Giả thuyết thâm hụt kép mối quan hệ giữa thâm hụt ngân sách và thâm hụt tài khoản vãng lai thông qua phân tích dữ liệu bảng ở các nước đông nam á

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

NGUY N TH LAN H

CHÍ MINH

NG

GI THUY T THÂM H T KÉP:
M I QUAN H GI A THÂM H T
NGÂN SÁCH VÀ THÂM H T TÀI KHO N
VÃNG LAI THÔNG QUA PHÂN TÍCH D LI U
B NG CỄC N
C ỌNG NAM Ễ

LU NăV NăTH C S KINH T

TP. H Chí Minh - N m 2015


B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

NGUY N TH LAN H

CHÍ MINH

NG

GI THUY T THÂM H T KÉP:
M I QUAN H GI A THÂM H T
NGÂN SÁCH VÀ THÂM H T TÀI KHO N
VÃNG LAI THÔNG QUA PHÂN TÍCH D LI U
B NG CỄC N
C ỌNG NAM Ễ
Chuyên ngành:Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s
:60340201
LU NăV NăTH C S KINH T

NG IăH NG D N KHOA H C:
TS. NGUY N KH C QU C B O

TP. H Chí Minh ậ N mă2015


L I CAM OAN
Tôiăxinăcamăđoan,ălu năv năắGi thuy t thâm h t kép: m i quan h gi a thâm h t
ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai thông qua phân tích d li u b ng
n

các

că ôngăNamăỄ”ălà công trình nghiên c u c a chính tác gi .

N iădungăđ

căđúcăk t trong quá trình h c t p và k t qu nghiên c u th c ti n trong

th i gian th c hi n lu năv n.ăCác thông tin d li uăđ

c s d ng trong lu năv nălàă

trung th c, các n i dung trích d năđ u có ngu n g c rõ ràng và các k t qu trình bày
trong lu năv năch aăđ
Lu năv năđ

c công b t i b t k công trình nghiên c u nào khác.

c th c hi năd

is h

ng d n khoa h c c a TS. Nguy n Kh c Qu c

B o.

TP.HCM, ngày 19 tháng 05 n măβ015
H c viên

Nguy n Th LanăH

ng


M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN
M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T

DANH M C B NG, HÌNH
TịM T T .................................................................................................................. 1
1

GI I THI U ................................................................................................... 3

2

T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U TR
2.1

C ỂY .................................. 16

Khung lý thuy t: .......................................................................................... 16

2.1.1

Chính sách tài khóa ........................................................................ 16

2.1.2

Tài kho n vãng lai: ......................................................................... 18

2.1.3

Mô hình Mundell-Fleming ............................................................. 20

2.1.4

Lý thuy t thâm h t kép: ................................................................. 24

2.2

Các k t qu nghiên c u th c nghi m: ......................................................... 27

2.2.1

M i quan h m t chi u t thâm h tă ngână sáchă đ n thâm h t tài

kho n vãng lai: ........................................................................................................ 28
2.2.2

Không có m i quan h gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài

kho n vãng lai: ........................................................................................................ 32
2.2.3

M i quan h m t chi u t thâm h t tài kho năvưngălaiăđ n thâm h t

ngân sách:

........................................................................................................ 36

2.2.4

M i quan h nhân qu hai chi u gi a thâm h t ngân sách và thâm

h t tài kho n vãng lai: ............................................................................................... 40
3

PH

NG PHỄP NGHIểN C U VÀ D

LI U ....................................... 44


3.1

ngăphápănghiênăc u: ............................................................................ 44

3.1.1

Ki măđ nh nghi măđ năv (unit root test): ..................................... 44

3.1.2

Ki măđ nhăđ ng liên k t (cointegration test): ................................ 47

3.1.3

Ki măđ nh nhân qu Granger (DOLS Panel VAR Estimator) : ..... 49

3.2

Mô t s li u: ............................................................................................... 51

3.2.1

Mô t m u : .................................................................................... 51

3.2.2

D li u : ......................................................................................... 51

4

5

Ph

K T QU NGHIÊN C U: .......................................................................... 53
4.1

Ki măđ nh tính d ng: ................................................................................... 53

4.2

Ki măđ nh đ ng liên k t cho d li u b ng: ................................................. 54

4.3

H iăquyăđ ng liên k t d li u b ng DOLS: ................................................. 56

4.4

Ki măđ nh Casality v i mô hình VAR Granger: ......................................... 58
K T LU N .................................................................................................... 64

DANH M C TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC T

VI T T T

STT

T vi t t t

Di n gi i

1

ADB

Ngân hàng phát tri năchâuăỄ

2

ADF

Augmented Dickey ậ Fuller

3

BD

Thâm h t ngân sách

4

CAD

Thâmăh tătàiăkho năvưngălai

5

DOLS

Dynamic Ordinary Least Square

6

EXC

T ăgiáăh iăđoái

7

IMF

Qu ăti năt ăth ăgi i

8

IR

Lưiăsu t

9

OECD

T ăch căh pătácăvàăphátătri năkinhăt

10

REH

Ricardian Equivalence Hypothesis

11

TDH

Twin Deficit Hypothesis


DANH M C B NG, HÌNH
Hình 1.1: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi tăNamăgiaiăđo n 1990 ậ 1996.

Hình 1.2: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi tăNamăgiaiăđo n

1990 ậ 1996.
Hình 1.3: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi tăNamăgiaiăđo n 1997 ậ 2001.

Hình 1.4: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi tăNamăgiaiăđo n

1997 ậ 2001.
Hình 1.5: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi tăNamăgiaiăđo n 2002 ậ 2007.

Hình 1.6: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi tăNamăgiaiăđo n

2002 ậ 2007.
Hình 1.7: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi tăNamăgiaiăđo n 2002 ậ 2014.

