính rất lớn hoặc đặc biệt lớn;
c) Gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
4. Người phạm tội còn có thể bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản; phạt
tiền đến 3 lần số tiền hoặc giá trị tài sản phạm tội, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành
nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
Việc trừng trị và phòng, chống tội rửa tiền tuy đã được Nhà nước ta đặc biệt
quan tâm, nhưng cho đến nay vẫn chưa có một văn bản nào (kể cả Bộ luật Hình sự )
đưa ra khái niệm về tội rửa tiền một cách đầy đủ, khoa học và thống nhất. Để xác định
chính sách hình sự và yêu cầu đấu tranh, phòng, chống tội phạm này, việc tìm ra khái
niệm tội rửa tiền là rất cần thiết.
Tội phạm, theo quy định tại khoản 1 Điều 8 Bộ luật Hình sự “là hành vi nguy
hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự , do người có năng lực trách
nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền,
thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chỉnh trị, chế độ kỉnh tế,
nền văn hoá, quốc phòng, an ninh xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tố chức, xâm
phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền và lợi ích
hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật Xã
hội chủ nghĩa”. Căn cứ vào quy định trên ta thấy, khái niệm tội phạm nói chung bao
gồm các dấu hiệu sau: Hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật
Hình sự do người có đủ Điều kiện chủ thể thực hiện, có lỗi cố ý hoặc vô ý, xâm phạm
độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính
trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh xã hội, quyền, lợi ích họp pháp
của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các

quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật
tự pháp luật Xã hội chủ nghĩa.
Vì chưa có một văn bản nào (kể cả Bộ luật Hình sự) đưa ra khái niệm về tội rửa
tiền nên trong lý luận và thực tiễn còn có nhiều quan điểm khác nhau. Quan điểm thứ
nhất cho rằng, theo khoản 1 Điều 251 Bộ luật Hình sự thì “tội rửa tiền là hành vi tham
gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác liên
quan đến tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp
pháp của tiền, tài sản đó, sử dụng tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có vào việc
tiến hành các hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động khác, che giấu thông tin về nguồn
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

5

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

gốc, bản chất thật sự, vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản
biết rõ là do phạm tội mà có hoặc cản trở việc xác minh các thông tin đó, thực hiện
một trong các hành vi trên đối với tiền, tài sản biết rõ là có được từ việc chuyển dịch,
chuyển nhượng, chuyển đổi tiền, tài sản do phạm tội mà có”.3 Quan điểm thứ hai cho
rằng, theo khoản 1 Điều 3 Nghị định số 74/2005/NĐ-CP ngày 07/ 06/2005 về phòng,
chống rửa tiền “tội rửa tiền là hành vi của cá nhân, tổ chức tìm cách hợp pháp hóa tiền,
tài sản do phạm tội mà có thông qua các hoạt động cụ thể tham gia trực tiếp hoặc gián
tiếp vào một giao dịch liên quan đến tiền, tài sản do phạm tội mà có, thu nhận, chiếm
giữ, chuyển dịch, chuyển đổi, chuyển nhượng, vận chuyển, sử dụng, vận chuyển qua
biên giới tiền, tài sản do phạm tội mà có, đầu tư vào một dự án, một công trình, góp

vốn vào một doanh nghiệp hoặc tìm cách khác che đậy, ngụy trang hoặc cản trở việc
xác minh nguồn gốc, bản chất thật sự hoặc vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở
hữu đối với tiền, tài sản do phạm tội mà có”.4 Quan điểm thứ ba của Tổ chức chống
rửa tiền quốc tế (Finance Action Task Force) cho rằng, “tội rửa tiền là hành vi
cố ý hợp pháp hóa tiền và tài sản có nguồn gốc từ tội phạm”5.
Theo quan điểm người viết “Tội rửa tiền là hành vi tham gia trực tiếp hoặc gián
tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác liên quan đến tiền, tài sản
biết rõ là do phạm tội mà có nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản
đó, sử dụng tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động
kinh doanh hoặc hoạt động khác, che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thật sự, vị
trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội
mà có hoặc cản trở việc xác minh các thông tin đó, thực hiện một trong các hành vi
trên đối với tiền, tài sản biết rõ là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng,
chuyển đổi tiền, tài sản do phạm tội mà có”.
1.1.3. Nhận diện quá trình rửa tiền

3

Điều 251 Bộ luật Hình sự 1999 (đã được sửa đổi, bổ sung 2009).

Điều 3 Nghị Định 74/2005 NĐ-CP ngày 07 tháng 6 năm 2005 của Chính phủ về phòng chống Rửa
tiền.
4

Trường Đại Học Kiểm Sát Nhân Dân, Hoàn thiện quy định pháp luật về tội Rửa tiền,
/>[truy cập ngày 12/09/2014].
5

