Chuẩn đánh giá tác động và hoạt động dành cho thư viện công cộng Việt Nam

“CHUẨN ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG VÀ TÁC ĐỘNG”
DÀNH CHO THƯ VIỆN CÔNG CỘNG VIỆT NAM

Hệ thống thư viện Việt Nam đã có một bề dày
lịch sử hoạt động với hơn 60 năm xây dựng và trưởng
thành. Ngành thư viện đã có nhiều đóng góp cho sự
phát triển trình độ dân trí, kinh tế và xã hội của đất
nước. Tuy vậy, việc thu thập các dữ liệu thống kê về
hoạt động của thư viện công cộng nói riêng và các thư
viện nói chung còn gặp rất nhiều khó khăn, do các
nguyên nhân chủ quan và khách quan. Trước thực tế
đó, Vụ Thư viện đã thành lập một nhóm các nhà
nghiên cứu nhằm thiết lập một bộ tiêu chuẩn hướng
dẫn cách thức đo lường và đánh giá hoạt động và tác động của việc cung cấp thông tin
thông qua các thư viện công cộng ở Việt Nam. Trong khuôn khổ hoạt động của nhóm
này, Bộ chỉ số, với tên gọi chính thức là “Chuẩn đánh giá kết quả hoạt động và tác
động”, lấy cơ sở là các thư viện công cộng ở Việt Nam để đưa ra các tiêu chuẩn đánh
giá, đã ra đời vào năm 2010.
Sau phần Tóm lược hiện trạng thư viện công cộng Việt Nam, Bộ chỉ số được
chia thành các phần chính như sau: (1) Giới thiệu, (2) Bộ chỉ số do UNESCO/IFLA
hướng dẫn, (3) Bộ chỉ số đánh giá hoạt động và tác động – Lựa chọn của Việt Nam,
(4) Sử dụng bộ chỉ số và (5) Phụ lục. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi xin giới
thiệu các phần và nội dung chính trong Bộ chỉ số.
1. Giới thiệu
Trong phần này, Bộ chỉ số nêu rõ, mục đích chung của tài liệu là để “xây dựng
chuẩn cho việc đo lường và đánh giá hoạt động cung cấp thông tin thông qua thư viện
công cộng ở Việt Nam.” Cụ thể là:
 Cung cấp một Tài liệu hướng dẫn về cách thiết lập mục đích và mục
tiêu của việc cung cấp thông tin;
 Đưa ra những đề xuất về phương pháp đánh giá hoạt động và tác động;
 Cung cấp một bộ tiêu chí, dựa vào đó để đánh giá hoạt động và tác

động;


 Đưa ra các hướng dẫn cho việc phân tích kết quả của việc thu thập các
dữ liệu.
Về mặt phương pháp luận, Bộ chỉ số đã sử dụng tài liệu hướng dẫn về “Cung
cấp thông tin nông thôn ở các nước đang phát triển – Đánh giá hoạt động và tác động”
do IFLA/UNESCO xây dựng năm 1997 để làm tài liệu chính thức cho việc nghiên
cứu. Ngoài ra, Bộ chỉ số cũng tiếp thu ý kiến của các chuyên gia trong và ngoài nước,
các đề xuất trong các hội thảo, và đóng góp của các thư viện công cộng.
2. Bộ chỉ số do UNESCO/IGLA hướng dẫn
Phần hai giới thiệu các chỉ số (như chỉ số về thông tin sẵn sàng phục vụ, chỉ số sử
dụng, chỉ số về mức độ hài lòng, chỉ số tác động kinh tế xã hội …), phương pháp thu
thập dữ liệu và công cụ thu thập dữ liệu của Bộ chỉ số do UNESCO/IFLA hướng dẫn .
3. Bộ chỉ số đánh giá hoạt động và tác động – Lựa chọn của Việt Nam
Trong phần ba và cũng là phần quan trọng nhất của Tài liệu này, từ 24 chỉ số
do UNESCO/IFLA hướng dẫn, nhóm chuyên gia thực hiện đã lựa chọn 11 và thêm
Chỉ số Công nghệ (không có trong hướng dẫn ủa UNESCO/IFLA), để tạo thành Bộ
chỉ số đánh giá hoạt động và tác động dành cho Việt Nam. Như vậy, Bộ chỉ số của
Việt Nam có 12 chỉ số, chú trọng vào 4 lĩnh vực trọng tâm là Chỉ số về hoạt động, Chỉ
số sử dụng, Chỉ số về nguồn lực và Chỉ số về chất lượng.
12 chỉ số trong Bộ chỉ số của Việt Nam bao gồm:
Chỉ số 1: Khả năng tiếp cận
Chỉ số 2: Vốn tài liệu
Chỉ số 3: Lượt sử dụng thư viện
Chỉ số 4: Tham khảo tài liệu tại thư viện
Chỉ số 5: Mượn
Chỉ số 6: Công nghệ
Chỉ số 7: Các hoạt động
Chỉ số 8: Nhu cầu của người sử dụng

Chỉ số 9: Nhu cầu của cộng đồng
Chỉ số 10: Kỹ năng mới
Chỉ số 11: Nâng cao dân trí
Chỉ số 12: Tri thức bản địa và Thông tin địa phương
Ứng với mỗi chỉ số lại có các phần sau: (1) Mục đích, (2) Tiêu chí đánh giá,
(3) Dữ liệu cần thiết, (4) Công cụ thu thập dữ liệu và (5) Phương pháp tính.
Ví dụ vể một chỉ số:


4. Sử dụng Bộ chỉ số
Phần này chia thành 02 tiểu mục là Mục đích sử dụng và Cách thức sử dụng.
Mục đích sử dụng nêu rõ các chỉ số có thể phục vụ cho mục đích gì. Ví dụ, cho
mục đích “Hỗ trợ cho việc lập kế hoạch chiến lược và lập kế hoạch dài hạn khác” hay
cho mục đích “ Giúp cho việc chuẩn bị các yêu cầu hỗ trợ về điều hành và cung cấp
nguồn lực” …
Cách thức sử dụng đưa ra một số cách thông thường để sử dụng Bộ chỉ số. Ví dụ,
Bộ chỉ số có thể dùng để Phân tích việc thực hiện của cơ quan, để Xem xét hiệu quả
của các chương trình cụ thể hay để Đánh giá và điều chỉnh các chỉ số …
5. Phụ lục


Phần này gồm 10 phụ lục, đưa ra các Bảng dữ liệu chuẩn, Bảng các câu hỏi và
Thuật ngữ.
Bộ chỉ số là một tài liệu được soạn với mục đích áp dụng cho các thư viện công
cộng Việt Nam. Mặt khác, do công tác chuẩn hóa việc đánh giá hoạt động của thư
viện Việt Nam vẫn là một vấn đề khó khăn, đòi hỏi sự trao đổi và nghiên cứu sâu rộng
hơn nữa, nên chắc chắn cần có nhiều điều chỉnh đối với Bộ chỉ số này để nó phù hợp
với thực tiễn của các thư viện chuyên ngành, thư viện đại học cũng như với thực tế
hoạt động của các thư viện công cộng tại Việt Nam. Tuy vậy, vẫn phải khẳng định, sự
ra đời của Bộ chỉ số là một dấu hiệu đáng mừng, một bước tiến trong quá trình chuẩn

hóa công tác thông tin – thư viện tại Việt Nam, đưa các thư viện Việt Nam dần dần
hội nhập với sự phát triển của thư viện thế giới.
(Vũ Minh Huệ, Phòng Công tác Nghiệp vụ)