Hình 1.8: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi tăNamăgiaiăđo n

2008 ậ 2014.
Hình 2.1: Tácăđ ng c a chínhăsáchătrongăc ăch t giá c đ nh.
Hình 2.2: Tácăđ ng c aăchínhăsáchătrongăc ăch t giá linh ho t.
Hình 2.3: B n m i quan h có th có c a thâm h t kép.
Hình 2.4: M i quan h gi a thâm h t ngân sách, thâm h t tài kho n vãng lai, lãi
su t và t giá.
B ng 4.1: Các giá tr th ng kê mô t các bi n.
B ng 4.2: K t qu ki măđ nh tính d ng.
B ng 4.3: K t qu ki măđ nhăđ ng liên k t Pedroni.
B ng 4.4: K t qu h iăquyăđ ng liên k t DOLS.
B ng 4.5: K t qu
Yamamoto (1995)ăđ
B ng 4.6: K t qu
Yamamotoă(1995)ăđ

ki
iv
ki
iv

mă đ nh nhân qu Granger v iă ph

i các bi n CAD, BD.
mă đ nh nhân qu Granger v iă ph
i các bi n CAD, IR, EXC.

ngă phápă Toda ậ
ngă phápă Toda ậ


1

TịM T T
Trongăđ tài này, tác gi t p trung vào v năđ thâm h t ngân sách và thâm h t tài
kho n vãng lai nh m tìm ra m i quan h gi a chúng. Bài vi t nh mă đ n các m c
tiêu:
(1) Khái quát nh ng v năđ c ăb n v chính sách tài khóa, tài kho n vãng lai, các
nghiên c u v thâm h t kép;
(2) Xem xét m i quan h ,ătácăđ ng gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n
vãng lai

cácăn

că ôngăNamăỄ b ng nghiên c uăđ nhăl

ng;

(3) Xem xét m i quan h nhân qu gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n
vãng lai t i Vi t Nam và so sánh v iăcácăn
đ tăđ

c trong khu v c.

c m c tiêu nghiên c uăđ ra, tác gi s d ng ph

đ nh tính thông qua vi c tìm hi u các nghiên c uătr

ngăphápănghiênăc u

căđây,ăcácălýălu năc ăb n v

chính sách tài khóa, tài kho n vãng lai, gi thuy t thâm h t kép và m i quan h gi a
các y u t này. Bên c nhăđó,ătácăgi s d ngăph

ngăphápăđ nhăl

xét m i quan h gi a tài kho n vãng lai và thâm h t ngân sách

ng nh m xem

cácăn

c khu v c

ôngă Namă Ễă baoă g m: Brunei, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines,
Singapore, Thailand và Vi t Nam. Tác gi s d ng b d li u theo n m c a các
n

c, th i gian chu i d li u t n mă 1996ă đ nă n mă 2014 v i các bi n tài kho n

vãng lai, ngână sáchă nhàă n

c, t giá h iă đoáiă vàă bi n lãi su t. Tác gi ti n hành

ki măđ nh tính d ng (unit root test) c a các bi n b ngăph
và Shin (IPS), ki măđ nh đ ng liên k t b ng ph
pháp Dynamic Ordinary Least Square (DOLS) đ

ngăphápăc a Im, Pesaran

ng pháp Pedroni, s d ngăph

ngă

c tính các h s và s d ng mô

hình VAR Granger đ xácăđ nh m i quan h nhân qu gi a thâm h t ngân sách và
thâm h t tài kho n vãng lai.
K t qu nghiên c uăđ nhăl

ng cho th y có quan h hai chi u gi a bi n thâm h t

ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai t i khu v căcácăn
qu nàyă t

ngă t v i các nghiên c uă tr

că ôngăNamăỄ.ăK t

că đóă c a Khalid và Teo (1999), Lau và

2

c ng s (2006), Sadullah Celik andăPốnar Deniz (2009) và Akbar Zamanzadeh et al.
(2011). Ngoài ra, k t qu nghiên c u th c nghi măc ngăchoăth y lãi su t và t giá
h iă đoáiă đ uă cóă tácă đ ngă đ n thâm h t tài kho n vãng lai đ i v iă cácă n

că ôngă

Nam Á. K t qu này là phù h p v i lý thuy t c a Mundell-Fleming.
i v i Vi t Nam, k t qu ki mă đ nh m i quan h nhân qu Var Granger v i
ph

ngăphápăTodaăậ Yamamoto cho th y có m i quan h nhân qu m t chi u ch y

t thâm h tăngânăsáchăđ n thâm h t tài kho n vãng lai. K t qu nàyăt
tr

ngăt nh ă

ng h p c a các qu c gia láng gi ng trong khu v că ôngă Namă Ễ:ă Bruneiă vàă

Indonesia.ăT

ngăt k t qu ki măđ nh cho m uă9ăn

că ôngăNamăỄ,ălưiăsu t, t

giá h iăđoáiă Vi tăNamăc ngăcóăm i quan h nhân qu m t chi uăđ i v i tài kho n
vãng lai. K t qu này m t l n n a th hi n t m quan tr ng c aătácăđ ng c a ngân
sáchăđ n tài kho năvưngălai.ăDoăđó,ănh ng c i thi n trong ngân sách s tácăđ ng tích

c căđ n tài kho n vãng lai trong dài h năđ i v iătr

ng h p

Vi t Nam.