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

6

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

Việc rửa tiền thường được tiến hành theo một chu trình cơ bản bao gồm 3 giai
đoạn: phân phối, dàn trải, hội nhập.
Giai đoạn phân phối (placement): Phân phối nguồn tiền từ các hoạt động phi
pháp vào các định chế tài chính mà không bị phát hiện bởi các cơ quan luật pháp. Các
tội phạm rửa tiền thực hiện đầu tư phân tán bằng cách chia các khoản “tiền bẩn” thành
nhiều khoản tiền nhỏ dưới mức quy định.
Giai đoạn dàn trải (layering): Tiền được chuyển từ tổ chức tài chính này sang tổ
chức tài chính khác để che giấu nguồn gốc và chủ sở hữu của tiền. Thực chất đây là
quy trình tạo ra một chuỗi các giao dịch nhằm mục đích che đậy các nguồn tiền từ các
hoạt động phi pháp và làm cho chúng ngày càng xa nguồn gốc ban đầu.
Giai đoạn hội nhập (integration): Tiền được đầu tư vào những hoạt động kinh
doanh hợp pháp.
1.1.4. Qui trình và các phương thức rửa tiền rửa tiền
1.1.4.1. Qui trình rửa tiền
Về mặt qui trình, rửa tiền được chia làm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Đưa tiền bất hợp pháp vào hệ thống kinh tế tài chính, gọi tắt là
“gửi tiền”. Giai đoạn này được coi là khó khăn nhất đối với bọn tội phạm, vì tiền và tài
sản bất hợp pháp đang được các cơ quan Điều tra theo dõi. Hơn thế nữa, nhà nước
thường đặt ra nhiều qui chế để đón lõng bọn tội phạm rửa tiền, ví dụ như quy định
lượng tiền mặt được đưa qua biên giới, được phép thanh toán và thực hiện các quy
định về khai báo ngân hàng.

Giai đoạn 2: Tích tụ và quay vòng các khoản tiền sau khi chúng đã đã thâm
nhập hệ thống tài chính, gọi tắt là “chuyển dịch”, sắp xếp”. Trong công đoạn này,
nhiều thao tác nghiệp vụ được thực hiện làm cho đồng tiền chuyển dịch khắp nơi, quay
vòng nhiều lần để xóa đi dấu vết tội phạm. Quốc gia nào có hệ thống luật doanh
nghiệp càng thông thoáng, thì càng dễ bị lợi dụng thông qua việc thành lập công ty
“ma”.
Giai đoạn 3: Đầu tư hợp pháp, gọi tắt là “hòa nhập”. Đây là lúc bọn tội phạm
sử dụng tiền, tài sản đã được tẩy rửa để đầu tư một cách hợp pháp vào hoạt động sản
xuất kinh doanh dưới các hình thức như: đầu tư vào các doanh nghiệp, mua cổ phiếu,
tín phiếu, bất động sản. Việc đầu tư vào sản xuất kinh doanh sẽ làm gia tăng giá trị

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

7

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

đồng tiền tội phạm, trộn lẫn đồng tiền hợp pháp và bất hợp pháp, đây cũng là công
đoạn khó khăn để có thể xác định hành vi cấu thành tội phạm.6
1.1.4.2. Các phương thức rửa tiền
Theo nội dung hoạt động, rửa tiền biểu hiện theo một số phương thức như:
Rửa tiền thông qua đầu tƣ nƣớc ngoài
Thời gian qua, pháp luật đầu tư ngước ngoài của những nước đang phát triển
được xây dựng và thường được bổ sung, sửa đổi theo hướng ngày càng thông thoáng,
thuận lợi cho nhà đầu tư. Thậm chí độ thông thoáng đến mức người ta không cần quan

tâm đến nguồn gốc vốn đầu tư “tiền sạch”, “tiền bẩn” đều được chấp nhận thông qua
hoạt động đầu tư. Đây là mảnh đất màu mỡ để rửa tiền. Về phía bọn tội phạm, hiệu
quả đầu tư lại không phải là mục đích và lỗ lãi không quan trọng nên hoạt động đầu tư
chỉ được xem như là một công cụ rửa tiền. Chúng đưa tiền những nước đang phát triển
để mua bất động sản, mua lại nhà máy, công ty phá sản, thành lập các doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài lợi nhuận sau đầu tư được chuyển đến các địa chỉ mong muốn
đã có bề ngoài hợp pháp.
Rửa tiền thông qua các công ty bảo hiểm
Theo đó, bọn tội phạm dùng tiền có nguồn gốc bất hợp pháp mua bảo hiểm
nhân thọ của các công ty bảo hiểm. Khoản tiền này được nằm trong tài khoản của các
công ty bảo hiểm một thời gian nhất định. Tiền có nguồn gốc bất hợp pháp không
được sử dụng trong thời gian dài cũng tạo ra cho nó một Điều kiện an toàn nhất định.
Sau đó, kẻ tẩy rửa sẽ viện một lí do nào đó để yêu cầu rút tiền trước thời hạn hoặc
dùng giá trị của hợp đồng bảo hiểm để đảm bảo chi trả cho một nhu cầu giao dịch nào
đó như mua bất động sản.
Trên thực tế bọn tội phạm còn biến hóa để nó trở nên rối rắm hơn nhiều. trong
trường hợp khi yêu cầu công ty bảo hiểm rút tiền, chúng không rút tiền cho chính bản
thân mình mà sẽ chỉ định một người khác là người thụ hưởng như con, cháu, đồng
bọn, luật sư.
Rửa tiền bằng cách sử dụng hóa đơn, chứng từ giả

Luận văn, Luận văn phòng chống Rửa tiền qua hệ thống Ngân hàng Việt Nam,
[truy
cập ngày 12-10-2014].
6

