Tóm tắt hồi thứ mười bốn trích trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí.

Nguyễn Huệ họp tướng sĩ, đắp đàn ở núi Bân tế trời đất, thần
sông thần núi, lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung rồi
đốc xuất đại binh ra Bắc.
Tôn Sĩ Nghị mang đại quân kéo thẳng một mạch đến Thăng Long "không mất một mũi tên, như vào
chỗ không người". Y rất "'kiêu căng, buông tuồng” quan quân chỉ lo ăn chơi. Hễ ai nhắc đến tình hình
giặc giã thì y nói: “Ngày mùng 6 tháng giêng, nhân dịp đầu xuân sẽ xuất quân kéo thẳng đến sào huyệt
của quân Tây Sơn. Bọn giặc ấy nhất định sẽ lần lượt bị bắt sống, không một tên nào lọt lưới. Người Nam
Hà sẽ đều mà xem!" Bọn Việt gian bán nước cầu vinh thì "vui mừng" vì được "thấy lại bóng mặt trời ",
dựa vào Tổng đốc họ Tôn, sống trong tình trạng '"võ lắng, văn im, thảy đều bê trễ".
Vừa lúc ấy, có người cung nhân cũ từ phủ Trường Yên tới, nói với Thái hậu về tình hình trong nước, về
mối lo: “Nguyễn Huệ là tay anh hùng lão luyện, dũng mãnh và có tài cầm quân... ra Bắc vào Nam ẩn hiện
như quỷ thần.. ." Tổng đốc họ Tôn đem thứ quân '"nhớ nhà" mà chống chọi thì “địch sao nổi?" Lê Chiêu
Thống và Lê Quýnh đến gặp Tôn Sĩ Nghị để tâu bày, “tha thiết xin xuất quân” liền bị y quở trách.
Phần tiếp theo nói về quân Tây Sơn. Ngô Văn Sở lui binh về án ngữ Tam Điệp, sai Nguyễn Văn Tuyết
chạy trạm vào Nam cáo cấp; ra đi từ ngày 20 thì ngày 24 đến Phú Xuân
Nguyễn Huệ họp tướng sĩ, đắp đàn ở núi Bân tế trời đất, thần sông thần núi, lên ngôi hoàng đế, lấy niên
hiệu là Quang Trung rồi đốc xuất đại binh ra Bắc. Ngày 29 tháng chạp Mậu Thân (1788) tới Nghệ An,
tuyển thêm một vạn tinh binh, gặp cống sĩ Nguyễn Thiếp, tổ chức duyệt binh, truyền hịch đánh quân
Thanh, rồi kéo đại binh ra Tam Điệp hội ngộ với Ngô Văn Sở. Vua Quang Trung cho quân ăn Tết trước,
hẹn với tướng sĩ đến ngày mùng 7 Kỉ Dậu thì vào thành Thăng Long mở tiệc ăn mừng.
Nguyễn Huệ chia quân thành 5 đạo tiến đánh quân Thanh vào tối 30 Tết. Quân Thanh và lũ tay chân bị
bắt sống toàn bộ tại sông Gián và sông Thanh Quyết, đêm mùng 2 rạng ngày mùng 3 tiêu diệt đồn Hà
Hồi, rồi tiến đánh Ngọc Hồi, giặc Thanh bị thảm hại “thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối”, bạt vía
kinh hồn vội trốn xuống đầm Mực, làng Quỳnh Đô, bị voi quân ta '"giày đạp, chết đến hàng vạn người”.
Cùng lúc đó, đô đốc Long tiến đánh đồn Khương Thượng, quân Thanh bị tan vỡ, quân ta tiến vào giải
phóng kinh thành. Trưa mùng 5 tháng Giêng năm Kỉ Dậu, vua Quang Trung cùng đại quân tiến vào
Thăng Long. Tôn Sĩ Nghị và quan tướng hốt hoảng tháo chạy. Cầu phao bị đứt, hàng vạn giặc rơi xuống
sông chết làm tắc nghẽn sông Nhị Hà. Lê Chiêu Thống và bè lũ hoang sợ chạy đến Nghi Tàm, cướp đò
ngang vội chèo sang bờ bắc. Đến biên giới, Lê Chiêu Thống theo kịp Tôn Sĩ Nghị, đứa thì "oán giận chảy
nước mắt", đứa thì "lấy làm xấu hổ”. Tên Việt gian bán nước kính chúc tướng giặc về triều được hai chữ
“vạn phúc". Còn Tôn Sĩ Nghị vẫn khoác lác: "Nguyễn Quang Trung chưa diệt, việc này còn chưa xong...

không đầy một tháng, đại binh sẽ lại tới...". Vua tôi, lũ bán nước lôi thôi, lếch thếch cùng đưa Thái hậu
theo Nghị sang Trung Quốc.
Trích: loigiaihay.com