Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động tại công ty cổ phần vital

CH

NGă1.

C ăS ăLụăLU NăCHUNGăV ăHI UăQU ăS ăD NG V N L Uă
TRONGăDOANHăNGHI P

NGă

1.1. Kháiăquátăchungăv ăv năl uăđ ngătrongădoanhănghi p
1.1.1. Kháiăni măv n l uăđ ng
V n l u đ ng là m t y u t quan tr ng g n li n v i toàn b quá trình s n xu t,
kinh doanh c a doanh nghi p. V n l u đ ng là s v n ng tr c đ đ u t , mua s m
tài s n ng n h n c a doanh nghi p. V n l u đ ng là bi u hi n b ng ti n c a tài s n l u
đ ng, nên đ c đi m c a v n l u đ ng luôn ch u s chi ph i b i nh ng đ c đi m c a tài
s n l u đ ng, do đó v n l u đ ng c a doanh nghi p không ng ng v n đ ng qua các
giai đo n c a chu k kinh doanh. Quá trình này đ c di n ra liên t c và th ng xuyên
l p đi l p l i theo chu k và đ c g i là quá trình tu n hoàn, chu chuy n c a v n l u
đ ng.
Qua m t chu k s n xu t, kinh doanh v n l u đ ng chuy n hóa thành nhi u hình
thái khác nhau.
u tiên khi tham gia vào quá trình s n xu t v n l u đ ng th hi n
d i tr ng thái s khai c a mình là ti n t , qua các giai đo n nó d n chuy n thành các
s n ph m d dang hay bán thành ph m. Giai đo n cu i cùng c a quá trình s n xu t
kinh doanh v n l u đ ng đ c chuy n hóa vào s n ph m cu i cùng. Khi s n ph m này
đ c bán trên th tr ng s thu v ti n t hay hình thái ban đ u c a v n l u đ ng.
Chúng ta có th mô t trong chu trình sau:
Hình 1.1. Chu trình v n l u đ ng trong s n xu t kinh doanh
Mua v t t
V n b ng ti n
Hàng hóa

S n xu t
V n d tr s n
xu t

S n ph m

V n trong s n
xu t

Tiêu th s n ph m
(Ngu n: Giáo trình tài chính ếoanh nghi p-Nguy n Minh Ki u)
Tùy t ng đi u ki n s n xu t, l nh v c kinh doanh mà m i doanh nghi p đòi h i
ph i có l ng TSL nh t đ nh đ quá trình kinh doanh đ c di n ra liên t c, th ng
xuyên.Hình thành nên s TSL

này, các doanh nghi p ph i ng ra m t s v n ti n t

nh t đ nh đ u t vào các tài s n đó, s v n này đ c g i là VL c a doanh nghi p.
Nh v y t nh ng phân tích trên đây, ta có khái ni m v VL : “VL c a doanh
nghi p là s v n ng ra đ hình thành nên các TSNH khác nh m đ m b o cho quá
trình kinh ếoanh c a doanh nghi p đ c th c hi n th ng xuyên, liên t c. VL luân
1


chuy n toàn b ngay trong m t l n và thu h i toàn b , hoàn thành m t vòng luân
chuy n khi k t thúc m t chu k kinh doanh.”
1.1.2. Phơnălo iăv năl uăđ ng
qu n lỦ v n l u đ ng t t c n ph i tìm hi u cách phân lo i v n l u đ ng đ t
đó đ a ra t ng gi i pháp phù h p cho m t nhóm khác nhau. Tùy theo các tiêu th c

khác nhau mà có th chia v n l u đ ng thành các nhóm khác nhau.
1.1.2.1. Phân lo i theo ngu n hình thành
Theo cách này ngu n v n l u đ ng đ c chia thành ngu n v n l u đ ng t m th i
và ngu n v n l u đ ng th ng xuyên.
- Ngu n v n l u đ ng t m th i là ngu n v n có tính ch t ng n h n ch y u đ
đáp ng các nhu c u có tính ch t t m th i v v n l u đ ng phát sinh trong quá trình
s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p. Ngu n v n này bao g m các kho n vay
ng n h n ngân hàng, các t ch c tín d ng và các kho n n ng n h n khác.
- Ngu n v n l u đ ng th ng xuyên là ngu n v n có tính ch t n đ nh nh m
hình thành nên TSNH th ng xuyên c n thi t:
Công th c xác đ nh nh sau:
Ngu n VL th ng xuyên = TSNH - N ng n h n
Vi c phân lo i ngu n v n l u đ ng nh trên giúp cho ng i qu n lỦ xem xét huy
đ ng các ngu n v n l u đ ng m t cách phù h p v i th i gian s d ng đ nâng cao
hi u qu t ch c và s d ng VL trong doanh nghi p mình. Ngoài ra nó còn giúp cho
nhà qu n lỦ l p các k ho ch tài chính hình thành nên nh ng d đ nh v t ch c ngu n
v n l u đ ng trong t ng lai, trên c s xác đ nh quy mô, s l ng VL c n thi t đ
l a ch n ngu n v n l u đ ng này mang l i hi u qu cao nh t cho doanh nghi p.
1.1.2.2. Phân lo i theo vai trò c a t ng v n l u đ ng
VL có th chia thành 3 lo i sau:
V n l u đ ng n m trong khâu d tr s n xu t: Là bi u hi n b ng ti n c a các
kho n nguyên, nhiên v t li u, d ng c d ng c trong quá trình d tr s n xu t. Bao
g m các kho n: v n nguyên v t li u chính: khi tham gia h p thành th c th s n ph m,
v n bán thành ph m mua ngoài, v n nhiên li u, v n ph tùng thay th , v n v t t đang
đóng gói, bao bì.
V n l u đ ng n m trong khâu tr c ti p s n xu t: Là bi u hi n b ng ti n c a các
kho n sau: s n ph m đang ch t o (giá tr s n ph m d dang, bán thành ph m), chi phí
tr tr c (chi phí c i ti n k thu t, chi phí nghiên c u thí nghi m, nh ng chi phí chi ra
trong k nh ng ch a tính vào giá thành s n ph m trong k thì s tính d n vào giá
thành k sau.

2

Thang Long University Library


V n l u đ ng n m trong khâu l u thông: Là giá tr c a nh ng s n ph m đư đ
s n xu t xong, đ t tiêu chu n và đư đ

c

c nh p kho; giá tr c a v n b ng ti n (k c

vàng b c, đá quỦ…), đ u t ng n h n vào ch ng khoán và các lo i khác, các kho n
ph i thu, t m ng…
Cách phân lo i này cho phép bi t đ c k t c u v n l u đ ng theo vai trò, cho
th y vai trò c a t ng thành ph n v n đ i v i quá trình kinh doanh. Cho phép doanh
nghi p xem xét đánh giá m c v n l u đ ng n m trong các khâu trong quá trình s n
xu t kinh doanh. Qua đó giúp cho doanh nhi p có th đ a ra bi n pháp phù h p nh m
t o ra m t c c u v n h p lỦ, nh m nâng cao hi u qu s d ng v n l u đ ng.
1.1.2.3. Phân lo i theo hình thái bi u hi n
V n v t t hàng hóa: G m v t li u, s n ph m d dang, hàng hóa…

i v i lo i

v n này c n xác đ nh v n d tr h p lỦ đ t đó xác đ nh nhu c u v n l u đ ng đ m
b o cho quá trình s n xu t và tiêu thu đ c liên t c.
V n b ng ti n và v n trong thanh toán: G m ti n m t, ti n g i ngân hàng, các
kho n n ph i thu, nh ng kho n v n này d x y ra th t thoát và b chi m d ng v n
nên c n qu n lỦ ch t ch
V n tr tr c ng n h n: Nh chi phí s a ch a l n tài s n c đ nh, chi phí nghiên

c u, c i ti n k thu t, chi phí v công c d ng c
1.1.3.

căđi măv năl uăđ ng
Khác v i v n c đ nh, trong quá trình tham gia vào ho t đ ng kinh doanh, do b

chi ph i b i các đ c đi m tài s n l u đ ng nên v n l u đ ng c a doanh nghi p có các
đ c đi m sau:
V n l u đ ng ch tham gia vào m t chu kì s n xu t kinh doanh và không gi
nguyên hình thái v t ch t ban đ u, giá tr c a nó đ c chuy n m t l n toàn b vào giá
tr s n ph m.
VL không ng ng v n đ ng qua các giai đo n c a chu k kinh doanh: d tr s n
xu t, s n xu t và l u thông. Qua m i giai đo n, VL l i thay đ i hình thái bi u hi n,
t hình thái v n b ng ti n t ban đ u chuy n sang v n v t t hàng hoá d tr và v n
s n xu t, r i cu i cùng l i tr v hình thái v n ti n t .
Trong quá trình lao đ ng, m t b ph n tài s n ng n h n hình thành nên th c th
c a s n ph m, m t b ph n khác s hao phí m t đi cùng v i quá trình kinh doanh.
Sau m i chu k tái s n xu t, v n l u đ ng hoàn thành m t vòng chu chuy n.
1.1.4. Vaiătròăc aăv năl uăđ ng
Trong quá trình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p, v n l u đ ng luôn v n
đ ng không ng ng nh m đ m b o cho quá trình s n xu t kinh doanh đ c ti n hành
thu n l i và liên t c. Do đó, VL đóng vai trò r t quan tr ng đ i v i doanh nghi p.
3