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

8

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

Theo qui định pháp luật của nhiều nước, việc thành lập và hoạt động của các
doanh nghiệp hầu như không chịu sự kiểm soát nào từ phía nhà nước. Muốn thành lập
doanh nghiệp chỉ cần đăng kí qua mạng, qua điện thoại, qua luật sư đại diện. Ngay sau
khi thành lập, doanh nghiệp có thể mua hóa đơn từ chi cục thuế để hoạt động. Những
công ty bình phong có thể được lập ra bằng cách thuê người khác đứng tên để được
thành lập, thuê địa chỉ làm trụ sở hoặc khai gian địa chỉ rồi biến mất, những doanh
nghiệp này được gọi là doanh nghiệp “ma” hay doanh nghiệp “ảo”. Hoạt động của
chúng không chỉ gắn với rửa tiền mà còn có thể lừa đảo, trốn thuế, buôn lậu, tham
nhũng… Và theo đó bọn tội phạm sử dụng tư cách pháp nhân của doanh nghiệp “ma”
để kí kết hợp đồng thương mại “ma”, cung cấp các dịch vụ khống và xuất hóa đơn,
chứng từ theo các yêu cầu rửa tiền hay mục đích phạm tội. Ở hình thức khác, do có
nhiều công ty ở nhiều nước nên chúng chuyển tiền bất hợp pháp vào các công ty ở
nước này, rồi từ công ty đó mua tài sản hoặc dịch vụ của công ty đặt ở nước khác (bề
ngoài có thể khác chủ, nhưng thực tế cùng chủ), với giá rất cao so với giá trị thực của
tài sản, kĩ thuật này giúp chúng lý giải được nguồn gốc của lãi giả tạo.
Rửa tiền tại các sòng bạc
Tại các sòng bạc hầu như không bất cứ hành động nào nhằm kiểm soát nguồn
gốc tiền của khách mang đến chơi bạc. Do vậy sòng bạc được xem là thiên đường để
bọn tội phạm thực hiện tẩy rửa tiền bằng cách bỏ tiền có nguồn gốc bất hợp pháp để
mua vé, mua thẻ chơi bạc nếu thắng chúng sẽ được trả bằng séc để đưa tiền thắng bạc
vào tài khoản của mình. Như vậy, bọn tội phạm sẽ có séc của sòng bạc để hợp pháp
hóa những đồng tiền bất hợp pháp. Ở khía cạnh khác nhiều khi việc đánh bạc chỉ là
hình thức bên ngoài thực chất bọn tội phạm đang thỏa thuận với chủ sòng bạc để có

được xác nhận các khoản tiền thắng bạc với một tỉ lệ chi phí nhất định.
Rửa tiền thông qua sổ xố và cá cược hợp pháp
Việc hợp thức hóa tiền có nguồn gốc phạm tội khi thực hiện thông qua mua lại
những giải thưởng xổ số với giá lớn hơn giá trị thực mà người trúng thưởng có thể
được hưởng. Khoản chi phí lớn hơn đó là khoản chi phí đảm bảo cho tính hợp pháp
của đồng tiền bất hợp pháp. Sau khi sở hữu vé xổ số trúng thưởng, bọn tội phạm vào
công ty phát hành xổ số là có thể nhận tiền hợp pháp.
Trong Điều kiện của cơ chế thị trường nhiều trò chơi cá cược được thừa nhận là
nhu cầu giải trí như đua ngựa, trọi gà, trọi trâu,... Hoạt động cá cược này sử dụng tiền
mặt với số lượng lớn. Đây cũng là mảnh đất tốt cho việc rửa tiền.
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

9

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

Rửa tiền thông qua đầu tư chứng khoán
Thị trường chúng khoán cũng là nơi bọn tội phạm chú ý lợi dụng để rửa tiền,
nhất là thị trường chứng khoán ở những nước chưa có quy định chặt chẽ về kiểm soát
nguồn gốc tài chính và pháp luật về rửa tiền. Bọn tội phạm sử dụng các khoản tiền bất
hợp pháp để đầu tư cổ phiếu được niêm yết tại các trung tâm giao dịch chứng khoán.
Sau một thời gian đầu tư, các cổ phiếu trên sẽ được bán ra với giá có thể thấp hơn giá
đầu tư ban đầu, nhưng dấu vết tội phạm của đồng tiền bất hợp pháp đã dần phai mờ.
Do những đồng tiền này được nhận qua hệ thống tài chính nên nó có được bề ngoài
hợp pháp.

Rửa tiền qua hệ thống ngân hàng
Rửa tiền qua hệ thống ngân hàng đã và đang trở thành một trong những mô
hình rửa tiền mà bọn tội phạm ưa thích sử dụng. Rửa tiền qua hệ thống ngân hàng là
việc lợi dụng những kẻ hở trong các qui định giao dịch, cho vay của ngân hàng để thực
hiện tẩy rửa tiền. Một trong những ưu điểm nổi bật của phương thức là nếu thực hiện
trót lọt, dấu vết của đồng tiền bẩn gần như được xóa bỏ hoàn toàn, đồng tiền đội lớp
hợp pháp được bổ sung vào dòng chảy vốn của nền kinh tế một cách tự nhiên. Hơn
nữa, trên thế giới hầu như nước nào cũng có hệ thống ngân hàng. Càng ở những nước
có quy định về phòng chống rửa tiền sơ khai, việc lợi dụng hệ thống ngân hàng để rửa
tiền càng thuận lợi hơn.7
1.1.5. Nguyên nhân Điều kiện phạm tội rửa tiền
Do ở Việt Nam có thói quen sử dụng tiền mặt, tiền mặt là một công cụ được ưa
chuộng trong thanh toán và từ lâu đã trở thành thói quen khó thay đổi của người tiêu
dùng và nhiều doanh nghiệp. Điều này cũng dễ hiểu bởi nền kinh tế nước ta vẫn còn
kém phát triển, người dân chưa có cơ hội tiếp cận với các phương tiện thanh toán hiện
đại. Việt Nam vẫn là quốc gia có nền kinh tế phi chính thức phát triển với đặc điểm
sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo quy mô nhỏ, lẻ. Ngoài ra, một bộ phận rất lớn của
nền kinh tế không chính thức là kinh tế ngầm liên quan tới hoạt động buôn lậu, trốn
thuế, gian lận thương mại. Theo nhiều chuyên gia kinh tế, đối với những người tham