3

1 GI I THI U
N n kinh t Vi t Nam trong hai th p k v a qua đưă cóă nh ng b
v

t b c. T m tă đ tă n

c chuy n mình

c theo ch đ bao c p,ă chúngă taă đưă ti n hành m c a,

chuy n sang xây d ng n n kinh t th tr

ngă theoă đ nhă h

ng xã h i ch ngh a.ă

Ngày 28/07/1995, Vi t Nam gia nh p Hi p h i các qu că giaă ôngă Namă Ễ, ngày
07/11/2006 Vi t Nam tr thành thành viên th 150 c a t ch căth

ngăm i th gi i

WTO. K t khi chúng ta b tăđ u c a chính sách m c a, n n kinh t Vi tăNamăđưă
tr nênăn ngăđ ngăh nănhi u. Nh ăm t k t qu c a h i nh p kinh t qu c t , m t
lo t các thu quan và hàng rào phi thu quanăđ i v iăth

ngăm iăđưăđ

c gi m ho c

lo i b . Trong nh ngăn măg năđây,ăn n kinh t đưătr i qua m t lo tăcácăthayăđ i c u
trúc bao g m m t lo tăcácăch

ngătrìnhăc ph n hóa quy mô l n, chuy năđ i khác

c a các doanh nghi p nhàă n

c. Các chính sách m c a nh m m că đíchă đ Vi t

Nam thành m t n n kinh t h

ng v xu t kh u, d năđ u là ngành công nghi p xu t

kh uăđ
kinh t .ă

căxácăđ nhăđ h tr s phát tri n c a ngành công nghi p khác trong n n
hi n th căýăđ nh này, chính ph Vi tăNamăđưăthànhăl p nhi u khu ch

xu t và khu công nghi p, các khu ch xu t và khu công nghi p nh năđ

c r t nhi u

các bi năphápă uăđưiănh ăthu và c t gi m thu quan và mi n thu ,ăđ thu hút doanh
nghi păn

c ngoài. H i nh păth

ngăm iăđemăđ n cho chúng ta nhi uăc ăh iănh ngă

c ngăkhôngăítătháchăth c. H i nh păc ngălàmăchoăt giá tr thành m t trong nh ng
ch s kinh t quan tr ng trong quá trình phát tri n. Giáo d căngàyăcàngăđ

c quan

tâm, Vi tăNamăđangăti năhànhăđ y m nh hoàn thành m c tiêu ph c p giáo d c b c
trung h căc ăs ,ăđ ng th i, ch tăl

ng giáo d căc ngăngàyăm t nâng cao. H th ng

tài chính ngân hàng ngày càng phát tri n,ăđápă ng nhu c u phát tri n c aăđ tăn
Nhi uăngânăhàngăn

c.

c ngoài và các trung gian tài chính l a ch n Vi tăNamălàăđi m

đ n.
Các chính sách ti n t tr thành m t ph n quan tr ng c a chính sách kinh t v ămô.ă
NHNN t p trung vào thi t k chính sách ti n t phù h p can thi p vào n n kinh t
đ đápă ng m t s m c tiêu nh tăđ nh. Các công c chính sách ti n t liênăquanăđ n

4
lãi su t, t giá h iăđoái,ălưiăsu t tái chi t kh u, và các yêu c u d tr đưăđ
d năđ

c thi t k vàăđ

công

m tăvàiăđi m nh tăđ nh. Theo th i gian, chính sách ti n t đưăđ

phù h p v iăxuăh
n măβ001.ă

cd n

c áp d ng. Trong th c t , nh ng chính sách ti n t đưăthànhă

ng và các tiêu chu n qu c t . Lãi su tăđưăđ

căđ aăvàoă

c t do hóa k t

c păđ n chính sách t giá h iăđoái,ăthayăvìăgi nó c đ nh,ăNHNNăđưă

d n d n cho phép t giá h iăđoáiădaoăđ ng trong ph n ng v i tình hình trong n n
kinh t . M c dù n n kinh t Vi tăNamăđưăđ tăđ
kinh t v iăth

ngăm iăn

c thành công l nătrongăt ngătr

ng

căngoàiăđangăbùngăn , n n kinh t đangăph iăđ i m t v i

m t s h n ch nh ăl măphátăt ngăcao,ăs m t cân b ngăth

ngăm i, t l nh p kh u

caoăh n,ătìnhătr ngăđôălaăhóaăvàăt ngădòngăv n vào.
Th

ngăm i ti p t c kh i s c,ătrongăđóăcóăs đóngăgópăkhôngănh c a các doanh

nghi p có v năđ uăt ăn

c ngoài. Kim ng ch xu t kh uăn măβ01γăđ t 132 t USD,

t ngă15,4%ătrongăkhiănh p kh uăđ t 132 t ,ăt ngă16,1%.ăLàăn măth hai không còn
nh păsiêu,ăcánăcânăth

ngăm i Vi t Nam th ngăd ă9ătri u USD do s cân b ng gi a

nh p siêu c a khu v c kinh t trongăn
n

c v i xu t siêu c a khu v c có v năđ uăt ă

căngoài.ăTrongăn măβ01γ,ăcánăcânăvưngălaiăđ

cánă cână th

c h tr b i dòng ki u h i l n và

ngă m i cân b ng. Cán cân vãng lai c n mă

5,2% GDP (ADB). Tuy nhiên, ngână sáchă Nhàă n
Trongăgiaiăđo n 2008 ậ 2014, thâm h t ngân sách

că đ t th ngă d ă kho ng

c thâm h t trong th i gian dài.
m c t 4,19% - 5,45% so v i

GDP. Th c tr ng thâm h t ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai c a Vi t Nam
nh ăsau:
Giai đo n 1990 – 1996 :
Trongăgiaiăđo n 1990 ậ 1996, kinh t đ tăn
phátă đ

c có nhi u d u hi u t tănh ăsiêuăl m

că đ y lùi nh Chính ph th t ch t chi tiêu cùng v iă thayă đ iă c ă c u chi

ngân sách, chi t p trungăvàoăđúngăđ iăt
thuăđưăđ choăchiăth
b ng vay n .

ng t o hi u qu phát tri n kinh t , ngu n

ng xuyên, thâm h tăngânăsáchăgiaiăđo nătr

căđ

căbùăđ p


5
Thâm h tă ngână sáchă trungă bìnhă hàngă n mă t 1990 đ n 1996

m c 3,5% so v i

GDP, c i thi năh năđángăk so v i thâm h tăngânăsáchătrongăgiaiăđo n 1987-1990,
giaiăđo n mà chính sách tài khóa m r ngăđ

c th căthi,ăđ y m nh tiêu dùng kích

thích cung c u c a n n kinh t , thâm h t ngân sách

m cătrungăbìnhălênăđ n 6,9%

so v i GDP.
Hình 1.1: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi t Nam giai đo n 1990 ậ 1996