Th nh t, v n l u đ ng là đi u ki n v t ch t không th thi u đ

c c a quá trình

s n xu t kinh doanh.

cho quá trình s n xu t kinh doanh di n ra liên t c, doanh
nghi p c n có đ ti n đ đ u t vào các tài s n l u đ ng, khi n cho các lo i tài s n l u
đ ng khác nhau có đ c c c u phù h p và đ ng b v i nhau. Nh v y s t o đi u
ki n thu n l i nh t cho vi c chuy n hóa hình thái c a v n l u đ ng trong quá trình
luân chuy n. Ví d nh , đ i v i doanh nghi p s n xu t, ban đ u v n l u đ ng hình
thái là ti n đ c chuy n hóa sang hình thái v t t d tr , s n ph m d dang, thành
ph m, sau khi k t thúc khâu tiêu th thì quay v hình thái ban đ u là ti n.
iv i
doanh nghi p th ng m i, s v n đ ng này có ph n nhanh h n so v i doanh nghi p
s n xu t. N u thi u v n l u đ ng trong m t khâu s n xu t kinh doanh nào đó có th
d n đ n hi u qu s n xu t kinh doanh th p h n so v i k ho ch.
Th hai, v n l u đ ng còn là công c ph n ánh, đánh giá quá trình v n đ ng c a
v t t , hàng hóa. Quá trình ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p di n ra liên t c
không ng ng, nên s tu n hoàn c a VL c ng liên t c, l p đi l p l i có tính ch t chu
k t o thành s chu chuy n c a VL . S v n l u đ ng hay giá tr b ng ti n c a tài s n
l u đ ng nhi u hay ít ph n ánh s l ng hàng hóa v t t d tr
các khâu nhi u hay
ít. VL luân chuy n nhanh hay ch m còn ph n ánh s l ng v t t s d ng ti t ki m
hay không.
Ngoài ra, v n l u đ ng còn có kh n ng quy t đ nh đ n quy mô ho t đ ng c a
doanh nghi p. Trong n n kinh t th tr ng doanh nghi p hoàn toàn t ch trong vi c
s d ng v n nên khi mu n m r ng quy mô c a doanh nghi p ph i huy đ ng m t
l ng ti n nh t đ nh đ đ u t ít nh t là đ đ d tr v t t hàng hóa. V n l u đ ng
còn giúp cho doanh nghi p ch p đ c th i c kinh doanh và t o l i th c nh tranh cho
doanh nghi p. Ví d nh trong tr ng h p doanh nghi p có đ s v n b ng ti n m t s
giúp cho doanh nghi p đ m b o giao d ch kinh doanh h ng ngày, bù đ p cho ngân
hàng v vi c ngân hàng cung c p các d ch v cho doanh nghi p, đáp ng nhu c u d
phòng trong tr

ng h p bi n đ ng không l

ng tr

cđ

c c a các lu ng ti n vào ra,

h ng l i th trong th ng l ng mua hàng… và đ i v i vi c doanh nghi p đ v n tài
tr cho hàng t n kho và kho n ph i thu c ng mang l i cho doanh nghi p nh ng l i ích
đáng k ph c v cho ho t đ ng s n xu t kinh doanh.
V n l u đ ng còn là b ph n ch y u c u thành nên giá thành s n ph m do đ c
đi m luân chuy n toàn b m t l n vào giá tr s n ph m. Giá tr c a hàng hóa bán ra
đ c tính toán trên c s bù đ p đ c giá thành s n ph m c ng thêm m t ph n l i
nhu n. Do đó, VL đóng vai trò quy t đ nh trong vi c tính giá c hàng hóa bán ra.

4

Thang Long University Library


1.1.5. Ph ngăphápăxácăđ nh nhuăc uăv năl uăđ ng
Quá trình kinh doanh c a doanh nghi p di n ra th ng xuyên, liên t c t o thành
chu k kinh doanh.Do đó, trong chu k kinh doanh c a doanh nghi p phát sinh nhu
c u VL . “Nhu c u VL c a doanh nghi p th hi n s v n ti n t c n thi t doanh
nghi p ph i tr c ti p ng ra đ hình thành m t l ng d tr hàng t n kho và kho n
cho khách hàng n sau khi đã s d ng kho n tín ế ng c a nhà cung c p và các kho n
n ph i tr khác có tính ch t chu k (ti n l ng ph i tr , ti n thu ph i n p…)”.
Có th xác đ nh nhu c u VL c a doanh nghi p theo công th c sau:
Nhu c u
VL

S VL

=

M c d tr
hàng t n kho

+

Kho n ph i thu t
khách hàng

-

Ph i tr nhà cung
c p

mà doanh nghi p ph i tr c ti p ng ra tùy thu c vào nhu c u VL

l n

hay nh trong t ng th i k kinh doanh. Trong công tác qu n lỦ VL , m t v n đ quan
tr ng là ph i xác đ nh đ c nhu c u VL c n thi t t ng ng v i m t quy mô và đi u
ki n kinh doanh nh t đ nh.
“Nhu c u VL th ng xuyên c n thi t t i thi u là s v n tính ra ph i đ đ đ m
b o cho quá trình tái s n xu t đ c ti n hành m t cách liên t c. ng th i ph i th c
hi n ch đ ti t ki m m t cách h p lý.”
Vi c xác đ nh nhu c u VL th ng xuyên c a doanh nghi p là m t v n đ ph c
t p. Tùy theo đ c đi m kinh doanh và đi u ki n c th c a doanh nghi p trong t ng
th i k mà có th l a ch n áp d ng các ph

VL . Hi n có 2 ph

ng pháp khác nhau đ xác đ nh nhu c u

ng pháp ch y u:

a/ Ph ng pháp tr c ti p xác đ nh nhu c u VL th ng xuyên c a doanh nghi p
Là c n c vào các y u t nh h ng tr c ti p đ n l ng VL doanh nghi p ph i
ng ra đ xác đ nh nhu c u VL th ng xuyên.Trình t nh sau:
- Xác đ nh nhu c u v n đ d tr hàng t n kho c n thi t cho ho t đ ng kinh
doanh c a doanh nghi p.
- Xác đ nh chính sách tiêu th s n ph m và kho n tín d ng cung c p cho KH
- Xác đ nh các kho n n ph i tr cho nhà cung c p.
- T ng h p xác đ nh nhu c u VL c a doanh nghi p.
Nhu c u VL xác đ nh theo ph

ng pháp này t

ng đ i sát và phù h p v i các doanh

nghi p trong đi u ki n hi n nay. Tuy v y, nó có h n ch là vi c tính toán t
t p, kh i l ng tính toán l n và m t nhi u th i gian.

ng đ i ph c

b/ Ph ng pháp gián ti p xác đ nh nhu c u VL th ng xuyên c a doanh nghi p
Ph ng pháp này d a vào th ng kê kinh nghi m đ xác đ nh nhu c u v n.
Tr ng h p th nh t: Là d a vào kinh nghi m theo th c t c a các doanh nghi p
cùng lo i trong ngành đ xác đ nh nhu c u v n cho doanh nghi p mình.
5

Vi c xác đ nh nhu c u VL theo cách này là d a vào h s VL tính theo doanh
thu đ c rút t th c t ho t đ ng c a các doanh nghi p cùng lo i trong ngành. Trên c
s đó xem xét quy mô kinh doanh d ki n theo doanh thu c a doanh nghi p mình đ
tính ra nhu c uVL c n thi t.Ph ng pháp này t ng đ i đ n gi n, tuy nhiên m c đ
chính xác b h n ch . Nó thích h p v i vi c xác đ nh nhu c u VL khi thành l p
doanh nghi p v i quy mô nh .
Tr ng h p th hai: D a vào tình hình th c t s d ng VL
th i k v a qua
c a doanh nghi p đ xác đ nh nhu c u chu n v VL cho các th i k ti p theo.
N i dung ch y u c a ph ng pháp này là d a vào m i quan h gi a các y u t
h p thành nhu c uVL g m: Hàng t n kho, n ph i thu t khách hàng và n ph i tr
nhà cung c p v i DTT c a k v a qua đ xác đ nh t l chu n nhu c uVL tính theo
doanh thu và s d ng t l này đ xác đ nh nhu c u VL cho các k ti p theo.
Ph ng pháp này th c hi n theo trình t sau:
- Xác đ nh s d bình quân các kho n h p thành nhu c uVL

trong n m báo

cáo. Khi xác đ nh s d bình quân các kho n ph i phân tích tình hình đ lo i tr s
li u không h p lỦ.
- Xác đ nh t l các kho n trên so v i doanh thu thu n trong n m báo cáo. Trên
c s đó xác đ nh t l nhu c u VL so v i doanh thu thu n.
- Xác đ nh nhu c u VL cho k k ho ch.
1.2. Chínhăsáchăqu nălỦăv năl uăđ ngătrongădoanhănghi p
1.2.1. Chínhăsáchăqu nălỦăv năl uăđ ng
Mô hình tài tr v n l u đ ng c a doanh nghi p
a/ Mô hình tài tr th nh t: Toàn b TSC và TSNH th
b o b ng ngu n v n th

v n t m th i.