Luận văn, luận văn phòng chống Rửa tiền qua hệ thống ngân hàng Việt Nam,
[truy
cập ngày 12/10/2014].
7

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

10

SVTH: Trần Thanh Tho

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

gia các giao dịch này, cho dù phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt có thuận
tiện thì đó vẫn không phải là phương tiện thanh toán được lựa chọn, xuất phát từ nhu
cầu che giấu nguồn gốc giao dịch và danh tính của đối tượng tham gia. Hệ thống phục
vụ cho thanh toán tiền mặt chưa phát triển, phải thừa nhận rằng, hiện nay cơ sở hạ tầng
phục vụ cho thanh toán không dùng tiền mặt vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu từ thực tế
cuộc sống.
Tại các ngân hàng Việt Nam, ngoài nguy cơ rửa tiền từ các giao dịch chuyển
tiền điện tử thì các giao dịch chuyển tiền trực tiếp cũng rất dễ xảy ra do hệ thống quản
trị rủi ro, phòng chống rửa tiền của các ngân hàng chưa hoàn thiện, một số ngân hàng
áp dụng hệ thống cập nhật, theo dõi, lọc giao dịch chưa thật chuẩn xác, đồng bộ theo
chuẩn quốc tế. Thêm vào đó, chính nhân viên ngân hàng trong quá trình giao dịch
cũng chưa mấy quan tâm đến vấn đề này.
Cùng với hoạt động thương mại và đầu tư ngày càng gia tăng ở Việt Nam. Cơ
quan cảnh báo nếu không có các biện pháp nhanh và hiệu quả để đối phó thì tội phạm
rửa tiền đặt biệt là tội tham nhũng sẽ gia tăng và sự vận hành hợp pháp của lĩnh vực tài
chính tại Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Các tội phạm nguồn ngày càng phát triển đặt biệt là tham nhũng. Tham nhũng
là một trong những nguyên nhân gây ra nạn rửa tiền. Và vấn đề phòng chống tham
nhũng ở Việt Nam vẫn chưa được diễn ra một cách triệt để vì nó liên quan đến nhiều
người ở nhiều vị trí cấp cao, dường như trở thành hệ thống.
Hệ thống các cơ quan pháp luật phòng chống rửa tiền còn yếu kém trong thời
đại công nghệ, việc ứng dụng công nghệ thông tin chính là mấu chốt trong phòng,
chống rửa tiền. Tuy nhiên, thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin vào phòng, chống
rửa tiền ở các ngân hàng ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế. Nhất là sự thiếu quan tâm

tới đào tạo, nâng cao nhận thức về phòng, chống rửa tiền, cán bộ công nghệ thông tin
chưa hiểu rõ về phòng, chống rửa tiền, lúng túng trong việc lựa chọn phần mềm hỗ trợ
phòng chống rửa tiền. Ngân sách dành cho việc đầu tư hệ thống công nghệ thông tin
còn hạn chế. Với những ngân hàng đã triển khai hệ thống công nghệ thông tin phục vụ
phòng, chống rửa tiền thì chủ yếu quan tâm tới mục tiêu đảm bảo an toàn giao dịch.
Do đó, những yêu cầu đối với hệ thống công nghệ thông tin là cần đồng bộ hóa và
nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin tại các ngân hàng theo hướng đáp ứng theo quy
định của pháp luật, phân tích giao dịch, khách hàng, hỗ trợ sàng lọc, nhận biết khách
hàng, báo cáo, lưu trữ thông tin.
1.1.6. Hậu quả của tội rửa tiền
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

11

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

1.1.6.1. Về mặt kinh tế
Về mặt phát triển kinh tế, khối lượng tiền rửa ảnh hưởng xấu đến nền kinh
tế qua ba kênh chính, thứ nhất là làm xói mòn hệ thống tài chính, thứ hai là làm giảm
hiệu quả của khu vực kinh tế chính thức và thứ ba là tác động đến khu vực kinh tế
nước ngoài bằng cách bóp méo giá cả và làm chênh lệch hướng các dòng vốn quốc tế.
Rửa tiền sẽ làm suy yếu sự phát triển của hệ thống tài chính bằng hai lí do. Lí
do thứ nhất, rửa tiền làm xói mòn chính bản thân nội tại của các tổ chức tài chính.
Điều dễ dàng nhận thấy mối quan hệ nguy hiểm giữa hành vi rửa tiền và cán bộ phụ
trách của các tổ chức tài chính. Một số lượng tiền có nhu cầu được rửa càng cao thì