8.00%

7.00%
6.00%
5.00%
4.00%

3.00%
2.00%
1.00%
0.00%

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

Ngu n : B Tài Chính
Trong nh ngăn mă1990 ậ 1992, cán cân tài kho n vãng lai chuy n d n t thâm h t
sang cân b ngă vàoă n mă 199β.ă Trongă khiă đó,ă thâmă h tă ngână sáchă trongă trongă n mă
1991,ă 199βă c ngă t

ngă đ i th p. T n mă 1993, Vi t Nam b tă đ u tìm ki m các

ngu n tài tr t nhi uăn

c và cán cân vãng lai b tăđ u thâm h t tr l i v i m căđ

ngày càng l n,ăn mă1995 thâm h t lên t i 12,7 t USD,ăn mă1996ă m c thâm h t là
8,2 t USD. Giaiăđo n này, thâm h t tài kho n vãng lai l n h nănhi u so v i thâm
h t ngân sách.


6
Hình 1.2: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi t Nam giai

đo n 1990 ậ 1996
Tàiăkho năvưngălai

Ngân sách
0.00
1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

-2.00
-4.00
-6.00
-8.00
-10.00

-12.00
-14.00
Ngu n : IMF
Giai đo n 1997 – 2001 :
Trongăgiaiăđo n 1997 ậ 2001, cu c kh ng ho ng kinh t khu v căđưălàmăchoăn n
kinh t g p nhi uă khóă kh n,ă t că đ t ngă tr

ng kinh t gi m, chính sách tài khóa

th t ch tă trongă giaiă đo nă 1991-1996ă đưă khôngă cònă phùă h p và ki m hãm s phát
tri n kinh t . Tr

că tìnhă hìnhă đó,ă Chínhă ph ă đưă th c hi n nhi uă chínhă sáchă n ngă

đ ngăkhácănhauăđ kích thích kinh t ,ănh đ y m nh các bi n pháp kích c uăđ uăt ă
vàă tiêuă dùng,ă t ngă m c b iă chi,ă t ngă l
hànhă theoă c ă ch th tr

ng t i thi u, c i cách th ch kinh t v n

ng, m c a thu hút v nă đ u t vàă thúcă đ yă th

ngă m i

qu c t .
Thâm h t ngân sách trung bình c aăgiaiăđo n này
so v i giaiăđo n 1990-1996.

m c 4,2% so v i GDP, caoăh nă


7
Hình 1.3: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi t Nam giai đo n 1997 ậ 2001

6.00%

5.00%

4.00%

3.00%

2.00%

1.00%

0.00%
1997

1998

1999

2000

2001

Ngu n : B Tài Chính
M c thâm h t cán cân vãng lai gi m tr l iătrongăhaiăn mă1997ăậ 1998 và b tăđ u
đ tăđ

c th ngăd ătrongăn mă1999ăậ 2001. Nguyên nhân là do n l c c a Chính ph

nh m ki m soát nh p kh u,ăđ c bi t là h n ch nh p kh u hàng tiêu dùng, kích thích
xu t kh u.ăH năn a, cu c kh ng ho ng tài chính khu v căđưăcóănh ng nhăh
tiêu c căđ n dòng v n đ uăt ăn

c ngoài FDI vào Vi t Nam. S l

ng

ng và m c gi i

ngân các d án FDI m i gi m m nhăsauăn mă1998.ăVìăv y, máy móc, thi t b nh p
kh u thu c kh i FDI c ngăgi m theo.ăNh v y, sau m t th i gian dài tr ng thái cán
cân vãng lai luôn

trong tình tr ng thâm h t,ăn mă1999,ăl năđ u tiên cán cân này

chuy n v tr ng thái th ng d .


8
Hình 1.4: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi t Nam giai

đo n 1997 ậ 2001
Ngân sách

Tàiăkho năvưngălai

6.00
4.00
2.00

0.00
-2.00

1997

1998

1999

2000

2001

-4.00
-6.00
-8.00
Ngu n : IMF
Giai đo n 2002 – 2007
Trongăgiaiăđo n này, b iăchiăngânăsáchăNhàăn
4,5%-5,2% GDP. N u ch xét

c này v c ăb năđ

t l so v i GDP,ăcaoăh năgiaiăđo nătr

2001 ( m c 4,2% so v i GDP). B iă chiă giaă t ngă d nă đ nă l
hànhăđ cânăđ i l n.ă
n

c ngoài d

hàngăNhàăn

c cânăđ i

m c

c 1997 ậ

ng trái phi u phát

cânăđ i b i chi còn ph i c n vi n tr b i m t ph n v n vay

i hình th c ODA. L

ng ngo i t đ vàoătrongăn

căđòiăh i Ngân

c ph i phát hành nhi u ti năđ ngăh n. C ng v i m t vài nguyên nhân

khác, k t qu c ăch ti n t trên d năđ n h u qu ,ătrongă γăn măt β005ăđ n 2007
l

ng ti n trong l uăthôngăt ngăt i 135%. Chínhăsáchătàiăkhóaăđưăgâyăraăl m phát.