ng xuyên, toàn b TSNH t m th i đ

ng xuyên đ

cđ m

c đ m b o b ng ngu n

Hình 1.2. Mô hình tài tr th nh t
Ti n
6

Thang Long University Library

Ngu n
v n
t m
th i


TSL t m th i

TSL th

Ngu n
v n
th ng
xuyên

ng xuyên

TSC
u đi m c a mô hình này là: Giúp doanh nghi p h n ch đ
toán, m c đ an toàn cao h n. Gi m b t đ

Th i gian
c r i ro trong thanh

c chi phí trong s d ng v n, tuy nhiên còn

t n t i h n ch : ch a t o ra s linh ho t trong vi c t ch c s d ng v n, th
nào ngu n y, tính ch c ch n đ c đ m b o h n song kém linh ho t h n.

ng v n

b/ Mô hình tài tr th hai: Toàn b TSC , TSL th ng xuyên và m t ph n
TSL t m th i đ c đ m b o b ng ngu n v n th ng xuyên, m t ph n TSL t m
th i còn l i đ c đ m b o b ng ngu n v n t m th i.
Hình 1.3. Mô hình tài tr th hai
Ti n
TSL t m th i

TSL th

ng xuyên

Ngu n
v n

t m
th i
Ngu n
v n
th ng
xuyên

TSC
Th i gian
u đi m c a mô hình này là: kh n ng thanh toán và đ an toàn m c cao, tuy
nhiên v n còn m t h n ch nh chi phí s d ng v n cao vì ph i s d ng nhi u kho n
vay dài h n và trung h n.
c/ Mô hình tài tr th ba: Toàn b TSC , m t ph n TSL th ng xuyên đ c
đ m b o b ng ngu n v n th ng xuyên. M t ph n còn l i c a TSL th ng xuyên và
7


toàn b TSL t m th i đ

c đ m b o b ng ngu n v n t m th i.
Hình 1.4. Mô hình tài tr th ba

Ti n
TSL t m th i

TSL th

Ngu n
v n
t m

th i

ng xuyên

Ngu n
v n
th ng
xuyên

TSC

Th i gian
u đi m: vi c s d ng v n linh ho t, chi phí s d ng v n th p h n vì s d ng
nhi u h n ngu n v n tín d ng ng n h n, tuy nhiên kh n ng g p r i ro cao h n.
1.2.2. Chínhăsáchăqu nălỦăv năb ngăti n
Ti n m t t i qu là m t b ph n quan tr ng c u thành v n b ng ti n c a doanh
nghi p. Chúng ta c n l u Ủ hi u ngh a ti n m t

đây theo ngh a r ng ba g m ti n m t

t i qu c a công ty và ti n g i ngân hàng còn các kho n đ u t ch ng khoán ng n h n
xem nh là tài s n t ng đ ng ti n m t. Qu n lỦ ti n m t và các tài s n t ng đ ng
ti n đây chính là qu n lỦ ti n m t, ti n g i ngân hàng, các lo i ch ng khoán kh th .
Doanh nghi p c n ph i qu n lỦ ti n và ch ng kho n kh th đ có th th c hi n giao
d ch, đ i phó v i các bi n c b t th ng x y đ n v i doanh nghi p ho c đ u t sinh
l i. D tr lo i tài s n này v a có l i ích song c ng ti m n r i ro. V m t l i ích,
doanh nghi p luôn đ m b o đ c kh n ng thanh toán t đó c i thi n đ c uy tín và v
th c a doanh nghi p, n u mang ti n đi đ u t còn có th có lưi. Ng c l i, r i ro khi
d tr ti n m t c ng d x y ra, n u d tr quá ít s gi m kh n ng thanh toán; n u d
tr quá nhi u s gi m kh n ng sinh l i c a s ti n đó, đ ng th i doanh nghi p ph i

phát sinh t ng chi phí qu n lỦ cho s tài s n này. Qu n lỦ ti n và ch ng khoán kh th
c n t p trung vào các quy t đ nh sau: Qu n lỦ ho t đ ng thu - chi c a ti n m t; xác
đ nh nhu c u d tr ti n m t t i u, qu n lỦ danh m c đ u t ch ng khoán kh th và
qu n lỦ ngân qu .
 Xác đ nh m c d tr ti n m t t i u
M c t n qu ti n m t m c tiêu là m t ph n chu n m c đ làm c s cho các
8

Thang Long University Library


quy t đ nh tài chính ng n h n nh đ u t ti n nhàn r i vào các lo i tích s n sinh l i,
m c đ u t nào là h p lỦ và khi nào thì bán các tích s n này đ b sung làm cân b ng
cán cân ti n m t. Do ti n m t bi n đ ng h u nh liên t c và không th gi chúng
m c v a đúng v i h n m c chu n trong t t c m i th i đi m, do đó chúng ta ph i thi t
l p m t mô hình đ xác đ nh m c ti n m t mà công ty ph i mua hay bán các lo i
ch ng khoán thanh kho n cao.
Mô hình đ l n c a đ n hàng t i u (EOQ): Ng i đ u tiên v n d ng mô hình
EOQ vào qu n tr ti n m t là nhà khoa h c ng i Hoa K William J.Baumol (1952).
Mô hình cho r ng, m i doanh nghi p đ u có m t dòng l u kim thu n n đ nh, là k t
qu c a dòng l u kim chi phí và dòng l u kim thu nh p trên ph ng di n k ho ch.
Gi s m t doanh nghi p có k v ng có dòng l u kim thu nh p đ u đ n là A/k và
dòng l u kim chi phí là B/k . B i v y dòng l u kim chi phí thu n là (B-A)/k .
Doanh nghi p kh i s các giao d ch chuy n ti n t
đ u k đ u tiên có cán cân
ti n m t là C (Hình 02). V i l ng ti n s d ng n đ nh m i k là (B-A), s ti n này
s h t sau C/(B-A) k . T i th i đi m k t th c k th C/(B-A), cán cân ti n m t b ng 0
và c n ph i bán m t l ng ch ng khoán có giá tr C đ ph c h i cán cân ti n ban đ u.
Nh hình d i đây cho th y, cán cân ti n m t khi b t đ u các ho t đ ng là C và gi m
d n đ u đ n h t m i chu k C/(B-A). B i v y l

nghi p là C/2.

ng ti n m t trung bình qu doanh

Hình 1.5. Mô hình đ l n c a đ n hàng t i u

Gi s t l sinh l i m t n m do các công c c a th tr

ng ti n t mang l i là I,

thì ph n l i nhu n b b qua m i n m trên kho n ti n m t trung bình là (C/2).I. Nh ng
đ có cán cân ti n m t trung bình (C/2) thì c n ph i bán l ng ch ng khoán có giá tr
là C t i nh ng th i đi m mà cán cân ti n m t b ng 0. N u t ng nhu c u c a dòng l u
kim thu n trong su t n m đ c kỦ hi u là T, thì s l n các lo i ch ng khoán đ c
chuy n đ i thành ti n m t là (T/C). Gi s chi phí cho m i l n giao d ch là F thì t ng
chi phí cho các giao d ch chuy n đ i các lo i ch ng khoán trong n m là (T/C).F.
9


Trong đó:
C = Tr giá c a các lo i ch ng khoán đ c bán ra trong m i l n giao d ch F =
T ng giá tr c a dòng l u kim thu n d đ nh c n đ n trong n m
k = T l sinh l i c h i c a các công c đ c giao d ch trên th tr ng ti n t S
d ng các công cu này, chúng ta có th thi t l p công th c tính toán hai lo i chi phí
thành ph n nh sau:
Ti n lưi b b qua duy trì cán cân ti n m t =
Chi phí cho m i l n giao d ch ch ng khoán =
Do đó, t ng chi phí (TC) cho vi c ti n hành T/C l n chuy n đ i các lo i ch ng
khoán, m i l n có giá tr C trong n m là:
TC = (

T đó ta có th th y r ng t ng chi phí s

m c t i thi u khi:

C’=
C’ là m c ti n d tr t i u.
 Qu n lỦ ngân qu
Ngân qu có th đ

c hi u là toàn b kho n ti n thu chi c a m t t ch c hay

đoàn th . Qu n lỦ ngân qu là s tác đ ng c a các ch th qu n lỦ trong doanh nghi p
lên các kho n th c thu và th c chi b ng ti n nh m thay đ i m c t n qu th c t c a
doanh nghi p sao cho ngân qu doanh nghi p đ t m c t i u nh m t i đa hoá giá tr
tài s n c a ch s h u và đ m b o kh n ng chi tr c a doanh nghi p trong t ng th i
k trong đi u ki n bi n đ ng c a môi tr
đ

ng. Do v y mà vi c qu n tr dòng ti n luôn

c coi tr ng, doanh nghi p nên duy trì m c t n qu h p lỦ là bao nhiêu đ phù h p

v i ho t đ ng kinh doanh, t n d ng t i đa kh n ng sinh l i c a dòng ti n, không đ
ti n ch t m t ch quá lâu.

gi i quy t v n đ này thì các h c gi trên th gi i đư đ

xu t nhi u mô hình nh Baumol, Miller ậ Orr,…tuy nhiên ch a đ c ng d ng r ng
rưi t i doanh nghi p Vi t Nam. D i đây là mô hình Miller Orr, m t mô hình qu n lỦ
tiên ti n và khoa h c nên đ

c áp d ng trong các doanh nghi p.