tính nguy hiểm càng lớn thông qua các hành vi tham nhũng và các tìm kiếm đặc lợi
khác. Điều này làm thiên lệch các quyết định đầu tư tài chính và dẫn đến giảm hiệu
quả của hệ thống tài chính ở cấp vi mô lẫn vĩ mô.
Lý do thứ hai, ở các nước đang phát triển lòng tin của khách hàng đối với hệ
thống tài chính là một yêu cầu quan trọng để phát triển hệ thống này qua thời gian và
như vậy bất cứ một tín hiệu nào mà khách hàng cho rằng những định chế tài chính là
gian lận hoặc tiếp tay cho hoạt động gian lận này đều có thể làm suy sụp niềm tin và
có thể tồn tại đến cả hệ thống. Trong tình trạng tồi tệ khủng hoảng ngân hàng có thể
xảy ra vì công chúng sẽ cư xử theo hiệu ứng tâm lí bầy đàn hoặc rút vốn hàng loạt nếu
lòng tin này không còn.
Bên cạnh tác động đến hệ thống tài chính, rửa tiền còn tác động tiêu cực trực
tiếp đến tăng trưởng của khu vực kinh tế chính thức. Rửa tiền sẽ làm chênh lệch hướng
phân bổ nguồn lực trong khu vực kinh tế chính thức kém hiệu quả. Theo các báo cáo
rửa tiền, phần lớn lượng tiền này được đem đi đầu tư ở những khu vực xem như là vô
trùng để đảm bảo tính an toàn là suất sinh lợi. Những khoản đầu tư này không những
chỉ tạo ra ít hiệu suất cho nền kinh tế mà nó chệch hướng cung và cầu tự nhiên của khu
vực chính thức. Thường thì trong khu vực bất động sản, các hoạt động nghệ thuật, đồ
cổ, nữ trang và các ngành ô tô đắt tiền được giới rửa tiền quan tâm. Những dấu hiệu
bất thường về cung hoặc cầu trong xã hội thường là do các hoạt động bất chính gây ra,
và rửa tiền là một hoạt động quan trọng tạo nên sự mất cân đối trong xã hội này.
Rửa tiền cũng có tác động lên khu vực nước ngoài. Có hai tác động kinh tế
chính của việc rửa tiền lên khu vực nước ngoài đối với một nền kinh tế là làm giảm
đầu tư nước ngoài và bóp méo giá cả ngoại thương. Về mặt lí thuyết nếu hiện tượng
này lặp đi lặp lại và với số lượng lớn có thể dẫn đến làm thay đổi cơ cấu kinh tế đất
nước và tạo sự cân bằng giả tạo. Một lúc nào đó, việc rửa tiền hoàn tất hoặc rút ra khỏi
GVHD: Nguyễn Văn Tròn

12

SVTH: Trần Thanh Tho

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

một nước đột ngột với số lượng lớn có thể dẫn đến khủng hoảng tiền tệ hoặc khủng
hoảng ngân hàng, chưa kể đến những hệ quả như thay đổi tỉ giá hối đoái thực và làm
mất cân bằng giữa khu vực hàng ngoại thương và phi ngoại thương.
Ngoài những ảnh hưởng về phân bổ nguồn lực, hoạt động rửa tiền sẽ làm sai
lệch các thống kê kinh tế và như vậy sẽ làm cho việc đưa ra các chính sách kinh tế,
nhất là chính sách tiền tệ sẽ không thể đúng liều lượng và hữu hiệu được. Và điều quan
trọng hơn hết là rủi ro về danh tiếng cho quốc gia nếu không kiểm soát được vấn nạn
rửa tiền tại quốc gia mình.8
1.1.6.2. Về mặt xã hội
Tội phạm rửa tiền là tội phạm nguồn, nếu việc rửa tiền thành công thì tội phạm
đã có thể làm sinh lời từ số tài sản phạm tội mà có, trở thành nơi ẩn náo an toàn cho
một số tài sản có được từ nguồn thu nhập bất hợp pháp hoặc không minh bạch. Do đó
nếu tội phạm rửa tiền phát triển sẽ kéo theo nhiều loại tội phạm khác cùng phát triển
theo như ma túy, buôn lậu, tham nhũng, trốn thuế, tài trợ khủng bố. Sự phát triển của
những loại tội phạm này không đe dọa đến kinh tế, chính trị mà còn cả về mặt xã hội.
Trong đó, buôn ma túy gây ra tình trạng nghiện ngập, gây mất trật tự xã hội, buôn lậu
tham nhũng, trốn thuế làm lũng đoạn nền kinh tế thị trường tội phạm khủng bố gây ra
những cuộc thảm sát không đáng có. Để khắc phục hậu quả của những tội phạm trên
gây ra, chính phủ sẽ tốn nhiều thời gian. Do đó sẽ gây cản trở rất lớn tới sự phát triển
của toàn xã hội nước đó.
1.2. Lịch sử các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền
1.2.1. Các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền theo Bộ luật Hình
sự 1986
Ở giai đoạn này, trong nhóm tội phạm xâm phạm trật tự công cộng gồm có tội

gây rối trật tự công cộng, tội hành nghề mê tín, dị đoan gây hậu quả nghiêm trọng, tội
đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc, tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm
tội mà có, tội chứa mại dâm, tội môi giới mại dâm, tội tổ chức dùng chất ma túy, tội
xâm phạm mồ mả, hài cốt. Trong đó tội rửa tiền chưa được quy định thành một tội

Tài liệu, Đề tài giải pháp phòng chống, Rửa tiền qua hệ thống Ngân hàng Việt Nam,
[truy cập ngày 11-10-2014].
8

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

13

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

riêng biệt, nhưng được quy định chung trong nhóm tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản
do người khác phạm tội mà có (Điều 201, Bộ luật Hình sự năm 1986). Cụ thể:
“Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.
1- Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ do
người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tù từ sáu tháng đến năm năm.
2- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ ba năm
đến mười hai năm:
a) Có tổ chức;
b) Tài sản có số lượng lớn hoặc có giá trị lớn;
c) Tái phạm nguy hiểm.”