L mă phátă t ngă c ngă làă m t trong nh ngă nguyênă nhână làmă giaă t ngă thâmă h t tài
kho n vãng lai.
Th ngăd ăcán cân vãng lai trongăcácăn măβ000,ăβ001ăđưăkhôngăđ

c ti p t c duy

trì, chuy n sang thâm h tă vàoă n mă β00βă vàă thâm h t l nă vàoă n m 2007 (9,0 t
USD).ăTrongăgiaiăđo n này, nhu c uăđ uăt ătoàn xã h i có xu h

ngăt ng,ătrongăđóă

t l ti t ki m so v i GDP có ph n gi măh năsoăv i nh ngăn mătr

c, m c chênh

9
l ch gi a ti t ki măvàăđ uăt c ngăchínhălàănguyênănhânăd năđ n tình tr ng c a tài
kho n vãng lai x uă h nă giaiă đo nă tr

c. Cùng v i nguyên nhân là chính sách tài

khóa m r ng, vi c c t gi m thu nh p kh u t ASEAN, khuy nă khíchă đ u t …ă
kim ng ch nh p kh uăt ng,ăđ c bi t là nh p kh u máy móc thi t b ăđưălàmăchoăthâmă
h t tài kho năvưngălaiătrongăgiaiăđo nănàyăt ngănhanhăh năthâmăh t ngân sách Nhà
n

c vàoăn măβ007.
Hình 1.5: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi t Nam giai đo n 2002 ậ 2007

5.40%
5.20%
5.00%
4.80%
4.60%
4.40%
4.20%
4.00%
2002

2003

2004

2005

2006

2007

Ngu n : B Tài Chính
Hình 1.6: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi t Nam giai

đo n 2002 ậ 2007
Tàiăkho năvưngălai

Ngân sách
0.00
-2.00

2002

2003

2004

2005

2006

2007

-4.00
-6.00
-8.00
-10.00
Ngu n : IMF


10
Giai đo n t 2008 – 2014 :
âyă làă giaiă đo n mà kinh t th gi i nói chung và kinh t Vi t Nam nói riêng có
nhi u bi nă đ iă đángă k do nhă h
2008 tình hình l măphátăcóăxuăh

ng c a kh ng ho ng tài chính toàn c u.ă N mă
ngăt ngăliênăt căvàăđ t m c cao nh t t tr

căđ n

nayă βγ,1β%.ă Trongă giaiă đo n này, Chính ph ă đưă th c hi n quy t li t 8 nhóm gi i
pháp nh m năđ nh kinh t v ămô,ăki m ch l măphát,ăt ngătr

ng b n v ng và th c

thi chính sách an sinh xã h i.ăTrongăthángă8-β008ăđưăcóăhaiăl năđi u ch nh gi m giá
bánăx ngăvàăd u h a, b oăđ m hài hòa l i ích c aăNhàăn
tiêuădùng;ăt ngăc

c, doanh nghi păvàăng

ngăcôngătácăthuăngânăsáchăđ đ m b o nhi m v đ

i

c giao, k t

h p v i vi c rà soát n đ ng thu , ch ng th t thu; ti p t c rà soát l i chi ngân sách,
yêu c u các b ,ăngànhăđ aăph

ngăc t gi m,ăđìnhăhoưnăcácăd ánăđ uăt ăch aăth c

s c p bách và d ánă đ uăt ăkhôngăhi u qu ;ăkhôngăt ngăchiăngoàiăd toán, dành
ngu năkinhăphíăchoăđ m b o an sinh xã h i;ăxemăxétăđi u ch nh gi m m c thu xu t
kh u, nh p kh u nh m năđ nh th tr
n măβ008ăậ 2014

ng, h n ch nh p siêu... Thâm h t ngân sách

m c t 4,19% - 5,45% so v i GDP.

Hình 1.7: Thâm h t ngân sách/GDP

Vi t Nam giai đo n 2002 ậ 2014

7.00%
6.00%
5.00%
4.00%
3.00%
2.00%
1.00%

0.00%
2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Ngu n : B Tài Chính


11
Thâm h t tài kho năvưngălaiătrongăn măβ008ăậ β010ăđưăđ

c c i thi năđángăk .ă

n

n mă β011,ă tàiă kho nă vưngă laiă đưă chuy n qua tr ng thái th ngă d ă nh vàă t ngă caoă
trongăcácă n măti pătheo.ăTrongăđó,ăn măβ011ăth ngă d ăβγ6ătri uă USD,ăn măβ01βă
th ng d ă 9,1ă t USD,ă n mă β01γă th ngă d ă 9,5ă t USD.ă Th

ngă m i ti p t c kh i

s c,ătrongăđóăcóăs đóngăgópăkhôngănh c a các doanh nghi p có v năđ uăt ăn

c

ngoài. Kim ng ch xu t kh uăn măβ01γăđ t 132 t USD,ăt ngă15,4%ătrongăkhiănh p
kh uăđ t 132 t ,ăt ngă16,1%.ăLàăn măth hai không còn nh păsiêu,ăcánăcânăth

ngă

m i Vi t Nam th ngăd ă9,5ăt USD do s cân b ng gi a nh p siêu c a khu v c kinh
t trongăn

c v i xu t siêu c a khu v c có v năđ uăt ăn

cánăcânăvưngălaiăđ

căngoài.ăTrongăn măβ01γ,ă

c h tr b i dòng ki u h i l năvàăcánăcânăth

ngăm i cân b ng.

Hình 1.8: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi t Nam giai

đo n 2008 ậ 2014
Ngân sách

Tàiăkho năvưngălai

15.00
10.00
5.00
0.00
2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

-5.00
-10.00

-15.00
Ngu n : IMF
M c tiêu nghiên c u
H u h t các nhà nghiên c u xem xét thâm h t tài kho n vãng lai l n và liên t c là
nguyên nhân c a s m t cân b ng kinh t v ămôăcóăýăngh aăquanătr ng v phát tri n
kinh t dài h n. Nhi u nhà nghiên c uăđưătìmăth y có m i liên k t gi a ngân sách và