Hình 1.6. Mô hình Miller Orr

10

Thang Long University Library


Có 3 khái ni m c n chú Ủ trong mô hình này: Gi i h n trên (H), gi i h n d

i

(L) và t n qu ti n m t (Z). Ban qu n lỦ công ty thi t l p H c n c vào chi phí c h i
gi ti n m t và thi t l p L c n c vào m c đ r i ro thi u ti n m t. Công ty cho phép
t n qu bi n đ ng ng u nhiên trong ph m vi gi i h n và n u nh t n qu v n n m
trong m c gi i h n trên và gi i h n d i thì công ty không c n th c hi n giao d ch
mua bán ch ng khoán ng n h n. Khi t n qu đ ng gi i h n trên t i đi m X thì công ty
s mua(H-Z) đ ng ch ng khoán ng n h n đ gi m t n qu tr v Z. Ng c l i, khi t n
qu gi m đ ng gi i h n d i t i đi m Y thì công ty s bán (Z-L) đ ng ch ng khoán đ
t ng t n qu lên đ n đi m Z.
Mô hình Miller Orr xác đ nh m c t n qu d a vào chi phí c h i và chi phí giao
d ch. Chi phí giao d ch (F) là chi phí liên quan đ n vi c mua bán ch ng khoán ng n
h n đ chuy n đ i t tài s n đ u t cho m c đích sinh l i ra ti n m t nh m m c đích
thanh toán. Chi phí giao d ch không ph thu c vào doanh s mua bán ch ng khoán
ng n h n. Chi phí c h i gi ti n m t là K, b ng lưi su t ng n h n. Trong mô hình
Miller Orr, s l n giao d ch c a m t k là s ng u nhiên thay đ i tùy thu c vào bi n
đ ng c a lu ng thu và lu ng chi ti n m t. K t qu là chi phí giao d ch ph thu c vào
s l n giao d ch ch ng khoán ng n h n k v ng còn chi phí c h i ph thu c vào t n

qu k v ng.
V i t n qu th p nh t L đư cho, gi i mô hình Miller Orr chúng ta tìm đ c t n
qu m c tiêu (Z) và gi i h n trên (H). Giá tr c a Z và H làm cho t ng chi phí t i thi u
đ c quy t đ nh theo mô hinh Miller Orr là:
Z=

+L

H = 3Z ậ 2L
Trong đó:
F = Chi phí giao d ch
∂2 = Ph ng sai c a dòng ti n m t trong ngày K = Chi phí c h i
T n qu trung bình theo mô hình Milller Orr là:
11


Caverage =
1.2.3. Chínhăsáchăqu nălỦăkho năph iăthu
Kho n ph i thu là s ti n mà khách hàng n công ty do mua ch u hàng hóa ho c
d ch v . Có th nói h u h t các công ty đ u phát sinh các kho n ph i thu nh ng v i
m c đ khác nhau t m c không đáng k đ n m c không th ki m soát n i. Vì v y
công ty c n có nh ng chính sách bán ch u phù h p.
Kho n ph i thu c a công ty phát sinh nhi u hay ít ph thu c vào các y u t nh
tình hình kinh t , giá c s n ph m, ch t l ng s n ph m và chính sách bán ch u c a
công ty. Trong các y u t này chính sách bán ch u nh h ng m nh nh t đ n kho n
ph i thu và s ki m soát c a giám đ c tài chính. Giám đ c tài chính có th thay đ i
đi u kho n bán ch u đ ki m soát kho n ph i thu sao cho phù h p v i s đánh đ i gi a
l i nhu n và r i ro. H th p tiêu chu n bán ch u có th kích thích đ c nhu c u d n t i
gia t ng doanh thu và l i nhu n nh ng vì bán ch u s làm phát sinh kho n ph i thu.
Chúng ta ph i xem xét các v n đ nh tiêu chu n bán ch u, đi u kho n bán ch u, chính

sách và quy trình thu n .
 V tiêu chu n bán ch u:
Tiêu chu n bán ch u là tiêu chu n t i thi u v m t tín d ng c a khách hàng đ
đ c công ty ch p nh n bán ch u. ây là m t b ph n c u thành lên chính sách bán
ch u c a công ty và m i công ty đ u thi t l p tiêu chu n bán ch u chính th c ho c
không chính th c.
Tiêu chu n bán ch u nói tiêng và chính sách bán ch u nói chung có nh h

ng

đáng k đ n doanh thu c a công ty. N u đ i th c nh tranh m r ng chính sách bán
ch u mà công ty l i không ph n ng l i đi u này thì n l c ti p th s b nh h ng
nghiêm tr ng vì bán ch u là y u t nh h ng r t l n kích thích nhu c u. V m t lỦ
thuy t công ty có th h th p tiêu chu n bán ch u đ n m c có th ch p nh n đ c sao
cho l i nhu n t o ra do gian t ng doanh thu nh là k t qu c a chính sách bán ch u
v t quá m c chi phí phát sinh do bán ch u. Vì th tùy thu c và tình hình kinh doanh
mà công ty c n có ph i đi u chính khi nào nên n i l ng tiêu chu n bán ch u và khi nào
không nên n i l ng tiêu chu n bán ch u
 V đi u kho n bán ch u:
i u kho n bán ch u là đi u kho n xác đ nh đ dài th i gian hay th i h n bán
ch u và t l chi t kh u áp d ng n u khách hàng tr s m h n th i gian bán ch u cho
phép. Ví d đi u kho n bán ch u là “2/10 net 30” có ngh a là khách hàng đ c h ng
2% chi t kh u thanh toán trong th i h n 10 ngày k t ngày hóa đ n đ c phát hành

12

Thang Long University Library


và n u khách hàng không l y chi t kh u thì khách hàng đ

c tr ch m trong th i gian

30 ngày k t ngày phát hành hóa đ n.
 V chính sách và quy trình thu n :
Trong c ch th tr ng hi n nay đ bán đ c hàng hoá các doanh nghi p th ng
ch p nh n cho khách hàng n l i. Vi c quy t đ nh cho khách hàng chi m d ng v n,
doanh nghi p có th xem xét t các khía c nh: m c đ uy tín, kh n ng thanh toán c a
khách hàng, tình tr ng tài chính t ng quát c a doanh nghi p...
tránh nh ng t n th t
do n không th thu h i công ty c n chú Ủ đ n vi c phân tích khách hàng tr c khi
quy t đ nh có nên bán ch u cho khách hàng đó hay không.
Hình 0.7. Quy trình đánh giá uy tín khách hàng
T ch i bán ch u
Không

Ngu n thông tin khách
hàng:
 Báo cái tài chính
 Báo cáo x p h ng
tín d ng
 Ki m tra c a NH
 Ki m tra th ng
m i

ánh
giá uy
tín
khách
hàng

Không
Có
uy
tín?