Tội rửa tiền được qui định chung trong nhóm tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản
do người khác phạm tội mà có do chúng có nguồn gốc từ hoạt động phi pháp là tiền
được kiếm ra không trong sạch, rõ ràng như từ tham nhũng, hối lộ, đánh bạc… từ tiền
bất hợp pháp mà chuyển thành tiền hợp pháp để sử dụng công khai. Rửa tiền gây ra
hậu quả về kinh tế, xã hội nghiêm trọng ảnh hưởng tới an ninh quốc gia và uy tín quốc
tế của quốc gia, làm suy yếu nền kinh tế, cũng như cải tổ nền kinh tế. Tội chứa chấp
hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có cũng vậy. Tài sản do người khác
phạm tội mà có được xác định là tài sản do người phạm tội có được trực tiếp từ việc
thực hiện hành vi phạm tội như tài sản chiếm đoạt được, tham ô, nhận hối lộ… tài sản
do người phạm tội có được từ việc mua bán, đổi chác bằng tài sản có được trực tiếp từ
việc họ thực hiện hành vi phạm tội. Hành vi tiêu thụ tài sản được hiểu là những hành
vi có tính chất dịch chuyển tài sản từ người có tài sản do phạm tội mà có sang người
khác như hành vi mua, tạo điều kiện để bán hoặc để trao đổi tài sản đó. Hành vi phạm
tội tiêu thụ tài sản chỉ cấu thành tội “Chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác
phạm tội mà có” khi không có sự hứa hẹn trước, nếu có sự hứa hẹn trước sẽ tiêu thụ,
thu mua tài sản trộm cắp thì hành vi của người tiêu thụ là hành vi của một đồng phạm
với tội trộm cắp tài sản với vai trò là người giúp sức người đã thực hiện hành vi trộm
cắp tài sản.
Do đó tội rửa tiền có thể được qui định chung trong nhóm tội chứa chấp hoặc
tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.9

9

Điều 201 Bộ luật Hình sự năm 1985.

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

14

SVTH: Trần Thanh Tho

Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

1.2.2. Các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền theo Luật Hình sự
1999
Theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam năm 1999 thì chưa quy định cụ
thể về tội rửa tiền mà chỉ quy định về tội rửa tiền xuất hiện với nhiều hình thức, thủ
đoạn phạm tội tinh vi, nguy hiểm, đe dọa gây bất ổn cho các quan hệ xã hội, cho nền
kinh tế và an ninh quốc gia. Việc đấu tranh phòng chống tội tẩy rửa tiền được quốc hội
cụ thể hóa tội danh tại Điều 251 Bộ luật Hình sự năm 1999 sửa đổi, bổ sung 2009.
Hợp pháp hóa tiền, tài sản do phạm tội mà có là loại tội phạm mới được quy định
trong Bộ luật Hình sự 1999 sửa đồi bổ sung 2009. Hành vi này không chỉ gây khó
khăn cho hoạt động của các cơ quan Điều tra, truy tố, xét xử còn trực tiếp xâm phạm
đến trật tự công cộng, trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa.
Hợp pháp hóa tiền tài sản do phạm tội mà có với bản chất là rửa tiền là một loại
tội chưa được nghiên cứu nhiều tại Việt Nam, thể hiện ở các khía cạnh:
Về khoa học luật hình sự, lí luận về tội này còn mờ nhạt chưa có hệ thống quan
điểm nhất quán khiến nhiều người chưa hiểu rõ và chưa nhận thức đầy đủ tính nguy
hiểm của tội này, từ đó chưa có cơ sở khoa học vững chắc trong việc giải quyết vụ án
trên thực tiễn.
Về mặt luật thực định, việc quy định tội danh hợp thức hóa tiền tài sản do phạm
tội mà có chưa phản ánh hết được sự nghiêm trọng, đa dạng, phức tạp và những tác hại
nguy hiểm của hoạt động rửa tiền đối với nền kinh tế. Do đó, cần thiết nghiên cứu và
đưa ra mô hình lí luận mới trong đó có mở rộng phạm vi chủ thể, hành vi khách quan
của tội này nhằm tránh bỏ lọt tội phạm.
Hiện nay trên thế giới các quốc gia đều sử dụng khái niệm tội rửa tiền. Vì vậy,
việc qui định trong Bộ luật Hình sự tội danh mới này không những làm cho luật Việt

Nam hài hòa với pháp luật quốc tế mà còn khẳng định cam kết của Việt Nam trong
việc đấu tranh phòng và chống rửa tiền vốn đang được các nước nhất là các nước đang
phát triển quan tâm.
Rửa tiền là một trong những loại tội phạm tài chính đang ngày càng gia tăng
trên thế giới và tại Việt Nam. Nó là một loại tội phạm phát sinh, có tính toàn cầu và đe
dọa nghiêm trọng sự phát triển lành mạnh của các nền kinh tế. Thuật ngữ rửa tiền thể
hiện đầy đủ hành vi và tính chất nguy hiểm hơn so với thuật ngữ hợp thức hóa tiền tài
sản do phạm tội mà có đang được Bộ luật Hình sự 1999 sửa đồi bổ sung 2009 sử dụng

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

15

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

hiện nay, đòi hỏi phải sớm thay đổi tội hợp thức hoá tiền tài sản do phạm tội mà có
bằng tội rửa tiền.10
1.2.3. Các quy định của pháp luật Việt Nam về tội rửa tiền theo Luật Hình sự
1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009
Ngày 29 tháng 6 năm 2009, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một
số Điều của Bộ luật Hình sự 1999 sửa đồi bổ sung 2009 (BLHS), chính thức quy định
tội danh Rửa tiền tại Điều 251 BLHS trên cơ sở sửa đổi tội danh Hợp pháp hóa tiền, tài
sản do phạm tội mà có. Việc sửa đổi, bổ sung lần này nhằm bao quát các hành vi rửa
tiền được đề cập trong các Công Ước Quốc Tế, tạo cơ sở pháp lý để đấu tranh có hiệu
quả đối với tội phạm rửa tiền ở nước ta, đồng thời góp phần thuận lợi cho hợp tác quốc