12
thâm h t tài kho năvưngălai.ăắGi thuy t thâm h tăkép”ăg i t t là TDH, n i lên trong
n mă1980ăđánh d u m tăgiaiăđo năt ngăgiáăm nh c aăđ ngăđôălaăvàăm t s thayăđ i
b tăth

ng trong tài kho n hi n t iăc ngănh ăthâmăh t tài khóa, không có l i cho

M . M i quan h ch t ch này gi a thâm h t ngân sách và tài kho n vãng lai không
ph i ch có M .ăCácăn
v i v năđ t

châu Âu (ví d nh ă

c và Th yă i n) ph iăđ i m t

ngăt trong nh ngăn măđ u c a th păniênă1990,ăn iăvi căt ngăthâmă

h tăngânăsáchăđưăđ
h có nhă h

c

căđiăkèmăv i m t s đánhăgiáăth c c aăđ ng ti n qu c gia c a

ng x uă đ n các tài kho n vãng lai. Các n n kinh t đangă phátă tri n

c ngăđưătr i qua s bùngăphátăđ ng th i thâm h t ngân sách và tài kho n vãng lai
(Khalid và Teo, 1999). Trong th c t , các nhà nghiên c u cho r ng, ngân sách
không b n v ng (n )ăvàoăđ u nh ngăn mă1980ăđưăm r ng thâm h t tài kho n vãng

lai và ti p t c cho r ng m i quan h gi a hai bi n này là m nhăh năr t nhi u
n

các

căđangăphátătri n. S xu t hi n c a thâm h t tài kho n vãng lai và thâm h t ngân

sách

nhi uăn

căđưăthuăhútăđ

c s quanătâmăngàyăcàngăt ngăđ i v i v n đ thâm

h t kép.
Các nghiên c uătr

căđâyăch y u t p trung vào các cu c th o lu n v v năđ thâm

h t kép d a trên hai mô hình lý thuy t l n.ăTuyănhiên,ăđâyăkhôngăph i là k t qu ch
có th có gi a hai thâm h t. Trong th c t , có b n gi thuy t có th ki m ch ng t
m i quan h gi a hai thâm h t này. M t s nghiên c u d aătrênăđ xu t c a Keynes.
Theoăđó,ăs giaăt ngăthâmăh t ngân sách gây áp l c lên lãi su t, lãi su tătácăđ ng lên
các dòng v n vàăđánhăgiáăcaoăc a t giá h iăđoái.ăCu i cùng, s t ngăgiáăc a đ ng
n i t s d năđ n s giaăt ngăthâmăh t tài kho n vãng lai. M t nhóm các nhà nghiên
c u tìm th y r ng m t thâm h t ngân sách ngày càng t i t kích thích s giaăt ngă
trong thâm h t tài kho n vãng lai. G nă đâyă nhómă tácă gi Baharumshah và Lau
(β007)ăđưătìm th y m i quan h nhân qu t thâm h tăngânăsáchăđ n thâm h t tài
kho n vãng lai

Thái Lan (t c là thâm h t ngân sách nhăh

ng tích c c thâm h t

tài kho n vãng lai), Evan Lau et al. (2009) c ngăcóănh ng phát hi năt
Campuchia. Nghiên c u Beetsma et al. (2008) choă 14ă n
ÂuăEUăc ngăchoăk t qu

ng h gi thuy t thâm h t kép.

ngăt cho

c thu c liên minh châu


13
Gi thuy t th haiăđ c păđ n các gi thuy t t

ngăđ

ngăc aăRicardoă(sauăđâyăg i

làă REH).ă Theoă quană đi m này, m t s thayă đ i gi a thu và thâm h t ngân sách
không quan tr ngăđ i v i lãi su t th c t ,ăđ uăt ăho c cán cân tài kho n vãng lai.
Nói cách khác, s v ng m t c a b t k quan h nhân qu Granger gi a hai lo i thâm
h t s phù h p v i các REH. Các b ng ch ng th c nghi m trong Paul Evans et al.
(1994), Kaufmann et al. (1999), Matthieu Bussière et al. (2005) đưă k t lu n r ng
không có m i liên h gi a hai thâm h tăvàădoăđóălàăh tr gi thuy t REH.
Quanăđi m th ba là v m t quan h nhân qu m t chi u ch y t thâm h t tài kho n

vưngă laiă (CAD)ă đ n thâm h t ngân sách (BD). Các nghiên c u th c nghi m c a
Khalid và Teo (1999), Kim (2006) h tr gi thuy t này. S d ng d li u t Ai C p,
bài nghiên c u c a Marinheiro (2008) đưăbácăb gi thuy t thâm h t kép h tr c a
các quan h nhân qu đ oăng

c t CADăđ n BD. Theo h ,ăđi u này s x y ra n u

chính ph c a m t qu c gia s d ngăngânăsáchăđ nh m đ n m c tiêu cán cân tài
kho n vãng lai. Mô hình này có th đ c bi tăcóăliênăquanăchoăcácăn

căđangăphátă

tri n (Khalid và Teo, 1999).
Các mô hình cu i cùng là có m i quan h nhân qu gi a BD và CAD. Các nghiên
c u th c nghi m c a Lau và Baharumshah (2006) choă9ăn
Celik andăPốnarăDeniz (2009)ăchoă6ăn

c SEACEN, Sadullah

c m i n i Brazil, C ng hòa Séc, Nam M ,

Colombia, Mexico và Th Nh ăK , Akbar Zamanzadeh et al. (2011) cho Iran ng
h liên k t hai chi u t n t i gi a hai bi n.
Thâm h t cán cân vãng lai và thâm h t ngân sách t i Vi t Nam nói riêng và các
n

că ôngă Namă Ễă nóiă chungă có t n t i m t m i quan h tácă đ ng qua l i hay

không, bài nghiên c u này mong mu n ki m đ nh m i quan h này.
Thông qua nghiên c uăđ nhăl