Có

Quy t
đ nh bán
ch u

(Ngu n: Giáo trình tài chính ếoanh nghi p - Nguy n Minh Ki u)
nhanh chóng thu h i các kho n n ph i thu, h n ch vi c phát sinh các chi
phí không c n thi t ho c r i ro, doanh nghi p c n coi tr ng các bi n pháp sau:
- S d ng k toán thu h i n chuyên nghi p: Nh ng công ty th ng bán ch u
hàng hóa ho c d ch v nên t ch c b ph n chuyên đánh giá khách hàng tr c khi bán
ch u và theo dõi thu h i n . Do ho t đ ng mang tính chuyên nghi p và tr i qua kinh
nghi m nên hi u su t thu h i n d n d n s đ c nâng cao trong khi chi phí thu h i n
có th gi m. Trong tr

ng h p đ a bàn thu h i n quá r ng ho c gi s l

ng khách

hàng quá l n khi n cho chi phí thu h i n quá cao thì công ty nên s d ng nghi p v
bao thanh toán.
- S d ng nghi p v bao thanh toán: Bao thanh toán là m t nghi p v trong đó
nh ng công ty th ng xuyên bán ch u hàng hóa s bán l i nh ng kho n ph i thu cho
m t công ty chuyên môn làm nghi p v thu h i n . Nh có s chuyên môn hóa các

kho n n , công ty mua n có th nâng cao đ c hi u su t thu h i n và gi m thi u
13


đ

c chi phí thu h i n nh l i th v quy mô. V phía công ty bán n sau khi bán các

kho n ph i thu s không ph i b n tâm đ n vi c thu n mà ch c n t p trung vào ho t
đ ng kinh doanh.
1.2.4. Chínhăsáchăqu nălỦăhƠngăt năkho
 T m quan tr ng c a vi c qu n lỦ v n v hàng t n kho.
- V n v hàng t n kho chi m t tr ng l n trong t ng giá tr tài s n c a doanh
nghi p và chi m t tr ng l n trong t ng v n l u đ ng c a doanh nghi p.
- Vi c duy trì h p lỦ v n v hàng t n kho s t o cho doanh nghi p thu n l i cho
ho t đ ng s n xu t kinh doanh: trách đ c r i ro trong vi c ch m ch ho c ng ng ho t
đ ng s n xu t do thi u v t t hay trách đ c vi c ph i tr giá cao cho vi c đ t hàng
nhi u l n v i s l ng nh .
-

Tránh đ

c tình tr ng a đ ng v v t t , hàng hóa ho c là c ng th ng do thi u

h t v t t . T đó làm t ng t c đ luân chuy n v n.
- D tr hàng t n kho h p lỦ có vài trò nh m t t m đ m an toàn gi a các giai
đo n khác nhau trong chu k kinh doanh.
- Hi u qu qu n lỦ s d ng v n v hàng t n kho nh h ng và tác đ ng tr c ti p
đ n hi u qu s d ng và hi u qu kinh doanh c a doanh nghi p.
 Các bi n pháp ch y u qu n lỦ hàng t n kho:

Qu n lỦ hàng t n kho bao g m vi c l p k ho ch, t ch c và qu n lỦ các ho t
đ ng nh m vào nguyên v t li u, hàng hóa đi vào, đi qua và đi ra kh i doanh nghi p.
Qu n lỦ hàng t n kho trong các doanh nghi p là r t quan tr ng b i vì n u d tr không
h p lỦ s làm cho quá trình s n xu t kinh doanh b gián đo n, hi u qu kém. Vi c qu n
lỦ hàng t n kho có hi u qu ph i đ t hai m c tiêu sau:
- M c tiêu an toàn: đòi h i doanh nghi p c n ph i có m t kh i l
d tr đ đ đ m b o s n xu t và bán ra th ng xuyên liên t c.
- M c tiêu kinh t : đ m b o chi phí cho d tr th p nh t.

ng hàng hóa

k t h p hài hòa gi a hai m c tiêu này nhà kinh t Ford.W.Harris đư đ xu t
mô hình EOQ áp d ng trong qu n lỦ hàng t n kho đ t i thi u hóa chi phí hàng t n
kho và t i đa hóa an toàn trong cung ng, đư đ c h u h t các doanh nghi p s d ng.
Trong ho t đ ng qu n lỦ hàng t n kho, doanh nghi p c n t p trung xác đ nh
m c d tr t i u thông qua mô hình đ t hàng hi u qu nh t ậ EOQ. Mô hình đ c
d a trên gi đ nh là nh ng l n cung c p hàng hoá là b ng nhau. Khi doanh nghi p ti n
hành d tr hàng hoá s kéo theo hàng lo t các chi phí nh chi phí b c x p hàng hoá,
chi phí b o qu n, chi phí đ t hàng, chi phí b o hi m … nh ng chung quy l i có hai
lo i chi phí chính:
14

Thang Long University Library


Chi phí l u kho (Chi phí t n d tr ): ây là chi phí liên quan đ n vi c t n tr
hàng hoá, lo i này bao g m:
-Chi phí ho t đ ng nh chi phí b c x p hàng hoá, chi phí b o hi m hàng hoá, chi
phí do gi m giá tr hàng hoá, chi phí hao h t m t mát, chi phí b o qu n…
-Chi phí tài chính bao g m chi phí s d ng v n nh tr lưi ti n vay, chi phí v thu ,

kh u hao…
Hình 1.8. Chi phí t n d tr

N u g i m i l n cung ng hàng hoá là Q thì d tr cung ng trung bình s là Q/2.
G i C1 là chi phí l u kho đ n v hàng hoá thì t ng chi phí l u kho c a doanh nghi p s
là:
C1*Q/2
T ng chi phí l u kho s t ng n u s l ng hàng hoá m i l n cung ng t ng.
Chi phí đ t hàng (Chi phí h p đ ng): Chi phí đ t hàng bao g m chi phí qu n
lỦ giao d ch và v n chuy n hàng hoá, chi phí đ t hàng cho m i l n đ t hàng th ng n
đ nh không ph thu c vào s l ng hàng hoá đ c mua.
N u g i D là toàn b s l ng hàng hoá c n s d ng trong m t đ n v th i gian
(n m, quỦ, tháng) thì s l ng l n cung ng hàng hoá s là D/Q. G i C2 là chi phí m i
l n đ t hàng thì t ng chi phí đ t hàng s là:
T ng chi phí đ t hàng t ng n u s l
phí t n tr hàng hoá, ta có công th c:

C2*D/Q
ng m i l n cung ng gi m. G i TC là t ng chi

TC = C1*Q/2 + C2*D/Q
Ta có th tìm Q* b ng cách l y vi phân TC theo Q ta có:

Q* =

Hình 1.9. Mô hình chi phí đ t hàng
15


Qua hình trên ta th y kh i l

ng hàng hoá cung ng m i l n là Q * thì t ng chi

phí d tr là th p nh t.
1.3. Hi u qu ăs ăd ngăv n l uăđ ngătrongădoanhănghi p
1.3.1. Kháiăni măhi uăqu ăs ăd ngăv n l uăđ ng
Nh đư nói trên v n l u đ ng tham gia vào h u h t quá trình s n xu t kinh
doanh c a doanh nghi p cho nên vi c s d ng v n l u đ ng c n đ c ki m tra đánh
giá xem xét hi u qu s d ng nh th nào đ giúp doanh nghi p d dàng qu n tr v n
l u đ ng c ng nh tài s n ng n h n m t cách t i u.
Hi u qu là m t khái ni m luôn đ c đ c p trong n n kinh t th tr ng: Các
doanh nghi p luôn h ng t i hi u qu kinh t ; chính ph n l c đ t hi u qu kinh t xư h i. Hi u qu c a m t v n đ th ng đi li n v i các ch tiêu đo l ng v n đ đó,
vi c đ t đ c các ch tiêu đo l ng c ng chính là vi c đ t đ c hi u qu nói trên.
Có nhi u quan đi m v hi u qu s d ng v n l u đ ng khác nhau. C th nh :
- Hi u qu s d ng v n l u đ ng là hi u qu đ t đ c khi t ng t c đ luân
chuy n v n l u đ ng qua các giai đo n c a quá trình s n xu t. T c đ luân chuy n
VL nhanh hay ch m nói lên hi u qu s d ng VL c a doanh nghi p cao hay th p.
- Hi u qu s d ng v n l u đ ng là hi u qu đ t đ c cao nh t khi mà s VL
c n cho m t đ ng luân chuy n là ít nh t. i u này cho th y càng ti t ki m đ c bao
nhiêu v n l u đ ng cho m t đ ng luân chuy n thì càng t t. Nh ng n u hàng hóa s n
xu t ra không tiêu th đ c thì hi u qu s d ng đ ng v n c ng không cao.
- Hi u qu s d ng v n l u đ ng c ng có th hi u là s d ng v n l u đ ng sao
cho đ t vòng quay ng n nh t.
- Hi u qu s d ng v n l u đ ng là hi u qu đ t đ c khi mà c n càng ít s đ ng
v n l u đ ng đ t o ra m t đ ng doanh thu thu n v bán hàng.
- Hi u qu s d ng v n l u đ ng là hi u qu thu đ c khi đ u t thêm v n l u
đ ng m t cách h p lỦ nh m m r ng quy mô s n xu t đ t ng doanh s tiêu th v i
yêu c u đ m b o t c đ t ng l i nhu n ph i l n h n t c đ t ng v n l u đ ng.
16

Thang Long University Library


Tóm l i, tuy có nhi u cách ti p c n khác nhau t u chung l i hi u qu s d ng
v n l u đ ng là m t ph m trù kinh t đánh giá trình đ t ch c và s d ng v n l u
đ ng trong quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh. V i s VL hi n có làm sao s
d ng đ đ t đ c s n ph m có giá tr , ch t l ng cao h n tr c, giá thành t t h n
tr c đ t ng l i nhu n cho doanh nghi p. Và khi đ u t VL thêm vào quá trình s n
xu t kinh doanh thì yêu c u t c đ t ng l i nhu n ph i l n h n t c đ t ng VL .
Hi u qu s d ng v n l u đ ng =

K t qu đ u ra
Chi phí đ u vào

Vi c s d ng VL càng h p lỦ thì càng có th s n xu t và tiêu th s n ph m
nhi u b y nhiêu. Vì l i ích kinh doanh đòi h i các doanh nghi p ph i s d ng h p lỦ,
hi u qu h n t ng đ ng v n l u đ ng làm cho m i đ ng VL hàng n m có
s m nguyên, nhiên v t li u nhi u h n, s n xu t ra s n ph m và tiêu th đ
h n. Và t hi u qu s d ng VL n m tr c chúng ta cóth d a vào đó đ
nghi m cho vi c s d ng sao cho h p lỦ VL đ đ t hi u qu cao h n trong n

th mua
c nhi u
rút kinh
m nay.