tế trong đấu tranh phòng, chống rửa tiền.
Công ước của Liên hợp quốc về chống buôn bán bất hợp pháp các chất ma túy
và các chất hướng thần năm 1988 (Công ước Viên) là công ước đầu tiên có các quy
định về đấu tranh chống rửa tiền ở cấp độ quốc tế. Trong Công ước này không có quy
định rõ ràng nào để xác định chủ thể của tội phạm rửa tiền có bao gồm người phạm tội
nguồn hay không. Tuy nhiên xem xét Điều 3 của Công ước Viên, quy định mục đích là
yếu tố bắt buộc, tức là hành vi rửa tiền phải xuất phát từ một trong hai mục đích là
nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tài sản, hoặc nhằm giúp đỡ người phạm tội
trốn tránh các hậu quả pháp lý do hành vi phạm tội của mình gây ra. Sự tồn tại của
thuật ngữ “giúp đỡ” trong trường hợp thứ hai rõ ràng đã loại trừ người thực hiện hành
vi phạm tội nguồn ra khỏi phạm vi chủ thể của tội phạm rửa tiền, trong khi trường hợp
thứ nhất lại không xác định mục đích che giấu tiền, tài sản là do bản thân người phạm
tội chiếm đoạt được hay là giúp đỡ người khác. Căn cứ tinh thần của điều luật, người
viết cho rằng, ý đồ của người làm luật muốn hướng tới cả chủ thể của tội phạm nguồn
và những đối tượng khác tuy không thực hiện tội phạm nguồn nhưng tham gia vào quá
trình rửa tiền.11
Khi Bộ luật Hình sự năm 1999 được sửa đổi, bổ sung năm 2009 thì đã có quy
định cụ thể về tội rửa tiền cụ thể là Điều 251 BLHS quy định về tội phạm rửa tiền như
sau:

10

Điều 250 Bộ luật Hình sự năm 1999 (đã được sửa đồi, bổ sung 2009).

Công Ước của Liên Hợp Quốc về phòng chống buôn bán bất hợp pháp các chất ma túy và các chất
hướng thần năm 1988.
11

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

16

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

“Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ một năm đến
năm năm:
a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc
giao dịch khác liên quan đến tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có nhằm che giấu
nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản đó;
b) Sử dụng tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có vào việc tiến hành các
hoạt động kinh doanh hoặc các hoạt động khác;
c) Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị trí, quá trình di chuyển
hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản biết rõ là do phạm tội mà có hoặc cản trở việc
xác minh các thông tin đó;
d) Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm a, b và c khoản này
đối với tiền, tài sản biết rõ là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi
tiền, tài sản do phạm tội mà có”.12
Như vậy, quy định tại Điều 251 BLHS chưa thể hiện rõ chủ thể của tội phạm
rửa tiền có bao gồm chủ thể của tội phạm nguồn hay không, Điều đó dẫn đến các nhà
nghiên cứu cũng đưa ra các quan điểm khác nhau. Khi phân tích, so sánh hệ thống
pháp luật Việt Nam với 40+9 khuyến nghị (bản dịch) của FATF về chống rửa tiền và
chống tài trợ khủng bố13, có quan điểm nhận định rằng nếu bản thân người phạm tội
thực hiện hành vi cất giấu, chứa chấp tiêu thụ tài sản do mình phạm tội mà có thì chỉ bị
truy cứu trách nhiệm hình sự về tội phạm nguồn. Tuy nhiên các chuyên gia của FATF,
khi nghiên cứu đánh giá các quy định của Luật hình sự Việt Nam để xem xét sự tuân

thủ các khuyến nghị về chống rửa tiền, lại nhận định rằng quy định tại Điều 251 Bộ
luật Hình sự Việt Nam cho phép trừng trị các hành vi tự rửa tiền của người thực hiện
tội phạm nguồn tuy rằng nó chưa được thể hiện trong thực tiễn xét xử. Giải thích vấn
đề này, một số quan điểm cho rằng trong thực tiễn xét xử của Việt Nam, khi người
phạm tội chiếm đoạt được tài sản từ việc thực hiện tội phạm và sau đó hợp pháp hóa
hoặc sử dụng tài sản đã chiếm đoạt được vào các hoạt động kinh doanh hoặc các hoạt
động kinh tế khác, thì thông thường người phạm tội chỉ bị truy tố về hành vi phạm tội
nguồn mà không đồng thời bị truy tố theo Điều 251 BLHS, vì hình phạt đối với các tội
phạm nguồn trong trường hợp này thường đã rất nghiêm khắc, trong nhiều trường hợp

12

Điều 251 Bộ luật Hình sự năm 1999 (đã được sửa đổi, bổ sung 2009).

13

Lực Lượng Đặc Nhiệm Tài Chính về chống Rửa tiền (FATF).

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

17

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

là hình phạt cao nhất - tử hình. Do vậy không cần thiết phải truy tố một hành vi kém