ng, bài nghiên c u xem xét s t n t i c a m i quan

h nhân qu gi a các tài kho n vãng lai và ngân sách c a chính ph đ i v i các
n

c khu v că ôngăNamăỄ nh ăth nào.ăSauăđó,ătácăgi xem xét m i quan h này

Vi t Nam. T k t qu nghiên c u th c nghi m, tác gi ti n hành so sách v i k t qu


14
nghiên c u c aăcácăn

c trong khu v căvàăđ aăraăm t s nh năđ nh, khuy n ngh

nh m c i thi n cán cân vãng lai, gi m thâm h t ngân sách Vi t Nam.
Ph

ng pháp nghiên c u

Tác gi s d ngăph

ngăphápăđ nhăl

ng nh m xem xét m i quan h gi a tài kho n

vãng lai và thâm h t ngân sách đ i v iă9ăn

c t i khu v că ôngăNamăỄ. Tác gi s

d ng b d li u theoăn m, th i gian chu i d li u t n mă1996 đ n quý n mă2014
v i các bi n tài kho n vãng lai, ngânăsáchănhàăn
d li uănàyăđ

c, t giá h iăđoáiăvàălưiăsu t. Các

c l y t kho d li u IFS (International Financial Statistics) c a Qu

Ti n t qu c t IMF (International Monetary Fund) và trang web Ngân hàng Th
gi i (World Bank). Tác gi ti n hành ki mă đ nh tính d ng (unit root test) c a các
bi n b ngă ph
b ng ph
(DOLS) đ

ngă phápă c a Im, Pesaran và Shin (IPS), ki mă đ nhă đ ng liên k t

ng pháp Pedroni, s d ngăph

ngăphápăDynamic Ordinary Least Square

c tính các h s và s d ng mô hình VAR Granger theo Toda ậ

Yamamoto đ xácăđ nh m i quan h nhân qu gi a thâm h t ngân sách và thâm h t
tài kho n vãng lai t i t ngăn

c riêng bi t.

óng góp c a bài nghiên c u
Bài nghiên c u ngày xem xét m i quan h gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài

kho n vãng lai đ i v iă9ăn
nghi m b ngăph

c khu v că ôngăNamăỄ. Thông qua nghiên c u th c

ngăphápăDOLSăchoăd li u b ng, k t qu cho th y có quan h hai

chi u gi a bi n thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai t i khu v c các
n

că ôngăNamăÁ.

i v i Vi t Nam, có m i quan h nhân qu m t chi u ch y t

thâm h tă ngână sáchă đ n thâm h t tài kho n vãng lai. K t qu nàyă t
tr

ngă t nh ă

ng h p c a các qu c gia láng gi ng trong khu v că ôngă Namă Ễ:ă Brunei và

Indonesia. Lãi su t, t giá h iăđoáiăc ngăcóăm i quan h nhân qu m t chi uăđ i v i
tài kho n vãng lai.


15
C u trúc c a bài nghiên c u đ

c trình bƠy nh sau:

Ph n 1: Gi i thi u khái quát v bài nghiên c u, m c tiêu nghiên c u, ph m vi
nghiên c u và khái quát v tình hình Vi t Nam.
Ph n 2: T ng quan lý thuy t và các nghiên c u th c nghi m v gi thuy t thâm h t
kép.
Ph n 3: Cácă môă hìnhă vàă ph

ngă phápă lu n,ă c ngă nh ă môă t b d li uă đ

cs

d ng trong bài nghiên c u.
Ph n 4: K t qu h i quy cùng v i m t s nh n xét ng n g n. Các y u t khác có th
nhăh

ngăđ n k t qu c ngăđ

c bao g m trong ph n này.

Ph n 5: T k t qu nghiên c u th c nghi m
lu n đ i v iăcácăn

ph n 4, tác gi s rút ra m t s k t

c khu v că ôngăNamăỄănóiăchungăvàăVi t Nam nói riêng. T

đó tác gi xinăđ xu t m t s g i ý đ i v i Vi t Nam.


16

2 T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U TR
2.1

C ỂY

Khung lý thuy t:

2.1.1 Chính sách tài khóa
Chính sách tài khóa có th hi u là các bi n pháp can thi p c a chính ph đ n h
th ng thu khóa và chi tiêu c a chính ph nh măđ tăđ
t v ămôănh ăt ngătr

c các m c tiêu c a n n kinh

ng kinh t , t oăcôngă năvi c làm ho c năđ nh giá c và l m

phát.ăNh ăv y, vi c th c thi chính sách tài khóa s do chính ph th c hi n liên quan
đ n nh ngăthayăđ i trong các chính sách thu ho c/và chi tiêu chính ph .
C n ph i l uăýăr ng, ch chính quy nătrungă

ngă(chínhăph ) m i có quy n và ch c

n ngăth c thi chính sách tài khóa, còn chính quy năđ aăph

ngăkhôngăcóăch căn ngă

này.ă âyăc ngăchínhălàăm t trong nh ng y u t giúp phân bi t gi a m t chính sách
tài khóa v i m t chính sách chi tiêu thu c ph m vi ngân sách theo phân c p c a
chính quy năđ aăph

ng.

Chínhăsáchătàiăkhóaăth
h căng

ng g n li n v iătr

ng phái Keynes, theo tên nhà kinh t

i Anh John Maynard Keynes. Nh ng nghiên c u chính c aăôngănh ăắLýă

thuy t t ng quát v vi c làm, lãi su t và ti n t ”ăđưă nhăh
m i lý gi i v cách th c n n kinh t ho tă đ ng và v nă đ
ngày nay. H u h t lý thuy t c aăôngăđ
n nay lý thuy t c aăKeynesăđưăđ

ngăđ n nh ngăt ăt

ng

c nghiên c uă choă đ n

c phát tri n trong th i k

i kh ng ho ng.