1.3.2. Tínhăc năthi tăc aăhi uăqu ăs ăd ngăhi uăqu ăv năl uăđ ng
Ho t đ ng c a doanh nghi p là ho t đ ng kinh t nh m mang l i l i nhu n thông
qua s n xu t kinh doanh, thành b i c a m t doanh nghi p phu thu c vào nhi u y u t
trong đó quan tr ng nh t là ba y u t kh n ng cung ng tích lu , đ i m i s d ng v n

trình đ qu n lỦ và th tr ng.
Hi u qu s d ng v n l u đ ng là m t trong nh ng nguyên nhân tr c ti p nh
h ng đ n l i nhu n,đ n quy n l i đ n m c đích cao nh t c a doanh nghi p. Nâng cao
hi u qu s d ng v n c ng có ngh a là nâng cao l i nhu n, ch ng có m t lỦ do nào đ
doanh nghi p có th t ch i vi c làm đó. Nh v y ta có th nh n th y nâng cao hi u
qu s d ng v n l u đ ng là m t vi c làm thi t y u c a b t k m t doanh nghi p nào,
ng i ta không th t ch i thu m t kho n l i nhu n hay doanh thu nhi u h n trên m t
đ ng v n b ra mà ng c l i h mu n thu ngày càng nhi u t vi c b ra m t cùng m t
l ng v n ban đ u c a mình hay v i cùng m t l ng ti n thu v t ho t đ ng s n xu t
kinh doanh nh n m tr c nh ng n m nay doanh nghi p ph i b ra cho nó m t l ng
chi phí ít h n. Có th t ng quát m t s lỦ do c b n, c th làm nên s c n thi t ph i
nâng cao hi u qu s d ng v n s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p nh sau:
Th nh t: Do s tác đ ng c a c ch m i, c ch th tr ng có s đi u ti t c a
nhà n c. Kinh t th tr ng theo đu i m t m c đích l n và c t y u là l i nhu n và l i
nhu n ngày càng cao. Ti n đ c a quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh trong các
doanh nghi p là v n, đ ng v n s n xu t kinh doanh ph i có kh n ng sinh l i m i là
v n đ c t lõi liên quan tr c ti p đ n s t n t i và phát tri n c a doanh nghi p b i
17


thi u v n thì m i ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p s b “ch t”, b
ng ng tr b i bây gi không còn có s c u tr c a Ngân sách Nhà n

c

Th hai: Nâng cao hi u qu s d ng v n l u đ ng có Ủ ngh a h t s c quan tr ng
đ i v i quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Gi đây ng i đ nh
đo t s ph n c a doanh nghi p chính là th tr ng mà không ph i là ai khác, song nhà
n

c c ng có vai trò nh t đ nh c a nó. N u s d ng đ ng v n hi u qu thì vi c đáp
ng nhu c u th tr ng là đi u không khó kh n đ i v i doanh nghi p n a.
Th ba: Nâng cao hi u qu s d ng v n c ng là m t n i dung c nh tranh gi a

các doanh nghi p, trong giai đo n c nh tranh gay g t hi n nay thì đi u này càng đ c
kh ng đ nh ch c ch n h n. Doanh nghi p mu n t n t i và phát tri n đ c thì đi u ki n
tiên quy t không th thi u đ

c là doanh nghi p ph i xem xét v n đ ch t l

ng s n

ph m, m u mư s n ph m và ph i quan tâm đ n hi u qu s n xu t kinh doanh, v n đ
này quy t đ nh l n đ n kh n ng c nh tranh c a doanh nghi p.
Tóm l i, vi c nâng cao hi u qu s d ng v n l u đ ng là m t t t y u trong c
ch th tr ng c nh tranh gay g t. Nó góp ph n nâng cao kh n ng ho t đ ng s n xu t
kinh doanh c a doanh nghi p, m r ng quy mô ho t đ ng s n xu t, t ng nhanh t c đ
ho t đ ng c a doanh nghi p nh m đem l i cho doanh nghi p l i nhu n và l i nhu n
ngày càng cao, góp ph n t ng tr ng kinh t xư h i.
1.3.3. Cácăch ătiêuăđánhăgiáăhi uăqu ăs ăd ngăv n l uăđ ng trongădoanhănghi p
1.3.3.1. M t s ch tiêu t ng h p tình hình kinh doanh chung
a) Ch tiêu v kh n ngăthanhătoán
Các ch tiêu này đo l ng kh n ng đáp ng các ràng bu c pháp lỦ v tài chính
c a doanh nghi p (ngh a là thanh toán các kho n n ).
tính toán kh n ng thanh
toán ng n h n c a doanh nghi p ng i ta th ng s d ng b n ch tiêu: kh n ng thanh
toán ng n h n, kh n ng thanh toán nhanh, kh n ng thanh toán t c th i và kh n ng
thanh toán lưi vay.
H s kh n ng thanh toán ng n h n
H s thanh toán n ng n h n =

N ng n h n là nh ng kho n n mà doanh nghi p ph i thanh toán trong vòng
m t n m hay m t chu l kinh doanh. N u tr s c a ch tiêu này x p x b ng 1, doanh
nghi p có đ kh n ng thanh toán các kho n n ng n h n và tình hình tài chính là bình
th ng ho c kh quan.Ng c l i, n u “H s kh n ng thanh toán n ng n h n” <1,
doanh nghi p không đ m b o đáp ng đ c các kho n n ng n h n.Tr s c a ch tiêu
này càng nh h n 1, kh n ng thanh toán n ng n h n c a doanh nghi p càng th p.

18

Thang Long University Library


Tuy nhiên th c t , gi t l kh n ng thanh toán không th p h n 1 là m c t i thi u cho
th y kh n ng t n t i nh ng l i thi u biên đ an toàn.
H s kh n ng thanh toán nhanh
H s thanh toán nhanh =
H s kh n ng thanh toán nhanh th hi n m i quan h gi a các lo i tài s n ng n
h n có kh n ng chuy n nhanh thành ti n đ thanh toán n ng n h n, cho bi t v i
nh ng kho n m c có kh n ng thanh kho n cao g m ti n m t và các kho n t ng
đ ng ti n hi n có li u doanh nghi p có đ m b o đ
kho n n không.

c vi c thanh toán k p th i các

H s kh n ng thanh toán t c th i
H s thanh toán t c th i =
Th hi n kh n ng bù đ p n ng n h n b ng s ti n đang có c a DN. Do ti n có
t m quan tr ng đ c bi t quy t đ nh tính thanh toán nên ch tiêu này đ c s d ng
nh m đánh giá kh t khe kh n ng thanh toán ng n h n c a DN.
H s kh n ng thanh toán hi n hành, kh n ng thanh toán nhanh, kh n ng thanh

toán t c th i liên quan t i t t c ho c h u h t tài s n l u đ ng và n ph i tr . Do đó,
vi c đánh giá phân tích c n đ c xem xét trong m i t ng quan v i các t su t chu
chuy n h ng vào t ng thành ph n c a tài s n l u đ ng và n ng n h n thông qua các
ch tiêu xác đ nh vòng quay các kho n ph i thu, vòng quay hàng t n kho, vòng quay
kho n n ph i tr vì đây là các y u t c b n c a tính thanh kho n ph n ánh kh n ng
“t o ti n m t” c a doanh nghi p.
b)ăNhómăch tiêuăv kh n ngăsinhăl i
T su t sinh l i trên doanh thu (ROS)
ROS =
T su t này ph n ánh k t qu cu i cùng c a ho t đ ng s n xu t kinh doanh, ch
tiêu này cho bi t trong 100 đ ng doanh thu thu n có bao nhiêu đ ng l i nhu n sau
thu . Trên th c t , t su t sinh l i trên doanh thu gi a các ngành là khác nhau, còn
trong b n thân m t ngành thì công ty nào qu n lỦ và s d ng các y u t đ u vào t t
h n thì s có h s này cao h n. Xét t góc đ nhà đ u t , m t công ty có đi u ki n
phát tri n thu n l i s có m c l i nhu n ròng cao h n l i nhu n trung bình c a ngành
và có th liên t c t ng. Ngoài ra, m t công ty càng gi m chi phí c a mình m t cách
hi u qu thì t su t sinh l i trên doanh thu càng cao.
T su t sinh l i trên tài s n (ROA)
19