nghiêm trọng hơn quy định tại Điều 251 BLHS. Trên thực tế, theo các chuyên gia của
FATF, cách lí giải này đã không được công nhận như một nguyên tắc cơ bản trong hệ
thống pháp luật Việt Nam để lấy đó làm cơ sở không truy tố hành vi tự rửa tiền một
cách độc lập.
1.3. Tội rửa tiền theo quy định một số nƣớc trên thế giới
1.3.1. Theo pháp luật Cộng hòa liên bang Nga
Điều 174 Bộ luật Hình sự Liên bang Nga năm 1997 quy định tội rửa tiền, với
tên gọi là “Hợp pháp hóa (tẩy rửa) tiền hoặc tài sản có được một cách bất hợp pháp”,
quy định hành vi tiến hành các nghiệp vụ tài chính và các giao dịch khác liên quan đến
tiền, tài sản có được một cách bất hợp pháp cũng như sử dụng tiền, tài sản đó vào việc
tiến hành các hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động kinh tế khác là hành vi phạm tội.14
Hình phạt áp dụng đối với tội danh này mức thấp nhất là phạt tiền từ 500 lần đến 700
lần mức lương, mức thu nhập tối thiểu hoặc thu nhập khác của người bị kết án trong
thời gian từ 5 đến 7 tháng và cao nhất là mười năm tù giam.
Mặc dù hành vi rửa tiền bước đầu đã được tội phạm hóa trong Bộ luật Hình sự ,
nhưng việc áp dụng luật trong thực tiễn đã gặp phải nhiều khó khăn. Thứ nhất, Điều
luật không chỉ rõ đối tượng tác động của tội phạm là tiền, tài sản do phạm tội mà có
mà chỉ quy định chung là tiền, tài sản có được một cách phi pháp. Thứ hai, hàm ý của
các thuật ngữ “nghiệp vụ tài chính” hoặc “các giao dịch khác” cũng không được định
nghĩa và giải thích rõ ràng.
Tuy nhiên, sau khi Dự luật được Quốc hội Liên bang thông qua, Tổng thống
Nga Yeltsin đã sử dụng quyền phủ quyết của mình, phủ quyết đạo luật trên trước khi
nó có hiệu lực, vì cho rằng “Đạo luật về chống rửa tiền vừa được thông qua đã mâu
thuẫn với nghĩa vụ quốc tế của Liên bang Nga theo Công ước của Liên minh Châu Âu
về chống rửa tiền mà Nga là thành viên từ năm 1999, cũng như các quy định về bảo hộ
quyền tự do lưu thông hàng hóa, dịch vụ và bảo vệ quyền tài sản được quy định trong
Hiến pháp Liên bang Nga”.
Một số sửa đổi, bổ sung luật phòng chống rửa tiền Liên Bang Nga giai đoạn gần
đây. Đối mặt với tình trạng chủ nghĩa khủng bố ngày càng nghiêm trọng ở Nga, sau sự
kiện 11 tháng 9 tháng 2001, dưới xu thế đấu tranh chống khủng bố của cộng đồng

14

Điều 174, Bộ luật Hình sự Liên Bang Nga năm 1997 (BLHS Nga).

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

18

SVTH: Trần Thanh Tho


Luận văn tốt nghiệp

Tội rửa tiền trong Luật Hình sự Việt Nam hiện hành

Quốc tế, ngày 31 tháng 10 năm 2002 nước Nga tiếp tục tiến hành sửa đổi Luật Phòng
chống rửa tiền. Nghiên cứu nội dung sửa đổi cho thấy, lần sửa đổi này chỉ tiến hành xử
lý trên phương diện kỹ thuật lập pháp, thay đổi tên gọi của đạo luật thành “Luật phòng
chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố”, đưa thêm cụm từ chống tài trợ khủng bố
vào tên các chương 2, chương 4 cũng như các Điều, khoản cụ thể có liên quan.15
Ngoài ra, trong Điều 5 có sửa đổi và mở rộng phạm vi của các tổ chức tài chính,
cụ thể bao gồm 8 loại tổ chức sau là tổ chức tín dụng, cá nhân tổ chức chuyên môn
trên thị trường chứng khoán, công ty bảo hiểm và các công ty cho thuê tài chính, đơn
vị bưu chính và thông tin liên bang, công ty cầm đồ, thế chấp, tổ chức mua bán kim
loại quý, đá quý, các công ty tổ chức đua ngựa, sổ xố và các loại trò chơi có thưởng
khác, các cơ quan quản lý các quỹ đầu tư và các quỹ trợ cấp phi chính phủ. Tiếp theo,
ngày 28 tháng 7 năm 2004, nước Nga thông qua Đạo luật số 88-FZ, tiếp tục sửa đổi
lần thứ hai Luật Phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.
Tại Điều 5 đã quy định thêm loại tổ chức tài chính thứ 9 là tổ chức trung gian

môi giới mua bán bất động sản. Luật sửa đổi cũng bổ sung thêm quyền từ chối mở tài
khoản của các tổ chức tài chính, đồng thời bổ sung Khoản 7.1 quy định “quyền và
nghĩa vụ của một số cá nhân khác”. Theo đó, những người hành nghề luật sư, công
chứng viên, những nhân viên cung cấp các dịch vụ kế toán, kiểm toán và các dịch vụ
pháp lý khác, khi họ đại diện danh nghĩa của khách hàng, hoặc vì quyền lợi của khách
hàng mà tiến hành các hoạt động liên quan đến tiền, tài sản cũng phải thực hiện các
nghĩa vụ nhận biết khách hàng, thiết lập cơ chế kiểm soát nội bộ, nghĩa vụ lưu trữ hồ
sơ như quy định tại Điều 7 đối với các tổ chức tài chính. Và lần sửa đổi cuối cùng gần
đây nhất (năm 2008, Luật số 275-FZ) đã bổ sung thêm quy định về nhận biết khách
hàng là những người có ảnh hưởng chính trị vào trong các quy định về nhận biết và
cập nhật thông tin khách hàng.
Có thể thấy, trải qua một quá trình hơn 10 năm trong lịch sử lập pháp về chống
rửa tiền, các quy định về Phòng chống rửa tiền của Liên bang Nga không ngừng được
sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện đáp ứng những yêu cầu của thực tiễn phát triển đất
nước, đồng thời đưa hệ thống pháp luật của nước Nga về chống rửa tiền đạt tới các
chuẩn mực quốc tế.

15

Bộ luật Hình sự Liên Bang Nga năm 2001 (BLHS Nga).

GVHD: Nguyễn Văn Tròn

19

SVTH: Trần Thanh Tho