cădùngăc ngănh ăb v n d ng sai không ít l n,

b i nó khá ph bi n và ch áp d ngăđ căthùăđ gi m nhăh
thoái. M t cách ng n g n, h c thuy t kinh t tr

ng trong th i k suy

ng phái Keynes d aătrênăt ăt

ng

r ng s ch đ ng t chính ph là cách duy nh t đ chèo lái n n kinh t .ă i u này
ng ý r ng chính ph nên s d ng quy n h n c aămìnhăđ t ngăt ng c u b ng cách
t ngăchiătiêuăvàăt oăraă môiătr

ngăl uăthôngăti n t d dàng, t đóăkíchăthíchă n n

kinh t , t oăraăcôngă năvi c làm và cu iăcùngăt ngăthêmăc a c i trong xã h i. Phong
trào d a trên lý thuy t c a Keynes cho r ng chính sách ti n t b n thân nó có nh ng
h n ch trong vi c gi i quy t kh ng ho ng tài chính, vì v yă đưă t o ra cu c tranh


17
lu n gi a nh ng nhà kinh t theoătr
sách ti n t . Ng
tr

i ng h chính

i ng h chính sách ti n t nh ăMiltonăFriedmanăvàăng

i theo

ngăpháiăắtr ngăcung”ăchoăr ng nh ngăđ ngătháiăđangădi n ra c a chính ph s

ch ng th c uă vưnă đ tă n
d

ng ph i Keynes và nh ngăng

c thoát kh iă giaiă đo n kh ng ho ng khi mà m c GDP

i trung bình ngày càng m r ng, còn lãi su t thì b t n.

M c tiêu c a chính sách tài khóa:
 Gi m s giaoăđ ng c a chu k kinh doanh;
 Duy trì n n kinh t

m c s năl

ng ti măn ng.

Chính sách tài khóa, trong ng n h n,ă đi u ti t s n l

ng th c t , l m phát, th t

nghi p nh m năđ nh kinh t . Trong dài h n,ăchínhăsáchătàiăkhóaăđi u ch nhăc ăc u
kinh t vàăthúcăđ yăt ngătr

ng lâu dài.

th c thi chính sách tài khóa thì chính ph s c n ph i s d ng các công c c a
nó. Các công c c a chính sách tài khóa bao g m các công c v thu , công c chi
tiêu, và công c tài tr cho thâm h t ngân sách. Có nhi u lo i thu khác nhau nh ă

thu thu nh p doanh nghi p, thu thu nh p cá nhân, thu giá tr giaăt ng,ăthu tiêu
th đ c bi t, thu b tăđ ng s n,ăv.v...ănh ngăcóăth chia ra làm hai lo i thu là thu
tr c thu (direct taxes) và thu gián thu (indirect taxes). Thu tr c thu là thu đánhă
tr c ti p lên tài s n và/ho c thu nh p c aăng

i dân, còn thu gián thu là thu đánhă

lên giá tr c a hàng hóa, d ch v trongăl uăthôngăthôngăqua các hành vi s n xu t và
tiêu dùng c a n n kinh t .ăT

ngăt , các chính sách chi tiêu c a chính ph c ngăh t

s că đaă d ngă nh ngă c ngă cóă th t m chia thành hai ph nă chínhă làă chiă tiêuă th
xuyênă (nh ă chiă l

ng

ngă choă côngă ch c, chi cho các ho tă đ ng giáo d c, y t , khoa

h c-công ngh , an ninh-qu căphòng)ăvàăchiăđ uăt ăphátătri nă(nh chi xây d ng k t
c u h t ng kinh t - xã h i). Ngoài công c thu và chi tiêu, các công c tài tr cho
thâm h t ngân sách hay tài tr n c a chính ph (t m g i là n công)ăc ngălà m t
ph n c a chính sách tài khóa.


18
Tùy vào th c tr ng c a n n kinh t , Chính ph s s d ng các chính sách tài khóa
khác nhau:
 Chính sách tài khóa trung l p (neutral fiscal policy): là chính sách cân b ng
ngân sách, t c chi tiêu c a chính ph hoànătoànăđ

c tài tr t ngu n thu c a

chính ph vàănhìnăchungălàăcóătácăđ ng trung tính lên m căđ c a các ho t
đ ng kinh t .
 Chính sách tài khóa m r ng (expansionary fiscal policy): làă chiă sáchă t ngă
c

ng chi tiêu c a chính ph và/ho c gi m b t ngu n thu thu . Chính sách

nàyăđ

c áp d ng khi n n kinh t đangă tình tr ng suy thoái.

 Chính sách tài khóa thu h p (contractionary fiscal policy): là chính sách gi m
b t chi ngân sách ho c/vàăt ngăngu n thu c a chính ph (t ngăthu ). Chính
sáchănàyăđ

c áp d ng khi n n kinh t đangă tình tr ng l m phát cao.

2.1.2 Tài kho n vãng lai:
Tài kho n vãng lai (còn g i là cán cân vãng lai) trong cán cân thanh toán c a m t
qu c gia ghi chép nh ng giao d ch v hàng hóa, d ch v và thu nh p gi a ng
trúătrongăn
c a ng

căvàăng

iăc ătrúăngoài n

iăc ătrúătrongăn

căchoăng

c. Nh ng giao d ch d n t i s thanh toán

iăc ătrúăngoàiăn

Còn nh ng giao d ch d n t i s thanh toán c a ng
c ătrúătrongăn

căđ

iăc ă

căđ

c ghi vào bên "n ".

iăc ătrúăngoàiăn

căchoăng

i

c ghi vào bên "có". Th ng d tài kho n vãng lai x y ra khi

bên có l năh năbênăn .
Tài kho năvưngălaiălàăth

căđoăr ng nh t c a m u d ch qu c t v hàng hóa và d ch

v c a m t qu c gia. Tài kho n vãng lai bao g m:
 Cán cân m u d ch (trade balance): ghi chép các giao d ch v xu t kh u và
nh p kh u hàng hóa c a m t qu c gia. Giao d ch hàng hóa gi a các qu c gia
là ho tăđ ng m u d chălâuăđ i và tiêu bi u nh t cho các giao d ch kinh doanh
qu c t . Vì v y mà thành ph n ch y u c a tài kho năvưngălaiăđ
tên g i riêng là cán cân m u d chă(cánăcânăth

căđ t m t

ngăm i) dùngăđ đoăl

ng giá