Trong quá trình ti n hành nh ng ho t đ ng s n xu t kinh doanh, doanh nghi p
mong mu n m r ng quy mô s n xu t, th tr ng tiêu th , nh m t ng tr ng m nh, do
v y nhà qu n tr th ng đánh giá hi u qu s d ng các tài s n đư đ u t có th xác
đ nh b ng công th c:
ROA =
Ch tiêu này cho bi t trong k phân tích thì m t đ ng tài s n s t o ra bao nhiêu
đ ng thu nh p, ch tiêu này càng cao ch ng t hi u su t s d ng tài s n t t, đó là nhân
t giúp nhà qu n tr đ u t theo chi u r ng nh xây d ng nhà x ng, mua thêm máy
móc thi t b . M t công ty đ u t tài s n ít nh ng thu đ c l i nhu n cao s là t t h n

so v i công ty đ u t nhi u vào tài s n mà l i nhu n thu đ
th

c l i th p. H s ROA

ng có s chênh l ch gi a các ngành. Nh ng ngành đòi h i ph i có đ u t tài s n

l n vào dây chuy n s n xu t, máy móc thi t b , công ngh nh các ngành v n t i, xây
d ng, s n xu t kim lo i….th ng có ROA nh h n so v i các ngành không c n ph i
đ u t nhi u vào tài s n nh ngành d ch v , qu ng cáo, ph n m m…
T su t sinh l i trên v n ch s h u (ROE)
LNST
ROE =

V n CSH

Ch tiêu này cho bi t trong m t k phân tích thì 100 đ ng v n ch s h u t o ra
bao nhiêu đ ng thu nh p, ch tiêu này càng cao ch ng t hi u qu s d ng v n ch s
h u t t, góp ph n nâng cao kh n ng đ u t c a doanh nghi p, đi u đó s giúp nhà
qu n tr doanh nghi p t ng v n ch s h u ph c v cho m c đích s n xu t kinh doanh.
Có th nói, bên c nh các h s tài chính khác thì ROE là th c đo chính xác nh t đ
đánh giá m t đ ng v n b ra và tích l y đ c t o ra bao nhiêu đ ng l i. ây c ng là
m t ch s đáng tin c y v kh n ng m t công ty có th sinh l i trong t ng lai. Thông
th ng, ROE càng cao ch ng t công ty s d ng hi u qu đ ng v n ch s h u, có
ngh a là công ty đư cân đ i m t cách hài hòa gi a v n c đông v i v n đi vay đ khai
thác l i th c nh tranh c a mình trong quá trình huy đ ng v n, m r ng quy mô.
 Phân tích ROA/ROE thông qua mô hình Dupont
Dupont là tên c a m t nhà qu n tr tài chính ng i Pháp tham gia kinh doanh t i
M . Dupont đư ch ra đ c m i quan h t ng h gi a các ch s ho t đ ng trên
ph ng di n chi phí và các ch s hi u qu s d ng v n.

Mô hình Dupont là k thu t đ c s d ng đ phân tích kh n ng sinh l i c a m t
doanh nghi p b ng các công c qu n lỦ hi u qu truy n th ng. Mô hình Dupont tích
h p nhi u y u t c a báo cáo k t qu kinh doanh và b ng cân đ i k toán. Trong phân
20

Thang Long University Library


tích tài chính, ng

i ta v n d ng mô hình Dupont đ phân tích m i liên h gi a các ch

tiêu tài chính. Chính nh s phân tích m i liên k t gi a các ch tiêu tài chính, chúng ta
có th phát hi n ra nh ng nhân t nh h ng đ n ch tiêu phân tích theo m t trình t
nh t đ nh.
i v i kh n ng sinh l i liên quan đ n đ u t , các h s th ng s d ng là h s
l i nhu n trên t ng tài s n (ROA-Returns on Total Assets) và l i nhu n trên V n ch
s h u (ROE-Returns on Equity).
H s l i nhu n trên t ng tài s n (ROA): Ch tiêu này cho bi t bình quân m i
đ ng tài s n t o ra đ c bao nhiêu đ ng l i nhu n. Do đó, ch tiêu này càng cao ch ng
t hi u qu ho t đ ng c a b máy qu n lỦ càng cao và ng c l i.
ROA =
Ch tiêu này cho bi t trong k phân tích thì m t đ ng tài s n s t o ra bao nhiêu
đ ng thu nh p, ch tiêu này càng cao ch ng t hi u su t s d ng tài s n t t, đó là nhân
t giúp nhà qu n tr đ u t theo chi u r ng nh xây d ng nhà x ng, mua thêm máy
móc thi t b . M t công ty đ u t tài s n ít nh ng thu đ c l i nhu n cao s là t t h n
so v i công ty đ u t nhi u vào tài s n mà l i nhu n thu đ c l i th p.
ROE =

×

×

ROE = L i nhu n biên × Vòng quay t ng tài s n × T su t đòn b y
V i cách k t h p nh trên, ph ng trình Dupont chia l i nhu n/v n ch s h u
gòm 3 ph n chính:
L i nhu n biên (L i nhu n ròng/doanh thu)
Vòng quay t ng tài s n (Doanh thu/T ng tài s n)
T su t đòn b y (T ng tài s n/v n ch s h u)
Ph ng trình Dupont cho bi t l i nhu n biên, vòng quay tài s n và vi c s d ng
n vay có tác đ ng đ n ROE nh th nào đ t đó có cách th c c i thi n ROE. Hay
nói cách khác, ph ng trình Dupont cung c p ph ng pháp tài chính đ ra chi n l c
cho doanh nghi p. Nó công nh n m c đích cu i cùng trong chi n l c doanh nghi p là
t i đa hóa giá tr v n c a ch , đ i v i công ty c ph n là giá tr th c t hay giá th
tr ng c a c phi u ph thông.
Th nh t, có th c i thi n l i nhu n biên b ng nhi u cách, có th t ng thu nh p
ho c gi m chi phí b ng cách: giá thành t ng có th do vi c c i thi n ch t l ng s n
ph m ho c gi i thi u thêm d ch v m i, d ch v b tr , gi nguyên giá nh ng gi m
b t s l ng s n ph m trong gói hàng, c i thi n n ng su t và hi u qu ho t đ ng, đ
21


ngh ho c t ng phí đ i v i các d ch v ph thu c ví d nh ngân hàng t ng phí đ khóa
séc ho c ch n t séc đ

c kỦ mà không có đ kh n ng chi tr .

Th hai, vòng quay t ng tài s n có th c i thi n b ng cách: đ y nhanh t c đ thu
h i các kho n ph i thu, t ng vòng quay hàng t n kho, có th b ng ph ng pháp tr
hàng “just in time-đúng th i đi m”, thanh toán cho các nhà cung c p ch m h n, do đó

các kho n ph i tr s t ng lên, gi m b t công su t nhàn r i c a máy móc thi t b .
Th ba, trong gi i h n cho phép có th t ng t su t đòn b y n b ng cách sau: s
d ng n dài h n vì v n góp c ph n khi c n huy đ ng thêm v n cho nhà x ng và
trang thi t b , mua l i c phi u ph thông đư đ

c phát hành làm c phi u l y.

1.3.3.2. Các ch tiêu đánh giá hi u qu s d ng v n l u đ ng
a)ăCácăch ătiêuăđánhăgiáăchungăv ăhi uăqu ăs ăd ngăv năl uăđ ng
M c sinh l i v n l u đ ng
M c sinh l i VL =

L i nhu n sau thu
V n l u đ ng bình quân

Ch tiêu này còn đ c g i là doanh l i v n l u đ ng, nó ph n ánh kh n ng sinh
l i c a v n l u đ ng, cho bi t m t đ ng VL bình quân tham gia t o ra đ c bao
nhiêu đ ng l i nhu n sau thu . Ch tiêu này đ c xây d ng trên c s l i nhu n và
c ng là ch tiêu quan tr ng nh t đ đánh giá hi u qu s d ng VL c a doanh nghi p.
Ch tiêu này càng cao cho bi t doanh nghi p đư s d ng v n l u đ ng có hi u qu ,
ng c l i ch tiêu này th p có ngh a là l i nhu n trên m t đ ng v n là nh . Doanh
nghi p đ c đánh giá là s d ng v n l u đ ng kém hi u qu hay không là ch tiêu này
ph n ánh m t ph n.
T c đ chu chuy n v n l u đ ng
T c đ chu chuy n VL là ch tiêu ph n ánh t c đ qu n lỦ, s d ng VL c a
doanh nghi p. Nó th hi n tình hình t ch c v m i m t nh : mua s m, d tr , s n
xu t và tiêu th s n ph m c a doanh nghi p. y nhanh t c đ chu chuy n VL có Ủ
ngh a quan tr ng góp ph n gi i quy t nhu c u v VL cho doanh nghi p, góp ph n
nâng cao hi u qu s d ng v n. Nó bao g m ba ch tiêu quan tr ng là: Vòng quay v n
l u đ ng, t c đ chu chuy n v n l u đ ng và h s đ m nhi m v n l u đ ng.

Vòng quay v n l u đ ng
Vòng quay v n l u đ ng =

Doanh thu thu n (T ng m c chu chuy n VL )
V n l u đ ng bình quân

22

Thang Long University Library


ây là m t ch tiêu ph n ánh ch t l

ng t ng h p ph n ánh hi u qu chung c a

doanh nghi p trong vi c qu n lỦ và s d ng v n l u đ ng trong m i quan h so sánh
gi a k t qu s n xu t kinh doanh (t ng doanh thu thu n)
Ch tiêu này cho chúng ta bi t s v n l u đ ng quay đ c m y vòng trong m t
chu k kinh doanh. V ph ng di n hi u qu s d ng v n l u đ ng ch tiêu này càng
cao càng t t. i u đó có ngh a là vòng quay v n l u đ ng càng nhi u cho th y doanh
nghi p c n ít v n l u đ ng c n thi t cho kinh doanh, do đó có th làm gi m v n l u
đ ng đi vay n u doanh nghi p ph i đi vay v n l u đ ng đ ti n hành s n xu t kinh
doanh. ụ ngh a c a vi c t ng nhanh vòng quay v n l u đ ng mà v n đ m b o đ c
m c luân chuy n hàng hóa nh c thì ch c n v i m t m c v n l u đ ng th p h n
ho c v i m c v n l u đ ng nh c thì đ m b o luân chuy n đ c m t kh i l ng
hàng hóa l n h n.
Ch tiêu th i gian luân chuy n v n l u đ ng
S ngày quy c trong k phân tích
Th i gian luân chuy n v n l u đ ng=
Vòng quay VL trong k

Ch tiêu này cho bi t đ dài c a vòng quay v n l u đ ng, t c là s ngày c n
thi t c a m t vòng quay v n l u đ ng. Ch tiêu này có Ủ ngh a ng c v i ch tiêu vòng
quay v n l u đ ng có ngh a là s ngày luân chuy n v n l u đ ng mà càng ng n ch ng
t v n l u đ ng đ c luân chuy n ngày càng nhi u trong k phân tích, ch ng t doanh
nghi p s d ng v n l u đ ng hi u qu .
V m t b n ch t ch tiêu nay ph n ánh s phát tri n c a trình đ kinh doanh,
c a công tác qu n lỦ, c a k ho ch và tình hình tài chính c a doanh nghi p. Vòng
quay v n l u đ ng có s gia t ng đ t bi n ch ng t hàng hóa doanh nghi p đang s n
xu t, kinh doanh có s c tiêu th m nh, doanh thu cao d n đ n ph n l i nhu n t ng
ng c ng t ng m nh. N u không hoàn thành m t chu k luân chuy n có ngh a là v n
l u đ ng còn đ ng m t khâu nào đó c n tìm bi n pháp khai thông k p th i.
Ch tiêu h s đ m nhi m v n l u đ ng
Hai ch tiêu trên là hai ch tiêu ph n ánh t c đ luân chuy n v n l u đ ng ngoài
ra còn có ch tiêu h s đ m nhi m v n l u đ ng
H s đ m nhi m v n l u đ ng =

V n l u đ ng bình quân

Doanh thu thu n
Ch tiêu này cho bi t đ có m t đ ng doanh thu v bán hàng thì c n bao nhiêu
đ ng v n l u đ ng. H s này càng nh ch ng t hi u qu s d ng VL càng cao.
M c ti t ki m v n l u đ ng
- M c ti t ki m tuy t đ i
23


M c ti t ki m tuy t đ i là m c ti t ki m do t ng t c đ luân chuy n VL
doanh nghi p có th ti t ki m đ

c m t s VL

nên

đ s d ng vào công vi c khác. Nói

cách khác là m c luân chuy n VL không thay đ i, song do t c đ luân chuy n nhanh
h n nên doanh nghi p c n ít v n h n.

Trong đó:
Vtklđ: VL ti t ki m tuy t đ i
M0: T ng m c luân chuy n v n n m báo cáo
VL bq1, VL bq0: VL bình quân n m k ho ch, n m báo cáo
K1: K luân chuy n VL n m k ho ch
- M c ti t ki m t ng đ i
M c ti t ki m t ng đ i là do t ng t c đ luân chuy n VL , nên doanh nghi p
có th t ng thêm t ng m c luân chuy n VL
không đáng k quy mô VL .

mà không c n t ng thêm ho c t ng thêm

Trong đó:
Vtklgđ : VL ti t ki m t ng đ i
M1: T ng m c luân chuy n v n n m k ho ch
K1 - K0: S ngày luân chuy n có th rút ng n do t ng t c đ luân chuy n v n
ụ ngh a: Ph n ánh s v n l u đ ng có th ti t ki m đ c do t ng t c đ luân
chuy n VL c a k k ho ch so v i k g c. Ch tiêu này cho ta bi t m c ti t ki m
v n l u đ ng so v i k g c c a công ty, đ t đó chúng ta có th nh n th y vi c s
d ng hi u qu v n l u đ ng k k ho ch so v i k g c nh th nào, và đ a ra gi i
pháp thích h p đ nâng cao hi u qu s d ng v n l u đ ng.
b) Các ch tiêu đánh giá các b ph n c u thành v n l u đ ng

Hàng t n kho
S vòng quay hàng t n kho: Là s l n mà hàng t n kho bình quân luân chuy n
trong k . S vòng hàng t n kho càng cao vi c kinh doanh đ c đánh giá càng t t, b i
l doanh nghi p ch c n đ u t cho hàng t n kho th p nh ng v n đ t đ c doanh s
cao. S vòng quay hàng t n kho đ

c xác đ nh theo công th c:
Giá v n hàng bán

Vòng quay hàng t n kho =

Hàng t n kho bình quân

24

Thang Long University Library


Th i gian m t vòng quay hàng t n kho: Ch tiêu cho bi t k đ t hàng bình quân
c a doanh nghi p là bao nhiêu ngày
Th i gian m t vòng quay hàng t n kho =

360
S vòng quay hàng t n kho

Kho n ph i thu
Vòng quay các kho n ph i thu: H s ph n ánh t c đ thay đ i các kho n thu
thành ti n m t c a các doanh nghi p và đ c xác đ nh theo công th c:
Doanh thu thu n

Vòng quay các kho n ph i thu=

S d bình quân các kho n ph i thu

Vòng quay càng l n ch ng t t c đ thu h i các kho n thu t t vì doanh nghi p
không ph i đ u t nhi u vào các kho n ph i thu.
K thu ti n bình quân: Ph n ánh s ngày c n thi t đ thu h i các kho n ph i thu.
Vòng quay các kho n ph i thu càng l n thì ch tiêu này càng nh và ng
tiêu này đ c xác đ nh theo công th c:

c l i. Ch

Các kho n ph i thu bình quân

K thu ti n bình quân =

Doanh thu bình quân ngày

Th i gian tr n trung bình:
Th i gian tr n trung bình =
H s tr n =
H s tr n hay chính là vòng quay tr n và th i gian tr n trung bình là ch
tiêu v a ph n ánh uy tín c a doanh nghi p đ i v i b n hàng v a ph n ánh kh n ng tr
n c a doanh nghi p.
i l p v i vòng quay kho n ph i thu và hàng t n kho có xu
h ng ngày càng t ng càng t t thì đ i v i doanh nghi p càng ch m tr n thì càng t t,
v y nên h r t mu n kéo dài th i gian hoàn tr n d n đ n vòng quay ph i tr th p.
Vòng quay ph i tr th p, s ngày tr n kéo dài có th là d u hi u cho th y công ty r t
có uy tín và là khách hàng t t nh t c a nhà cung c p nên đ c cho tr ch m, nh ng
c ng là d u hi u cho th y doanh nghi p đang g p khó kh n trong vi c tr các kho n n

đ n h n.
Th i gian vòng quay ti n
Th i gian quay = K thu ti n BQ + Th i gian quay vòng HTK ậ Th i gian tr n TB
vòng ti n trung bình
Ch tiêu th i gian quay vòng ti n là s k t h p c a 3 ch tiêu đánh giá công tác
qu n lỦ hàng t n kho, kho n ph i thu, kho n ph i tr . Ch s này cho bi t sau bao
25